Tài liệu Hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn huyện lương tài tỉnh bắc ninh giai đoạn 1997 2015

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM BÙI THỊ THANH TÂM HIỆN ĐẠI HÓA NÔNG NGHIỆP NÔNG THÔN HUYỆN LƯƠNG TÀI TỈNH BẮC NINH GIAI ĐOẠN 1997-2015 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM BÙI THỊ THANH TÂM HIỆN ĐẠI HÓA NÔNG NGHIỆP NÔNG THÔN HUYỆN LƯƠNG TÀI TỈNH BẮC NINH GIAI ĐOẠN 1997-2015 Ngành: Lịch sử Việt Nam Mã số: 8 22 90 13 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ Người hướng dẫn khoa học: TS. NGUYỄN XUÂN MINH THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan: Đề tài Hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn Huyện Lương Tài Tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 1997-2015 là của bản thân tôi. Kết quả nghiên cứu trong Luận văn này là hoàn toàn trung thực, chưa từng được công bố trong bất kì một công trình của tác giả nào khác. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019 Tác giả luận văn Bùi Thị Thanh Tâm Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn LỜI CẢM ƠN Trước hết tôi xin gửi lời cảm ơn đến thầy giáo hướng dẫn: TS. Nguyễn Xuân Minh, cùng các thầy cô trong Khoa Lịch sử, Trường Đại học Sư phạm Đại học Thái Nguyên đã chỉ bảo tận tình, động viên, khích lệ tôi trong suốt quá trình học tập và hoàn thành Luận văn. Tôi xin cảm ơn Phòng Nông nghiệp và nhân dân huyện Lương Tài đã nhiệt tình giúp đỡ, cung cấp nhiều thông tin quý báu trong thời gian tôi đi thực tế để hoàn thành Luận văn. Thái Nguyên, tháng 6 năm 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ................................................................................................... i LỜI CẢM ƠN ....................................................................................................... ii MỤC LỤC............................................................................................................iii DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT.............................................................................. iv DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH .......................................................................... v MỞ ĐẦU .............................................................................................................. 1 1. Lí do chọn đề tài .............................................................................................. 1 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề ............................................................................... 2 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ của đề tài.................................. 6 4. Nguồn tài liệu và phương pháp nghiên cứu .................................................... 6 5. Đóng góp của Luận văn ................................................................................... 7 6. Bố cục của Luận văn ....................................................................................... 8 Chương 1: CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA HIỆN ĐẠI HÓA NÔNG NGHIỆP NÔNG THÔN HUYỆN LƯƠNG TÀI TỈNH BẮC NINH GIAI ĐOẠN 1997- 2015.............................................................................................................. 9 1.1. Cơ sở lí luận .................................................................................................. 9 1.1.1 khái niệm hiện đại hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn .................... 9 1.1.2 Đường lối quan điểm của Đảng và Nhà nước về hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn .................................................................................... 16 1.2 Cơ sở thực tiễn ............................................................................................. 18 1.2.1 Vị trí địa lí, điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên huyện Lương Tài ............................................................................................................ 