Lêi më ®Çu
Trong c«ng t¸c qu¶n lý kinh tÕ cña c¸c doanh nghiÖp th× chi phÝ cho s¶n
xuÊt vµ tÝnh gÝa thµnh s¶n phÈm lµ nh÷ng c«ng t¸c quan träng lu«n ®-îc c¸c
doanh nghiÖp quan t©m v× chóng g¾n liÒn víi ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
cña doanh nghiÖp. §Æc biÖt trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng c¸c doanh nghiÖp ®øng
tr-íc sù c¹nh tranh gay g¾t víi nhau, kh«ng chØ c¸c doanh nghiÖp t¨ng c-êng
®æi míi c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng suÊt lao ®éng mµ cßn ph¶i quan t©m tíi c«ng
t¸c qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt. Qu¶n lý kinh tÕ ®¶m b¶o thóc ®Èy qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt kinh doanh ngµy cµng ph¸t triÓn vµ ®iÒu quan träng lµ ph¶i tù bï ®¾p ®-îc
toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt vµ s¶n xuÊt ph¶i cã l·i. Muèn vËy, doanh nghiÖp ph¶i
t×m mäi biÖn ph¸p ®Ó qu¶n lý tèt chi phÝ s¶n xuÊt h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm.
§Ó lµm ®-îc ®iÒu ®ã, c¸c nhµ qu¶n lý ph¶i th-êng xuyªn n¾m b¾t mét
l-îng th«ng tin kinh tÕ cÇn thiÕt. C¸c th«ng tin vÒ thÞ tr-êng vµ c¸c th«ng tin
trong néi bé doanh nghiÖp. V× vËy, mét trong nh÷ng c«ng cô qu¶n lý kinh tÕ
quan träng nhÊt cña doanh nghiÖp lµ c«ng t¸c kÕ to¸n. C«ng t¸c kÕ to¸n cã
nhiÖm vô cung cÊp th«ng tin mét c¸ch kÞp thêi chÝnh x¸c ®Çy ®ñ sè liÖu cho c¸c
nhµ qu¶n lý. Tõ ®ã c¸c nhµ qu¶n lý sÏ ®-a ra c¸c quyÕt ®Þnh phï hîp víi sù
ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh vµ yªu cÇu qu¶n trÞ trong doanh nghiÖp.
C«ng ty xi m¨ng H¶i Phßng lu«n t×m mäi c¸ch ®Ó ®Çu t- chiÒu s©u, lÊy
chÊt l-îng s¶n phÈm, h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm lµm ph-¬ng ch©m hµnh ®éng cña
m×nh. S¶n phÈm cña c«ng ty ®· ®-îc kh¸ch hµng biÕt ®Õn vµ tÝn nhiÖm trong thÞ
tr-êng c¶ n-íc. §ãng gãp mét phÇn trong sù thµnh c«ng nµy cña c«ng ty lµ
c«ng t¸c kÕ to¸n nãi chung vµ kÕ to¸n chi phÝ vµ gi¸ thµnh nãi riªng. Trong
nhiÒu n¨m qua c«ng ty ®· kh«ng ngõng cè g¾ng trong viÖc c¶i tiÕn ph-¬ng
ph¸p kÕ to¸n phï hîp víi c¬ chÕ qu¶n lý hiÖn nay, phï hîp víi viÖc ®æi míi chÕ
®é kÕ to¸n nãi chung vµ kÕ to¸n chi phÝ gi¸ thµnh nãi riªng trë thµnh c«ng cô
®¾c lùc h¬n th× c«ng t¸c nµy cßn cã mÆt cñng cè vµ hoµn thiÖn.
Trong qu¸ tr×nh t×m hiÓu vÒ mÆt lý luËn vµ thùc tiÔn t¹i c«ng ty xi m¨ng
H¶i Phßng, nhËn thøc ®-îc viÖc lµm quan träng cña viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n
xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Em ®· ®i s©u t×m hiÓuvÒ lÜnh vùc nµy vµ em ®·
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
1
chän tªn cho luËn v¨n tèt nghiÖp "Hoµn thiÖn h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i c«ng ty xi m¨ng H¶i Phßng".
LuËn v¨n chia lµm 3 phÇn chÝnh:
PhÇn I: C¬ së lý luËn cña h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt kinh doanh.
PhÇn II: Thùc tr¹ng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh cña s¶n
phÈm t¹i c«ng ty xi m¨ng H¶i Phßng.
PhÇn III: Mét sè kiÕn nghÞ nh»m hoµn thiÖn c«ng t¸c kÕ to¸n ë c«ng ty
xi m¨ng H¶i Phßng.
V× thêi gian vµ nhËn thøc cßn h¹n chÕ nªn bµi viÕt cña em cßn nhiÒu
thiÕu xãt. Em rÊt mong ®-îc sù ®ãng gãp phª b×nh cña thÇy c« gi¸o vµ c¸c c«
chó trong phßng kÕ to¸n tµi chÝnh cña c«ng ty ®Ó bµi viÕt cña em ®-îc hoµn
thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù chØ b¶o nhiÖt t×nh cña c« gi¸o NguyÔn
Thanh Quý, c¸c thÇy c« trong khoa kÕ to¸n, c¸c c« chó trong phßng kÕ to¸n tµi
chÝnh cña c«ng ty xi m¨ng H¶i Phßng ®· gióp ®ì em hoµn thiÖn h¬n trong bµi
viÕt nµy.
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
2
PhÇn I
C¬ së lý luËn cña h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt.
I. ý nghÜa, vÞ trÝ h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸
thµnh s¶n phÈm.
1.ý nghÜa cña chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
1.1. Chi phÝ s¶n xuÊt:
Sù ph¸t sinh vµ ph¸t triÓn cña x· héi loµi ng-êi g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt - nÒn s¶n xuÊt x· héi cña bÊt kú ph-¬ng thøc s¶n xuÊt nµo còng g¾n liÒn
víi sù vËn ®éng vµ tiªu hao c¸c yÕu tè c¬ b¶n t¹o nªn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. NhvËy, ®Ó tiÕn hµnh s¶n xuÊt hµng ho¸, ng-êi s¶n xuÊt ph¶i bá chi phÝ vÒ thï lao
lao ®éng vÒ t- liÖu lao ®éng vµ ®èi t-îng lao ®éng. V× thÕ sù h×nh thµnh nªn
c¸c chi phÝ s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra gi¸ trÞ s¶n phÈm s¶n xuÊt lµ tÊt yÕu kh¸ch quan,
kh«ng phô thuéc vµo ý chÝ chñ quan cña ng-êi s¶n xuÊt.
Gi¸ trÞ s¶n phÈm dÞch vô bao gåm 3 bé phËn lµ: c,v,m
C: Lµ toµn bé gi¸ trÞ t- liÖu s¶n xuÊt ®· tiªu hao trong qu¸ tr×nh t¹o ra s¶n
phÈm nh-: KhÊu hao TSC§, chi phÝ nguyªn vËt liÖu, c«ng cô dông cô, n¨ng
l-îng, nhiªn liÖu. Bé phËn nµy cßn ®-îc gäi lµ hao phÝ lao ®éng qu¸ khø (vËt
ho¸)
V: Lµ chi phÝ tiÒn l-¬ng, tiÒn c«ng ph¶i tr¶ cho ng-êi lao ®éng tham gia
vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt lµm ra s¶n phÈm, dÞch vô, bé phËn nµy ®-îc gäi lµ hao
phÝ lao ®éng sèng.
M: Lµ gi¸ trÞ do lao ®éng sèng t¹o ra trong qu¸ tr×nh t¹o ra gi¸ trÞ s¶n
phÈm dÞch vô.
ë gãc ®é doanh nghiÖp ®Ó t¹o ra s¶n phÈm doanh nghiÖp ph¶i bá ra hai
bé phËn chi phÝ C vµ V. Nh- vËy chi phÝ s¶n xuÊt lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña
toµn bé c¸c kho¶n hao phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ mµ doanh
nghiÖp bá ra ®Ó tiÕn hµnh ho¹t ®éng s¶n xuÊt trong mét kú kinh doanh nhÊt
®Þnh (th¸ng , quý, n¨m)
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
3
Chi phÝ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp ph¸t sinh th-êng xuyªn vµ g¾n liÒn
víi qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, nh-ng ®Ó phôc vô cho qu¶n lý vµ h¹ch to¸n
kinh doanh, chi phÝ s¶n xuÊt ph¶i ®-îc tÝnh to¸n vµ tËp hîp theo tõng thêi kú:
hµng th¸ng, quÝ, n¨m phï hîp víi kú b¸o c¸o. ChØ nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt mµ
doanh nghiÖp ph¶i bá ra trong kú míi ®-îc tÝnh vµo phÝ s¶n xuÊt trong kú. Thùc
chÊt chi phÝ s¶n xuÊt ë c¸c doanh nghiÖp lµ qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch vèn cña
doanh nghiÖp vµo ®èi t-îng tÝnh gi¸ nhÊt ®Þnh, nã lµ vèn cña doanh nghiÖp vµo
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh.
1.2. Gi¸ thµnh s¶n phÈm:
Trong s¶n xuÊt, chi phÝ s¶n xuÊt chØ lµ mét mÆt thÓ hiÖn sù chi phÝ. §Ó
®¸nh gi¸ chÊt l-îng kinh doanh cña c¸c tæ chøc kinh tÕ, chi phÝ s¶n xuÊt chi ra
ph¶i ®-îc xem xÐt trong mèi quan hÖ víi mÆt thø 2 còng lµ mÆt c¬ b¶n cña qu¸
tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh lµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt thu ®-îc.Quan hÖ so s¸nh ®ã ®·
h×nh thµnh nªn chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé c¸c kho¶n hao
phÝ vÒ lao ®éng sèng vµ lao ®éng vËt ho¸ cã liªn quan ®Õn khèi l-îng s¶n phÈm
dÞch vô, lao vô hoµn thµnh trong kú...
Gi¸ thµnh s¶n phÈm ®-îc x¸c ®Þnh cho tõng lo¹i s¶n phÈm, lao vô cô thÓ
vµ chØ tÝnh to¸n x¸c ®Þnh víi sè l-îng s¶n phÈm, lao vô ®· hoµn thµnh, kÕt thóc
toµn bé qu¸ tr×nh s¶n xuÊt (thµnh phÈm) hay h×nh thµnh mét giai ®o¹n c«ng
nghÖ s¶n xuÊt (b¸n thµnh phÈm).
Trong gi¸ thµnh s¶n phÈm chØ bao gåm nh÷ng chi phÝ tham gia trùc tiÕp
hoÆc gi¸n tiÕp vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, tiªu thô ph¶i ®-îc båi hoµn ®Ó t¸i s¶n
xuÊt ë doanh nghiÖp mµ kh«ng bao gåm nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong kú kinh
doanh cña doanh nghiÖp. Nh÷ng chi phÝ ®-a vµo gi¸ thµnh s¶n phÈm ph¶i ph¶n
¸nh ®-îc gi¸ trÞ thùc cña c¸c t- liÖu s¶n xuÊt tiªu dïng cho s¶n xuÊt, tiªu thô vµ
c¸c kho¶n chØ tiªu kh¸c cã liªn quan tíi viÖc bï ®¾p gi¶n ®¬n hao phÝ lao ®éng
®êi sèng. Mäi c¸ch tÝnh chñ quan kh«ng ph¶n ¸nh ®óng c¸c yÕu tè gi¸ trÞ trong
gi¸ thµnh ®Òu cã thÓ dÉn ®Õn viÖc ph¸ vì c¸c quan hÖ hµng ho¸ - tiÒn tÖ, kh«ng
x¸c ®Þnh ®-îc hiÖu qu¶ kinh doanh vµ kh«ng thùc hiÖn ®-îc t¸i s¶n xuÊt gi¶n
®¬n vµ t¸i s¶n xuÊt më réng.
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
4
1.3. Mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh s¶n phÈm
VÒ thùc chÊt, chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh lµ 2 mÆt kh¸c nhau cña qu¸
tr×nh s¶n xuÊt . Chi phÝ s¶n xuÊt ph¶n ¸nh mÆt hao phÝ s¶n xuÊt , cßn gi¸ thµnh
s¶n phÈm ph¶n ¸nh mÆt kÕt qu¶ s¶n xuÊt. TÊt c¶ nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh
(ph¸t sinh trong kú, kú tr-íc chuyÓn sang ) vµ c¸c chi phÝ tÝnh tr-íc cã liªn
quan ®Õn khèi l-îng s¶n phÈm. Nãi c¸ch kh¸c, gi¸ thµnh lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn
c¸c kho¶n chi phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra bÊt kú ë kú nµo nh-ng cã liªn quan
®Õn khèi l-îng c«ng viÖc, s¶n phÈm hoµn thµnh trong kú .
s¬ ®å mèi quan hÖ gi÷a Cpsx vµ gi¸ thµnh sp
A
CPSX dë dang ®Çu kú
Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm
B
CPSX ph¸t sinh trong kú
D
C CPSX dë dang cuèi kú
Qua s¬ ®å ta thÊy : ac = ab + bd -cd
Tæng gi¸
chi phÝ s¶n
Tæng chi phÝ
chi phÝ s¶n
=
+
thµnh s¶n
xuÊt dë dang
s¶n xuÊt ph¸t
xuÊt dë dang
phÈm
®Çu kú
sinh trong kú
cuèi kú
Khi gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang (chi phÝ s¶n xuÊt dë dang) ®Çu kú vµ cuèi
kú b»ng nhau hoÆc c¸c ngµnh s¶n xuÊt kh«ng cã s¶n phÈm dë dang th× tæng gi¸
thµnh s¶n phÈm b»ng tæng chi phÝ ph¸t sinh trong kú.
2. Sù cÇn thiÕt cña viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm ®èi víi c«ng t¸c qñan lý cña doanh nghiÖp
C«ng t¸c tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm chñ yÕu
cung cÊp th«ng tin phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý cho nªn nã ®ãng vai trß quan
träng trong c«ng t¸c qu¶n trÞ doanh nghiÖp. Ngµy nay, c¸c doanh nghiÖp lµ chñ
thÓ ®éc lËp tù h¹ch to¸n kinh doanh, ®-îc quyÒn chñ ®éng lùa chän ph-¬ng ¸n
s¶n xuÊt phï hîp, chÞu tr¸ch nhiÖm bï ®¾p chi phÝ bá ra, t¹o lîi nhuËn cao cho
doanh nghiÖp. §Ó lµm ®-îc ®iÒu nµy, c¸c doanh nghiÖp ph¶i tæ chøc h¹ch to¸n
chi phÝ s¶n xuÊt ®Çy ®ñ hîp lý tÝnh to¸n chÝnh x¸c gi¸ thµnh s¶n phÈm. Th-êng
xuyªn kiÓm tra tÝnh hîp ph¸p, hîp lÖ cña tõng lo¹i chi phÝ ph¸t sinh sÏ gãp
phÇn qu¶n lý tµi s¶n vËt t- tiÒn vèn, lao ®éng cã hiÖu qu¶ h¬n vµ cã biÖn ph¸p
phÊn ®Êu h¹ gi¸ thµnh, n©ng cao chÊt l-îng s¶n phÈm. §ã lµ ®iÒu kiÖn quan
träng ®Ó doanh nghiÖp tån t¹i vµ ph¸t triÓn trong nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. §ång
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
5
thêi cßn lµ tiÒn ®Ò ®Ó x¸c ®Þnh chÝnh x¸c kÕt qu¶ ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh
cña doanh nghiÖp.
3. NhiÖm vô h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm:
KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh lµ mét kh©u quan träng trong
c«ng t¸c kinh tÕ, ®Æc biÖt trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng th× viÖc x¸c
®Þnh ®óng néi dung, ph¹m vi chi phÝ cÊu thµnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, gi¸ trÞ c¸c
yÕu tè chi phÝ ®· chuyÓn dÞch vµo s¶n phÈm (c«ng viÖc, lao vô) ®· hoµn thµnh
cã ý nghÜa quan träng vµ lµ mét yªu cÇu cÊp b¸ch. §Ó ®¸p øng nh÷ng yªu cÇu
qu¶n lý, chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm kÕ to¸n cã nhiÖmvô sau:
+ C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm qui tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, ®Æc ®iÓm tæ chøc
s¶n xuÊt s¶n phÈm cña doanh nghiÖp mµ x¸c ®Þnh ®èi t-îng vµ ph-¬ng ph¸p tËp
hîp chi phÝ s¶n xuÊt, x¸c ®Þnh ®èi t-îng vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh phï
hîp.
+ Tæ chøc hîp lý vµ ph©n bæ tõng lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo
®óng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ ®· x¸c ®Þnh b»ng ph-¬ng ph¸p thÝch hîp ®èi víi
tõng lo¹i chi phÝ.
+ Th-êng xuyªn ®èi chiÕu kiÓm tra vµ ®Þnh kú ph©n tÝch t×nh h×nh thùc
hiÖn c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®èi víi chi phÝ trùc tiÕp vµ c¸c dù to¸n chi phÝ ®èi víi
chi phÝ s¶n xuÊt, chi phÝ b¸n hµng, chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp, ®Ò xuÊt c¸c
biÖn ph¸p t¨ng c-êng qu¶n lý tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh phôc vô
yªu cÇu h¹ch to¸n kinh tÕ.
+ §Þnh kú b¸o c¸o chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh theo ®óng chÕ ®é thêi
h¹n.
+ Tæ chøc kiÓm kª ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cuèi kú vµ tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm lao vô, dÞch vô
II. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt vµ gi¸ thµnh:
1. Ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt:
Do ®Æc ®iÓm cña chi phÝ s¶n xuÊt lµ ph¸t sinh hµng ngµy g¾n liÒn víi viÖc
s¶n xuÊt tõng s¶n phÈm vµ tõng lo¹i ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, viÖc tæng
hîp tÝnh to¸n chi phÝ s¶n xuÊt cÇn ®-îc tiÕn hµnh trong tõng kho¶ng thêi gian
nhÊt ®Þnh. §Ó qu¶n lý vµ kiÓm tra chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc chi phÝ,
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
6
tÝnh to¸n ®-îc kÕt qu¶ tiÕt kiÖm chi phÝ ë tõng bé phËn s¶n xuÊt vµ toµn doanh
nghiÖp cÇn ph¶i tiÕn hµnh ph©n lo¹i chi phÝ s¶n xuÊt. ViÖc ph©n lo¹i chi phÝ s¶n
xuÊt cã t¸c dông kiÓm tra ph©n tÝch qu¸ tr×nh ph¸t sinh chi phÝ vµ h×nh thµnh
gi¸ thµnh s¶n phÈm, nh»m nhËn biÕt vµ ®éng viªn mäi kh¶ n¨ng tiÒm tµng h¹
gi¸ thµnh s¶n phÈm, n©ng cao hiÖu qu¶ cña doanh nghiÖp.
C¨n cø vµo c¸c tiªu thøc kh¸c nhau, chi phÝ cña doanh nghiÖp chia lµm
nhiÒu lo¹i kh¸c nhau.
1.1. Ph©n lo¹i theo yÕu tè chi phÝ:
§Ó phôc vô cho viÖc tËp hîp, qu¶n lý chi phÝ theo néi dung kinh tÕ ban
®Çu ®ång nhÊt cña nã mµ kh«ng xÐt ®Õn c«ng dông cô thÓ, ®Þa ®iÓm ph¸t sinh,
chi phÝ ®-îc ph©n theo yÕu tè.C¸ch ph©n lo¹i nµy gióp cho viÖc x¸c ®Þnh vµ
ph¸t triÓn ®Þnh møc vèn l-u ®éng còng nh- viÖc lËp, kiÓm tra vµ ph©n tÝch dù
to¸n chi phÝ.Theo qui ®Þnh hiÖn hµnh ë ViÖt Nam. Toµn bé chi phÝ ®-îc chia
lµm 7 yÕu tè sau:
- YÕu tè nguyªn vËt liÖu: Bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu chÝnh,
vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô, dông cô.... Sö dông vµo s¶n xuÊt kinh
doanh (lo¹i trõ gi¸ trÞ dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi, cïng víi
nhiªn liÖu, ®éng lùc)
- YÕu tè nhiªn liÖu ®éng lùc sö dông vµo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh
trong kú (trõ sè l-îng dïng kh«ng hÕt nhËp l¹i kho vµ phÕ liÖu thu håi.)
- YÕu tè tiÒn l-¬ng vµ c¸c kho¶n phô cÊp l-¬ng: Ph¶n ¸nh tæng sè tiÒn
l-¬ng vµ phô cÊp mang tÝnh chÊt l-¬ng ph¶i tr¶ c«ng nh©n viªn chøc.
- YÕu tè BHXH, BHYT, KPC§ trÝch theo tû lÖ qui ®Þnh trªn tæng sè tiÒn
l-¬ng vµ phô cÊp l-¬ng ph¶i tr¶ cho c«ng nh©n viªn chøc.
-YÕu tè khÊu hao TSC§: Ph¶n ¸nh tæng sè khÊu hao tµi s¶n cè ®Þnh ph¶i
trÝch trong kú cña tÊt c¶ TSC§ sö dông trong s¶n xuÊt kinh doanh trong kú.
- YÕu tè chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ dÞch vô
mua ngoµi dïng vµo s¶n xuÊt kinh doanh.
- YÕu tè chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn : Ph¶n ¸nh toµn bé chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn
ch-a ph¶n ¸nh vµo c¸c yÕu tè dïng vµo ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong
kú.
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
7
1.2. Ph©n lo¹i theo kho¶n môc chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm:
C¨n cø vµo ý nghÜa cña chi phÝ trong gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ®Ó thuËn tiÖn
cho viÖc tÝnh toµn bé chi phÝ ®-îc theo kho¶n môc. C¸ch ph©n lo¹i nµy dùa vµo
c«ng dông cña chi phÝ vµ møc ph©n bæ chi phÝ cho tõng ®èi t-îng. Theo qui
®Þnh hiÖn hµnh. Gi¸ thµnh s¶n phÈm ë ViÖt Nam gåm 3 kho¶n môc:
- Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
- Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp.
- Chi phÝ s¶n xuÊt chung
Ngoµi ra, khi tÝnh chØ tiªu gi¸ thµnh s¶n phÈm toµn bé th× chØ tiªu gi¸
thµnh cßn bao gåm kho¶n môc chi phÝ qu¶n lý doanh nghiÖp vµ chi phÝ b¸n
hµng.
1.3.Ph©n lo¹i theo c¸ch thøc kÕt chuyÓn chi phÝ:
Toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ®-îc chia thµnh chi phÝ s¶n phÈm vµ
chi phÝ thêi kú. Chi phÝ s¶n phÈm lµ nh÷ng chi phÝ g¾n liÒn víi c¸c s¶n phÈm
®-îc s¶n xuÊt ra hoÆc ®-îc mua. Cßn chi phÝ thêi kú lµ chi phÝ lµm gi¶m lîi tøc
trong mét kú nµo ®ã, nã kh«ng ph¶i lµ mét phÇn gi¸ trÞ s¶n phÈm ®-îc s¶n xuÊt
ra hoÆc ®-îc mua nªn ®-îc xem lµc¸c phÝ tæn, cÇn ®-îc khÊu trõ ra tõ lîi tøc
cña thêi kú chóng ph¸t sinh.
1.4. Ph©n lo¹i theo quan hÖ cña chi phÝ víi khèi l-îng c«ng viÖc, s¶n
phÈm hoµn thµnh.
§Ó thuËn lîi cho viÖc lËp kÕ ho¹ch vµ kiÓm tra chi phÝ, ®ång thêi lµm c¨n
cø ®Ó ®Ò ra c¸c quyÕt ®Þnh kinh doanh toµn bé chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh l¹i
®-îc ph©n theo quan hÖ víi khèi l-îngc«ng viÖc hoµn thµnh. Theo c¸ch nµy chi
phÝ ®-îc chia thµnh nh÷ng biÕn phÝ vµ ®Þnh phÝ.
BiÕn phÝ lµ nh÷ng thay ®æi vÒ tæng sè, vÒ tû lÖ so víi khèi l-îng c«ng
viÖc hoµn thµnh, ch¼ng h¹n chi phÝ vÒ nguyªn liÖu, nh©n c«ng trùc tiÕp...CÇn
l-u ý r»ng c¸c chi phÝ biÕn ®æi nÕu tÝnh trªn mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i cã tÝnh
cè ®Þnh. §Þnh phÝ lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng ®æi vÒ tæng sè so víi khèi l-îng c«ng
viÖc hoµn thµnh, ch¼ng h¹n vÒ chi phÝ khÊu haoTSC§, chi phÝ thuª mÆt b»ng,
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
8
ph-¬ng tiÖn kinh doanh... C¸c phÝ nµy nÕu tÝnh cho mét ®¬n vÞ s¶n phÈm th× l¹i
biÕn ®æi nÕu s¶n l-îng s¶n phÈm thay ®æi.
2. Ph©n lo¹i gi¸ thµnh:
§Ó ®¸p øng c¸c yªu cÇu qu¶n lý, h¹ch to¸n vµ kÕ ho¹ch ho¸ gi¸ thµnh
còng nh- yªu cÇu x¸c ®Þnh gi¸ c¶ hµng ho¸, gi¸ thµnh ®-îc xem xÐt d-íi nhiÒu
gãc ®é nhiÒu ph¹m vi tÝnh to¸n kh¸c nhau. VÒ lý luËn còng nh- trªn thùc tÕ,
ngoµi c¸c kh¸i niÖm gi¸ thµnh x· héi vµ gi¸ thµnh c¸ biÖt, cßn cã c¸c gi¸ thµnh
c«ng x-ëng, gi¸ thµnh toµn bé.
2.1. Ph©n lo¹i theo thêi ®iÓm tÝnh vµ nguån sè liÖu ®Ó tÝnh gi¸ thµnh.
- Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: §-îc x¸c ®Þnh khi b-íc vµo kinh doanh trªn c¬ së
gi¸ thµnh thùc tÕ kú tr-íc vµ c¸c ®Þnh møc, c¸c dù to¸n chi phÝ cña kú kÕ
ho¹ch.
- Gi¸ thµnh ®Þnh møc: Còng nh- gi¸ thµnh kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc
còng ®-îc x¸c ®Þnh tr-íc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt s¶n phÈm. Tuy nhiªn, kh¸c víi
gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®-îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc b×nh qu©n tiªn tiÕn
vµ kh«ng biÕn ®æi trong suèt c¶ kú kÕ ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc ®-îc x¸c ®Þnh
trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc vÒ chi phÝ hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®iÓm trong kú kÕ
ho¹ch (th-êng lµ ngµy ®Çu th¸ng ) nªn gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay ®æi phï
hîp víi sù thay ®æi cña c¸c ®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®-îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn
kÕ ho¹ch gi¸ thµnh.
- Gi¸ thµnh thùc tÕ: Lµ chØ tiªu x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt s¶n phÈm dùa trªn c¬ së c¸c chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt s¶n phÈm.
C¸ch ph©n lo¹i nµy cã t¸c dông trong viÖc qu¶n lý vµ gi¸m s¸t chi phÝ,
x¸c ®Þnh ®-îc c¸c nguyªn nh©n v-ît (hôt) ®Þnh møc chi phÝ trong kú h¹ch to¸n.
Tõ ®ã ®iÒu chØnh kÕ ho¹ch hoÆc ®Þnh møc chi phÝ cho phï hîp.
2.2. Ph©n lo¹i theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ:
Theo ph¹m vi ph¸t sinh chi phÝ, chØ tiªu gi¸ thµnh ®-îc chia thµnh:
- Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (cßn gäi lµ gi¸ thµnh c«ng x-ëng): lµ chØ tiªu ph¶n
¸nh tÊt c¶ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n
phÈm trong ph¹m vi ph©n x-ëng s¶n xuÊt.
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
9
- Gi¸ thµnh tiªu thô (cßn gäi lµ gi¸ thµnh toµn bé vµ gi¸ thµnh ®Çy ®ñ):
lµ chØ tiªu ph¶n ¸nh toµn bé c¸c kho¶n chi phÝ ph¸t sinh liªn quan ®Õn viÖc s¶n
xuÊt, tiªu thô s¶n phÈm.
Gi¸ thµnh toµn = Gi¸ thµnh s¶n xuÊt + Chi phÝ qu¶n lý + Chi phÝ
bé cña s¶n phÈm
cña s¶n phÈm
doanh nghiÖp
b¸n hµng
C¸ch ph©n lo¹i nµy cã t¸c dông gióp cho nhµ qu¶n lý biÕt ®-îc kÕt qu¶
kinh doanh l·i hoÆc lç cña tõng mÆt hµng, tõng lo¹i dÞch vô mµ doanh nghiÖp
kinh doanh. Tuy nhiªn do nh÷ng h¹n chÕ nhÊt ®Þnh khi lùa chän tiªu thøc ph©n
bæ chi phÝ b¸n hµng vµ chi phÝ qu¶n lý cho tõng mÆt hµng, tõng lo¹i dÞch vô nªn
c¸ch ph©n lo¹i nµy chØ cßn mang ý nghÜa häc thuËt nghiªn cøu.
III. §èi t-îng, ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt
vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm:
1.§èi t-îng, ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt:
1.1. §èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt:
X¸c ®Þnh ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ c«ng viÖc ®Çu tiªn vµ
quan träng cña tæ chøc h¹ch to¸n qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Tæ chøc h¹ch to¸n qu¸
tr×nh s¶n xuÊt bao gåm 2 giai ®o¹n kÕ tiÕp nhau vµ cã quan hÖ mËt thiÕt v¬Ý
nhau. §ã lµ giai ®o¹n h¹ch to¸n chi tiÕt chi phÝ ph¸t sinh theo tõng s¶n phÈm
nhãm s¶n phÈm, ®¬n ®Æt hµng, giai ®o¹n c«ng nghÖ, ph©n x-ëng... vµ giai ®o¹n
tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm, chi tiÕt s¶n phÈm theo ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh qui ®Þnh.
ViÖc ph©n chia nµy ®-îc xuÊt ph¸t tõ yªu cÇu qu¶n lý, kiÓm tra vµ ph©n tÝch chi
phÝ , yªu cÇu h¹ch to¸n kinh doanh néi bé vµ theo ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt,
®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ cña tõng doanh nghiÖp vµ yªu cÇu tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm theo ®¬n vÞ tÝnh gi¸ thµnh qui ®Þnh. Nh- vËy, x¸c ®Þnh ®èi t-îng h¹ch
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh giíi h¹n tËp hîp chi phÝ mµ thùc
chÊt lµ x¸c ®Þnh n¬i ph¸t sinh chi phÝ vµ chÞu chi phÝ. KÕ to¸n c¨n cø vµo ®Æc
®iÓm, t×nh h×nh cô thÓ cña doanh nghiÖp ®Ó x¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ
dùa trªn c¨n cø sau:
- §Æc ®iÓm tæ chøc kinh doanh cña doanh nghiÖp.
- §Æc ®iÓm ph¸t sinh, môc ®Ých c«ng dông cña chi phÝ.
- Yªu cÇu th«ng tin cña c«ng t¸c qu¶n lý, tr×nh ®é qu¶n lý cña doanh
nghiÖp.
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
10
- Qui tr×nh c«ng nghÖ, kü thuËt s¶n xuÊt s¶n phÈm.
1.2. Ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt:
Trªn c¬ së ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ, kÕ to¸n lùa chän ph-¬ng ph¸p
h¹ch to¸n chi phÝ thÝch øng. Ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt lµ mét
ph-¬ng ph¸p hay hÖ thèng c¸c ph-¬ng ph¸p ®-îc sö dông ®Ó tËp hîp vµ ph©n
lo¹i c¸c chi phÝ s¶n xuÊt trong ph¹m vi giíi h¹n cña ®èi t-îng h¹ch to¸n chi
phÝ. VÒ c¬ b¶n, ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt bao gåm c¸c ph-¬ng
ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ theo s¶n phÈm, theo ®¬n ®Æt hµng, theogiai ®o¹n c«ng
nghÖ, theo ph©n x-ëng, theo nhãm s¶n phÈm,v.v...Néi dung chñ yÕu cña
ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt kÕ to¸n më thÎ (hoÆc sæ) chi tiÕt h¹ch
to¸n theo tõng ®èi t-îng ®· x¸c ®Þnh, ph¶n ¸nh c¸c chi phÝ cã liªn quan ®Õn ®èi
t-îng, hµng th¸ng tæng hîp chi phÝ theo tõng ®èi t-îng. Mçi ph-¬ng ph¸p h¹ch
to¸n chØ thÝch øng víi mét lo¹i ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ nªn tªn gäi cña c¸c
ph-¬ng ph¸p nµy lµ biÓu hiÖn ®èi t-îng mµ nã cÇn tËp hîp vµ ph©n lo¹i chi phÝ.
2. §èi t-îng vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm:
2.1. §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh:
ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng, tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm chÝnh lµ viÖc x¸c ®Þnh
s¶n phÈm, b¸n thµnh s¶n phÈm,c«ng viÖc lao vô nhÊt ®Þnh ®ßi hái ph¶i tÝnh gi¸
thµnh mét ®¬n vÞ. §èi t-îng ®ã cã thÓ lµ s¶n phÈm cuèi cïng cña qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt hay trªn d©y chuyÒn s¶n xuÊt tuú theo yªu cÇu cña h¹ch to¸n kinh tÕ néi
bé vµ tiªu thô s¶n phÈm.
Khi tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm tr-íc hÕt ph¶i x¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸
thµnh.Muèn vËy ph¶i c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh, qui
tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghÖ cña doanh nghiÖp. §ång thêi ph¶i x¸c ®Þnh ®¬n vÞ tÝnh
cña s¶n phÈm dÞch vô ®· ®-îc x· héi thõa nhËn, phï hîp trong kÕ ho¹ch s¶n
xuÊt kinh doanh cña ®¬n vÞ. Dùa vµo c¨n cø trªn, ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cã
thÓ lµ:
- Tõng s¶n phÈm, c«ng viÖc ®· hoµn thµnh
- Tõng bé phËn chi tiÕt s¶n phÈm
- S¶n phÈm hoµn thµnh ë cuèi qui tr×nh c«ng nghÖ hay b¸n thµnh phÈm
- Tõng c«ng tr×nh, h¹ng môc c«ng tr×nh.
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
11
X¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh ®óng, phï hîp víi ®iÒu kiÖn, ®Æc ®iÓm
cña doanh nghiÖp gióp cho kÕ to¸n tæ chøc më sæ kÕ to¸n vµ kiÓm tra t×nh h×nh
thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n phÈm cã hiÖu qu¶, ®¸p øng yªu cÇu qu¶n lý
néi bé doanh nghiÖp.
2.2 Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm:
Trªn c¬ së sè liÖu chi phÝ s¶n xuÊt ®· tËp hîp ®-îc vµ kÕt qu¶ ®¸nh gi¸
s¶n phÈm dë dang cuèi kú, kÕ to¸n tiÕn hµnh tÝnh gi¸ thµnh cho c¸c ®èi t-îng
tÝnh gi¸ thµnh, phï hîp víi kú t×nh gi¸ thµnh vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh
thÝch hîp.
Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ph-¬ng ph¸p hoÆc mét hÖ
thèng ph-¬ng ph¸p ®-îc sö dông ®Ó tÝnh gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm. Nã mang
tÝnh thuÇn tuý kü thuËt tÝnh to¸n chi phÝ cho tõng ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh. ViÖc
lùa chon ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh chñ yÕu phô thuéc vµo ®Æc ®iÓm vÒ ®èi
t-îng h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. Mét sè
ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh th-êng ®-îc sö dông lµ:
2.2.1. Ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp:
Ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc ¸p dông ë c¸c doanh nghiÖp thuéc lo¹i h×nh s¶n
xuÊt gi¶n ®¬n, sè l-îng mÆt hµng Ýt, s¶n xuÊt khèi l-îng lín, chu k× s¶n xuÊt
ng¾n nh-: c¸c nhµ m¸y ®iÖn n-íc, c¸c doanh nghiÖp khai th¸c (quÆng, than,
gç...).Gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ph-¬ng ph¸p nµy ®-îc tÝnh theo c«ng thøc sau:
Tæng gi¸ thµnh
Gi¸ tri s¶n
=
s¶n phÈm hoµn
phÈm dë
thµnh
dang ®Çu kú
+
Tæng chi phÝ
s¶n xuÊt ph¸t
sinh trong kú
Gi¸ trÞ s¶n
- phÈm dë dang
cuèi kú
Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh
Gi¸ thµnh ®¬n vÞ SP
=
Sè l-îng s¶n phÈm hoµn thµnh
2.2.2. Ph-¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ:
¸p dông víi c¸c doanh nghiÖp mµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®-îc thùc hiÖn ë
nhiÒu bé phËn s¶n xuÊt, nhiÒu giai ®o¹n c«ng nghÖ, ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ
s¶n xuÊt lµ c¸c bé phËn chi tiÕt s¶n phÈm hoÆc giai ®o¹n c«ng nghÖ hay bé
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
12
phËn s¶n xuÊt. Gi¸ thµnh s¶n xuÊt ®-îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch céng chi phÝ s¶n
xuÊt cña c¸c bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm hay tæng chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c giai
®o¹n, bé phËn s¶n xuÊt t¹o nªn thµnh phÈm:
gi¸ thµnh s¶n phÈm
= Z1 + Z2 + ...
+ Zn
Ph-¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ ®-îc ¸p dông phæ biÕn trong c¸c doanh nghiÖp
khai th¸c, dÖt nhuém, c¬ khÝ, chÕ t¹o ...
2.2.3. Ph-¬ng ph¸p hÖ sè:
Ph-¬ng ph¸p nµy ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp mµ trong cïng mét
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cïng sö dông mét thø nguyªn liÖu vµ mét l-îng lao ®éng
nh-ng thu ®-îc ®ång thêi nhiÒu s¶n phÈm kh¸c nhau vµ chi phÝ kh«ng tËp hîp
riªng cho tõng lo¹i s¶n phÈm ®-îc mµ ph¶i tËp hîp chung cho c¶ qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt. Theo ph-¬ng ph¸p nµy, tr-íc hÕt, kÕ to¸n c¨n cø vµo hÖ sè qui ®æi ®Ó qui
®æi c¸c lo¹i s¶n phÈm vÒ s¶n phÈm gèc (c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm kinh tÕ hoÆc tÝnh
chÊt cña s¶n phÈm ®Ó qui ®Þnh lo¹i s¶n phÈm cã ®Æc tr-ng tiªu biÓu hÖ sè1) råi
tõ ®ã dùa vµo tæng chi phÝ liªn quan ®Õn gi¸ thµnh c¸c lo¹i s¶n phÈm ®· tËp hîp
®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm gèc vµ gi¸ thµnh tõng lo¹i s¶n phÈm.
Gi¸ thµnh cña tÊt c¶ c¸c lo¹i s¶n phÈm
Gi¸ thµnh ®¬n vÞ s¶n phÈm gèc =
Tæng sè s¶n phÈm gèc (kÓ c¶ qui ®æi)
Gi¸ thµnh ®¬n
Gi¸ thµnh
vÞ s¶n phÈm
=
®¬n vÞ s¶n
tõng lo¹i
phÈm gèc
hÖ sè qui ®æi
x
s¶n phÈm
tõng lo¹i
n
Qo QiHi
i 1
Trong ®ã:
- Qo: tæng sè s¶n phÈm gèc ®· qui ®æi
- Qi: Sè l-îng s¶n phÈm i (i = 1, n).
- Hi: HÖ sè qui ®æi s¶n phÈmi (i =1, n).
Tæng gi¸ thµnh
s¶n xuÊt c¸c
Gi¸ trÞ s¶n
=
phÈm dë
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
Tæng chi phÝ
+
13
s¶n xuÊt ph¸t
Gi¸ trÞ s¶n
-
phÈm dë dang
lo¹i s¶n phÈm
dang ®Çu kú
sinh trong kú
cuèi kú
2.2.4. Ph-¬ng ph¸p tû lÖ:
Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm cã quy c¸ch phÈm
chÊt kh¸c nh- may mÆc, dÖt kim, ®ãng giÇy, c¬ khÝ chÕ t¹o v.v... ®Ó gi¶m bít
khèi l-îng h¹ch to¸n, kÕ to¸n tiÕn hµnh tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo nhãm s¶n
phÈm cïng lo¹i. C¨n cø vµo tû lÖ chi phÝ gi÷a chi phÝ thùc tÕ víi chi phÝ s¶n
xuÊt kÕ ho¹ch (hoÆc ®Þnh møc), kÕ to¸n sÏ tÝnh ra gi¸ thµnh ®¬n vÞ vµ tæng gi¸
thµnh tõng lo¹i
Gi¸ thµnh
thùc tÕ ®¬n vÞ
SP tõng lo¹i
Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch
= (hoÆc ®Þnh møc) ®¬n
vÞ s¶n phÈm tõng lo¹i
x
Tû lÖ
chi phÝ
Tæng gi¸ thµnh thùc tÕ cña c¸c lo¹i s¶n phÈm
Tû lÖ chi phÝ =
x 100%
Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch (hoÆc ®Þnh møc) cña c¸c lo¹i SP
2.2.5. Ph-¬ng ph¸p lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô:
§èi víi c¸c doanh nghiÖp mµ trong cïng mét qu¸ tr×nh, bªn c¹nh nh÷ng
s¶n phÈm chÝnh thu ®-îc nh÷ng s¶n phÈm phô (c¸c doanh nghiÖp chÕ biÕn
®-êng, r-îi, bia,...), ®Ó tÝnh gi¸ trÞ s¶n phÈm chÝnh kÕ ph¶i lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n
phÈm phô ra khái tæng chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm. Gi¸ trÞ s¶n phÈm phô cã thÓ
x¸c ®Þnh ®-îc theo nhiÒu ph-¬ng ph¸p nh- gi¸ -íc tÝnh, gi¸ kÕ ho¹ch, gi¸
nguyªn liÖu ban ®Çu...
Tæng gÝa
thµnh s¶n
phÈm
chÝnh
Gi¸ trÞ SP
=
chÝnh dë
dang ®Çu
kú
Tæng chi phÝ
+
s¶n xuÊt
ph¸t sinh
trong kú
gi¸ trÞ SP
-
phô thu
håi -íc
tÝnh
gi¸ trÞ
-
SP chÝnh
dë dang
cuèi kú
2.2.6. Ph-¬ng ph¸p tÝnh liªn hîp:
¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp cã tæ chøc s¶n xuÊt, tÝnh chÊt quy tr×nh
c«ng nghÖ vµ tÝnh chÊt s¶n phÈm lµm ra ®ßi hái viÖc tÝnh gi¸ thµnh ph¶i kÕt hîp
nhiÒu ph-¬ng ph¸p kh¸c nhau nh- c¸c doanh nghiÖp ho¸ chÊt, dÖt kim, ®ãng
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
14
giÇy...Trªn thùc tÕ kÕ to¸n cã thÓ kÕt hîp tæng céng chi phÝ víi ph-¬ng ph¸p tû
lÖ, hÖ sè víi lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô...
3. Ph-¬ng ph¸p tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh ë mét sè
lo¹i h×nh doanh nghiÖp:
3.1. Doanh nghiÖp s¶n xuÊt gi¶n ®¬n:
Th-êng lµ nh÷ng doanh nghiÖp chØ s¶n xuÊt mét hoÆc mét Ýt mÆt hµng
víi khèi l-îng lín, chu kú s¶n xuÊt ng¾n, s¶n phÈm dë dang kh«ng cã hoÆc cã
kh«ng ®¸ng kÓ nh- c¸c doanh nghiÖp khai th¸c than, s¶n xuÊt ®iÖn n-íc, chÕ
biÕn l-¬ng thùc, thùc phÈm... Do mÆt hµng Ýt nªn ®èi t-îng h¹ch to¸n chi phÝ
s¶n xuÊt ®-îc tiÕn hµnh theo s¶n phÈm, mçi mÆt hµng s¶n xuÊt ®-îc më mét sæ
(thÎ ) h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. C«ng viÖc tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®-îc tiÕn
hµnh vµo cuèi th¸ng theo ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp hoÆc ph-¬ng ph¸p liªn hîp.
3.2 Doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng:
§èi víi doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng cña kh¸ch hµng, kÕ
to¸n tiÕn hµnh tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng ®¬n. §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm lµ s¶n phÈm cña tõng ®¬n ®Æt hµng. Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh tuú
theo tÝnh chÊt vµ sè l-îng s¶n phÈm cña tõng ®¬n sÏ ¸p dông ph-¬ng ph¸p thÝch
hîp nh-: ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp, ph-¬ng ph¸p hÖ sè, tû lÖ hoÆc liªn hîp... §Æc
®iÓm cña viÖc tËp hîp chi phÝ trong c¸c doanh nghiÖp nµy lµ toµn bé chi phÝ s¶n
xuÊt ph¸t sinh ®Òu ®-îc tËp hîp theo tõng ®¬n ®Æt hµng. §èi víi chi phÝ trùc
tiÕp liªn quan ®Õn ®¬n ®Æt hµng nµo sÏ tËp hîp trùc tiÕp vµo thÎ tÝnh gi¸ thµnh
cña ®¬n ®Æt hµng ®ã, cßn chi phÝ gi¸n tiÕp liªn quan nhiÒu ®Õn ®¬n ®Æt hµng th×
®-îc tËp hîp chung cuèi mçi kú h¹ch to¸n, kÕ to¸n sö dông mét tiªu thøc ph©n
bæ thÝch hîp ®Ó ph©n bæ lo¹i chi phÝ nµy cho tõng ®¬n vµ ghi vµo c¸c thÎ tÝnh
gi¸ thµnh t-¬ng øng.
ViÖc tÝnh gi¸ thµnh ë lo¹i h×nh doanh nghiÖp nµy chØ tiÕn hµnh khi ®¬n
®Æt hµng ®· hoµn thµnh nªn kú tÝnh gi¸ thµnh th-êng kh«ng khíp víi kú b¸o
c¸o. §èi víi nh÷ng ®¬n ®Æt hµng mµ cuèi kú b¸o c¸o ch-a hoµn thµnh th× toµn
bé chi phÝ trªn thÎ tÝnh gi¸ thµnh t-¬ng øng ®Òu ®-îc coi lµ s¶n phÈm dë dang
cuèi kú. Tuy nhiªn trong mét sè tr-êng hîp cÇn thiÕt theo yªu cÇu cña c«ng t¸c
qu¶n lý, mÆc dï cuèi kú ®¬n ®Æt hµng ch-a h×nh thµnh nh-ng cÇn x¸c ®Þnh khèi
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
15
l-îng c«ng viÖc ®· thùc hiÖn trong kú, kÕ to¸n ph¶i sö dông gi¸ thµnh kÕ ho¹ch
hay gi¸ thµnh ®Þnh møc ®Ó x¸c ®Þnh bé phËn c«ng viÖc ®· hoµn thµnh tõ ®ã tÝnh
ra gÝa trÞ cña khèi l-îng c«ng viÖc dë dang.
3.3. Doanh nghiÖp ¸p dông hÖ thèng h¹ch to¸n ®Þnh møc:
Trªn c¬ së hÖ thèng ®Þnh møc tiªu hao lao ®éng,vËt t- hiÖn hµnh vµ chi
phÝ s¶n xuÊt chung, kÕ to¸n sÏ x¸c ®Þnh gi¸ thµnh ®Þnh møc cña tõng lo¹i s¶n
phÈm. §ång thêi, h¹ch to¸n riªng c¸c thay ®æi, c¸c chªnh lÖch so víi ®Þnh møc
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ ph©n tÝch toµn bé chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh
trong kú thµnh ba lo¹i: Theo ®Þnh møc, chªnh lÖch do thay ®æi ®Þnh møc vµ
chªnh lÖch so víi ®Þnh møc. Tõ ®ã, tiÕn hµnh x¸c ®Þnh gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n
phÈm b»ng c¸ch:
Gi¸ thµnh
gi¸ thµnh
chªnh lÖch
chªnh lÖch
±
±
thùc tÕ s¶n =
®Þnh møc
do thay ®æi
so víi
phÈm
s¶n phÈm
®Þnh møc
®Þnh møc
ViÖc tÝnh to¸n gi¸ thµnh ®Þnh møc ®-îc tiÕn hµnh trªn c¬ së ®Þnh møc
tiªn tiÕn hiÖn hµnh ngµy ®Çu kú (th-êng lµ ®Çu th¸ng ). Tuú theo tÝnh chÊt quy
tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ ®Æc ®iÓm s¶n phÈm mµ ¸p dông c¸c
ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ®Þnh møc kh¸c nhau ( theo s¶n phÈm hoµn thµnh,
theo chi tiÕt, bé phËn s¶n phÈm råi tæng hîp l¹i ...). ViÖc thay ®æi ®Þnh møc
®-îc thùc hiÖn vµo ngµy ®Çu th¸ng ®Ó thuËn lîi cho viÖc thùc hiÖn ®Þnh møc
còng nh- kiÓm tra viÖc thi hµnh ®Þnh møc. Tr-êng hîp thay ®æi ®Þnh møc diÔn
ra vµo ngµy gi÷a th¸ng th× ®Çu th¸ng sau ph¶i ®iÒu chØnh gi¸ thµnh ®Þnh møc.
Nh÷ng kho¶n chi phÝ ph¸t sinh ngoµi ®Þnh møc vµ dù to¸n quy ®Þnh ®-îc gäi lµ
chªnh lÖch so víi ®Þnh møc hay tho¸t ly ®Þnh møc.
3.4. Doanh nghiÖp cã qui tr×nh c«ng nghÖ phøc t¹p theo kiÓu chÕ biÕn
liªn tôc:
Doanh nghiÖp s¶n xuÊt phøc t¹p theo kiÓu chÕ biÕn liªn tôc lµ doanh
nghiÖp cã quy tr×nh c«ng nghÖ chÕ t¹o nhiÒu s¶n phÈm bao gåm nhiÒu b-íc
(giai ®o¹n) nèi tiÕp nhau theo mét tr×nh tù nhÊt ®Þnh, mçi b-íc t¹o ra mét lo¹i
b¸n thµnh phÈm vµ b¸n thµnh phÈm cña b-íc tr-íc lµ ®èi t-îng (hay nguyªn
liÖu) chÕ biÕn cña b-íc sau. Trong nh÷ng doanh nghiÖp nµy, ph-¬ng ph¸p h¹ch
to¸n chi phÝ thÝch hîp nhÊt lµ h¹ch to¸n theo b-íc chÕ biÕn (giai ®o¹n c«ng
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
16
nghÖ).Theo ph-¬ng ph¸p nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh thuéc giai ®o¹n nµo sÏ
®-îc tËp hîp cho giai ®o¹n ®ã. Riªng víi chi phÝ s¶n xuÊt chung sau khi ®-îc
tËp hîp theo ph©n x-ëng sÏ ®-îc ph©n bæ cho c¸c b-íc theo nh÷ng tiªu thøc
phï hîp.
Tuú theo tÝnh chÊt cña hµng ho¸ s¶n phÈm vµ yªu cÇu c«ng t¸c qu¶n lý,
chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ ®-îc tËp hîp theo ph-¬ng ¸n cã b¸n thµnh phÈm vµ
ph-¬ng ¸n kh«ng cã b¸n thµnh phÈm. Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh th-êng lµ
ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp kÕt hîp víi ph-¬ng ph¸p tæng céng hay tû lÖ (hoÆc hÖ sè)
TÝnh gi¸ thµnh ph©n b-íc theo ph-¬ng ¸n cã tÝnh gi¸ thµnh b¸n
thµnh phÈm:
Ph-¬ng ph¸p nµy th-êng ¸p dông ë c¸c doanh nghiÖp cã yªu cÇu h¹ch to¸n
kinh tÕ néi bé cao hoÆc b¸n thµnh phÈm b¸n ra ngoµi. §Æc ®iÓm cña ph-¬ng
ph¸p h¹ch to¸n nµy lµ khi tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cña c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ,
gi¸ trÞ b¸n thµnh phÈm cña c¸c b-íc tr-íc chuyÓn sang b-íc sau ®-îc tÝnh theo
gi¸ thµnh thùc tÕ vµ ®-îc ph¶n ¸nh theo tõng kho¶n môc chi phÝ. ViÖc tÝnh gi¸
thµnh ph¶i tiÕn hµnh lÇn l-ît tõ b-íc 1 sang b-íc 2...cho ®Õn b-íc cuèi cïng
tÝnh ra gi¸ thµnh s¶n phÈm nªn cßn gäi lµ kÕt chuyÓn tuÇn tù
Qui tr×nh tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ph-¬ng ¸n
nµy nh- s¬ ®å sau:
s¬ ®å 1: tr×nh tù h¹ch to¸n cpsx vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm theo ph-¬ng
¸n ph©n b-íc cã tÝnh gi¸ thµnh b¸n thµnh phÈm
Gi¸ thµnh
b¸n thµnh
Chi phÝ
=
nguyªn vËt
c h i phÝ
+
chÕ biÕn
gi¸ trÞ s¶n
-
phÈm dë dang
phÈm b-íc 1
liÖu chÝnh
b-íc 1
cuèi kú b-íc 1.
Gi¸ thµnh
Gi¸ thµnh
Chi phÝ
Gi¸ trÞ s¶n
b¸n thµnh
phÈm b-íc 2
=
b¸n thµnh
+
phÈm b-íc 1
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
chÕ biÕn
b-íc 2
17
-
phÈm dë dang
cuèi kú b-íc 2
Tæng gi¸
Gi¸ thµnh b¸n
thµnh thµnh =
phÈm
chi phÝ
thµnh phÈm
+
chÕ biÕn
b-íc (n-1)
Gi¸ trÞ s¶n phÈm
-
dë dang cuèi kú
b-íc n
b-íc n
TÝnh gi¸ thµnh ph©n b-íc theo ph-¬ng ¸n kh«ng cã b¸n thµnh phÈm:
Trong nh÷ng doanh nghiÖp mµ yªu cÇu h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé kh«ng
cao hoÆc b¸n thµnh phÈm chÕ biÕn ë tõng b-íc kh«ng b¸n ra ngoµi th× chi phÝ
chÕ biÕn ph¸t sinh trong c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ ®-îc tÝnh nhËp vµo gi¸ thµnh
s¶n phÈm mét c¸ch ®ång thêi, song song nªn cßn gäi lµ kÕt chuyÓn song song.
Theo ph-¬ng ¸n nµy, kÕ to¸n kh«ng cÇn tÝnh gi¸ thµnh b¸n thµnh phÈm hoµn
thµnh trong tõng giai ®o¹n mµ chØ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh b»ng
c¸ch tæng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu chÝnh vµ c¸c chi phÝ chÕ biÕn kh¸c trong
c¸c giai ®o¹n c«ng nghÖ.
s¬ ®å 2: tr×nh tù h¹ch to¸n cpsx vµ tÝnh gi¸ thµnh theo ph-¬ng ¸n
ph©n b-íc kh«ng tÝnh gi¸ thµnh b¸n thµnh phÈm
Chi phÝ VLC ph©n bæ cho thµnh phÈm
Chi phÝ chÕ biÕn b-íc 1 tÝnh cho thµnh phÈm
Chi phÝ chÕ biÕn b-íc 2 tÝnh cho thµnh phÈm
Chi phÝ chÕ biÕn b-íc ... tÝnh cho thµnh phÈm
Chi phÝ chÕ biÕn b-íc n tÝnh cho thµnh phÈm
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
18
Tæng
gi¸
thµnh
thµnh
phÈm
IV. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n
phÈm:
1. H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt theo ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng
xuyªn:
1.1. H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp:
1.1.1. Kh¸i niÖm vµ c¸ch thøc tËp hîp, ph©n bæ :
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp bao gåm gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu,nhiªn
liÖu,vËt liÖu phô ... xuÊt dïng trùc tiÕp cho viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm. §èi víi
nh÷ng vËt liÖu khi xuÊt dïng cã liªn quan trùc tiÕp ®Õn tõng ®èi t-îng tËp hîp
chi phÝ riªng biÖt ( ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt hoÆc s¶n phÈm, lo¹i s¶n
phÈm, lao vô, dÞch vô...) th× h¹ch to¸n trùc tiÕp cho ®èi t-îng ®ã. Tr-êng hîp
vËt liÖu xuÊt dïng cã liªn quan ®Õn nhiÒu ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ, kh«ng thÓ
tæ chøc riªng biÖt th× ph¶i ¸p dông ph-¬ng ph¸p ph©n bæ gi¸n tiÕp ®Ó ph©n bæ
chi phÝ cho c¸c ®èi t-îng cã liªn quan. Tiªu thøc ph©n bæ th-êng ®-îc sö dông
lµ ph©n bæ theo ®Þnh møc tiªu hao, theo hÖ sè, theo träng l-îng, sè l-îng s¶n
phÈm .... c«ng thøc ph©n bæ nh- sau:
Chi phÝ vËt liÖu ph©n bæ
cho tõng ®èi t-îng
=
Tæng chi phÝ vËt
liÖu cÇn ph©n bæ
x
tû lÖ (hay hÖ sè)
ph©n bæ
Tæng tiªu thøc ph©n bæ cña tõng ®èi t-îng
Trong ®ã: Tû lÖ hÖ sè ph©n bæ =
Tæng tiªu thøc ph©n bæ cña tõng ®èi t-îng
1.1.2. Tµi kho¶n sö dông:
§Ó theo dâi c¸c kho¶n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp , kÕ to¸n sö dông
TK 621 - chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp. Tµi kho¶n nµy ®-îc më chi tiÕt theo
tõng ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ nhá h¬n ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt, nhãm
s¶n phÈm...)
KÕt cÊu TK 621 nh- sau:
Bªn nî: Gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng trùc tiÕp cho chÕ t¹o
s¶n phÈm hay thùc hiÖn lao vô ,dÞch vô
Bªn cã: - Gi¸ trÞ vËt liÖu xuÊt dïng kh«ng hÕt.
- KÕt chuyÓn chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp.
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
19
Tµi kho¶n nµy kh«ng cã sè d- cuèi kú.
1.1.3. Ph-¬ng ph¸p h¹ch to¸n:
Chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp ®-îc h¹ch to¸n theo s¬ ®å sau:
s¬ ®å 3:
h¹ch to¸n tæng hîp chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp
TK 152.TK151.331
TK621
VËt liÖu dïng trùc tiÕp chÕ t¹o s¶n
phÈm tiÕn hµnh lao vô dÞch vô
TK152
VËt liÖu dïng kh«ng hÕt
nhËp kho, phÕ liÖu thu håi
TK154
Cuèi kú kÕt chuyÓn
chi phÝ NVLTT
1.2. H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp:
1.2.1. Kh¸i niÖm:
ChÝ phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp lµ kho¶n thï lao lao ®éng ph¶i tr¶ cho c«ng
nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm, trùc tiÕp thùc hiÖn c¸c lao vô, dÞch vô nhtiÒn l-¬ng chÝnh, l-¬ng phô vµ c¸c kho¶n phô cÊp cã tÝnh chÊt l-¬ng (phô cÊp
khu vùc, ®¾t ®á, ®éc h¹i, phô cÊp lµm ®ªm thªm giê...). Ngoµi ra, chi phÝ nh©n
c«ng trùc tiÕp cßn bao gåm c¸c kho¶n ®ãng gãp cho c¸c quü BHXH, BHYT,
KPC§ do chñ sö dông lao ®éng chÞu vµ tÝnh vµo chi phÝ theo mét tû lÖ nhÊt
®Þnh víi sè tiÒn l-¬ng ph¸t sinh cña c«ng nh©n trùc tiÕp.
Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp ®-îc tËp hîp nh- chi phÝ nguyªn vËt liÖu
chÝnh. Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp th-êng ®-îc tÝnh vµo tõng ®èi t-îng chÞu
chi phÝ. Tr-êng hîp chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp s¶n xuÊt cã liªn quan ®Õn nhiÒu
®èi t-îng s¶n xuÊt mµ kh«ng h¹ch to¸n trùc tiÕp tiÒn l-¬ng phô, c¸c kho¶n phô
hoÆc tiÒn l-¬ng chÝnh tr¶ theo mµ ng-êi lao ®éng thùc hiÖn nhiÒu c«ng t¸c kh¸c
nhau trong ngµy... th× ta cã thÓ ph©n bæ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp theo c¸c tiªu
thøc ph©n bæ thÝch hîp nh-: theo ®Þnh møc hoÆc theo giê c«ng lao ®éng, khèi
l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt tuú theo ®iÒu kiÖn cô thÓ.
KÕ to¸n 39B: Khoa kÕ to¸n
20
- Xem thêm -
.PDF 
93 
113 
97 
