Tài liệu He thong kien thuc hoa 8

HỆ THỐNG HÓA KIẾN THỨC - Hóa học lớp 8 CHƯƠNG I: CHẤT, NGUYÊN TỬ, PHÂN TỬ 1/ Vật thể : Vaät theå do moät hay nhieàu chaát taïo neân, chia thaønh hai daïng: - Vaät theå töï nhieân laø nhöõng vaät theå coù sẵn trong töï nhieân, ví duï: khoâng khí, nöôùc, caây mía, … - Vaät theå nhaân taïo do con ngöôøi taïo ra, ví duï: quyeån vôû, quyeån SGK, caùi aám, caùi xe ñaïp … 2/ Chaát laø moät daïng cuûa vaät theå, chaát taïo neân vaät theå. ÔÛ ñaâu coù vaät theå laø ôû ñoù coù chaát. Moãi chaát coù nhöõng tính chaát nhaát ñònh, goàm: a) Tính chaát vaät lí : Traïng thaùi, maøu saéc, muøi vò, tính tan trong nöôùc, nhieät ñoä soâi, nhieät ñoä noùng chaûy, tính daãn ñieän, daãn nhieät, khoái löôïng rieâng … b) Tính chaát hoaù hoïc: Chính laø khaû naêng bieán ñoåi töø chaát naøy thaønh chaát khaùc: ví duï khaû naêng bò phaân huyû, tính chaùy ñöôïc… Ñeå bieát ñöôïc tính chaát cuûa chaát ta phaûi : Quan saùt, duøng duïng cuï ño, laøm thí nghieäm… Vieäc naém tính chaát cuûa chaát giuùp chuùng ta: - Phaân bieät chaát naøy vôùi chaát khaùc (nhaän bieát caùc chaát). - Bieát caùch söû duïng chaát. - Bieát öùng duïng chaát thích hôïp trong ñôøi soáng vaø saûn xuaát ; + Chaát nguyeân chaát = Chaát tinh khieát laø chaát khoâng laãn caùc chaát khaùc, coù tính chaát vaät lí vaø hoaù hoïc nhaát ñònh. + Hoãn hôïp gồm hai hay nhiều chaát trộn vaøo nhau, coù tính chaát thay ñoåi ( phuï thuoäc vaøo thaønh phaàn cuûa hoãn hôïp). - Ñeå taùch rieâng moät chaát ra khoûi hoãn hôïp, ta coù theå döïa vaøo söï khaùc nhau veà tính chaát vaät lí cuûa chuùng; - Taùch 1 chaát ra khoûi hoãn hôïp = pp vaät lyù thoâng thöôøng : loïc, ñun, chieát, nam chaâm … 3/ Nguyeân töû: - Nguyeân töû laø haït voâ cuøng nhoû trung hoaø veà ñieän, ñaïi dieän cho nguyeân toá hoaù hoïc vaø khoâng bò chia nhoû hôn trong phaûn öùng hoaù hoïc. - Nguyeân töû goàm 1 haït nhaân mang ñieän tích döông vaø voû taïo bôûi 1 hay nhieàu electron mang ñieän tích aâm. - Haït electron kí hieäu: e. Ñieän tích: -1. Khoái löôïng voâ cuøng nhoû: 9,1095 .10 -28gam. Caáu taïo cuûa haït nhaân: goàm haït cô baûn proâton vaø nôtron. * Haït proton: kí hieäu: p. mang ñieän tích döông: +1. Khoái löôïng: 1,6726.10 -24g. * Haït nôtron: kí hieäu: n. Khoâng mang ñieän coù khoái löôïng:1,6748.10 -24g. * Caùc nguyeân töû coù cuøng soá proâton trong haït nhaân goïi laø caùc nguyeân töû cuøng loaïi. * Vì nguyeân töû luoân trung hoaø veà ñieän neân: soá proâton = soá electron. * Vì khoái löôïng cuûa e nhoû hôn raát nhieàu so vôùi khoái löôïng cuûa n vaø p vì vaäy khoái löôïng cuûa haït nhaân ñöôïc coi laø khoái löôïng nguyeân töû. mnguyeân töû ≈ mhaït nhaân. 4/ Nguyeân toá hoùa hoïc : - Nguyeân toá hoaù hoïc laø taäp hôïp caùc nguyeân töû cuøng loaïi coù cuøng soá haït proâton trong haït nhaân. Soá proâton trong haït nhaân laø ñaëc tröng cuûa nguyeân toá. - Kí hieäu hoaù hoïc laø caùch bieåu dieãn ngaén goïn nguyeân toá hoaù hoïc baèng 1 hoaëc 2 chöõ caùi (chöõ caùi ñaàu vieát hoa); Ví duï: Stt Teân n. toá ( tieáng Vieät) 1 2 3 4 5 6 7 Hiñro Heli Thuûy ngaân Nitô Natri Niken Cacbon Teân La-tin Hydrargyrum Kí hieäu hoùa hoïc Nguyeân töû khoái Stt H He Hg N Na Ni C 1 4 201 14 23 59 12 8 9 10 11 12 13 14 Teân nguyeân toá (t.Vieät) Canxi Ñoàng Crom Coban Clo Saêt Flo Teân La-tin Kí hieäu h. hoïc Ca Cuprum Cu Cr Co Cl Ferrum Fe