18 1.2.2 Đặc điểm xã hội ........................................................................................ 23 1.2.3 Tình hình nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài .............................. 25 Tiểu kết chương 1 .............................................................................................. 31 Chương 2: QUÁ TRÌNH HIỆN ĐẠI HÓA NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN HUYỆN LƯƠNG TÀI (1997 - 2015) .................................................................. 32 2.1. Tỉnh Bắc Ninh và huyện Lương Tài vận dụng đường lối, quan điểm của Đảng và Nhà nước về hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn ............ 32 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 2.1.1. Chủ trương của tỉnh Bắc Ninh ................................................................. 32 2.1.2. Chủ trương của huyện Lương Tài ........................................................... 39 2.2 Quá trình hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài ............. 42 2.2.1. Quá trình hiện đại hóa nông nghiệp ........................................................ 42 2.2.2. Quá trình hiện đại hóa nông thôn ............................................................ 53 Tiểu kết chương 2 .............................................................................................. 61 Chương 3: KẾT QUẢ VÀ HẠN CHẾ CỦA QUÁ TRÌNH HIỆN ĐẠI HÓA NÔNG NGHIỆP, NÔNG THÔN HUYỆN LƯƠNG TÀI (1997- 2015) .............. 62 3.1. Kết quả ........................................................................................................ 62 3.1.1 Về kinh tế.................................................................................................. 62 3.1.2. Về xã hội .................................................................................................. 64 3.2 Ý nghĩa chặng đường hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn huyện Lương Tài giai đoạn 1997- 2015......................................................................... 66 3.3. Hạn chế ....................................................................................................... 71 Tiểu kết chương 3 .............................................................................................. 77 KẾT LUẬN ........................................................................................................ 78 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................. 83 PHỤ LỤC ........................................................................................................... 88 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT BTC Bộ Chính trị CNH, HĐH Công nghiệp hóa, hiện đại hóa DTSX Diện tích sản xuất GDP Tổng sản phẩm quốc dân GRDP Tổng sản phẩm quốc nội của khu vực GTNT Giao thông nông thôn GTSX Giá trị sản xuất KHKT Khoa học kĩ thuật KHKTNN Khoa học kĩ thuật nông nghiệp NĐ- CP Nghị định Chính phủ NĐ/TW Nghị định Trung ương NN& PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn NTM Nông thôn mới NTTS Nuôi trồng thủy sản QĐ/TTg Quyết định Thủ tướng QĐ-UBND Quyết định Uỷ ban Nhân dân SXNN Sản xuất nông nghiệp TNHH XNK Trách nhiệm hữu hạn xuất nhập khẩu TNHH Trách nhiệm hữu hạn TTXVN Thông tấn xã Việt Nam THCS Trung học cơ sở UBND Uỷ ban Nhân dân USD Đôla Mĩ VietGAP Quy định về thực hành sản xuất nông nghiệp Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH Hình 1.1. Vị trí huyện Lương Tài trong tỉnh Bắc Ninh ...........................................19 Bảng 1.1: Các nhóm đất chính ở huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh .........................22 Bảng 2.1. Kế hoạch sản xuất nông nghiệp của tỉnh Bắc Ninh .................................36 Bảng 2.2. Một số chỉ tiêu chủ yếu ............................................................................37 Bảng 2.3. Vùng sản xuất tập trung lúa năng suất cao của huyện