Tài liệu Hiệu quả kinh tế sản xuất lúa của các nông hộ ở xã quảng phước, huyện quảng điền, tỉnh thừa thiên huế

PHẦN I - ĐẶT VẤN ĐỀ 1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI Từ lâu, sản xuất nông nghiệp là ngành sản xuất chính đối với đại bộ phận dân cư ở nông thôn Việt Nam. Trong đó, sản xuất lúa gạo đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong phát triển kinh tế nông nghiệp và nông thôn Việt Nam. Nhưng cho đến nay nó có còn giữ vững được vị trí, vai trò quan trọng như vậy nữa không khi bối cảnh thực tế Việt Nam và thế giới hiện nay, sản xuất và lưu thông lúa gạo đã có sự thay đổi mạnh mẽ. Thực tế cho thấy hiện trạng sản xuất lúa gạo của nước ta đã đổi thay rất nhiều. Mặc dù lúa vẫn là cây trồng chủ yếu của nông nghiệp Việt Nam, có vị trí hết sức quan trọng bảo đảm an ninh lương thực quốc gia, đóng góp khá lớn vào kim ngạch xuất khẩu nông sản (chiếm khoảng 25%) nhưng diện tích trồng lúa lại đang thu hẹp dần. Tính riêng về diện tích trồng lúa so với tổng diện tích gieo trồng chung cả nước năm 1991 chiếm tới 70%, đến năm 2001 còn 60%. Tuy nhiên, nhờ các tiến bộ khoa học được áp dụng, khả năng thâm canh của nông dân được nâng cao, cho nên năng suất, sản lượng lúa vẫn tăng. Xã Quảng Phước là một xã vùng ven phá của huyện Quảng Điền và là trung tâm KT-VH-XH của huyện Quảng Điền. Trong nhiều năm qua sản xuất nông nghiệp đã đạt được những tiến bộ đáng kể, trong đó cây lúa đóng vai trò là cây chủ chủ lực của vùng, là cây cho nguồn thu nhập chính của 1176/1435 hộ gia đình. Vì vậy, việc nghiên cứu, tìm hiểu về hiệu quả của nó là rất quan trọng đối với nông dân xã Quảng Phước. Xuất phát từ vấn đề thực tiễn trên, tôi quyết định lựa chọn đề tài: “Hiệu quả kinh tế sản xuất lúa của các nông hộ ở xã Quảng Phước, huyện Quảng Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế” làm chuyên đề tốt nghiệp. 2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về hiệu quả kinh tế. - Đánh giá thực trạng sản xuất, xác định các nhân tố ảnh hưởng đến năng suất lúa. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả kinh tế sản xuất lúa của các nông hộ trên địa bàn. 3. PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 1 Để thực hiện đề tài này tôi sử dụng các phương pháp sau: - Phương pháp thu thập thông tin, số liệu * Số liệu sơ cấp: Chọn 30 hộ sản xuất lúa và phân loại hộ theo thu nhập để phỏng vấn, thu thập số liệu sơ cấp. * Số liệu thứ cấp: Là các số liệu đã công bố trên báo, trên mạng internet, các báo cáo kinh tế xã hội hàng năm của phòng NN&PTNT huyện Quảng Điền và xã Quảng Phước. - Phương pháp điều tra, chọn mẫu: Phỏng vấn các chủ nông hộ. - Phương pháp phân tích thống kê: Để nghiên cứu ảnh hưởng của các nhân tố đến hiệu quả sản xuất lúa và quan hệ giữa các nhân tố tới năng suất, hiệu quả trồng lúa. - Phương pháp chuyên gia chuyên khảo: Tham khảo ý kiến của các chuyên gia, người am hiểu về lĩnh vực đang điều tra như các kĩ sư, các cán bộ kỹ thuật, cán bộ khuyến nông ... 4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU - Đối tượng: Các nông hộ sản xuất lúa trên địa bàn xã Quảng Phước. - Phạm vi nghiên cứu: + Về không gian: Nghiên cứu tại địa bàn xã Quảng Phước. + Về thời gian: Nghiên cứu về hiệu sản xuất lúa năm 2010. - Nội dung nghiên cứu: Đề tài này tập trung nghiên cứu các vấn đề liên quan đến hiệu quả kinh tế sản xuất lúa. 2 PHẦN II NỘI DUNG NGHIÊN CỨU CHƯƠNG 1: TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. CƠ SỞ LÍ LUẬN 1.1.1. Khái niệm và bản chất hiệu quả kinh tế 1.1.1.1. Khái niệm hiệu quả kinh tế Có nhiều quan điểm khác nhau về hiệu quả kinh tế. Vậy nên hiểu hiệu quả kinh tế thế nào cho đúng. GS TS Ngô Đình Giao cho rằng: “hiệu quả kinh tế là tiêu chuẩn cao nhất của mọi sự lựa chọn kinh tế của các doanh nghiệp trong nền kinh tế thị trường có sự quản lí của Nhà nước”. Theo tác giả Hồ Vinh Đào thì: “hiệu quả kinh tế còn gọi là : “ hiệu ích kinh tế” so sánh giữa chiếm dụng và tiêu hao trong hoạt động kinh tế ( bao gồm lao động vật hóa và lao động sống) với thành quả có ích đạt được”. Còn tiến sỹ Nguyễn Tiến Mạnh: “hiệu quả kinh tế là một phạm trù hiệu quả khách quan phản ánh trình độ lợi dụng các nguồn lực để đạt được mục tiêu đã xác định”. Qua những quan điểm ở trên có thể khái quát lại rằng: “ Hiệu quả kinh tế là một phạm trù kinh tế biểu hiện tập trung của sự phát triển kinh tế theo chiều sâu phản ánh trình độ khai thác các nguồn lực và trình độ chi phí các nguồn lực trong đó quá trình tái sản xuất nhằm thực hiện mục tiêu đề ra”. 1.1.1.2. Bản chất của hiệu quả kinh tế Xét đến bản chất của hiệu quả kinh tế chúng ta phải đánh giá trên nhiều phương diện khác nhau vói nhiều khía cạnh khác nhau tuy nhiên ta có thể hiểu một cách đơn giản rằng bản chất của hiệu quả kinh tế là nâng cao năng suất lao động xã hội và tiết kiệm lao động xã hội. Đây là hai mặt của một vấn đề về hiệu quả kinh tế. Hai mặt này có quan hệ mật thiết với nhau, gắn liền với quy luật tương ứng của nền sản xuất xã hội, là quy luật tăng năng suất và tiết kiệm thời gian. Yêu cầu của việc nâng cao hiệu quả kinh tế là đạt kết quả tối đa về chi phí nhất định và ngược lại, đạt hiệu quả nhất định với chi phí tối thiểu. Chi phí ở đây được hiểu theo nghĩa rộng bao gồm cả chi phí để tạo ra nguồn lực, đồng thời phải bao gồm cả chi phí cơ hội. Nói tóm lại, bản chất của hiệu quả kinh tế xã hội là hiệu quả của lao động xã hội và được xác định bằng tương quan so sánh giữa lượng kết quả thu được với lượng hao phí lao động xã hội bỏ ra. 3 1.1.2 Đặc điểm sinh thái và vai trò kinh tế của cây lúa 1.1.2.1 Đặc điểm sinh thái 1.1.2.1.1 Nguồn gốc Lúa gồm hai loài Oryza sativa và Oryza glaberrima, thuộc Chi Oryza, họ Poaceae, có nguồn gốc ở vùng nhiệt đới và cận nhiệt đới khu vực đông nam châu Á và châu Phi. Lúa châu Phi đã được gieo trồng trong khoảng 3.500 năm. Trong khoảng thời gian từ 1500 TCN đến 800 TCN thì Oryza glaberrima đã lan rộng từ trung tâm xuất phát của nó là lưu vực châu thổ sông Niger và mở rộng tới Sénégal và sau đó được đem trồng ở các khu vực lân cận. Tổ tiên của lúa châu Á (Orazy sativa) là một loại lúa hoang phổ biến (Oryza rufipogon) dường như có nguồn gốc tại khu vực xung quanh chân núi Himalaya, với Orazy sativa thứ indica ở phía Ấn Độ và Orazy sativa thứ japonica ở phía Trung Quốc. Hiện nay đây là giống lúa chính được gieo trồng làm cây lương thực trên khắp thế giới. Từ thời gian từ thế kỷ XVII cây lúa được nhập vào Mỹ và trồng ở các bang Virginia, Nam Carolina và hiện nay trồng nhiều ở California, Louisiana, Texac... Theo hướng đông, đầu thế kỷ XI cây lúa từ Ấn Độ được nhập vào Indobexia, đầu tiên ở đảo Java. Đến thế kỷ XVIII cây lúa từ Iran nhập vào trồng ở Kuban (Nga). Cho đến nay, cây lúa đã có mặt trên tất cả các châu lục, bao gồm các nước nhiệt đới, á nhiệt đới và một số nước ôn đới. Ở bắc bán cầu cây lúa được trồng ở Đông Bắc Trung Quốc cho tới nam bán cầu - ở châu Phi, Australia(New South Wales). 1.1.2.2. Giá trị kinh tế của cây lúa Trên thế giới, cây lúa được 250 triệu nông dân trồng, là lương thực chính của 1.3 tỉ người nghèo nhất trên thế giới, là sinh kế chủ yếu của nông dân. Là nguồn cung cấp năng lượng chủ yếu cho con người, bình quân 180-200 kg/người/năm tại các nước Châu Á, khoảng 10kg/người/năm tại các nước Châu Mỹ. Ở Việt Nam dân số trên 86 triệu người và 100% người Việt Nam sử dụng lúa gạo làm lương thực chính. Từ đó cho thấy rằng vai trò của lúa gạo là hết sức quan trọng. Đặc biệt các nước Châu Á , tỉ lệ calo cung cấp từ lúa gạo chiếm 50-60%. Ngoài sản phẩm chính, các sản phẩm phụ của cây lúa cũng được sử dụng nhiều trong các lĩnh vực khác nhau. 4 Cây lúa còn đóng một vai trò quan trọng trong quá trình xuất khẩu. Sản xuất và xuất khẩu lúa gạo đã và đang góp phần vào thắng lợi của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa ở các nước. Trong đó Việt Nam đã có những tiến bộ vượt bậc, đưa đất nước từ chỗ thiếu ăn triền miên, không đảm bảo lương thực cho nhu cầu trong nước trở thành một nước xuất khẩu gạo từ 3-4 tấn gạo/năm, đứng thứ hai trên thế giới về các nước xuất khẩu gạo. 1.1.3. Các nhân tố ảnh hưởng đến năng suất lúa Hoạt động sản xuất nông nghiệp nói chung cũng như quá trình sản xuất lúa nói riêng có nhiều sự khá biệt so với các ngành sản xuất khác. Quá trình sản xuất lúa được tiến hành trên một phạm vi không gian rộng lớn và trong một khoảng thời gian dài. Vì vậy, nó chịu ảnh hưởng của rất nhiều yếu tố: * Nhóm nhân tố thuộc điều kiện tự nhiên: Gồm nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, nước và đất đai. * Nhóm nhân tố kinh tế xã hội: điều kiện thị trường và giá cả tiêu thụ sản phẩm, tập quán canh tác và cơ chế chính sách của nhà nước. * Nhóm nhân tố kĩ thuật : Để nâng cao năng suất, sản lượng và chất lượng cây trồng thì cần thực hiện đúng các quy trình kĩ thuật và áp dụng các tiến bộ khoa học kĩ thuật vào trong quá trình sản xuất. Vì vậy các biện pháp kĩ thuật đóng vai trò hết sức quan trọng và cần thiết góp phần nâng cao năng suất và chất lượng cây trồng. Tùy theo tính chất từng loại đất, từng loại cây trồng mà thực hiện các biện pháp kĩ thuật sao cho phù hợp như: kĩ thuật chăm sóc, gieo trồng, thu hoạch và sau thu hoạch… 1.1.4. Các chỉ tiêu đánh giá hiệu quả kinh tế của hoạt động sản xuất lúa 1.1.4.1. Chỉ tiêu đánh giá mức độ đầu tư các yếu tố sản xuất Các chỉ tiêu đánh giá mức độ đầu tư của các yếu tố nguồn lực trên một đơn vị diện tích cho một hoạt động cụ thể, đối với hoạt động sản xuất lúa bao gồm: - Chi phí đầu tư phân bón/sào ( số lượng kg/sào; giá trị: 1000đ) - Chi phí giống/sào ( số lượng: kg/sào; giá trị: 1000đ) - Chi phí thuốc BVTV/sào ( gồm thuốc trừ sâu, diệt cỏ… số lượng: chai/ha; giá trị: 1000đ) 5 - Chi phí khác/sào (bao gồm chi phí lao động thuê ngoài/sào, chi phí thủy lợi, chi phí làm đất, chi phí tuốt lúa… đơn vị tính: 1000đ) 1.1.4.2. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá kết quả sản xuất Tổng giá trị sản xuất trên một đơn vị diện tích ( GO ): là toàn bộ của cải vật chất và dịch vụ hữu ích, trực tiếp do lao động sáng tạo ra trong thời kì nhất định thường là một năm. GO = Qi * Pi Trong đó: Qi: Lượng sản phẩm i được sản xuất ra. Pi: Giá của sản phẩm loại i. - Chi phí trung gian trên một đơn vị diện tích ( IC): bao gồm những khoản chi phí vật chất và dịch vụ được sử dụng trong quá trình sản xuất nông nghiệp. - Giá trị gia tăng trên một đơn vị diện tích( VA): là kết quả cuối cùng thu được sau khi trừ chi phí trung gian của một hoạt động sản xuất kinh doanh nào đó. VA = GO – IC 1.1.4.3. Hệ thống chỉ tiêu đánh giá hiệu quả sản xuất lúa - Giá trị sản xuất trên chi phí trung gian (GO/IC): chỉ tiêu này cho biết việc bỏ ra một đồng chi phí trung gian đầu tư thu được bao nhiêu đồng giá trị sản xuất. - Hiệu suất chi phí trung gian tính theo giá trị gia tăng (VA/IC): được tính bằng phần giá trị gia tăng bình quân tên một đơn vị chi phí trung gian bỏ ra. Nó cho biết sẽ có bao nhiêu thu nhập được đem lại từ một đơn vị chi phí trung gian bỏ ra. Đây là một chỉ tiêu quan trọng để đánh giá hiệu quả kinh tế: - Giá trị sản xuất trên lao động (GO/lao động) - Giá trị gia tăng trên lao động (VA/lao động) - Giá trị sản xuất trên vốn sản xuất kinh doanh (GO/vốn sản xuất kinh doanh) - Giá trị gia tăng trên vốn sản xuất kinh doanh (VA/vốn sản xuất kinh doanh). 1.2. CƠ SỞ THỰC TIỂN 1.2.1. Tình hình sản xuất lúa ở tỉnh Thừa Thiên Huế Thừa Thiên Huế là một tỉnh thuộc miền Trung Việt Nam, nằm trong vùng kinh tế trọng điểm của Trung Bộ, ở vị trí chiến lược, là cửa ngõ nối liền Bắc Trung Bộ với 6 Nam Trung Bộ, phía Tây giáp nước bạn Lào, phía Đông là biển Đông với cảng biển Chân Mây và phía Nam giáp thành phố có nền kinh tế đang nổi, Đà Nẵng. Đặc điểm khí hậu thời tiết với lượng mưa lớn, nhiệt độ cao, ánh sáng dồi dào là điều kiện thuận lợi cho phát triển sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp nói chung và nghề trồng lúa nói riêng tại địa phương. Qua bảng số liệu đầu tiên về tình hình sản xuất lúa của Thừa Thiên Huế ta thấy, diện tích lúa có xu hướng tăng dần qua các năm. Tuy nhiên mức độ tăng đang có xu hướng chậm dần và chiếm một tỷ lệ thấp trong tổng diện tích gieo trồng của tỉnh. Cụ thể, diện tích trồng lúa năm 2008 là 50,85 nghìn ha, đến năm 2009 diện tích trồng lúa là 53,10 nghìn ha tức là tăng 2,25 nghìn ha, và năm 2010 diện tích trồng lúa đạt 53,97 nghìn ha tăng 0,87 nghìn ha so với năm 2009. Nguyên nhân làm cho diện tích lúa của tỉnh Thừa Thiên Huế tăng là do phần đóng góp rất quan trọng của chính sách tận dụng đất chưa sử dụng và chuyển đổi cơ cấu cây trồng theo hướng phù hợp với đất trồng. Bảng 1: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa của tỉnh Thừa Thiên Huế Chỉ tiêu ĐVT 2008 2009 2010 - - - - Diện tích Nghìn ha 50,85 53,10 53,97 Năng suất Tạ/ ha 54,00 53,26 55,60 Sản lượng Nghìn Tấn 274,81 282,80 300,07 - - - - Diện tích Nghìn ha 25,80 26,90 27,61 Năng suất Tạ/ ha 54,90 55,39 56,70 Sản lượng Nghìn Tấn 141,50 149,00 156,55 - - - - Diện tích Nghìn ha 24,35 25,50 25,66 Năng suất Tạ/ ha 54,30 51,96 51,20 Sản lượng Nghìn Tấn 132,20 132,50 131,38 Lúa cả năm Vụ Đông Xuân Vụ Hè Thu (Nguồn:Tổng cục thống kê tỉnh T.T.Huế) Tuy diện tích gieo trồng lúa đang có dấu hiệu tăng dần qua các năm thì năng suất lúa lại giảm vào năm 2009, cụ thể là năng suất lúa năm 2009 là 53,26 tạ/ha trong khi năng suất của năm 2008 là 54,00 tạ /ha. Nguyên nhân của sự xa sút của năng suất 7 lúa là do lượng lúa tăng không tương xứng với lượng tăng thêm của diện tích gieo trồng. Tình trạng này có thể giải thích bởi nhiều nguyên nhân như trình độ áp dụng khoa học kỹ thuật của người dân vào khâu sản xuất lúa chưa cao, đặc biệt là thiên tai, lũ lụt lại xảy ra liên miên ở năm 2009 khiến sản lượng lúa sụt giảm. Tuy nhiên tình trạng đó đã nhanh chóng được người dân khắc phục nhanh vào năm 2010, điều đó được thể hiện qua con số 55,60 tạ/ha, là năng suất lúa năm 2010 tăng 2,34 tạ/ha so với năm 2009. Đó là bởi sự tăng nhanh vượt bật về sản lượng lúa năm 2010 là 300,07 nghìn tấn tăng 17,27 nghìn tấn so với năm 2009. Điều này chứng tỏ mảnh đất Thừa Thiên có lợi thế về trồng lúa tương xứng với điều kiện thuận lợi của về điều kiện tự nhiên của tỉnh. 1.2.2. Tình hình sản xuất lúa tại huyện Quảng Điền giai đoạn 2008 - 2010 Trong thời gian qua huyện Quảng Điền rất nỗ lực phát triển nông nghiệp, là một trong ba chương trình kinh tế