F Nguyeân töû khoái 40 64 52 59 35,5 56 19 Stt Teân n. toá ( tieáng Vieät) Teân La-tin Kí hieäu hoùa hoïc Nguyeân töû khoái Stt Teân nguyeân toá (t.Vieät) Teân La-tin Kí hieäu h. hoïc Nguyeân töû khoái 15 16 17 18 19 Keõm Zink Zn 65 20 Thieác Sfannum Sn 119 Plumbum Pb Agon Argon Ar 40 21 Chì 207 Argentium Autrum Baïc Ag 108 22 Vaøng Au 197 Nhoâm Aluminum Al 27 23 Löu huyønh Sulfur S 32 Asen As 75 24 Silic Si 28 - Coù hôn 100 nguyeân toá trong voû traùi ñaát (118 nguyeân toá) trong ñoù 4 nguyeân toá nhieàu nhaát laàn löôït laø: oâxi, silic, nhoâm vaø saét. Nguyeân töû khoái laø khoái löôïng cuûa nguyeân töû tính baèng ñôn vò cacbon. Moät ñôn vò cacbon = 1/12 khoái löôïng cuûa nguyeân töû Cacbon ; Khoái löôïng cuûa nguyeân töû Cacbon = 12 ñôn vò cacbon ( ñvC )= 1,9926.10 - 23 g Moät ñôn vò cacbon = 1,9926.10- 23 : 12 = 0,166.10 -23 g . Aùp duïng : 1/ Khi vieát Na coù yù nghóa hoaëc cho ta bieát hoaëc chæ : - KHHH của nguyên tố natri; - Một nguyên tử natri; - coù NTK = 23 ñvC Cl coù yù nghóa hoaëc cho ta bieát hoaëc chæ : - KHHH của nguyên tố clo; - Một nguyên tử clo; - coù NTK = 35,5 ñvC 5C chæ 5 nguyeân töû Cacbon; 3O chæ 3 nguyeân töû Oxi; 8 Ag chæ 8 nguyeân töû Baïc; 2H chæ 2 nguyeân töû Hiñro; Zn chæ 1 nguyeân töû keõm; 6 Na chæ 6 nguyeân töû Natri 2/ Tính khoái löôïng = gam cuûa nguyeân töû : nhoâm, canxi, hidro - Khoái löôïng tính = gam cuûa nguyeân töû nhoâm : 27 x 0,166.10 -23 = 4,482.10 -23 - Khoái löôïng tính = gam cuûa nguyeân töû canxi : 40 x 0,166.10 -23 = 6,64.10 -23 - Khoái löôïng tính = gam cuûa nguyeân töû hidro : 1 x 0,166.10 -23 = 0,166.10 -23 3/ Haõy so saùnh xem nguyeân töû canxi naëng hay nheï hôn, baèng bao nhieâu laàn so vôùi : a) Nguyeân töû keõm; b) Nguyeân töû cacbon; Ta coù: NTKCa 40 8   a) Vaäy nguyeân töû Ca naëng = 8/13 nguyeân töû Zn NTKZn 65 13 b) PTKkhíOxi 2 x16 32    32 PTKkhíhidro 2 x1 2 5/ Ñôn chaát vaø hôïp chaát – Phaân töû: Vaäy nguyeân töû Ca naëng = 10/3 nguyeân töû C - Ñôn chaát laø nhöõng chaát taïo neân töø moät nguyeân toá hoaù hoïc. + Ñôn chaát kim loaïi caùc nguyeân töû saép xeáp khít nhau vaø theo moät traät töï nhaát ñònh (H1.9; 1.10) + Ñôn chaát phi kim caùc nguyeân töû lieân keát vôùi nhau theo töøng nhoùm xaùc ñònh thöôøng laø 2 nguyeân töû. (H 1.11; ) - Hôïp chaát laø nhöõng chaát ñöôïc taïo neân töø 2 nguyeân toá hoaù hoïc trôû leân. Trong hôïp chaát caùc nguyeân töû cuûa caùc nguyeân toá lieân keát vôùi nhau theo moät tæ leä nhaát ñònh khoâng ñoåi. (H 1.12; 1.13) - Phaân töû laø haït ñaïi dieän cho chaát, goàm 1 soá nguyeân töû lieân keát vôùi nhau vaø theå hieän ñaày ñuû tính chaát hoùa hoïc cuûa chaát. - Phaân töû khoái laø khoái löôïng cuûa phaân töû tính baèng ñôn vò cacbon, = toång nguyeân töû khoái cuûa caùc nguyeân töû trong phaân töû. - Tuyø theo ñieàu kieän veà nhieät ñoä vaø aùp suaát maø vaät chaát coù ba traïng thaùi toàn taïi: raén, loûng vaø khí. Aùp duïng: 1/ Theo moâ hình ta coù: Khí hidro coù haït hôïp thaønh goàm 2 H lieân keát vôùi nhau neân coù PTK = 2.1 = 2(ñvC); Khí oxi coù haït hôïp thaønh goàm 2 O lieân keát vôùi nhau neân coù PTK = 2.16 = 32(ñvC); Nöôùc coù haït hôïp thaønh goàm 2 H lieân keát vôùi 1O neân coù PTK = 2x1 + 16 =18 (ñvC) Muoái aên coù haït hôïp thaønh goàm 1 Na lieân keát vôùi 1Cl neân coù PTK = 23 + 35,5 = 58,5 (ñvC) 2/ Haõy so saùnh phaân töû khí oxi naëng hay nheï