Lương Tài năm 2010 – 2020 ..............................................................................................42 Bảng 2.4. Vùng sản xuất khoai tây tập trung ...........................................................45 Bảng 2.5. Vùng sản xuất cây công nghiệp tập trung năm 2010-2020 ......................45 Bảng 2.6. Vùng chăn nuôi bò tập trung giai đoạn 2010 - 2020................................46 Bảng 2.7 Vùng chăn nuôi lợn tập trung giai đoạn 2010 - 2020 ..............................47 Bảng 2.8. Vùng chăn nuôi gia cầm tập trung giai đoạn 2010- 2020 ........................47 Bảng 2.9. Vùng nuôi trồng thuỷ sản tập trung 2010 - 2020 .....................................48 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn MỞ ĐẦU 1. Lí do chọn đề tài Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn là một bộ phận hợp thành của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Nghị quyết Hội nghị Trung ương 7, khóa X của Đảng về nông nghiệp, nông dân, nông thôn đã nêu rõ: “Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn là một nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước”. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI tiếp tục khẳng định: Phát triển nông - lâm - ngư nghiệp toàn diện theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa gắn với giải quyết tốt vấn đề nông dân, nông thôn. Tỉnh Bắc Ninh nói chung, huyện Lương Tài nói riêng là một trong những địa phương đã thực hiện thành công đường lối hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Đến nay, việc thực hiện đường lối hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn trên địa bàn huyện đã đạt được những thành tựu đáng kể, tạo sự chuyển biến tích cực trong kinh tế nông thôn cũng như trong việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp, đồng thời kéo theo nhiều đổi thay ở các lĩnh vực khác của đời sống xã hội nông thôn. Từ một huyện có nền kinh tế nông nghiệp mang tính nhỏ lẻ, tự cấp tự túc, các sản phẩm nông nghiệp không đủ đáp ứng nhu cầu của địa phương, đến nay Lương Tài đã có nền kinh tế nông nghiệp hiện đại được áp dụng công nghệ khoa học kĩ thuật tiên tiến. Đó là kĩ thuật nuôi cấy mô các loại giống cây trồng, kĩ thuật nuôi trồng trong nhà kính, nuôi chuồng trại, hướng tới nền nông nghiệp sạch theo tiêu chuẩn VietGAP xuất khẩu đảm bảo chất lượng; đồng thời bảo vệ môi trường phát triển nền nông nghiệp hiện đại theo hướng bền vững. Do đó, bộ mặt nông thôn huyện Lương Tài có nhiều chuyển biến. Kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội nông thôn (bao gồm hệ thống đường giao thông, mạng lưới điện phục vụ cho sản xuất kinh doanh, dịch vụ và sinh hoạt, trường học, trạm y tế, hệ thống thông tin liên lạc, thủy lợi, hệ thống cung cấp nước sạch và các cơ sở công nghệ, dịch vụ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn kinh tế - xã hội khác) thay đổi rất căn bản. Đời sống nhân dân trong huyện được nâng lên rõ rệt. Tuy nhiên, quá trình hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài trong những năm 1997 - 2015 vẫn còn nhiều mặt hạn chế, yếu kém, cần phải được khắc phục. Là người con sinh ra và lớn lên ở huyện Lương Tài, từng chứng kiến những sự đổi thay của quê hương, tôi có nguyện vọng đi sâu tìm hiểu đường lối, quan điểm của Đảng và Nhà nước về hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn được vận dụng thực hiện ở địa phương mình như thế nào. Đó là lí do để tôi quyết định chọn vấn đề: Hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 1997 - 2015 làm đề tài Luận văn Thạc sĩ Sử học. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Vấn đề công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước nói chung và hiện đại hóa nông thôn nói riêng là một trong những đề tài thu hút sự quan tâm của các nhà lãnh đạo Đảng, Nhà nước và các nhà khoa học dưới các góc độ khác nhau. Trong các văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ III (1960) đến Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI (2010), vấn đề kinh tế, xã hội đã được nêu lên thành đường lối chung mang tính định hướng cho sự phát triển. Đặc biệt, Đại hội đại biểu Đảng toàn quốc lần thứ VIII (6/1996) được coi là mốc mở đầu thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đại hội nhấn mạnh phải coi trọng và đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn, đảm bảo an ninh lương thực. Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ IX (2001) đã thông qua 2 văn kiện quan trọng là “Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2001-2005’’ và “Chiến lược ổn định sự phát triển kinh tế-xã hội đến năm 2010’’. Đại hội nhận định cần thiết phải cải cách hành chính tạo điều kiện cho hội nhập mở cửa thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, các doanh nghiệp trong nước, thúc đẩy thương mại dịch vụ Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn phát triển. Việt Nam xuất khẩu hàng nông nghiệp chiếm tỉ trọng lớn; do đó cần quan tâm chất lượng hàng nông sản mới đáp ứng được những yêu cầu thị trường. Trong tác phẩm Nắm vững đường lối cách mạng XHCN tiến lên xây dựng kinh tế địa phương vững mạnh (Nxb Sự thật-Hà Nội 1968), Tổng Bí thư Đảng Lê Duẩn đã đề cập đến vai trò, vị trí của kinh tế địa phương đối với sự phát triển của nền kinh tế quốc dân, đồng thời nêu rõ vai trò lãnh đạo của Đảng trong công cuộc xây dựng và phát triển đất nước. Tác phẩm Đổi mới là đòi hỏi bức thiết của đất nước và thời đại (Nxb Sự thật - Hà Nội 1987) của đồng chí Trường Chinh đã phân tích chủ trương của Đảng đề ra trong Nghị quyết Đại hội IV, V, khẳng định tính đúng đắn và ý nghĩa của những thành tựu đạt được; đồng thời cũng chỉ ra những sai lầm, khuyết điểm; từ đó nêu lên sự cần thiết phải tiến hành đổi mới toàn diện đất nước, trọng tâm là đổi mới về kinh tế. Trong tập giáo trình Lịch sử Việt Nam từ 1858 đến nay (Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội-1996) và Lịch sử Việt Nam từ 1975 đến nay-Những vấn đề lí luận và thực tiễn của CNXH ở Việt Nam (Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội-1998), PGS.TS Trần Bá Đệ đã nêu bật bối cảnh đất nước, nền tảng kinh tế-xã hội Việt Nam khi tiến hành công cuộc xây dựng CNXH, chủ trương, quan điểm, đường lối đổi mới của Đảng Cộng sản Việt Nam về kinh tế, chính trị, xã hội; coi đổi mới là đòi hỏi cấp thiết có ý nghĩa sống còn đối với CNXH của nước ta; những thành tựu và hạn chế trong bước đầu tiến hành công cuộc hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn. Năm 2005, trên tạp chí Nghiên cứu Trung Quốc, số 5 (tr 72 - 82) đăng bài báo của tác giả Nguyễn Đình Liêm, có nhan đề: Ba bài học kinh nghiệm về công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn ở Đài Loan. Trong đó, tác giả trình bày ba kinh nghiệm bao trùm về công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn ở Đài Loan. Đó là: 1- Nhận thức, tư duy về nông nghiệp, nông thôn đúng đắn; 2- Chế định chính sách và đề ra quyết sách chính xác; 3- Năng lực điều hành của chính quyền. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Năm 2006, Tạp chí Kinh tế - dự báo, số 2 có đăng bài báo nhan đề: Công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn (tr 2-3) của tác giả Vũ Văn Phúc. Nội dung bài báo bàn về ý nghĩa, vai trò, kết quả thực hiện công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn những năm qua và kiến nghị một số vấn đề giải pháp tiếp tục quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn trong giai đoạn tới. Cũng trong năm 2006, học viên Nguyễn Ngọc Tú bảo vệ thành công Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành Kinh tế, với đề tài: Nguồn nhân lực trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn Bắc Ninh. Trong Luận văn, tác giả đề cập yếu tố nhân lực ở Bắc Ninh, thực trạng và giải pháp nhằm phát triển nguồn nhân lực trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. Trên tạp chí Giáo dục, số 7 năm 2007, tại các trang 37- 40, có đăng bài báo nhan đề: Đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn ở nước ta hiện nay của tác giả Vũ Thị Thoa. Bài báo phân tích những cơ hội, thách thức đối với quá trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam hiện nay và đề xuất những giải pháp đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn Việt Nam. Trên tạp chí Triết học, số 11 năm 2007, tại các trang 23 - 30 có bài: Công nghiệp hóa hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn ở Việt Nam. Một số vấn đề đặt ra và hướng giải quyết của tác giả Trần Đắc Hiển. Tác giả phân tích các vấn đề nảy sinh trong quá trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn ở Việt Nam thời gian qua. Đó là, tạo ra áp lực về việc làm đối với người dân bị thu hồi đất canh tác, là gia tăng dân số, phân hóa giàu nghèo, gây ô nhiễm môi trường và tác động tiêu cực đến văn hóa tinh thần của người dân nông thôn. Từ đó, tác giả đề xuất phương hướng giải quyết nhằm nâng cao hiệu quả công nghiệp hóa hiện đại hóa. Năm 2010, BCH Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh cho xuất bản cuốn Lịch sử Đảng bộ tỉnh Bắc Ninh (1926 - 2008) (Nxb Chính tri Quốc gia Hà Nội). Cuốn sách đã Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn trình bày một cách đầy đủ, hệ thống điều kiện tự nhiên, xã hội; các giai đoạn lịch sử, truyền thống lịch sử, văn hóa, tiềm năng và giải pháp phát triển kinh tế - xã hội; chiến lược phát triển kinh tế, quá trình thực hiện công cuộc đổi mới, đẩy mạnh sản xuất nông nghiệp, nông thôn theo hướng hiện đại. Năm 2011, học viên Vũ Phương Mai đã bảo vệ thành công Luận văn Thạc sĩ chuyên ngành kinh tế chính trị với đề tài: Phát triển nguồn nhân lực cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp-nông thôn ở Bắc Ninh. Luận văn này gồm 3 chương. Tại chương 1 và chương 2, tác giả Luận văn trình bày mối quan hệ giữa phát triển nguồn nhân lực với quá trình công nghiệp hóa hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn; khẳng định việc phát triển nông nghiệp nông thôn là đưa nền kinh tế nông nghiệp từ truyền thống lên hiện đại, chuyển dịch theo hướng tăng tỉ trọng sản xuất nông nghiệp, giảm diện tích nông nghiệp, tăng hệ số sử dụng đất. Từ thực trạng nguồn nhân lực ở nông thôn của tỉnh, tác giả đưa ra quan điểm và giải pháp để phát triển nguồn nhân lực cho công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông thôn tầm nhìn đến năm 2015. Năm 2012, Bộ Chỉ huy quân sự tỉnh Bắc Ninh - Ban Chỉ huy quân sự huyện Lương Tài cho ra mắt cuốn sách Lực lượng vũ trang nhân dân huyện Lương Tài 66 năm chiến đấu, xây dựng và trưởng thành (1945 - 2011). Cùng năm này, cuốn sách Lịch sử địa phương tỉnh Bắc Ninh do Ban Tuyên giáo Tỉnh ủy biên soạn, cũng được xuất bản. Hai cuốn sách này đã đề cập đến quá trình thực hiện công cuộc đổi mới, xây dựng kinh tế nông nghiệp, nông thôn đẩy mạnh CNH-HĐH ở tỉnh Bắc Ninh nói chung và huyện Lương Tài nói riêng. Những công trình nghiên cứu trên đây dưới nhiều góc độ khác nhau đã góp phần làm sáng tỏ vấn đề công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước nói chung, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn tỉnh Bắc Ninh nói riêng. Trên một mức độ nhất định, vấn đề hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài chỉ được đề cập trong một số công trình có tình chất minh họa. Như vậy, cho đến nay chưa có một công trình nào đi sâu nghiên cứu, tìm hiểu về hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Tuy vậy, những công trình, tài liệu đã công bố là nguồn tư liệu quý giúp tôi phương hướng tiếp tục đi sâu nghiên cứu để hoàn thành Luận văn này. 3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu và nhiệm vụ của đề tài 3.1. Đối tượng nghiên cứu Luận văn nghiên cứu về quá trình thực hiện hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh; những kết quả và hạn chế. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Đề tài giới hạn trong huyện Lương Tài thuộc tỉnh Bắc Ninh, địa giới hành chính gồm 13 xã, thị trấn. - Về thời gian: Luận văn tập trung nghiên cứu quá trình thực hiện hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài từ năm 1997 đến năm 2015. Tuy nhiên, để làm rõ nội dung theo yêu cầu của đề tài, Luận văn nêu khái quát tình hình nông nghiệp, nông thôn của huyện những năm trước đó. 3.3. Nhiệm vụ của đề tài - Khái quát tình hình nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài trước năm 1997. - Đi sâu phân tích quá trình hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài. - Đánh giá kết quả và hạn chế của quá trình hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài. Trên cơ sở đó, đề xuất một số giải pháp nhằm tiếp tục đẩy mạnh hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn của huyện. 4. Nguồn tài liệu và phương pháp nghiên cứu 4.1. Nguồn tài liệu Trong quá trình thực hiện đề tài, tác giả Luận văn đã sử dụng những nguồn tài liệu sau: - Các văn kiện Đại hội Đảng toàn quốc, chủ yếu từ Đại hội đại biểu Đảng toàn quốc lần thứ VIII - Các chỉ thị, nghị quyết của Đảng, Nhà nước; của Tỉnh ủy và Ủy ban Nhân dân tỉnh Bắc Ninh về vấn đề nông nghiệp, nông thôn. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn - Các chỉ thị, nghị quyết, các báo cáo tổng kết của Huyện ủy và UBND huyện Lương Tài về hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn. - Các tập Niên giám thống kê của Cục Thống kê tỉnh Bắc Ninh, Phòng Thống kê huyện Lương Tài… - Các công trình nghiên cứu, sách báo, tạp chí… về những vấn đề thuộc phạm vi nghiên cứu của đề tài. Ngoài ra, để đảm bảo tính chính xác khoa học và làm phong phú hơn nội dung của Luận văn, tác giả còn sử dụng các nguồn tư liệu thu thập được thông qua các đợt khảo sát thực tế tìm hiểu những vấn đề về xây dựng và phát triển của huyện tại các trang trại nông nghiệp, các doanh nghiệp trên địa bàn huyện; gặp gỡ phỏng vấn các cụ già cao tuổi, các cá nhân tiêu biểu có nhiều thành tích xuất sắc trong xây dựng phát triển kinh tế tại địa phương để có thêm thông tin bổ sung, thẩm định cho các tài liệu lưu trữ. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật lịch sử và chủ nghĩa duy vật biện chứng, tác giả Luận văn sử dụng phương pháp lịch sử kết hợp với phương pháp lôgic là chủ yếu. Bằng phương pháp lịch sử, tác giả Luận văn trình bày có hệ thống theo trình tự thời gian quá trình triển khai thực hiện hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn trên địa bàn huyện. Từ đó, tác giả rút ra nhận xét mang tính khái quát để làm rõ yêu cầu của đề tài. Ngoài ra, các phương pháp phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh; phương pháp khảo sát, điền dã cũng được vận dụng để làm rõ quá trình hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn ở một huyện. 5. Đóng góp của Luận văn - Luận văn dựng lại một cách sinh động về công cuộc hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn của huyện Lương Tài từ năm 1997 đến 2015. - Đây là công trình đầu tiên trình bày một cách hệ thống quá trình hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài, tỉnh Bắc Ninh. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn - Trên cơ sở đánh giá kết quả và hạn chế, đề tài nêu một số giải pháp nhằm tiếp tục đẩy mạnh hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài. - Luận văn dùng làm tài liệu phục vụ nghiên cứu, giảng dạy lịch sử địa phương trong các trường phổ thông trên địa bàn huyện. 6. Bố cục của Luận văn Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Phụ lục và danh mục Tài liệu tham khảo, Luận văn được kết cấu thành 3 chương nội dung: Chương 1.Cơ sở lí luận và thực tiễn của hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn huyện Lương Tài tỉnh Bắc Ninh giai đoạn 1997- 2015. Chương 2. Quá trình hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài (1997 - 2015) Chương 3. Kết quả và hạn chế của quá trình hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn huyện Lương Tài (1997 - 2015) Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Chương 1 CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA HIỆN ĐẠI HÓA NÔNG NGHIỆP NÔNG THÔN