trọng điểm (nông nghiệp, thuỷ sản, công nghiệp và dịch vụ). Và điều này thể hiện cụ thể ở bảng sau: Bảng 2: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa Quảng Điền qua 3 năm 2008-2010 Chỉ Tiêu ĐVT Diện Tích Ha Năng Suất Tạ/ha Sản Lượng Tấn 2008 2009 2010 2009/2008 2010/2009 7233,00 7677,30 7971,33 1,06 1,04 58,40 58,30 56,38 1,00 0,97 42210,60 44771,80 44945,26 1,06 1,00 (Nguồn: Niên giám thống kê huyện Quảng Điền) Về diện tích, năm 2008 diện tích gieo trồng lúa đạt 7233,00 ha, đến năm 2009, diện tích trồng lúa đã là 7677,30 ha tức là đã tăng lên 444,30 ha so với năm 2008. Năm 2010, diện tích trồng lúa lại đạt 7971,33 ha tức là tăng 294,03 ha so với năm 2009. Như vậy, ta thấy diện tích gieo trồng lúa của huyện Quảng Điền có sự biến động tương đối ổn định qua 3 năm nghiên cứu. Về năng suất, năm 2008 năng suất lúa đạt 58,40 tạ/ha. Năm 2009, năng suất lúa đạt 58,30 tạ/ha giảm 0,10 tạ/ha so với năm 2008. Năm 2010, năng suất lúa đạt 56,38 tạ/ha tức là giảm đi 1,92 tạ/ha. Như vậy, ta thấy mặc dù năng suất ở ba năm từ năm 2008 đến năm 2010 đều giảm dần, tuy nhiên nó vẫn đạt ở vị trí cao hơn so với năng suất trung bình của toàn tỉnh. Đây là một kết quả không mấy khả quan của ngành lúa huyện Quảng Điền. 8 Về sản lượng, năm 2008 sản lượng lúa đạt 42210,60 tấn. Năm 2009, sản lượng lúa của huyện đạt 44771,80 tấn tức là tăng lên 2561,20 tấn so với năm 2008. Năm 2010, sản lượng lúa lại tiếp tục tăng nhẹ đạt 44945,26 tấn, tức là tăng 173,46 tấn so với năm 2009. Như vậy so qua 3 năm nghiên cứu, sản lượng lúa của huyện Quảng Điền đều tăng nhưng mức tăng lên không tương xứng với sự gia tăng của diện tích gieo trồng nên năng suất qua từng năm giảm đi rõ rệt. Đó một phần rất đáng lưu ý trong định hướng phát triển nông nghiệp nói chung của huyện Quảng Điền. 9 CHƯƠNG 2: HIỆU QUẢ KINH TẾ SẢN XUẤT LÚA CỦA CÁC NÔNG HỘ TRÊN ĐỊA BÀN XÃ QUẢNG PHƯỚC, HUYỆN QUẢNG ĐIỀN, TỈNH THỪA THIÊN HUẾ 2.1. TÌNH HÌNH CƠ BẢN CỦA ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU 2.1.1 Điều kiện tự nhiên 2.1.1.1. Vị trí địa lý Quảng Phước là xã đồng bằng chiêm trũng ven phá Tam Giang ở cuối hạ lưu sông Bồ, nằm về phía Đông Nam của huyện Quảng Điền, cách thành phố Huế 18 km về phía Đông Bắc. Với tổng diện tích tự nhiên là 1.048 ha, chiếm 6,42% diện tích toàn huyện. Toạ độ địa lý và ranh giới hành chính được giới hạn như sau: 16040’13’’ vĩ độ Bắc, 107021’58’’ kinh độ Đông, phía Nam giáp xã Quảng Thọ,phía Bắc giáp thị trấn Sịa và vùng ven phá Tam Giang, phía Đông giáp xã Quảng An, và phía Tây giáp thị trấn Sịa. 2.1.1.2. Đặc điểm thời tiết, khí hậu Khí hậu gây ảnh hưởng trực tiếp đến sự hình thành lớp phủ thổ nhưỡng, thực vật và chế độ thuỷ văn trong lãnh thổ. Vì vậy khí hậu được xem là nhân tố sinh thái quan trọng và mang tính chất quyết định đến sự phân bố, phát triển cây trồng vật nuôi. Quảng Phước nằm trong vùng đồng bằng ven biển miền Trung nên khí hậu thời tiết gặp nhiều bất lợi, khí hậu trong năm phân thành 2 mùa rõ rệt. Mùa khô bắt đầu từ tháng 3 đến tháng 8, mùa mưa từ tháng 9 đến tháng 2 năm sau. * Nhiệt độ: Về mùa khô chịu ảnh hưởng của gió Tây Nam nên khô nóng. Về mùa lạnh do ảnh hưởng của gió mùa Đông Bắc nên mưa nhiều, trời lạnh. Nhiệt độ trung bình 24,80C. Tháng có nhiệt độ cao nhất: (tháng 6, tháng 7) 390C đến 440C. Nhìn chung ở Quảng Phước có nền nhiệt độ tương đối cao và khá ổn định, nhiệt độ trung bình năm là 24,80C do đó rất phù hợp cho sản xuất nông nghiệp và nuôi trồng thuỷ sản. * Mưa: Mùa mưa bắt đầu từ tháng 9 đến tháng 2 năm sau chiếm 78% lượng mưa cả năm. Hai tháng có lượng mưa lớn nhất là tháng 10 và tháng 11 trung bình có 20,7 đến 21,6 ngày có mưa trong tháng với lượng mưa trung bình 580,6 - 795,6 mm/tháng. 10 Mùa khô từ tháng 3 đến tháng 8, các tháng ít mưa nhất trong năm là tháng 2,3 và tháng. Lượng mưa trung bình trong các tháng này là 47,1 đến 62,6 mm/tháng. * Nắng: Số giờ nắng trung bình hàng năm: 1.893,6 giờ. Tháng có giờ nắng nhiều nhất trong năm là tháng 7 (258,3 giờ) và tháng 5 (248,8 giờ). Tháng có ít giờ nắng nhất trong năm là tháng 2 (77,5 giờ) và tháng 12 (75 giờ). Giai đoạn nắng cao nhất là tháng 4 đến tháng 9. * Lượng bốc hơi và độ ẩm không khí: Lượng bốc hơi trong năm trung bình là 980 mm, trong đó thời kỳ từ tháng 3 đến tháng 8 lượng bốc hơi lớn hơn lượng mưa khiến cây trồng dễ bị khô hạn vào đầu vụ hè thu. Ngược lại cuối vụ hè thu trở nên bấp bênh, kém ổn định do hệ thống thuỷ lợi chưa được đảm bảo. Độ ẩm không khí bình quân cả năm 83%, thời kỳ độ ẩm cao từ tháng 11 đến tháng 2 năm sau (85 - 88%). Đây là thời kỳ có độ ẩm thuận lợi nhất cho canh tác, do vậy trong thời kỳ này (vụ Đông Xuân) khả năng thâm canh tương đối đảm bảo cho năng suất cao, ổn định và hầu như không bị ảnh hưởng của các yếu tố khô hạn và mưa bão. 2.1.1.3. Điều kiện thủy văn Nước là thành phần căn bản nhất tạo nên sự sống trên bề mặt trái đất, đặc biệt trong sản xuất nông nghiệp. Đối với hệ thống cây trồng nước là yếu tố rất cần thiết vì nó ảnh hưởng đến tính mùa vụ, năng suất và thậm chí ảnh hưởng đến việc phân bố cơ cấu cây trồng. Xã Quảng Phước là xã có vùng đầm phá khá lớn nên các dòng sông đổ vào phá Tam Giang đều ảnh hưởng về thuỷ văn của xã, trong đó xã chịu chi phối nhiều nhất bởi 2 con sông chính là sông Ô Lâu và sông Bồ. 2.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội 2.1.2.1. Kinh tế Trong những năm qua cơ cấu kinh tế của xã đã có sự chuyển dịch theo hướng tăng tỷ trọng tiểu thủ công nghiệp và thương mại dịch vụ giảm dần tỷ trọng nông nghiệp, tuy nhiên tỷ trọng nông nghiệp vẫn còn chiếm tỷ trọng cao. - Nông nghiệp: Trong nhữn năm qua nông nghiệp của xã tăng khá toàn diện cả về trồng trọt và về chăn nuôi, cơ cấu mùa vụ chuyển dịch theo hướng tích cực, cơ giới hóa và hướng tiến bộ KHKT được ứng dụng vào sản xuất. 11 + Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân hàng năm 9%. + Thu nhập bình quân đầu người đạt 8-9,5 triệu đồng/năm. + Sản lượng lương thực bình quân 4.455 tấn/năm. + Diện tích nuôi trồng 198 ha. + Bình quân lương thực đầu người 600 kg/năm - Công nghiệp – tiểu thủ công nghiệp: trên địa bàn xã hiện nay đã mở các lớp học về kỹ thuật thêu ren , tạo việc làm cho người dân trong xã trong những lúc mùa vụ nông nhàn, đây là những việc làm thêm, vừa giúp tiết kiệm thời gian rảnh rỗi, vừa tăng thu nhập lại không ảnh hưởng đến công việc đồng án. 2.1.2.2. Văn hóa – xã hội - Văn hóa, Thôg tin, thể dục thể thao: trên địa bàn xã có 1242/1435 gia đình đạt gia đình văn hóa, có 8/8 Thôn được công nhận là Thôn văn hóa. - Giáo dục – đào tạo: trên địa bàn xã có 2 trường mầm non, 2 trường tiểu học và 1 trường trung học cơ sở, 1 trường PTTH. - Y tế, chăm sóc sức khỏe: trên địa bàn xã có 1 trung tâm y tế dự phòng, 1 trạm y tế. Nằm ở trung tâm xã được trang bị đầy đủ thiết bị đáp ứng nhu cầu khám bệnh cho nhân dân trong xã. - Chính sách xã hội: thực hiện tốt, đầy đủ các chính sách xã hội, chăm lo tới gia đình và các đối tượng chính sách xã hội như: gia đình thương binh liệt sĩ, hộ nghèo. 2.2. TÌNH HÌNH SẢN XUẤT LÚA TẠI ĐỊA BÀN NGHIÊN CỨU Quảng Phước là một xã thuần nông với diện tích đất nông nghiệp là chủ yếu, cây lúa là cây trồng chủ đạo. Nguồn thu từ cây lúa là nguồn thu nhập chính cho 1176 hộ gia đình tại địa phương với 7,2 sào bình quân trên hộ của toàn xã. Vì vậy, sản xuất như thế nào để mang lại hiệu quả cao nhất là công việc rất quan trọng trong việc nâng cao thu nhập góp phần phát triển kinh tế xã hội nơi đây. Dưới đây là tình hình sản xuất lúa của xã trong 3 năm từ 2008 – 2010. 12 Bảng 3: Diện tích, năng suất, sản lượng lúa ở xã Quảng Phước qua 3 năm 2008-2010 Năm / chỉ tiêu So sánh ĐVT 2008 2009 2010 2009/2008 2010/2009 +/% +/% Diện tích Ha 456,03 441,85 423,71 -14,18 -3,11 -18,14 -4,11 Năng suất Tạ/ha 66,00 66,12 70,08 0,12 0,18 3,96 5,99 Sản lượng Tấn 3009,80 2921,51 2969,36 -88,29 -2,93 47,85 1,64 (Nguồn: Số liệu thống kê của UBND xã Quảng Phước) Từ bảng số liệu 3, diện tích năm 2008 diện tích gieo trồng lúa đạt 456,03 ha, đến năm 2009, diện tích trồng lúa còn 441,85 ha tức là đã giảm đi 14,18 ha hay giảm đi 3,11% so với năm 2008. Năm 2010, diện tích trồng lúa lại đạt 423,71 ha tức là giảm 18,14 ha so với năm 2009 hay đồng nghĩa với giảm 4,11% so với cùng kỳ năm ngoái. Như vậy, ta thấy diện tích gieo trồng lúa của huyện Quảng Điền có sự biến động theo chiều hướng giảm dần qua 3 năm nghiên cứu. Về năng suất, năm 2008 năng suất lúa đạt 66 tạ/ha. Năm 2009, năng suất lúa đạt 66,12 tạ/ha tăng 0,12 tạ/ha hay tăng 0,18% so với năm 2008 . Năm 2010, năng suất lúa đạt 70,08 tạ/ha tức là tăng lên 3,96 tạ/ha. Như vậy, ta thấy năng suất ở hai năm trước đó là năm 2008 và năm 2009 luôn đạt cao so với năng suất của tỉnh và của cả nước. Đến năm 2010, vừa qua thì năng suất lúa của huyện đã có sự tiến bộ rất lớn. Cụ thể ta thấy năng suất lúa của xã Quảng Phước năm 2010 đạt 70,08 tạ/ha hay tăng hơn cùng kỳ năm 2009 đến 5,99%. Đây là một kết quả rất tốt của ngành lúa xã Quảng Phước. Về sản lượng, năm 2008 sản lượng lúa đạt 3009,80 tấn. Năm 2009, sản lượng lúa của huyện chỉ đạt 2921,51 tấn tức là giảm đi 88,29 tấn hay giảm đi 2,93% so với năm 2008. Năm 2010, sản lượng lúa lại đạt 2969 tấn, tức là tăng 47,85 tấn so với năm 2009. Như vậy so với hai năm trước đó, năm 2010, lúa của xã Quảng Phước được mùa nên năng suất và sản lượng đều tăng cao rõ rệt mặc dù diện tích gieo trồng đã bị thu hẹp dần. Đó một phần là do chủ trương, định hướng phát triển nông nghiệp nói chung, và sự lãnh đạo của UBND xã Quảng Phước, phòng nông nghiệp huyện và chính quyền địa phương các xã. 13 2.3. TÌNH HÌNH CHUNG CỦA CÁC NHÓM HỘ ĐIỀU TRA. 2.3.1. Tình hình nhân khẩu và lao động của các nhóm hộ điều tra. Lao động là nguồn lực sản xuất chính của nông hộ trong việc trồng lúa. Việc bố trí, sử dụng lao động thích hợp ảnh hưởng đến việc sản xuất lúa của người dân nói riêng và tới thu nhập của các hộ nói chung. Ngoài ra còn ảnh hưởng tới sự phân công lao động xã hội và của chính các hộ. Qua bảng số liệu 4 về nhân khẩu và lao động của các hộ ở hai thôn, nhìn chung bình quân nhân khẩu/hộ là tương đối cao với 4,60 người. Trong đó bình quân nhân khẩu/hộ của thôn Thủ Lễ cao hơn với 5 người, và thôn Mai Dương đạt thấp hơn với trung bình 4,2 người/hộ. Bảng 4: Tình hình nhân khẩu và lao động của các hộ điều tra Nhóm hộ Chỉ tiêu ĐVT BQC Thôn Thôn Thủ Lễ Mai Dương Hộ 15,00 15,00 15,00 2. Tổng số nhân khẩu Khẩu 75,00 63,00 69,00 3. Số nhân khẩu BQ/hộ Khẩu 5,00 4,20 4,60 4. Tổng số lao động Lao động 43,00 34,00 38,50 5. Số lao động BQ/hộ Lao động 2,87 2,27 2,57 6. Tuổi BQ chủ hộ Tuổi 51,00 53,00 52,00 7. Trình độ văn hóa BQ chủ hộ Lớp 11,00 10,80 10,90 1. Tổng số hộ (Nguồn: số liệu điều tra năm 2010) Lao động bình quân mỗi hộ là 2,57 lao động. Trong đó vẫn là sự chênh lệch tương ứng từ bình quân nhân khẩu/hộ của hai thôn. Cụ thể, nhóm hộ thôn Thủ Lễ có lao động bình quân mỗi hộ là 2,87 lao động, nhóm hộ thôn Mai Dương đạt khoảng 2,27 lao động tính bình quân trên hộ. Nguyên nhân của sự chênh lệch này là do sự di chuyển lao động của thôn Mai Dương lên thành thị mà cụ thể là thành phố Huế tăng nên lượng nhân khẩu trên mỗi hộ giảm, chỉ còn nhiều người già và trẻ em chưa đến tuổi lao động. Độ tuổi và trình độ văn hóa của chủ hộ cũng ảnh hưởng rất lớn tới khả năng sản xuất của các nông hộ. Theo kết quả điều tra ở bảng trên, thôn Thủ Lễ có độ tuổi trung 14 bình khoảng chừng 51 tuổi và trình độ văn hóa cũng tương đối cao trung bình học đến lớp 11. Ngược lại nhóm hộ thôn Mai Dương có độ tuổi trung bình cao hơn với 53 tuổi nhưng trình độ văn hóa lại thấp hơn, khoảng chừng lớp 10,80. 2.3.2. Tình hình đất đai. Đất đai là tư liệu sản xuất đặc biệt trong sản xuất nông nghiệp của người dân, là thành phần quan trọng của môi trường sống, là địa bàn phân bố dân cư, các cơ sở kinh tế, văn hoá xã hội và an ninh quốc phòng. Bảng 5: Tình hình đất đai của các hộ điều tra (tính bình quân/hộ) (ĐVT: sào) Chỉ tiêu Thôn Thủ Thôn Mai BQC Lễ Dương 1. Tổng diện tích sử dụng 13,10 7,94 10,52 2. Đất nhà ở 1,17 0,92 1,05 3. Đất trồng lúa bình quân 11,93 3,20 7,57 4. Đất nuôi trồng thủy sản - 3,82 - 5. Đất trồng lúa BQ/khẩu 2,39 0,76 1,57 6. Đất trồng lúa BQ/lao động 4,16 1,41 2,78 (Nguồn: Số liệu điều tra năm 2010) Qua bảng số liệu 5, ta thấy tổng diện tích đất sử dụng bình quân các nhóm hộ là 10,52 sào. Trong đó, tổng diện tích đất bình quân của nhóm hộ thôn Thủ Lễ là lớn nhất với 13,10 sào, và thấp hơn là nhóm hộ thôn Mai Dương với 7,94 sào. Trong cơ cấu tổng diện tích đất, diện tích đất trồng lúa bình quân chiếm tỷ lệ khá cao, với bình quân chung của các nhóm hộ chiếm 7,57 sào. Trong đó, diện tích đất trồng lúa ở nhóm hộ thôn Thủ Lễ chiếm tới 11,93 sào, trong khi diện tích đất trồng lúa bình quân chung các nhóm hộ thôn Mai Dương chỉ khoảng 3,20 sào. Như vậy, ta thấy đất của người dân nơi đây chủ yếu là đất dùng trong sản xuất nông nghiệp đó là đất trồng lúa, đất trồng cây khác hay hoa màu như ngô, sắn,... Thôn Mai Dương ngoài việc trồng lúa, thôn còn có nuôi trồng thủy sản, ngành mà thôn Thủ Lễ không có và việc nuôi trồng thủy sản được xem như ngành chủ lực của Mai Dương. Và diện tích đất trung bình giành cho việc nuôi trồng thủy sản chiếm 3,82 sào/hộ. Trong khi trồng lúa là ngành chủ đạo của Thủ Lễ thì Mai Dương vừa trồng lúa 15 vừa nuôi trồng thủy sản. Đó là lý do tại sao tôi lại chọn điều tra tại 2 thôn này để điều tra để đánh giá hiệu quả về sản xuất lúa. Về giá trị tuyệt đối, diện tích đất trồng lúa bình quân của các hộ khá lớn với 7,57 sào, trong đó là nhóm hộ thôn Thủ Lễ với 11,93 sào, và nhóm hộ thôn Mai Dương với 3,20 sào; Sở dĩ thôn Thủ Lễ có diện tích trồng lúa bình quân lớn hơn hẳn so với Mai Dương là bởi trồng lúa là ngành chủ đạo của thôn, ngoài ra diện tích đấu hoặc mượn tính trung bình vào khoảng 4,20 sào. Bên cạnh đó, diện tích đất ao hồ, nuôi trồng thủy sản tính bình quân của nhóm hộ thôn Mai Dương đạt 3,82 sào. Đất trồng lúa bình quân một lao động của các nhóm hộ đạt 2,78 sào. Trong đó, nhóm hộ thôn Thủ Lễ đạt chỉ tiêu này cao hơn với bình quân một lao động sẽ sản xuất 4,16 sào lúa. Nhóm hộ thôn Mai Dương với bình quân một lao động sẽ sản xuất 1,41 sào đất trồng lúa. Đất trồng lúa bình quân một nhân khẩu của các nhóm hộ là 1,57 sào. Trong đó, cao nhất vẫn là nhóm hộ thôn Thủ Lễ với 2,39 sào trên một nhân khẩu, còn lại là nhóm hộ thôn Mai Dương với 0,76 sào trên một nhân khẩu. Nguyên nhân là do nhóm hộ thôn Mai Dương có ít lao động, lại có nhiều người già và trẻ em nên diện tích đất trồng lúa bình quân một nhân khẩu đạt thấp hơn, và diện tích đất trồng lúa bình quân một lao động thì cũng vậy. 2.3.3. Tình hình trang bị tư liệu sản xuất của các nhóm hộ điều tra Công cụ, dụng cụ và tư liệu sản xuất là yếu tố nguồn lực rất quan trọng trong việc trồng lúa của nguời nông dân. Nó gián tiếp ảnh hưởng tới năng suất, sản lượng lúa và cuối cùng là kết quả và hiệu quả sản xuất lúa của các nông hộ. Dưới đây là tình hình trang bị công cụ, tư liệu lao động của các nông hộ sản xuất lúa được điều tra trên địa bàn nghiên cứu. Theo bảng số liệu 6 ta thấy bình quân chung về tư liệu sản xuất của mỗi hộ là 319,25 nghìn đồng/hộ .Tư liệu sản xuất mà các nông hộ sử dụng nhiều nhất là bình phun thuốc và các loại công cụ nhỏ như cào, cuốc, trang…. Đây là những công cụ cơ bản và chủ yếu , cần thiết trong sản xuất nên 100% các hộ đều đầu tư mua sắm. 16 Bảng 6: Tình hình trang bị tư liệu sản xuất tính BQ/hộ của nhóm hộ điều tra (Tính: BQ/hộ) Thôn Thủ Lễ Chỉ tiêu ĐVT Số lượng Giá trị (1000đ) Thôn Mai Dương Số lượng Giá trị (1000đ) BQC Số lượng Giá trị (1000đ) 1.Bình phun Bình 1,07 160,50 1,00 150,00 1,04 155,25 2.Dụng cụ nhỏ Cái 7,60 - 5,40 - 6,50 - - Liềm Cái 2,60 52,00 2,07 41,40 2,34 46,70 - Cuốc Cái 2,20 88,00 1,20 48,00 1,70 68,00 - Trang Cái 1,40 28,00 1,00 20,00 1,20 24,00 - Dụng cụ gánh Cái 1,40 28,00 1,13 22,60 1,27 25,30 1000 đ - 356,50 - 282,00 - 319,25 Tổng giá trị (Nguồn: Số liệu điều tra năm 2010) Đối với bình phun thuốc đây là dụng cụ chuyên dụng để phòng trừ sâu bệnh nên hộ nào cũng có một cái giá trị từ 120.000đ đến 150.000đ. Đối với các dụng cụ khác như liềm, quốc, trang đây là dụng cụ thông dụng, giá trị thấp, thời gian sử dụng thường là 1 năm, nên năm cũng mua và hộ nào cũng có từ 1 đến 2 cái giá trị mỗi cái từ 20.000 tới 40.000 đồng. Do điều kiện kinh tế của các nông hộ còn hạn hẹp nên đối với các tư liệu sản xuất có giá trị như máy cày, máy tuốt, máy bơm nước,… hầu hết là các hộ không có khả năng đầu tư và chỉ thuê từ các dịch vụ của HTX hay tư nhân. Nói tóm lại, việc trang bị tư liệu lao động cho hoạt động sản xuất lúa của các nhóm hộ còn thấp, chưa thể đáp ứng toàn bộ quá trình sản xuất. Vấn đề đặt ra trong thời gian tới cần đầu tư thêm máy móc để tăng năng suất và hiệu quả lao động, đóng góp cho nền nông nghiệp xã. 2.4. TÌNH HÌNH ĐẦU TƯ THÂM CANH CỦA NHÓM HỘ ĐIỀU TRA 2.4.1. Tình hình sử dụng giống lúa, phân bón và thuốc BVTV của các nhóm hộ Trong sản xuất nông nghiệp giống là một đầu vào quan trọng bậc nhấc và không thể thiếu được, ông cha ta đã có câu: “Nhất nước, nhì phân, tam cần, tứ giống”, ngay từ xa xưa ông cha ta đã nhận thức được vai trò quan trọng của giống là vậy đó. Về loại giống sử dụng của nông hộ, theo lịch và sự bố trị hoạt động trong khâu xuống vụ nên hầu hết các nông hộ đều sử dụng giống 4B cho vụ Đông Xuân và giống H5 cho vụ hè 17 thu, đây là do trong sự khác nhau về đặc tính thời gian giữa hai vụ, đồng thời là hệ quả khi địa phương mang kiểu thời tiết và khí hậu đặc trưng, đồng thời là khu vực thấp trũng gần với khu vực đầm Phá Tam Giang. Chính vì vậy vụ Đông Xuân có thể sử dụng lúa dài ngày và 4B là một sự lựa chọn hợp lý đây là loại giống có phẩm chất tốt, năng xuất tương đối cao, đối với vụ Hè Thu thì do thời điểm thu hoạch sẽ phải đối mặt với nguy cơ từ lũ lội nên yêu cầu cần loại giống có thời gian ngắn hơn đồng thời phải đáp ứng được khã năng chống chịu sâu bệnh tốt, bởi thời gian sinh trưởng và phát triển của lúa trong vụ này trúng thời điểm hè đây là cơ hội để những loại dịch hại tấn công làm giảm năng xuất lúa, bởi vậy H5 là giống lúa thích hợp nhất cho vụ Hè Thu. *Về giống: lượng giống sử dụng có xu hương tăng từ vụ ĐX đến vụ HT và nguyên nhân chính như đã nêu trên, với vụ ĐX mức giống sử dụng là 7 Kg/Sào cho mỗi địa phường và ở đây ta tính mức giá đồng nhất tính cho mỗi kg lúa giống dù 4B hay H5 cũng là 20.000đ/kg nên giá trị đầu tư cho giống sẽ tăng lên tương ứng như sự thể hiện qua bảng. Và cũng như vụ ĐX, mức đầu tư về giống cho vụ Hè Thu cũng như vậy nhưng thay vì 4B thì ta sử dụng giống lúa H5, mức giá cho mỗi kg lúa giống cũng không thay đổi gì nhiều. *Về phân bón: tương tự như vậy cũng với phân Urê hay còn gọi là phân Đạm, thường cũng có xu hương đầu tư nhiều hơn vụ Hè Thu so với vụ ĐX, và điều này cũng hoàn toàn phù hợp với nguyên nhân chúng ta đã đề cập ở phần trước, tuy nhiên có thể thấy rõ hơn rằng những người nông dân ở Mai Dương đã chủ động bón nhiều phân hơn vì họ ý thức được rằng mình canh tác ở khu vực kém thuận lợi hơn nhiều và khuynh hướng tăng lượng bón từ vụ ĐX sang vụ HT cũng đúng với phân Kali. Trong khuôn khổ phân tích ở mục này ta chỉ đề cập đến sự khác nhau về mức độ đầu tư phân bón giữa các vụ và hai khu vực tương ứng với hai Thôn có sự khác nhau về điều kiện thủy lợi và địa hình. *Đối với thuốc BVTV: Nông hộ thường phun thuốc định kỳ theo sự hướng dẫn của cán bộ khuyến nông, khi nhận được chỉ thị thông báo về việc phun trị sâu, rầy cho lúa thì người dân đồng loạt sử dụng, tuy nhiên các loại thuốc mà người dân sử dụng thì khác nhau và vẫn chủ yếu dựa trên kinh nghiệm truyền thống hay sự hiểu biết không đầy đủ về chức năng của các loại thuốc. 18 Bảng 7: Tình hình sử dụng giống, phân bón và thuốc BVTV của các hộ điều tra (Tính: BQ/sào) Thôn Thủ Lễ Chỉ tiêu Thôn Mai Dương BQC ĐVT Đông Xuân Hè Thu Đông Xuân Hè Thu Đông Xuân Hè Thu 1. Giống - Lượng giống - Chi phí Kg 1000đ 7,00 140,00 7,00 133,00 7,00 140,00 7,00 133,00 7,00 140,00 7,00 133,00 2. Phân chuồng - Lượng giống - Chi phí 3. Đạm Kg 1000đ - 130,00 65,00 - 100,00 50,00 - 130,00 65,00 - 120,00 60,00 - 130,00 65,00 - 110,00 55,00 - - Lượng bón - Chi phí 4. Lân - Lượng bón - Chi phí 5. Kali Kg 1000đ - 5,80 58,00 - 6,01 60,10 - 5,90 59,00 - 6,00 60,00 - 5,85 58,50 - 6,01 60,05 - Kg 1000đ - 20,00 400,00 - 20,56 411,20 - 21,52 430,40 - 22,00 440,00 - 20,76 415,20 - 21,28 425,60 - - Lượng bón - Chi phí 6. Vôi Kg 1000đ - 7,00 105,00 - 7,24 108,60 - 7,10 106,50 - 7,30 109,50 - 7,05 105,75 - 7,27 109,05 - - Lượng bón - Chi phí Kg 1000đ 25,60 38,40 27,20 40,80 26,50 39,75 30,00 45,00 26,05 39,08 28,60 42,90 - - - - - - - Chai 1000đ - 0,50 12,50 818,90 0,50 12,50 816,20 0,50 12,50 853,15 0,50 12,50 860,00 0,50 12,50 836,03 0,50 12,50 838,10 7.Thuốc BVTV - Số lượng - Chi phí Tổng (Nguồn: Số liệu điều tra năm 2010) 2.4.2. Chi phí sản xuất và kết cấu chi phí sản xuất Chi phí sản xuất là một trong những nhân tố ảnh hưởng rất lớn đến kết quả và hiệu quả sản xuất. Để nâng cao hiệu quả kinh tế thì cần phải tối đa hóa doanh thu và tối thiểu hóa chi phí. Việc đầu tư các khoản chi phí phải được tính toán hợp lí nhằm đưa lại kết quả tốt nhất. Và phải biết đầu tư vào những khoản mục phí nào để nâng cao năng suất cây lúa đồng thời đảm bảo được chất lượng sản phẩm, bên cạnh đó việc cắt giảm những chi phí không hợp lí là điều cần thiết nhằm vừa đảm bảo hiệu quả trong quá trình sản xuất vừa tránh lãng phí tiền vốn và lao động. 19 Trong sản xuất nông nghiệp nói chung và sản xuất trồng lúa nói riêng, tổng chi phí bao gồm chi phí trung gian và chi phi công lao động gia đình. Chi phí trung gian để tạo ra lúa gạo sản phẩm hàng hoá là nhân tố rất quan trọng quyết định đến đến kết quả và hiệu quả trồng lúa của người dân. Vì vậy nó cần được tính toán hết sức hợp lý khi sử dụng để cho năng suất lúa đạt cao nhất có thể. Phân chuồng là yếu tố đầu vào của quá trình sản xuất lúa nhưng nó không được giao bán, trao đổi chính thức trên thị trường, và vì thế nó không có giá xác định. Cho nên chỉ tiêu chi phí về phân chuồng, tôi sẽ không đưa vào tính trong chi phí trung gian sản xuất lúa. Nhìn vào bảng số liệu 8, ta thấy tổng chi phí đầu tư bình quân một sào lúa vụ Đông Xuân là 1331,31 nghìn đồng. Trong đó chi phí trung gian chiếm tỷ lệ lớn nhất với 81,47% tương ứng với 1084,63 nghìn đồng, còn lại là lao động gia đình quy ra tiền chiếm 18,53% tương ứng 246,68 nghìn đồng. Trong cơ cấu chi phí trung gian ta thấy: chi phí thuê ngoài là khoản chi lớn thứ hai với 254,68 nghìn đồng chiếm 23,47% trong chi phí trung gian, trong đó chi phí thuê máy chiếm tỷ lệ cao nhất với 57,17% toàn bộ chi phí thuê ngoài. Mức chi phí lớn nhất trong chi phí trung gian là chi phí phân bón chiếm 53,,42% tương ứng với 579,45 nghìn đồng. Chi phí thuốc BVTV được xem là thấp nhất với 1,15% hay chỉ 12.500đ/sào và giống chiếm 12,91%, tương ứng với 140 nghìn đồng. Nhìn chung tùy thuộc vào tình hình sản xuất của mỗi hộ mà chi phí trung gian cũng như tỷ trọng của từng loại chi phí trong tổng chi phí sản xuất có sự khác nhau. Qua bảng số liệu 8 ta thấy có sự chênh lệch về tổng chi phí giữa hai nhóm hộ. Tổng chi phí của nhóm hộ thôn Thủ Lễ là 1300,35 nghìn đồng thấp hơn nhóm hộ thôn Mai Dương là 61,91 nghìn đồng/sào hay thấp hơn 4,54%, điều này chứng tỏ có sự chuyên môn hóa trong sản xuất lúa của các hộ ở thôn Thủ Lễ. Điều này cũng dễ hiểu các nhóm hộ thôn này gieo trồng với diện tích lớn hơn, thu nhập chủ yếu phụ thuộc vào việc sản xuất lúa nên có sự đầu tư thích đáng và hợp lí. Xét về cơ cấu chi phí trung gian ta thấy, về chi phí giống, nhóm hộ thôn Thủ Lễ cũng như là Mai Dương, chi phí bỏ ra điều là 140 nghìn đồng/sào, chiếm 13,52% đối với Thủ Lễ và 12,35% đối với Mai Dương. Sở dĩ có điều này là vì cả hai thôn đều nằm cùng một xã nên nơi cung cấp giống và kỹ thuật trồng đều như nhau. Tiếp đến là chi phí phân bón, ta thấy chi phí phân bón của các nhóm hộ thôn Thủ Lễ là 563 nghìn 20