hôn, baèng bao nhieâu laàn so vôùi phaân töû khí hidro; PTKkhíOxi 2 x16 32    32 Vaäy phaân töû khí oxi naëng = 32 laàn phaân töû khí hidro Ta coù PTKkhíhidro 2 x1 2 6/ Coâng thöùc hoùa hoïc : Công thức hóa học dùng để biểu diễn chất, gồm một hay nhiều KHHH và chỉ số ở chân mỗi KHHH. Công thức hóa học của đơn chất: Tổng quát: Ax. Với A là KHHH của nguyên tố. X là chỉ số, cho biết 1 phân tử của chất gồm mấy nguyên tử A. *Với kim loại x = 1 ( không ghi ) – ví dụ: Cu, Zn, Fe, Al, Mg, … *Với phi kim; thông thường x = 2. ( trừ C, P, S có x = 1 ) - Ví dụ: Stt Tên chất CTHH Stt Tên chất CTHH 1 Khí hidro H2 5 Khí flo F2 2 Khí oxi O2 6 Brom Br2 3 Khí nitơ N2 7 Iot I2 4 Khí clo Cl2 8 Khí ozon O3 Công thức hóa học của hợp chất: Tổng quát: AxByCz … Với A, B, C… là KHHH của các nguyên tố. x, y, z …là số nguyên cho biết số nguyên tử của A, B, C… - ví dụ: Stt 1 2 3 4 5 Tên chất Nước Muối ăn (Natriclorua) Canxicacbonat –(đá vôi) Axit sunpuric Amoniac CTHH Stt Tên chất CTHH H2O 6 Kẽmclorua ZnCl2 NaCl 7 Khí Metan CH4 CaCO3 8 Canxioxit (vôi sống) CaO H2SO4 9 Đồng sunpat CuSO4 NH3 10 Khí cacbonic CO2 Ý nghĩa của công thức hóa học: CTHH cho biết: 1. Nguyên tố nào tạo nên chất. 2. Số nguyên tử mỗi nguyên tố có trong một phân tử chất. 3. PTK của chất. *Chú ý: 2H2O: 2 phân tử nước. H2O: có 3 ý nghĩa : - Do nguyên tố H & O tạo nên. - Có 2 H & 1O trong một phân tử nước(có 2H liên kết với 1O)- nếu nói trong phân tử H2O có phân tử hidro là sai - PTK = 2x1 + 16 = 18 (đvC) *Một hợp chất chỉ có một CTHH. - Áp dụng : 1/ Khi vieát NaCl coù yù nghóa hoaëc cho ta bieát hoaëc chæ : - do nguyên tố Na và Cl tạo nên; - Có 1Na; 1Cl - PTK = 23 + 35,5 = 58,5 ñvC H2SO4 coù yù nghóa hoaëc cho ta bieát hoaëc chæ : - do nguyên tố H, S, O tạo nên; - có 2H, 1S, 4O - PTK = 2x1 + 32 + 4x16 = 98 ñvC 2/ Lưu ý : Viết Cl2 chỉ 1 phân tử khí clo có 2 nguyên tử Cl (2Cl)liên kết với nhau ≠ 2Cl (2 n.tử Cl tự do) Viết H2 chỉ 1 phân tử khí hidro có 2 H liên kết với nhau ≠ 2H (2 n.tử H tự do) Muốn chỉ 3 phân tử khí hidro thì phải viết 3H2; 5 phân tử khí oxi thì phải viết 5O2; số đứng trước CTHH là hệ số 2 phân tử nước thì phải viết 2H2O; Khi viết CO2 thì đó là 1 p.tử CO2 có 1C liên kết với 2O chứ không phải là 1C liên kết với p. tử oxi 7/ Hóa trị: 7.1/ Hóa trị của ng.tố ( hay nhóm nguyên tử ) là con số biểu thị khả năng liên kết của nguyên tố này với nguyên tố khác, được xác định theo hóa trị của H được chọn làm đơn vị và hóa trị của O là 2 đơn vị. Ví dụ: Trong hợp chất HCl: H ( I ) và Cl ( I ) H2O => O ( II ) NH3 => N ( III ) H2SO4 => SO4 ( II ) Trong CTHH, tích của chỉ số và hóa trị của nguyên tố này bằng tích của hóa tri và chỉ số của nguyên tố kia. Tổng quát: AxaByb <=> x.a = y.b 7.2/.Vận dụng: a/.Tính hóa trị của nguyên tố: Ví dụ : Tính hóa trị của nguyên tố N trong N2O5? Giải: gọi a là hóa trị của nguyên tố N trong N2O5: a II N2O5 Theo quy tắc về hóa trị ta có : 2a = 5.II = 10 a= V b/. Lập CTHHH khi biết hóa trị của hai nguyên tố hoặc nhóm nguyên tử. Tổng quát: AxaByb Theo qui tắc hóa trị: x.a=y.b x b b'   y a a' Lập CTHH. Lấy x = b hay b/ , y = a hay a/. (Nếu a/, b/ là những số nguyên đơn giản hơn so với a & b.) Vd 1: Lập CTHH cuả hợp chất gồm S (IV) & O (II) Giải: IV II CTHH có dạng: SxOy Theo qui tắc hóa trị: x.IV = y. II x II 1   ;  x= 1; y = 2 y IV 2 Do đó CTHH cuả hợp chất là SO2 Vd 2: Lập CTHH cuả hợp chất gồm Na (I) & SO4 (II) Giải: I II CTHH có dạng: Nax(SO4)y Theo qui tắc hóa trị: x.I = y.II x II 2    x=2&y=1 y I 1 Do đó CTHH cuả hợp chất là Na2SO4 Luyện tập : Lập công thức hóa học của II II Cax O y  x II 1   1 y II 1  x = 1 ; y = 1  CaO ; (vậy khi a = b thì x = y = 1) x II 2   y III 3  x = 2 ; y = 3  Fe2O3 ; (khi ƯCLN(a,b) =1 thì x = b; y = a) x I 1   y III 3  x= 1 ; y = 3  Al (NO3)3 ; (khi a Mb thì x = 1; y = a:b) III II Fe xOy III  I Alx(NO3)y  CHƯƠNG II: PHẢN ỨNG HÓA HỌC 1/ Sự biến đổi chất: 1.1/ Hiện tượng vật lí: Là hiện tượng xảy ra khi chất biến đổi mà vẫn giữ nguyên là chất ban đầu. VD … 1.2/ Hiện tượng hóa học là hiện tượng chất biến đổi có tạo ra chất khác. Ví dụ … 2/ Phản ứng hóa học : là quá trình làm biến đổi chất này thành chất khác. * Chất ban đầu ( chất tham gia) là chất bị biến đổi trong phản ứng. * Chất mới được tạo ra là sản phẩm. * Phản ứng hóa học được biểu diễn bằng phương trình chữ như sau: Tên các chất phản ứng Tên các sản phẩm t0 t0 Vd: Lưu huỳnh + Sắt  Sắt Sunfua ; Đường  Nước + than 3/ Định luật bảo toàn khối lượng : Trong một PỨHH, tổng khối lượng của các chất sản phẩm bằng tổng khối lượng của các chấ tham gia phản ứng. Áp dụng: Giả sử có phản ứng: A + B ==> C + D; Công thức về khối lượng: (theo ĐLBTKL) mA  mB  mC  mD 4/. Phương trình hóa học: 4.1/ Phương trình hóa học : * Phương trình chữ : Khí Hidro + khí Oxi  Nứơc. * Sơ đồ PỨ: H 2 + O2 ---> H2O * Chọn hệ số để số nguyên tử mỗi nguyên tố ở 2 vế bằng nhau. Viết thành PTHH: 2H2 + O2  2H2O 4.2/.Các bước lập PTHH: (SGK) 4.3/.Luyện tập: a. Viết PTHH của các PỨ: Al + O2 - - > Al2O3 (theo số nguyên tử của oxi ở 2 vế; BCNN (2,3) = 6; 6:2=3; 6:3=2) Vậy 4Al + 3O2  2 Al2O3 Na2CO3 + Ca (OH)2 -- > NaOH + CaCO3 ; Na2CO3 + Ca (OH)2  2 NaOH + CaCO3 ; b. Viết PTHH cho các sơ đồ sau: N2 + O2 - -> N2O5 (theo số NT của O ở 2 vế; BCNN (2,5) = 10; 10:2=5; 10: 2 = 5) 2N2 + 5O2  2 N2O5 P2O5 + H2O - -> H3PO4 (theo số NT của P) P2O5 + 3H2O  2 H3PO4 4.4/Ý nghĩa của PTHH: PTHH cho biết tỉ lệ về số nguyên tử, phân tử giữa các chất cũng như từng cặp chất trong PỨHH. Vd 1: 2H2 + O2  2H2O Số p.tử H2 : số p.tử O2 : số p.tử H2O = 2 : 1 : 2 Nghĩa là cứ 2 phân tử H2 cháy với 1 phân tử O2 tạo ra 2 phân tử H2O Hay 2 phân tử H2 cháy với 1 phân tử O2; hay 2 phân tử H2 tạo ra 2 phân tử H2O . Mg + O2 - - > MgO  2MgO a/. PTHH: 2Mg + O2 b/. Số n.tử Mg : số p.tử O2 : số p.tử MgO = 2 : 1 : 2 * Bài 6/58 SGK: a. PTHH: 4P + 5O2  2P2O5 b/. Số n.tử P : số p.tử O2 = 4 : 5 Số n.tử P : số p.tử P2O5 = 4 : 2 CHƯƠNG III: MOL VÀ TÍNH TOÁN HÓA HỌC 1/ Mol: 1.1/. Mol là lượng chất gồm N nguyên tử, hay N phân tử chất đó. N được gọi là số Avôgađro. N = 6 . 1023 nguyên tử, hay phân tử. Ví dụ: + 1 mol nguyên tử sắt gồm có N hay 6 . 1023 nguyên tử sắt. + 1 mol phân tử H2O gồm có N hay 6 . 1023 phân tử H2O. 1.2/. Khối lượng mol (M) là khôí lượng tính bằng gam của N nguyên tử, hay N phân tử một chất có cùng số trị với NTK hay PTK của chất đó. Ví dụ: + Khối lượng mol nguyên tử Hidro: H = 1 đvc => MH = 1g + Khối lượng mol phân tử Hidro: H2 = 2 đvc => M H2 =2g 1.3/ Thể tích mol của chất khí là thể tích chiếm bởi N phân tử của chất khí đó. Ở cùng điều kiện nhiệt độ và áp suất, 1mol của bất kỳ chất khí nào cũng có thể tích bằng nhau. Nếu ở nhiệt độ 00C & áp suất là 1atm (đktc) thì thể tích đó là 22,4 lít (dm3) Ở nhiệt độ thường là 200C & áp suất là 1atm thì thể tích đó là 24 lít. 2/ Chuyển đổi giữa khối lượng, thể tích và lượng chất: 2.1/. Công thức chuyển đổi giữa lượng chất (n) & khối lượng chất (m): n=m:M Với M là khối lượng mol của chất. 2.2/. Áp dụng: a/. Tính số mol có trong 32g Cu? Ta có : mCu = 32g. Cu = 64 đvc => Mcu = 64g. – Giải : a/ nCu = mCu : MCu = 32 : 64 = 0,5 (mol) b/. Tính khối lượng mol của hợp chất A, biết rằng 0,125 mol chất này có khối lượng là 12,25g? MA = mA : nA = 12,25 : 0,25 = 98(g) 2.3/.Chuyển đổi giữa lượng chất & thể tích của chất khí (V) ở (đktc): a) Công thức: V n mol 22,4 b).Áp dụng: * Tính thể tích ở đktc của: 0,175 mol CO2; 1,25 mol H2; 3 mol N2. - Giải: * VCO2  n CO2 x 22,4 = 0,175 x 22,4 = 3,92(l) * VH2  n H2 x 22,4 = 1,25 x 22,4 = 28(l) * VN2  n N2 x 22,4 = 3 x 22,4 = 67,2(l) * Nếu hai chất khí khác nhau mà có thể tích bằng nhau (đo cùng nhiệt độ và áp suất) thì chúng có cùng số mol chất & có cùng số phân tử. * Thể tích mol chất khí phụ thuộc vào nhiệt độ & áp suất của chất khí. 3/ Tỷ khối của chất khí: 3.1/. Công thức tính tỉ khối của khí A đối với khí B để biết được khí A nặng hơn hay nhẹ hơn khí B d A/B = MA MB 3.2/. So sánh khối lượng mol của A & không khí để biết khí A nặng hơn hay nhẹ không khí. MA M d A / KK   A M KK 29 4/ Tính theo công thức hóa học: 4.1/ .Biết CTHH của hợp chất, xác định thành phần phần trăm về khối lượng của các nguyên tố hóa học tạo nên chất. - Gồm 3 bước: 1, Tìm khối lượng mol của hợp chất: 2, Tìm số mol nguyên tử của mỗi nguyên tố có trong hợp chất. 3, Tìm thành phần phần trăm về khối lượng mỗi nguyên tố trong hợp chất. Ví dụ : Tính thành phần phần trăm về khối lượng mỗi nguyên tố trong hợp chất Fe2O3 (Sắt (III) oxit)? Giải: M Fe2 O3 = 56 . 2 + 16 . 3 = 160 (g) Có 2 mol Fe & 3 mol O trong 1 mol Fe2O3 Thành phần phần trăm về khối lượng mỗi nguyên tố trong hợp chất Fe2O3 là: % Fe = %O= m Fe 2.56 .100% = 70% . 100% = M Fe2O3 160 mO 3.16 .100%= .100%=30% hoặc %O = 100% - %Fe= 100%- 70% = 30% M Fe2O3 160 4.2/.Biết thành phần các nguyên tố, xác định CTHH của hợp chất: Ví dụ: Một hợp chất có thành phần % về khối lượng mỗi nguyên tố là:% Cu = 40; % S = 40 & % O = 20 Hãy xác định CTHH của hợp chất, biết khối lựơng mol là 160g. Giải: + Khối lượng mỗi nguyên tố trong hợp chất là: 40 .160  64(g) 100 20 mS = .160=32(g) 100 m Cu  mO = 160 - (64+32) = 64(g) + Số mol nguyên tử mỗi nguyên tố trong hợp chất là: nCu = 64: 64 = 1(mol) nS = 32: 32 = 1(mol) nCu = 64: 16 = 4(mol) +Một phân tử hợp chất có 1 nguyên tử Cu, 1 nguyên tử S & 4 nguyên tử O.CTHH của chất: CuSO4 5/ Tính theo phương trình hóa học: Tóm tắt đề: CaCO3  CaO + CO2 m CaCO3 =50g Giải : Số mol CaCO3 có trong 50 g là n CaCO3 = m CaO =?g Hướng dẫn HS: Muốn tìm m CaCO3 = ? Áp dụng CT : m CaCO3 = n. M CaCO 3 =? Nhưng nCaO = nCaCO3 (PTHH) Ta phải đi tìm n CaCO3 = m CaCO3 M CaCO3 = m CaCO3 M CaCO3 = 50 =o,5(mol) 100 Viết phương trình hóa học CaCO3  CaO + CO2 1 mol 1 mol 1 mol 0,5 mol 0,5 mol 0,5 mol Khối lượng CaO thu được là : mCaO = nCaO . MCaO = 0,5 . 56 = 2,8(g) 50 =o,5(mol) 100 CHƯƠNG IV: OXI, KHÔNG KHÍ 1/ Tính chất của oxi: 1.1/. Tính chất vật lí của Oxi: Khí Oxi là một chất khí không màu, không mùi, ít tan trong nước, nặng hơn khôngkhí; hóa lỏng ở -1830C, Oxi lỏng có màu xanh nhạt. 1.2/. Tính chất hóa học của Oxi: a)Tác dụng với phi kim: + Với lưu huỳnh: Lưu huỳnh cháy trong không khí hoặc trong Oxi với ngọn lửa nhỏ, có màu xanh nhạt, tạo ra khí Lưu huỳnhđioxit (SO2) & rất ít Lưu huỳnh trioxit (SO3). 0 PTHH: S + O2  t SO2 (r) (k) (k) + Với Photpho: Phôtpho cháy mạnh trong không khí với ngọn lửa sáng chói, tạo ra bột khói trắng tan được trong nước. Bột trắng đó là Điphôtphopentaoxit P2O5 0 PTHH: 4P + 5O2  t 2P2O5 (r) (k) (r) b)Tác dụng với kim loại: Sắt cháy trong không khí hoặc trong Oxi sáng chói, không có ngọn lửa, không có khói, tạo ra các hạt nhỏ nóng chảy, màu nâu là sắt(II, III) oxit Fe4O4 (sắt từ oxit) 0 PTHH: 3Fe (r) + 2O2 (k)  t Fe3O4 (r) c) Tác dụng với hợp chất: Khí Metan cháy trong không khí hoặc trong Oxi tỏa nhiều nhiệt: 0 PTHH: CH4 (k) + 2O2 (k)  t CO2 (k) + 2H2O + Q Khí Oxi là một đơn chất phi kim rất hoạt động, đặc biệt là ở nhiệt độ cao, nó dễ dàng tham gia PỨ với nhiều kim loại, phi kim và hợp chất. Trong các hợp chất, nguyên tố Oxi luôn có hóa trị II. 2/. Oxit là một hợp chất tạo bởi hai nguyên tố, trong đó có một nguyên tố là Oxi. Ví dụ : Đồng (II) oxit CuO ; Cacbonđioxit CO2 a II M x Oy  x.a  y.II a). Công thức hóa học: b) Phân loại oxit : Oxit axit Oxit bazơ Định nghĩa Ví dụ Cách gọi tên Cách gọi tên Thường là oxit của phi kim và tương ứng Là một oxit kim loại và tương ứng là một là một axit. bazơ SO2 tương ứng với axitsunfurơ H2SO3 Na2O: tương ứng là Natrihiđroxit NaOH. N2O5 tương ứng với axitnitric HNO3 CaO: tương ứng là Canxihiđroxit Ca(OH)2 . CO2 tương ứng với axitcacbonic H2CO3 CuO: tương ứng là Đồng(II)hiđroxitCu(OH)2 P2O5 tương ứng với axitphotphoric H3PO4 MgO: ---------------Magiehidro Mg(OH)2 Tên oxit = Tên nguyên tố+oxit Oxit axit *Nếu phi kim có nhiều hóa trị: Tên oxit axit =Tên phi kim + (có tiền tố chỉ số ntử Pk)(có tiền tố chỉ số ntử O) + oxit Vd: CO: Cacbon mono oxxit SO2: Lưu huỳnh đioxit SO3: Lưu huỳnh trioxit P2O5: Đi phôtpho pentaoxit Oxit bazơ *Nếu kim loại có nhiều hóa trị thì: Tên oxit bazơ = Tên k.lọai + (hóa trị) + oxit Vd: FeO: Sắt (II) oxit. Fe2 O3 : Sắt (III) oxit HgO: Thủy ngân oxit. CHƯƠNG V: HI ĐRO, NƯỚC 1/ Hiđro: 1.1/.Tính chất vật lí: Hiđro là một chất khí không màu, không mùi, không vị, nhẹ nhất trong các chất khí, tan rất ít trong nước. 1.2/.Tính chất hóa học: 0 + Tác dụng với Oxi: PTHH: 2H2 + O2  t 2H2O + Tác dụng với Đồng (II) oxit: PTHH: H2 + CuO 0  400  Cu + H2O  C *Khí H2 đã chiếm nguyên tố oxi trong hợp chất CuO. H2 có tính khử (khử Oxi). 2/ Phản ứng oxi hóa – khử: 2.1/. Sự khử và sự oxi hóa: 0 + Sự khử là sự tách Oxi khỏi hợp chất : PỨHH H2 + CuO  400  Cu + H2O (1)  C Ở (1) đã xảy ra quá trình tách nguyên tử Oxi ra khỏi hợp chất CuO: Sự khử. + Sự oxi hóa là sự tác dụng của Oxi với chất khác. Ở (1): Sự oxi hóa H2 tạo ra H2O. 2.2/. Chất khử và chất oxi hóa: * Chất khử là chất chiếm Oxi của chất khác . * Chất oxi hóa là chất nhường Oxi cho chất khác. + Trong PỨ của O2 với chất khác, bản thân O2 là chất oxi hóa. 2.3/. Phản ứng oxi hóa - khử: Sự oxi hóa H2 tạo ra H2O. Sự khử CuO thành Cu. H2 + CuO 0  400  Cu + H2O  C Chất khử Chất oxi hóa + Sự khử và sự oxi hóa là hai quá trình tuy trái ngựơc nhau nhưng xảy ra đồng thời trong một PỨHH. + Phản ứng oxi hóa - khử là PỨHH trong đó xảy ra đồng thời sự khử và sự oxi hóa. 3/ Một số loại phản ứng hóa học: Tên phản ứng Định nghĩa Ví dụ 0 Là phản ứng hóa học trong đó 4P + 5O2  t 2P2O5 Phản ứng hóa hợp chỉ có một chất mới được sinh ra từ hai hay nhiều chất ban đầu. là phản ứng có sinh nhiệt trong CH4 (k)+2O2 (k) t 0 Phản ứng tỏa nhiệt   CO2 (k)+2H2O (h)+ Q quá trình phản ứng 0 Là phản ứng hóa học trong đó từ Phản ứng phân hủy  t CaO + CO2 một chất sinh ra hai hay nhiều CaCO3 chất mới. Là PỨHH giữa đơn chất & hợp Fe + CuCl2  FeCl2 + Cu Phản ứng thế chất, trong đó nguyên tử của đơn chất thay thế nguyên tử của một Mg + H2SO4  MgSO4 + H2 nguyên tố trong hợp chất. 0 Phản ứng oxi hóa - là PỨHH trong đó xảy ra đồng H2 + CuO  400  Cu + H2O  C khử thời sự khử và sự oxi hóa. Chất khử Chất oxi hóa 4/ Nước : 4.1/ Tính chất vật lí: - Là chất lỏng không màu, không mùi , không vị, sôi ở 1000C (p=1atm hay 760 mmHg), hóa rắn ở 00C, khối lượng riêng ở 40C là 1g/ml hay 1kg/ lít - Nước có thể hòa tan được nhiều chất : rắn, lỏng, khí. 4.2/ Tính chất hóa học: a, Tác dụng với kim loại: Nứơc có thể hòa tan một số kim loại như: K, Na, Ba, Ca ở nhiệt độ thường để tạo ra bazơ (hiđroxit) và khí H2. PTHH: 2Na (r)+ 2H2O(l)  2NaOH(dd) + H2(k) Natri hiđroxit b, Tác dụng với oxit bazơ: Nứơc có thể tác dụng với một số oxit bazơ như: K2O, Na2O, BaO, CaO ở nhiệt độ thường để tạo ra bazơ (hiđroxit). PTHH: Na2O (r) + H2O (l)  2NaOH(dd) Natri hiđroxit CaO (r) + H2O (l)  Ca(OH)2 (dd) Canxi hiđroxit c/, Tác dụng với oxit axit: Nước có thể tác dụng với các oxit axit tạo ra axit tương ứng. PTHH: H2O(l) + SO3 (k)  H2SO4 (dd) Axit Sunfuric H2O (l) + N2O5 (k)  2HNO3 (dd) Axit Nitơric Axit Bazơ Muối Phân tử axit gồm có một hay Phân tử bazơ gồm có một Phân tử muối gồm có một nhiều nguyên tử H liên kết nguyên tử kim loại liên kết hay nhiều nguyên tử kim loại Định với gốc axit, các nguyên tử H với một hay nhiều nhóm liên kết với một hay nhiều gốc nghĩa có thể thay thế bằng các hiđroxit (-OH) axit. nguyên tử kim loại. Hx X : Với X là gốc axit. M(OH)m : với M là kim loại MxXm : với M là kim loại Công x có số trị bằng hóa m có số trị bằng thức hóa X là gốc axit trị của gốc axit. hóa trị của kim loại học a, Axit không có oxi: a/ Ba zơ tan được trong a, Muối trung hòa: ví dụ : HCl, HF, H2S nước gọi là kiềm. Là muối mà trong gốc axit b, Axit có oxi: Ví dụ: NaOH; KOH; không có H có thể thay thế ví dụ: H2SO4 ; HNO3 ; H3PO4 Ca(OH)2; Ba(OH)2 bằng nguyên tử kim loại. b/ Bazơ không tan trong Ví dụ: Mg3(PO4)2; ZnSO4. nước. Ví dụ Fe(OH)2; b, Muối axit: Al(OH)3 ; Cu(OH)2 ... Là muối mà trong đó gốc Phân loại axit còn có H chưa được thay thế bằng nguyên tử kim loại. *Hóa trị của gốc axit bằng số nguyên tử H đã được thay thế bằng nguyên tử kim loại. Vd: NaHCO3: ==> - HCO3 CaHPO4: ==> = HPO4 Tên gọi a, Axit không có oxi: Tên muối = Tên kim loại Tên axit = Axit + tên phi kim Tên bazơ = Tên kim loại + (hóa trị) + hiđric + (hóa trị) + tên gốc axit Ví dụ : + hiđroxit - Gốc axit Cl có tên (…clorua HCl: Axit Clohiđric Ví dụ: NaCl : Natri clorua; HF : Axit Flohiđric NaOH: Natri hiđroxit MgCl2: Magie clorua; H2S : Axit Sunfuhiđric Fe(OH)2: Sắt (II) hiđroxit FeCl2 : Sắt (II) clorua; b, Axit có oxi: Fe(OH)3: Sắt (III) hiđroxit - Gốc SO4 có tên … sunphat Tên axit = Axit + tên phi kim Al(OH)3: Nhôm hiđroxit Fe2(SO4)3 : Sắt (III) sunphat + (r)ic Cu(OH)2: Đồng hiđroxit Na2SO4 : Natri sunphat Ví dụ: - Gốc SO3 có tên (…sunpit H2SO4 : Axit Sunfu ric Fe2(SO3)3 : Sắt (III) sunpit HNO3 : Axit Nitơ ric Na2SO3 : Natri sunpit H2SO3 : Axit Sunfu rơ H3PO4 : Axit Photpho ric H2CO3 : Axit Cacbonic