HUYỆN LƯƠNG TÀI TỈNH BẮC NINH GIAI ĐOẠN 1997- 2015 1.1. Cơ sở lí luận 1.1.1 khái niệm hiện đại hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn + Thuật ngữ Hiện đại hóa Theo tác giả Trần Hữu Quang, trong sách Xã hội học trang 103, khái niệm: Hiện đại hóa (modernisation) chứa đựng những nội hàm mang tính kinh tế - xã hội, văn hóa- xã hội, và thiết chế -xã hội sâu rộng. Thực ra, quá trình hiện đại hóa cũng đã mặc nhiên bao hàm trong nó quá trình công nghiệp hóa, vốn thường diễn ra song song với quá trình đô thị hóa. Vậy thế nào là hiện đại hóa?. Hiện đại đối lập với truyền thống? Thuật ngữ “modern” xuất hiện từ thời phục hưng châu Âu, lúc đầu thường được hiểu theo nghĩa đối lập với với thuật ngữ “cổ xưa” (ancient ) hay “truyền thống” (traditional). Phải đợi đến Hegel thì người ta mới thấy có sự phân tích sâu sắc về thân phận người hiện đại”. Đặc trưng của tính hiện đại (modernity) theo Hegel là ở chỗ con người tự đặt mình vào trong lịch sử một cách có ý thức. Về sau, người ta thường hiểu “hiện đại hóa” theo nghĩa là quá trình chuyển biến từ “xã hội cổ truyền” sang “xã hội hiện đại”. Xét trên các lĩnh vực: Hiện đại hóa về chính trị (chính đảng, nghị viện, quyền bầu cử, nhân quyền): hiện đại về mặt văn hóa (tư tưởng, đời sống cá nhân, quyền lợi với cộng đồng, gia tăng số lượng người biết chữ, hiện tượng đô thị hóa, sự suy giảm các quyền lực cổ truyền, xuất hiện các xu hướng cá nhân); hiện đại về mặt kinh tế (không đồng nhất với khái niệm công nghiệp hóa) bao gồm: Phân công lao động, sử dụng các kĩ thuật quản trị, các công nghệ mới, sự lớn mạnh của hệ thống thương mại và các phương tiện giao dịch thương mại. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn Nhiều tác giả, chẳng hạn như Eisenstadt và Rostow, đã sử dụng thuật ngữ “ hiện đại hóa” để chỉ quá trình phát triển của các xã hội hiện đại bắt đầu từ thời kì cơ khí hóa và công nghệ hóa. Quá trình này có đặc trưng như nới lỏng các ranh giới giữa các giai cấp xã hội, phát triển lĩnh vực giáo dục, nảy sinh những kiểu quan hệ thương lượng mới trong lĩnh vực công nghiệp, mở rộng quyền bầu cử, phát triển các dịch vụ xã hội… Khái niệm Hện đại hóa theo Bùi Quang Thắng: Hiện đại hóa không phải để chỉ đương thời (như các từ điển Latin hay Anh thường diễn đạt cái gì đó đối lập với cái cổ xưa, truyền thống mà là thuật ngữ tổng quát nhằm biểu đạt diễn trình biểu cái mau chóng khi con người nắm được khoa học kĩ thuật tiên tiến và dựa vào đó để phát triển xã hội với một tốc độ mau chóng chưa từng thấy trong lịch sử. Ngay thủa đầu tiên, danh từ hiện đại thường được hiểu nghĩa xấu, tiêu cực- Shakespeare. Khi các tác giả Anh gọi nhà lãnh đạo Pháp là người “hiện đại” thì cũng có hàm nghĩa xấu. Sau đó, người ta gắn nghĩa khách quan hơn. Và trong thế kỉ XVII và XVIII, sử gia châu Âu dần bãi bỏ sự phân chia thời gian theo cách tính của Thiên chúa giáo và bắt đàu phân chia thời gian thành cổ xưa - trung cổ và hiện đại. và thời hiện đại bắt dầu được tính vào năm 1500. Ngày nay, từ hiện đại đã được dùng để chỉ những đặc tính chung trong các quốc gia phát triển, trong sự phát triển không chỉ phương diện kinh tế, mà còn ở các lĩnh vực chính trị, xã hội. Và hiện đại hóa được dùng để mô tả diễn trình phát triển của xã hội có những đặc tính đó. Mặc dù thuật ngữ Hiện đại hóa bao giờ cũng gắn chặt với sự phát triển khoa học công nghệ (mà khoa học công nghệ bắt đầu từ châu Âu) nhưng nội hàm của nó không chỉ sự du nhập theo quan niệm của châu Âu hóa vào một quốc gia nào đó. Theo 0.E. Black - một học giả Mỹ- thì Hiện đại hóa có thể định nghĩa là một diễn trình, trong đó có những định chế cổ truyền phải được thích ứng hóa với những nhiệm vụ đang thay đổi mau chóng. Sự kiện đó thể hiện sự gia tăng kiến thức nhân loại, cho phép nhân loại kiểm soát khung cảnh và diễn trình hiện Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn đại hóa xảy ra đồng thời với cuộc cách mạng khoa học. Diễn trình của sự thích ứng này phát xuất xã hội Tây Âu và chịu ảnh