Tài liệu Hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp tỉnh hà nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HOÀNG CHÍ DŨNG HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN CỤM CÔNG NGHIỆP TỈNH HÀ NAM LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH Hà Nội - 2015 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ HOÀNG CHÍ DŨNG HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN CỤM CÔNG NGHIỆP TỈNH HÀ NAM Chuyên ngành: Quản lý kinh tế Mã số: 60340410 LUẬN VĂN THẠC SỸ QUẢN LÝ KINH TẾ CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH NGƢỜI HƢỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN THÙY ANH XÁC NHẬN CỦA CÁN BỘ HƢỚNG DẪN XÁC NHẬN CỦA CHÙ TỊCH HỘI ĐỒNG CHẤM LUẬN VĂN Hà Nội - 2015 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, kết luận nêu trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng. Tác giả HOÀNG CHÍ DŨNG LỜI CẢM ƠN Trong quá trình nghiên cứu, hoàn thành luận văn, em đã nhận đƣợc sự giúp đỡ tận tình của Nhà trƣờng, các thầy, cô giáo và bạn bè, đồng nghiệp. Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới các Giáo sƣ, Tiến sỹ, Giảng viên trƣờng Đại học Kinh tế - ĐHQGHN, ngƣời đã đem lại cho em những kiến thức vô cùng bổ ích trong những năm học vừa qua. Đặc biệt em xin trân thành cảm ơn Cô giáo, TS. Nguyễn Thùy Anh ngƣời đã tận tình hƣớng dẫn, giúp đỡ em trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành Luận văn tốt nghiệp này. Em cũng xin gửi lời cảm ơn tới gia đình, bạn bè, đồng nghiệp, những ngƣời đã tận tình giúp đỡ, tạo điều kiện cho em trong quá trình học tập và nghiên cứu, hoàn thành luận văn này. Em xin chân thành cảm ơn! Hà Nam, ngày 20 tháng 10 năm 2015 Tác giả HOÀNG CHÍ DŨNG MỤC LỤC Trang Danh mục các ký hiệu viết tắt ………….. ......................................... i Danh mục các bảng............ ................................................................. ii Danh mục các hình ………................................................................. iii MỞ ĐẦU............................................................................................ 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài................................................................ 1 1.2. Mục đích nghiên cứu.................................................................... 3 1.3. Nhiệm vụ nghiên cứu…………………………………………... 3 1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu................................................ 4 1.4.1. Đối tƣợng nghiên cứu của đề tài............................................... 4 1.4.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài.................................................. 4 1.5. Kết cấu của luận văn …................................................................ 4 CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VỀ HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN CỤM CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH….. 5 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu................................................ 5 1.2. Cơ sở lý luận về hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh .…….......................................................... 10 1.2.1. Cụm công nghiệp..................................................................... 10 1.2.2. Chính sách phát triển cụm công nghiệp ……....................... 16 1.2.3. Hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp ................. 25 1.3. Thực tiễn hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp của một số địa phƣơng và bài học kinh nghiệm rút ra đối với tỉnh Hà Nam ………….……………………………………............... 27 1.3.1. Hoàn thiện chính sách phát triển CCN của tỉnh Nam Định. 27 1.3.2. Hoàn thiện chính sách phát triển CCN của tỉnh Bắc Ninh.. 32 1.3.3. Những bài học kinh nghiệm đối với tỉnh Hà Nam……….. 35 CHƢƠNG 2. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU............................. 37 2.1. Phƣơng pháp luận......................................................................... 37 2.2. Phƣơng pháp thu thập dữ liệu, thông tin...................................... 37 2.3. Phƣơng pháp phân tích, xử lý dữ liệu, thông tin.......................... 39 CHƢƠNG 3. THỰC TRẠNG HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN CỤM CÔNG NGHIỆP CỦA TỈNH HÀ NAM..... 40 3.1. Khái quát tình hình phát triển CCN tỉnh Hà Nam .................. 40 3.1.1. Các yếu tố tiền năng và nguồn lực để phát triển CCN của tỉnh Hà Nam....................................................................................... 40 3.1.2. Tình hình phát triển CCN tỉnh Hà Nam ................................ 44 3.2. Phân tích thực trạng hoàn thiện chính sách phát triển CCN tỉnh Hà Nam giai đoạn 2010 - 2015................................................. 50 3.2.1. Thực trạng hoàn thiện chính sách đầu tƣ phát triển CCN... 50 3.2.2. Thực trạng hoàn thiện chính sách hỗ trợ về đất đai ............ 55 3.2.3. Thực trạng hoàn thiện chính sách phát triển nguồn nhân lực… 59 3.2.4. Thực trạng hoàn thiện chính sách bảo vệ môi trƣờng……….. 62 3.3. Đánh giá chung thực trạng hoàn thiện chính sách phát triển CCN tỉnh Hà Nam thời gian qua……………………………………... 64 CHƢƠNG 4. ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP TIẾP TỤC 64 HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN CỤM CÔNG NGHIỆP TỈNH HÀ NAM……………………………………... 68 4.1. Các yếu tố tác động đến việc hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp tỉnh Hà Nam…………………………….. 68 4.1.1. Những yếu tố thuận lợi………………………………………. 68 4.1.2. Những khó khăn……………………………………………… 68 4.2. Định hƣớng phát triển CCN tỉnh Hà Nam................................ 69 4.3. Định hƣớng hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp tỉnh Hà Nam………………………………………………………… 71 4.4. Đề xuất giải pháp tiếp tục hoàn thiện chính sách phát triển 72 CCN tỉnh Hà Nam………………………………………..……... 4.4.1. Hoàn thiện chính sách đầu tƣ phát triển CCN……………. 72 4.4.2. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ về đất đai………………….. 77 4.4.3. Hoàn thiện chính sách phát triển nguồn nhân lực................ 78 4.4.4. Hoàn thiện chính sách bảo vệ môi trƣờng............................ 80 4.5. Một số đề xuất, kiến nghị........................................................ 82 KẾT LUẬN.............................................................................................. 84 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................... 86 DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT STT Ký hiệu Nguyên nghĩa 1 CN 2 CCN 3 CNH - HĐH 4 DNNN Doanh nghiệp nhà nƣớc 5 ĐTNN Đầu tƣ nƣớc ngoài 6 GPMB Giải phóng mặt bằng 7 GTSX Giá trị sản xuất 8 KCN Khu công nghiệp 9 KCX Khu chế xuất 10 TM Thƣơng mại 11 TTCN Tiểu thủ công nghiệp 12 UBND Uỷ ban nhân dân Công nghiệp Cụm công nghiệp Công nghiệp hoá - Hiện đại hóa i DANH MỤC BẢNG BIỂU STT Bảng Nội dung 1 Bảng 3.1 Tăng trƣởng kinh tế tỉnh Hà Nam giai đoạn 2011 - 2015 43 2 Bảng 3.2 Cơ cấu kinh tế tỉnh Hà Nam giai đoạn 2011 - 2015 43 3 Bảng 3.3 Cụm công nghiệp đƣợc hỗ trợ xây dựng hạ tầng bằng nguồn vốn ngân sách Nhà nƣớc 52 ii Trang DANH MỤC HÌNH STT Hình Nội dung Trang 1 Hình 1.1 Mô hình “kim cƣơng” của Giáo sƣ Michael Porter 11 iii MỞ ĐẦU 1.1. Tính cấp thiết của đề tài Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XI Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định mục tiêu, nhiệm vụ phát triển đất nƣớc 5 năm 2011 - 2015 là: “…giữ vững ổn định chính trị - xã hội; tăng cƣờng hoạt động đối ngoại; bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ; tạo nền tảng để đến năm 2020 nƣớc ta cơ bản trở thành nƣớc công nghiệp theo hƣớng hiện đại”. Để đạt đƣợc mục tiêu trên, Đảng và Nhà nƣớc ta đã đề ra các nhiệm vụ, giải pháp tích cực, xây dựng các cơ chế, chính sách phát triển toàn diện nền kinh tế đất nƣớc, trong đó có những chính sách về phát triển công nghiệp (CN), cụm công nghiệp (CCN). Các cơ chế, chính sách phát triển CCN hiện hành đã có tác dụng tích cực trong việc hình thành phát triển các CCN thời gian vừa qua. Theo thống kê của Bộ Công thƣơng, hiện nay cả nƣớc có khoảng 1.596 CCN với tổng diện tích đƣợc quy hoạch 50.655 ha. Trong đó, 616 CCN đã đi vào hoạt động với tổng diện tích đất công nghiệp 13.091 ha, diện tích đã sử dụng và cho thuê trong các CCN cả nƣớc là 7.596 ha, đạt tỷ lệ lấp đầy bình quân 58%. Các CCN đi vào hoạt động đã thu hút đƣợc 10.735 dự án, tạo việc làm cho 548.618 lao động địa phƣơng. Các CCN ở Việt Nam đã góp phần quan trọng vào phát triển kinh tế - xã hội của đất nƣớc và của các địa phƣơng. Các CCN đã ngày trở thành điểm thu hút các nguồn đầu tƣ, trong đó có vốn đầu tƣ nƣớc ngoài, đón nhận các tiến bộ khoa học kỹ thuật và tạo ra những nhân tố quan trọng thúc đẩy CNH, HĐH và hội nhập kinh tế quốc tế. Sự phát triển của các CCN đã đáp ứng đƣợc một phần nhu cầu về mặt bằng sản xuất của các doanh nghiệp, giải quyết một bƣớc tình trạng ô nhiễm môi trƣờng ở các làng nghề; đa dạng hoá các nguồn vốn đầu tƣ phát triển kết 1 cấu hạ tầng, tạo ra cơ sở hạ tầng để huy động một lƣợng lớn vốn đầu tƣ phát triển các ngành công nghiệp có tiềm năng lợi thế của mỗi địa phƣơng; giải quyết việc làm và các vấn đề xã hội; có tác động lan toả tích cực tới phát triển các vùng, ngành, lãnh thổ thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế - lao động ở nông thôn theo hƣớng CNH - HĐH. Hà Nam là tỉnh mới đƣợc tái lập (năm 1997), thuộc vùng đồng bằng Sông Hồng, có diện tích tự nhiên 859,5 km2, dân số khoảng 80 vạn ngƣời, phía Bắc giáp Thủ đô Hà Nội, phía Đông giáp với tỉnh Hƣng Yên, phía Nam giáp với tỉnh Nam Định và Ninh Bình, phía Tây giáp tỉnh Hòa Bình, cách sân bay Nội Bài 80km, cách cảng Hải Phòng 100km. Có các đƣờng giao thông: Quốc lộ 1A, đƣờng cao tốc Bắc - Nam, quốc lộ 21A, 21B, quốc lộ 38 và đƣờng sắt Bắc Nam. Tỉnh Hà Nam có 6 đơn vị hành chính gồm thành phố Phủ Lý và 5 huyện (Duy Tiên, Lý Nhân, Bình Lục, Thanh Liêm, Kim Bảng). Với vị trí đầu mối giao thông nên Hà Nam có lợi thế trong việc mở rộng hợp tác, giao lƣu kinh tế với các địa phƣơng khác trong cả nƣớc, nhất là với Thủ đô Hà Nội và các tỉnh trong vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ. Thực hiện chủ trƣơng của Đảng, chính sách của Nhà nƣớc, phát huy lợi thế về địa kinh tế, tiềm năng thế mạnh của tỉnh, Hà Nam đã thực hiện quy hoạch xây dựng và phát triển các khu, CCN, coi đây là khâu đột phá trong việc đẩy nhanh tốc độ chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh theo hƣớng công nghiệp. Xuất phát từ một tỉnh nông nghiệp (năm 1997, giá trị ngành nông nghiệp chiếm gần 49% GDP), việc phát triển CN trong đó xây dựng, phát triển các CCN, làng nghề có vai trò hết sức quan trọng góp phần đẩy nhanh tốc độ chuyển dịch cơ cấu kinh tế của tỉnh từ Nông nghiệp - Dịch vụ - Công nghiệp sang Công nghiệp - Dịch vụ - Nông nghiệp, hiện đại hoá nông thôn theo Nghị quyết 26-NQ/TW ngày 05/8/2008 về nông nghiệp, nông dân, nông 2 thôn, đƣa Hà Nam cơ bản trở thành tỉnh công nghiệp theo hƣớng hiện đại vào năm 2020. Để đạt đƣợc mục tiêu đó, tỉnh Hà Nam phải có định hƣớng phát triển CN lâu dài và quan trọng là xây dựng chính sách phát triển CCN tại địa phƣơng phù hợp. Tuy nhiên, chính sách phát triển CCN của Trung ƣơng nói chung và ở các địa phƣơng nói riêng trong đó có Hà Nam hiện nay còn tồn tại nhiều bất cập làm hạn chế sự phát triển CN và phát triển kinh tế - xã hội địa phƣơng. Nhiều chính sách đã đƣợc sửa đổi, bổ sung nhƣng còn chƣa phù hợp với điều kiện thực tiễn. Hơn nữa, đây là vấn đề còn rất mới mẻ, chƣa đƣợc quan tâm đúng mức và có hệ thống, cần đƣợc quan tâm nghiên cứu đầy đủ hơn cả về mặt lý luận và tổng kết thực tiễn. Do đó, học viên chọn đề tài: “Hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp tỉnh Hà Nam”. * Câu hỏi nghiên cứu đặt ra là: UBND tỉnh Hà Nam cần có những giải pháp gì để hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp theo hƣớng hiện đại, phù hợp với tình hình thực tiễn của địa phƣơng, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội hiện nay và những năm tiếp theo? 1.2. Mục đích nghiên cứu Mục đích nghiên cứu của đề tài là đề xuất giải pháp nhằm hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp tỉnh Hà Nam, góp phần đẩy nhanh quá trình phát triển công nghiệp của tỉnh. 1.3. Nhiệm vụ nghiên cứu - Xây dựng tổng quan tình hình nghiên cứu; cơ sở lý luận và thực tiễn về hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh. - Phân tích, đánh giá thực trạng hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp của tỉnh Hà Nam; chỉ ra những ƣu điểm và hạn chế cũng nhƣ nguyên nhân của những hạn chế đó. 3 - Nghiên cứu định hƣớng phát triển cụm công nghiệp; định hƣớng hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp tỉnh Hà Nam. 1.4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 1.3.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài Luận văn tập trung nghiên cứu việc hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp của tỉnh Hà Nam dƣới góc độ là công cụ quản lý kinh tế. 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài - Về mặt không gian: Luận văn tập trung nghiên cứu việc hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh Hà Nam. - Về mặt thời gian: Số liệu dùng để phân tích thực trạng hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp tỉnh Hà Nam đƣợc lấy từ năm 2010 đến 2015. - Chủ thể của chính sách: Các cơ quan quản lý nhà nƣớc, các tổ chức khác thực hiện các công việc liên quan tới quản lý và hoạt động của cụm công nghiệp. 1.5. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, phần kết luận, mục lục và tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm các chƣơng nhƣ sau: Chƣơng 1: Tổng quan tình hình nghiên cứu và cơ sở lý luận, thực tiễn về hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh Chƣơng 2: Phƣơng pháp nghiên cứu Chƣơng 3: Phân tích thực trạng hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp của tỉnh Hà Nam Chƣơng 4: Định hƣớng và giải pháp tiếp tục hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp tỉnh Hà Nam. 4 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU VÀ CƠ SỞ LÝ LUẬN, THỰC TIỄN VỀ HOÀN THIỆN CHÍNH SÁCH PHÁT TRIỂN CỤM CÔNG NGHIỆP TRÊN ĐỊA BÀN TỈNH 1.1. Tổng quan tình hình nghiên cứu Thời gian qua đã có nhiều công trình khoa học của các tác giả nghiên cứu về lĩnh vực phát triển KCN, CCN, về hoàn thiện chính sách phát triển CCN...dƣới nhiều khía cạnh cả về lý luận và thực tiễn, tiêu biểu là: Một số công trình nghiên cứu của các cơ quan quản lý nhà nƣớc nhƣ: Bộ Kế hoạch và Đầu tƣ, 2002. KCN, KCX các tỉnh phía Nam; Viện Kinh tế học, 1994. Kinh nghiệm thế giới về phát triển KCN, KCX và đặc khu kinh tế; Vụ Kiến trúc - Bộ Xây dựng, 1998. Quy hoạch, quản lý và phát triển các KCN ở Việt Nam. Các công trình nghiên cứu này đã khái quát những tiềm năng, đánh giá những thành công và hạn chế của các KCN, KCX tại các địa phƣơng, các vùng kinh tế trọng điểm; tổng kết các bài học kinh nghiệm của thế giới; định hƣớng quy hoạch, phát triển KCN, KCX cho mỗi vùng và cả nƣớc. Bộ Xây dựng, 1996. Điều tra, đánh giá và đề xuất các giải pháp thiết kế quy hoạch KCN Việt Nam thời kỳ 1996 - 2010; Bộ Kế hoạch và Đầu tƣ, 2002. Nghiên cứu mô hình quản lý nhà nước về KCN, KCX ở Việt Nam. Các đề tài này đánh giá thực trạng công tác quy hoạch, thiết kế, xây dựng và quản lý nhà nƣớc đối với các KCN, KCX và đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động các KCN, KCX. Một số công trình nghiên cứu, luận văn, luận án của các tác giả về KCN, CCN tiêu biểu là: 5 Lê Tuyển Cử, 2003. Những biện pháp phát triển và hoàn thiện công tác quản lý nhà nước đối với KCN ở Việt Nam. Luận án tiến sĩ kinh tế; Nguyễn Xuân Hinh, 2003. Quy hoạch xây dựng KCN ở Việt Nam trong thời kỳ đổi mới. Luận án Tiến sĩ Kiến trúc; Phạm Văn Sơn Khanh, 2010. Hoàn thiện hoạt động các KCN tại vùng kinh tế trọng điểm phía Nam đến năm 2010. Luận án tiến sĩ kinh tế; Đoàn Duy Khƣơng, 2002. Một số giải pháp đẩy mạnh phát triển KCN, KCX ở Hải Phòng. Luận án tiến sĩ kinh tế; Hồng Yến, 2007. Hoàn thiện chính sách và mô hình tổ chức quản lý nhà nước đối với việc phát triển KCN Việt Nam (thông qua thực tiễn các KCN miền Bắc), Luận án tiến sĩ kinh tế. Các tác giả trên đã trình bày về mục đích hình thành, yêu cầu đối với việc phát triển các KCN ở Việt Nam; xác định các nhân tố tác động đến quá trình hình thành, phát triển các KCN và hiệu quả của nó đối với phát triển kinh tế xã hội; nêu lên những giải pháp phát triển KCN ở các địa phƣơng và cả nƣớc. Một số tác giả: Đinh Hoàng Dũng, 2008. Phát triển KCN Tỉnh Bắc Ninh theo hướng bền vững. Luận văn thạc sĩ kinh tế, Học viện Chính trị Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh; Nguyễn Năng Dũng, 2011. Hoàn thiện chính sách phát triển công nghiệp tại tỉnh Gia Lai. Luận văn thạc sỹ kinh tế, Đại học Đà nẵng; Nguyễn Quốc Bình, 2012. Một số giải pháp nhằm phát triển khu công nghiệp và cụm công nghiệp trên địa bàn Hà Nội trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế. Luận án tiến sĩ kinh tế, ĐH Đà Nẵng; Ngọ Xuân Hoài, 2013. BVMT trong các KCN ở tỉnh Bắc Ninh. Luận văn thạc sĩ Kinh tế, Học viện Chính trị - Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh; Nguyễn Văn Tứ, 2009. Phát triển bền vững công nghiệp trên địa bàn tỉnh Hải Dương. Luận văn thạc sĩ Kinh tế, Học viện Chính trị - Hành chính QG Hồ Chí Minh... Các luận văn, luận án của các tác giả trên đã nghiên cứu, hệ thống hóa và làm rõ lý luận cơ bản về chính sách phát triển công nghiệp nói chung và của địa phƣơng nói riêng; đã phân tích thực tiễn tình hình thực hiện chính sách phát 6 triển công nghiệp trên địa bàn; đề xuất phƣơng hƣớng và giải pháp hoàn thiện chính sách phát triển công nghiệp của mỗi địa phƣơng. Một số tác giả khác nhƣ: Bùi Vĩnh Kiên, 2009. Chính sách phát triển công nghiệp tại địa phương (nghiên cứu áp dụng với tỉnh Bắc Ninh). Luận án tiến sỹ kinh tế, Đại học Kinh tế quốc dân. Luận án đã đóng góp một số điểm mới là: Hệ thống hóa và làm rõ lý luận cơ bản về chính sách phát triển công nghiệp tại địa phƣơng trong quá trình CNH-HĐH. Xây dựng các phƣơng pháp đánh giá chính sách theo quan điểm cân bằng tổng thể, làm cơ sở cho quá trình hoạch định, thực thi và đánh giá chính sách phát triển công nghiệp tại địa phƣơng; phân tích thực trạng chính sách phát triển công nghiệp tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn 1997 - 2007; làm rõ quan hệ tác động của các chính sách phát triển CN tới sự phát triển công nghiệp quy mô lớn hiện đại và phát triển CN truyền thống, CN nông thôn; góp phần đánh giá vai trò của chính quyền địa phƣơng, trong quá trình hoạch định, thực thi, đánh giá các chính sách phát triển công nghiệp trong quá trình phát triển; xây dựng hệ thống quan điểm, phƣơng hƣớng và đề xuất các giải pháp nhằm hoàn thiện một số chính sách chủ yếu nhằm đẩy mạnh phát triển công nghiệp phù hợp với tình hình cụ thể của tỉnh Bắc Ninh trong giai đoạn 2010 - 2020; đƣa ra những kiến nghị góp phần hoàn thiện chính sách của Đảng và Nhà nƣớc nhằm phát triển CN nói chung, CN ở các địa phƣơng trong quá trình CNH - HĐH. Nguyễn Thị Hƣờng, 2013. Phát triển KCN trên địa bàn tỉnh Hải Dương theo hướng bền vững. Luận văn thạc sĩ kinh tế, Học viện Chính trị Hành chính quốc gia Hồ Chí Minh. Luận văn của tác giả đã làm rõ hơn một số vấn đề lý luận cơ bản về phát triển KCN theo hƣớng bền vững; đánh giá thực trạng phát triển các KCN theo hƣớng bền vững tại tỉnh Hải Dƣơng; đề 7 xuất đƣợc quan điểm, giải pháp chủ yếu nhằm phát triển các KCN của tỉnh Hải Dƣơng theo hƣớng bền vững. Trần Kim Đào, 2011. Phát triển CCN huyện Đại Lộc tỉnh Quảng Nam. Luận văn thạc sỹ kinh tế, Đại học Đà Nẵng. Luận văn này đã nghiên cứu, hệ thống và phân biệt đƣợc một số khái niện liên quan đến CCN; từ phân tích thực nghiệp quá trình hoạt động của các CCN, tác giả đã rút ra đƣợc những thành công và hạn chế trong quá trình phát triển các CCN trên địa bàn huyện Đại Lộc và những nguyên nhân dẫn đến sự tồn tại đó; đề xuất những giải pháp mang tính tham khảo để góp phần phát triển các CCN của huyện Đại Lộc. Mai Thị Quế Hiệp, 2012. Phát triển CCN Tây An trên địa bàn huyện Duy Xuyên. Luận văn thạc sỹ kinh tế, Đại học Đà Nẵng. Luận văn của tác giả cũng đã nêu lên đƣợc quan điển, cơ sở lý luận về CCN, chính sách phát triển CCN; đánh giá đƣợc thực trạng, tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của tình hình phát triển CCN trên địa bàn huyện Duy Xuyên; đồng thời đề ra các giải pháp mang tính thực tiễn nhằm phát triển CCN Tây An. Võ Mai Hƣng, 2011. Phát triển CCN trong nông thôn tỉnh Bình Định. Luận văn thạc sỹ kinh tế, Đại học Đà Nẵng. Luận văn cũng đã hệ thống hóa đƣợc những vấn đề lý luận về phát triển các CCN; đồng thời đánh giá thực trạng phát triển các CCN trong nền kinh tế, làm cơ sở để hình thành khung nội dung và phƣơng pháp nghiên cứu cho đề tài; từ đó đánh giá đƣợc mặt mạnh, trở ngại và nguyên nhân ảnh hƣởng đến sự phát triển CCN ở nông thôn tỉnh Bình Định hiện nay; đã kiến nghị và đề xuất một số giải pháp phát triển CCN ở nông thôn tỉnh Bình Định trong thời gian tới; góp phần thực hiện mục tiêu xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh, tạo tiền đề để đến năm 2020 Bình Định cơ bản trở thành một tỉnh Công nghiệp. Nguyễn Văn Lƣơng, 2014. Quản lý sự phát triển các cụm công nghiệp tại tỉnh Bắc Ninh. Luận văn Thạc sỹ quản lý kinh tế, Đại học Kinh tế. Luận 8 văn này đã làm rõ những cơ sở lý luận của việc hình thành và phát triển các CCN gắn với sự phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh; nêu ra và phân tích các vấn đề trong quản lý nhà nƣớc đối với CCN trên địa bàn tỉnh; đánh giá thực trạng quản lý và phát triển các CCN trên địa bàn tỉnh. Đề tài cũng đề cập đến các điều kiện và giải pháp để thúc đẩy quá trình phát triển các loại hình CCN phù hợp với điều kiện và yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của Bắc Ninh, các biện pháp tổng thể nhằm tổ chức quản lý và vận hành có hiệu quả đối với các CCN ở Bắc Ninh hiện nay... Nhìn chung, các công trình khoa học của các tác giả nghiên cứu quá trình xây dựng và phát triển KCN, CCN, chính sách, hoàn thiện chính sách phát triển CCN là rất phong phú. Các công trình đã khẳng định yêu cầu khách quan, mục đích hình thành và tính cấp thiết phải xây dựng mô hình kinh tế KCN, CCN cũng nhƣ đề xuất những giải pháp hoàn thiện chính sách phát triển KCN, CCN ở Việt Nam. Các đề tài và những công trình nghiên cứu trên tuy đã đề cập đến vấn đề về CCN, về chính sách, hoàn thiện chính sách phát triển CCN ở nhiều khía cạnh khác nhau, nhƣng chủ yếu nghiên cứu dƣới góc độ khoa học hoặc đánh giá ở một địa phƣơng khác, chƣa có công trình nghiên cứu về hoàn thiện chính sách phát triển CCN tại địa phƣơng tỉnh Hà Nam với cách tiếp cận từ nghiên cứu lý luận đến thực tiễn và áp dụng cho địa phƣơng hiện nay. Mặc dù vậy, các công trình khoa học đã đƣợc công bố là những tài liệu tham khảo có giá trị cho việc nghiên cứu và viết luận văn này . Trên cơ sở đó , luận văn tiế p tục nghiên cƣ́u theo hƣớng chuyên sâu , cụ thể trên phạm vi tỉnh Hà Nam nhằ m chỉ rõ nhƣ̃ng ƣu điểm, chỉ ra những mặt ha ̣n chế và nguyên nhân của thực trạng hoàn thiện chính sách phát triển CCN của tỉnh, tƣ̀ đó đề xuấ t giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện chính sách phát triển CCN của địa phƣơng trong thời gian tới. 9 1.2. Cơ sở lý luận về hoàn thiện chính sách phát triển cụm công nghiệp trên địa bàn tỉnh 1.2.1 Cụm công nghiệp 1.2.1.1. Khái niệm và sự hình thành cụm công nghiệp Các nhà khoa học, nhà nghiên cứu, nhà hoạch định chính sách đang sử dụng ngày càng nhiều các mô hình K C N , C C N nhằm tìm kiếm các lợi thế cạnh tranh bên ngoài để hỗ trợ công nghiệp vùng và địa phƣơng trong phát triển kinh tế. Các cơ sở công nghiệp của các nƣớc đang phát triển phần lớn do hạn chế về vốn nên có quy mô vừa và nhỏ, phân bố phân tán, khả năng xử lý ô nhiễm và bảo vệ môi trƣờng thấp. Đất đai hữu hạn, dân số ngày càng tăng, thêm vào đó chi tiêu của Chính phủ cần phải tập trung vào việc phát triển hạ tầng cơ sở kỹ thuật và xã hội. Do đó, việc phát triển CN cần khuyến khích mọi thành phần kinh tế và phải tuân theo quy hoạch phát triển nhằm tiết kiệm trong đầu tƣ, tiết kiệm đất đai, có điều kiện để dễ dàng kiểm soát và có biện pháp bảo vệ môi trƣờng một cách thuận lợi và hữu hiệu nhất. Bởi vậy, các nƣớc cần tạo một môi trƣờng thuận lợi cho các nhà đầu tƣ cả về môi trƣờng pháp lý, cơ sở hạ tầng kỹ thuật và hạ tầng xã hội, để thu hút đầu tƣ theo quy hoạch phù hợp với phát triển kinh tế - xã hội trƣớc mắt cũng nhƣ lâu dài của đất nƣớc. Để thực hiện mục tiêu trên, các nƣớc đang phát triển đã thành lập các khu vực đặc biệt với những ƣu đãi về tài chính, thuận lợi về cơ sở hạ tầng kỹ thuật và xã hội để thu hút đầu tƣ, dẫn tới sự hình thành các khu vực sản xuất tập trung và khái niệm về khu, cụm công nghiệp ra đời. Một cách tiếp cận và đƣợc phát triển bởi M. Porter, lý thuyết cụm công nghiệp đƣợc sử dụng một cách phổ biến trong việc hoạch định các chính sách kinh tế. Theo quan điểm của Porter, một bộ phận quan trọng trong nền công nghiệp thế giới bắt đầu từ việc tập hợp các công ty trong cùng một lĩnh vực và CCN đƣợc định nghĩa khác hẳn sự tập hợp các công ty trong cùng một 10