Tên muối axit Thêm tiền tố chỉ số nguyên tử H trước gốc axit. Mg(H2PO4)2: Magie đihiđro photphat CHƯƠNG VI: DUNG DỊCH 1/ Dung dịch: - Dung môi là chất có khả năng hòa tan chất khác để tạo thành dung dịch. - Chất tan là chất bị hòa tan trong dung môi. - Dung dịch là hỗn hợp đồng nhất của dung môi & chất tan. Ví dụ : cho 1 thìa đường hòa tan trong nước tạo thành nước đường. Ta có : đường là chất tan; Nước là dung môi ; Nước đường là dung dịch - Dung dịch chưa bão hòa là dung dịch có thể hòa tan thêm chất tan. - Dung dịch bão hòa là dung dịch không thể hòa tan thêm chất tan. 2/ Độ tan của một chất trong nước : 2.1/. Chất tan & chất không tan: Có chất không tan trong nước. Ví dụ: cát, bột gạo, đá, dầu ăn, ... Có chất tan trong nước. Như muối ăn, đường, rượu, … Có chất tan nhiều trong nước. Như rượu, đường, … Có chất tan ít trong nước. Như không khí, muối ăn, … 2.2/, Tính tan trong nước của một số axit, bazơ, muối: * Axit: hầu hết axit tan được trong nước, trừ H2SiO3 (Axit silixic) * Bazơ: chỉ có KOH, NaOH, Ba(OH)2 tan trong nước, Ca(OH)2 ít tan; các ba zơ còn lại không tan. * Muối: a, Các muối của Na, K đều tan. b,Các muối Nitrat đều tan. c, Muối clorua: chỉ có bạc clorua (AgCl) không tan; d/ Muối sunfat phần lớn tan được có BaSO4; PbSO4 không tan (Xem bảng tính tan trang 156-H8) 2.3/. Độ tan của một chất trong nước: Độ tan của một chất trong nước là số gam chất tan tan được trong 100g nước để tạo thành dung dịch bão hòa ở một nhiệt độ xác định. Vd: Ở 250C độ tan của đường là 204g, nghĩa là ở 25 o C, 100g nước hòa tan tối đa 204g đường tạo ra dung dịch bão hòa. Những yếu tố ảnh hưởng đến độ tan: a, Độ tan của chất rắn tăng khi nhiệt độ tăng. b, Độ tan của chất khí sẽ tăng nếu giảm nhiệt độ & tăng áp suất. 3/ Nồng độ dung dịch: 3.1/ Nồng độ phần trăm (C%) của một dung dịch cho ta biết số gam chất tan có trong 100g dung dịch. Công thức: C%= m ct .100% m dd Trong đó: mct là khối lượng chất tan. mdd là khối lượng dung dịch. mdd = mct + mnước Áp dụng: 1, Hòa tan 15g NaCl vào 45g H2O. Tính C% của dung dịch? Giải: m dd =m NaCl +m H 2O = 15 + 45 = 50(g) C% NaCl = 15 .100%=25% 50 2,Tính khối lượng H2SO4 có trong 150g dung dịch H2SO4 14%? Giải: Khối lượng H2SO4 có trong 150g dung dịch H2SO4 14%: m xC% 14x150 m H2SO4 = dd = =21(g) 100% 100 3, Tính C% của dung dịch bão hòa muối ăn ở 200C biết SNaCl =36g? Giải: Ở 200C, 36g NaCl tan trong 100g nước tạo ra 136g dung dịch bão hòa. Hay: => 136g DDBH có 36g NaCl. 100g DDBH có x g NaCl. 36 C%= .100%=26,47% Vậy: 136 3.2/ Nồng độ mol (CM) của dung dịch là số mol chất tan có trong một lít dung dịch. Công thức: CM = n (mol/lit) V Trong đó: n là số mol chất tan. V là thể tích dung dịch (lít) Áp dụng: 1, Trong 200ml dd CuSO4 có hòa tan 16g CuSO4. Tính nồng độ mol của dung dịch? Giải: 200 ml = 0,2 lít n CuSO4 = CM = 16 =0,1(mol) 160 0,1 = 0,5 (mol/lít) hay (M) 0, 2 2, Trộn 2l dd đường 0,5 M với 3l dd đường 1 M. Tính CM của dd đường thu được? Giải: V1 = 2 lít; C1 = 0,5 M ; V2 = 3 lít ; C2 = 1M. Tính n1 = CM . V = 0,5 . 2 = 1(mol) n2 = CM . V = 1 . 3 = 3(mol) CM = n1 +n 2 1+3 4 = = =0,8(M) V1 +V2 2+3 5 3, Tính số gam chất tan cần dùng để pha chế 2,5l dung dịch NaCl 0,9M? Giải: Vdd = 2,5 l; CM = 0,9 M. Tính mct = ? nNaCl = 2,5 . 0,9 = 2,25 (mol) mNaCl = 2,25 . 58,5 = 131,625(g) Vậy, cần 131,625g NaCl để pha chế thành 2,5l dung dịch NaCl 0,9M.