hưởng của những xã hội đó. Nhưng kể từ thế kỉ XIX và XX, những sự cải tiến đó lan rộng sang cả các xã hội khác và đem lại một sự cải biến toàn diện trong tương quan nhân loại. Các nhà chính trị thường hạn chế danh từ Hiện đại hóa trong những cải tiến chính trị và xã hội đi theo sau quá trình công nghệ hóa. Hiện đại hóa về mặt văn hóa: Khác với tâm lí truyền thống là tin vào định mệnh, thì con người xã hội hiện đại lại luôn khẳng định mình bằng vị thế xã hội, vai trò của mình trong xã hội. Họ luôn mơ ước khát vọng và tìm kiếm cuộc sống tự do. Vì vậy, xã hội tạo ra cơ hội bình đẳng, quyền bình đẳng con người nâng lên thành luật pháp và nó trở thành tư tưởng. Vấn đề an sinh xã hội trở thành mục tiêu hướng tới xã hội văn minh hiện đại, khi quyền con người được hiểu rộng ra toàn xã hội. Hiện đại hóa về mặt chính trị: Thể hiện rõ nét nhất là nhà nước trong việc quản lí xã hội một cách trực tiếp và toàn diện. Điều này không có nghĩa nhà nước lấn át hay đè nén sự quản lí của thành phần phi nhà nước, mà ở đây có sự dung hòa giữa vai trò nhà nước và các thành phần phi nhà nước để cả hai khu vực tư và công hợp sức huy động và hợp lí hóa tài nguyên trong xã hội và gia tăng sản xuất. Trong xã hội hiện đại, chính quyền trung ương có xu hướng gia tăng quyền lực của mình đến mọi lĩnh vực và đến tận địa phương trên mọi vấn đề nhất là vấn đề con người và kinh tế. Trong xã hội truyền thống thì “phép vua thua lệ làng” gia tăng quyền lực trung ương nhưng không thể đi sâu vào địa phương. Xã hội hiện đại nhà nước dùng pháp luât và các chế tài kiểm soát, đồng thời luôn đưa ra tư tưởng chỉ đạo lấy từ ý kiến người dân mang lại lợi ích chung nhất đưa giá trị con người lên tầng cao mới. Hiện đại hóa về mặt kinh tế: Nâng cao sức sản xuất vật chất bằng kĩ thuật khoa học hiện đại, tăng năng suất, chất lượng lao động, giảm sức lao động chân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn tay con người. sự cạnh tranh nền kinh tế giữa các quốc gia đã mang đến biến đổi không ngừng về sự hiện đại hóa nền kinh tế. Hiện đại hóa về mặt văn hóa: Đó là nâng cao số người biết chữ, số người có việc làm. Ở quốc gia nào có nền kinh tế càng phát triển theo hướng hiện đại thì ở xã hội đó luôn có những vĩ nhân đưa ra được các sáng kiến khoa học, giá trị nhân văn mà cộng đồng con người trên toàn thế giới hướng tới. Như vậy, từ các quan điểm của các học giả về hiện đại hóa, thì quan điểm tương đồng nhất là chỉ ra được: Hiện đại hóa là quá trình nâng cao năng suất lao động trong sản xuất, nâng cao giá trị con người. Quá trình hiện đại hóa là sự kế thừa có chọn lọc những giá trị truyền thống, chính điều này tạo nên nét đặc trưng giữa các quốc gia. + Hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn ở Việt Nam Theo PSG.TS Vũ Văn Phúc - Tổng Biên tập Tạp chí Cộng sản, Ủy viên Hội đồng Lí luận Trung ương, trong nghiên cứu và trao đổi được đăng trên Tạp chí Cộng sản số ra ngày 18/12/2015. Ông đã chỉ ra cụ thể khoa học về nội hàm khái niệm hiện đại hóa nông nhiệp, nông thôn. Hiện đại hóa nông nghiệp: Là quá trình liên tục nâng cao trình độ khoa học – kĩ thuật vào công nghệ sản xuất và đời sống ở nông thôn, cải tiến và hoàn thiện tổ chức sản xuất ở nông thôn, tạo ra 1 nền sản xuất có trình độ ngày càng cao, cuộc sống ngày càng văn minh, tiến bộ. Hiện đại hóa nông thôn: Quá trình này không chỉ bao gồm công nghiệp hóa nâng cao trình độ kĩ thuật công nghệ và tổ chức trong các lĩnh vực khác của sản xuất vật chất ở nông thôn, mà còn bao gồm không ngừng nâng cao đời sống vật chất văn hóa tinh thần, phát triển hệ thống cơ sở hạ tầng xã hội, hệ thống giáo dục - đào tạo, y tế và các dịch vụ phục vụ đời sống khác ở nông thôn. Về bản chất, hiện đại hóa là quá trình phát triển toàn diện có kế thừa ở nông thôn Nếu hiện đại hóa là xóa bỏ toàn bộ những gì tạo dựng trong quá khứ và phải đưa toàn bộ công nghệ thiết bị tiên tiến hiện đại vào nông thôn ngay một lúc là hoàn toàn sai lầm. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn