Lêi më ®Çu
Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh trong bÊt kú doanh nghiÖp nµo còng lµ mét
qu¸ tr×nh kÕt hîp vµ tiªu hao c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ®Ó thu hót ®-îc s¶n phÈm.
Tæng hîp toµn bé c¸c hao phÝ mµ doanh nghiÖp bá ra liªn quan ®Õn ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh trong kú t¹o nªn chØ tiªu chi phÝ s¶n xuÊt. Sù tån t¹i vµ ph¸t
triÓn cña doanh nghiÖp phô thuéc vµo viÖc doanh nghiÖp cã b¶o ®¶m tù bï ®¾p
®-îc chi phÝ ®· bá ra trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh vµ b¶o ®¶m cã l·i hay
kh«ng. V× vËy, viÖc h¹ch to¸n ®Çy ®ñ chÝnh x¸c, chi phÝ s¶n xuÊt vµo gi¸ thµnh
cña s¶n phÈm lµ viÖc lµm cÊp thiÕt, kh¸ch quan vµ cã ý nghÜa rÊt quan träng,
nhÊt lµ trong ®iÒu kiÖn nÒn kinh tÕ thÞ tr-êng. MÆt kh¸c, xÐt trªn gãc ®é vÜ m«,
do c¸c yÕu tè s¶n xuÊt ë n-íc ta cßn rÊt h¹n chÕ nªn tiÕt kiÖm chi phÝ s¶n xuÊt
®ang lµ nhiÖm vô quan träng hµng ®Çu cña c«ng ty qu¶n lý kinh tÕ.
NhiÖm vô c¬ b¶n cña kÕ to¸n lµ kh«ng nh÷ng ph¶i h¹ch to¸n ®Çy ®ñ chi phÝ
s¶n xuÊt, mµ cßn ph¶i lµm thÕ nµo ®Ó kiÓm so¸t chÆt chÏ viÖc thùc hiÖn tiÕt kiÖm
chi phÝ s¶n xuÊt, phôc vô tèt cho viÖc h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, ®¸p øng yªu cÇu
cña chÕ ®é h¹ch to¸n kinh doanh. §ång thêi cung cÊp th«ng tin h÷u Ých, kÞp thêi
cho viÖc ra quyÕt ®Þnh. §Ó gi¶i quyÕt ®-îc vÊn ®Ò ®ã, ph¶i hoµn thiÖn c«ng t¸c
kÕ to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. C«ng viÖc nµy
kh«ng nh÷ng mang ý nghÜa vÒ mÆt lý luËn, mµ cßn mang ý nghÜa thùc tiÔn to
lín cÊp b¸ch trong qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý kinh tÕ cña c¸c doanh
nghiÖp s¶n xuÊt ë n-íc ta nãi chung vµ C«ng ty B×nh Minh nãi riªng.
NhËn thøc ®-îc tÇm quan träng cña vÊn ®Ò, cïng sù gióp ®ì tËn t×nh cña c«
gi¸o NguyÔn ThÞ Quý, trong thêi gian thùc tËp em ®· m¹nh d¹n chän ®Ò tµi:
“KÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty B×nh
Minh” l¯m b¸o c¸o thùc tËp.
KÕt cÊu cña chuyªn ®Ò tèt nghiÖp ngoµi phÇn më ®Çu vµ kÕt luËn, gåm 3
phÇn chÝnh:
47
Ch-¬ng I:
C¸c vÊn ®Ò chung vÒ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm.
Ch-¬ng II:
Thùc tÕ c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh
s¶n phÈm ë C«ng ty B×nh Minh.
Ch-¬ng III: NhËn xÐt vµ kiÕn nghÞ vÒ c«ng t¸c kÕ to¸n chi phÝ s¶n
xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm t¹i C«ng ty B×nh Minh.
Víi kiÕn thøc vµ tr×nh ®é cã h¹n, ch-a cã ®iÒu kiÖn tiÕp xóc nhiÒu víi tÕ
nªn chuyªn ®Ò tèt nghiÖp nµy sÏ kh«ng tr¸nh khái nh÷ng khiÕm khuyÕt nhÊt
®Þnh. KÝnh mong sù th«ng c¶m vµ nhËn ®-îc ý kiÕn ®ãng gãp cña thÇy c« vµ
c¸c anh chÞ trong phßng kÕ to¸n c«ng ty B×nh Minh ®Ó chuyªn ®Ò ®-îc hoµn
thiÖn h¬n.
Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n sù h-íng dÉn tËn t×nh cña c« gi¸o nguyÔn ThÞ
Quý cïng c¸c anh chÞ trong phßng kÕ to¸n c«ng ty B×nh Minh trong qu¸ tr×nh häc
tËp nghiªn cøu ®· gióp ®ì em hoµn thiÖn chuyªn ®Ò nµy.
Hµ néi, th¸ng 8 n¨m 2003
48
Ch-¬ng I
c¸c vÊn ®Ò chung vÒ kÕ to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm
1.1 §Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt cña ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp
Trong doanh nghiÖp s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, viÖc tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n,
vËn dông c¸c ph-¬ng ph¸p kü thuËt h¹chto¸n ®Æc biÖt ®ÆcbiÖt lµ vËn dông
ph-¬ng ph¸p kÕ to¸n tËp hîp, ph©n bæ chi phÝ s¶n xuÊt, vµ ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm trong ph¹m vi ngµnh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp b¾t nguån tõ nh÷ng
®Æc ®iÓm cña quy tr×nh c«ng nghÖ kü thuËt vµ tæ chøc s¶n xuÊt tõ tÝnh ®a d¹ng
vµ khèi l-îng s¶n phÈm ®-îc s¶n xuÊt ra, nãi c¸ch kh¸c lµ b¾t nguån tõ lo¹i
h×nh s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp. ViÖc nghiªn cøu lo¹i h×nh s¶n xuÊt cña doanh
nghiÖp sÏ gióp cho viÖc tæ chøc c«ng t¸c kÕ to¸n trong doanh nghiÖp ®-îc hîp
lý, vËn dông c¸c ph-¬ng ph¸p kü thuËt h¹ch to¸n ®-îc ®óng ®¾n. vµ do ®ã ph¸t
huy ®-îc chøc n¨ng, vai trß vµ vÞ trÝ cña kÕ to¸n trong c«ng t¸c kÕ to¸n qu¶n lý
kinh tÕ, qu¶n lý doanh nghiÖp nãi Chung vµ qu¶n lý chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸
thµnh s¶n phÈm nãi riªng.
Tõ ngµnh kinh tÕ cÊp I sÏ ®-îc ph©n chia thµnh ngµnh kinh tÕ cÊp II, cÊp III
cã lo¹i h×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt tÝnh chÊt quy tr×nh c«ng nghÖ, ph-¬ng ph¸p s¶n
xuÊt s¶n phÈm, ®Þnh kú s¶n xuÊt vµ sù lÆp l¹i cña s¶n phÈm s¶n xuÊt ra kh¸c
nhau. §Ó nghiªn cøu c¸c lo¹i h×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp cÇn ph¶i tiÕn hµnh ph©n
lo¹i s¶n xuÊt c«ng nghiÖp theo nh÷ng tiªu thøc kh¸c nhau nh-: ph©n lo¹i theo
lo¹i h×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt, ph©n lo¹i theo tÝnh chÊt cña quy û×nh c«ng nghÖ,
ph©n lo¹i theo ph-¬ng ph¸p s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ sù lÆp l¹i cña s¶n phÈm s¶n
xuÊt ra.
1.2 Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt vµ c¸c c¸ch ph©n loai CPSX chñ yÕu.
1.2.1 Kh¸i niÖm chi phÝ s¶n xuÊt.
49
CPSX lµ biÓu hiÖn b»ng tiÒn cña toµn bé hao phÝ vÒ lao ®éng sèng, lao
®éng vËt ho¸ vµ c¸c chiphÝ cÇn thiÕt kh¸c mµ doanh nghiÖp chi ra ®Ó tiÕn hµnh
ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trong mét thêi k×.
1.2.2 C¸c c¸ch ph©n lo¹i CPSX chñ yÕu.
1.2.2.1 Ph©n lo¹i CPSX theo tÝnh chÊt kinh tÕ (yÕu tè chi phÝ).
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, nh÷ng kho¶n chi phÝ cã chung tÝnh chÊt (néi
dung) kinh tÕ ®-îc xÕp chung vµo mét yÕu tè, kh«ng kÓ chi phÝ ®ã ph¸t sinh ë
®Þa ®iÓm nµo dïng vµo môc ®Ých g× trong s¶n xuÊt kinh doanh. . Theo quy ®Þnh
hiÖn hµnh ë ViÖt Nam, toµn bé chi phÝ ®-îc chia htµnh n¨m yÕu tè:
- Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu: Bao gåm toµn bé gi¸ trÞ nguyªn vËt liÖu
chÝnh, vËt liÖu phô, phô tïng thay thÕ, c«ng cô, dông cô,... sö dông vµo s¶n xuÊt
kinh doanh trong k× b¸o c¸o.
- Chi phÝ nh©n c«ng: C¸c chi phÝ tr¶ cho ng-êi lao ®éng (th-êng xuyªn
hay t¹m thêi) vÒ tiÒn l-¬ng, tiÒn c«ng, c¸c kho¶n phô cÊp, trî cÊp cã tÝnh chÊt
l-¬ng trong k× b¸o c¸o, vµ c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng (BHXH, KPC§, BHYT)
- Chi phÝ khÊu hao TSC§: Bao gåm chi phÝ khÊu hao toµn bé TSC§ cña
doanh nghiÖp ph¶i trÝch trong kú b¸o c¸o.
- Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi:Bao gåm c¸c chi phÝ vÒ nhËn cung cÊpdÞch vô
tõ c¸c ®¬n vÞ kh¸c phôc vô ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp k×
b¸o c¸o nh-: ®iÖn, n-íc, ®iÖn tho¹i, vÖ sinh vµ c¸c dÞch vô kh¸c.
- Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: Bao gåm c¸c chi phÝ s¶n xuÊt kinh doanh ch-a
ph¶n ¸nh ë c¸c chØ tiªu trªn, ®· chi b»ng tiÒn trong k× b¸o c¸o nh-: tiÕp kh¸ch,
héi häp, thuª qu¶ng c¸o.
1.2.2.2 Ph©n lo¹i CPSX theo c«ng dông kinh tÕ chi phÝ( kho¶n môc chi phÝ ).
Nh÷ng CPSX cã cïng môc ®Ých, c«ng dông ®-îc s¾p xÕp vµo mét kho¶n
chi phÝ, kh«ng ph©n biÖt néi dung kinh tÕ cña chi phÝ.
Theo quy ®Þnh hiÖn hµnh, CPSX ë ViÖt Nam bao gåm ba kho¶n môc chi
phÝ:
50
-Kho¶n môc chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp: lµ toµn bé chi phÝ vÒ nguyªn
vËt liÖu chÝnh, phô, nhiªn liÖu,... tham gia trùc tiÕp vµo viÖc s¶n xuÊt, chÕ t¹o s¶n
phÈm hay thùc hiÖn lao vô, dÞch vô.
- Kho¶n môc chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp: gåm tiÒn l-¬ng, phô cÊp l-¬ng vµ
c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng ( BHXH, BHYT, KPC§) cña c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n
xuÊt ra s¶n phÈm.
- Kho¶n môc chi phÝ s¶n xuÊt chung: lµ nh÷ng chi phÝ ph¸t sinh trong bé
phËn s¶n xuÊt (ph©n x-ëng, ®éi), ngoµi 2 kho¶n môc trªn CPSXC bao gåm:
+ Chi phÝ NVL: gåm nh÷ng chi phÝ vËt liÖu dïng chung cho ph©n x-ëng,
nh-: vËt liÖu dïng chung ®Ó söa ch÷a, b¶o d-ìng TSC§ vËt liÖu v¨n phßng ph©n
x-ëng.
+ Chi phÝ nh©n viªn ph©n x-ëng: gåm c¸c kho¶n tiÒn l-¬ng, c¸c kho¶n trî
cÊp l-¬ng, c¸c kho¶n trÝch theo l-¬ng cña nh©n viªn qu¶n lý ph©n x-ëng, ®éi,
bé ph©n s¶n xuÊt.
+ Chi phÝ khÊu hao TSC§: gåm toµn bé sè tiÒn trÝch khÊu hao TSC§ dïng
trong ph©n x-ëng nh- m¸y mãc thiÕt bÞ s¶n xuÊt, ph-¬ng tiÖn vËn t¶i, vËt truyÒn
dÉn, nhµ x-ëng.
+ Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi: gåm c¸c chi phÝ dÞch vô mua ngoµi phôc vô
cho ho¹t ®éng cña ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt nh- chi phÝ söa ch÷a TSC§
thuª ngoµi, chi phÝ ®iÖn, n-íc, ®iÖn tho¹i, c¸c kho¶n chi mua vµ sö dông c¸c tµi
liÖu kü thuËt, b»mg s¸ng chÕ, nh·n hiÖu th-¬ng m¹i...
+ Chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn: gåm c¸c chi phÝ kh¸c b»ng tiÒn ngoµi c¸c chi phÝ
®· kÓ trªn phôc vô cho ho¹t ®éng cña ph©n x-ëng.
1.2.2.3 Ph©nlo¹i CPSX theo mèi quan hÖ gi÷a CPSX vµ khèi l-îng s¶n phÈm, lao vô
s¶n xuÊt trong k×.
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy toµn bé CPSX chia lµm 2 lo¹i:
- Chi phÝ cè dÞnh (biÕn phÝ): lµ nh÷ng chi phÝ kh«ng thay ®æi vÒ tæng sè khi
cã sù thay ®æi vÒ khèi l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt trong møc ®ä nhÊt ®Þnh nh- chi
phÝ khÊu hao TSC§ theo ph-¬ng ph¸p b×nh qu©n, chi phÝ ®iÖn th¾p s¸ng.
51
- Chi phÝ biÕn ®æi (biÕn phÝ): lµ nh÷ng chi phÝ cã sù thay ®æi vÒ l-îng t-¬ng
quan tØ lÖ thuËn víi khèi l-îng s¶n phÈm s¶n xuÊt trong k× nh- CPNVLTT,
CPNCTT.
C¸ch ph©n lo¹i nµy, cã ý nghÜa rÊt quan träng ®èi víi kÕ to¸n qu¶n trÞ trong
qu¸ tr×nh ph©n tÝch t×nh h×nh tiÕt kiÖm chi phÝ, x¸c ®Þnh ph-¬ng h-íng n©ng cao
hiÖu qu¶ chi phÝ.
1.3 ý nghÜa cña c«ng t¸c qu¶n lý CPSX trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh.
- C«ng t¸c qu¶n lý CPSX cã t¸c dông ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh thùc
hiÖn dù to¸n CPSX, lµm c¨n cø ®Ó lËp b¸o c¸o CPSX theo yÕu tè, lËp kÕ hoach
cung øng vËt t-, tiÒn vèn, sö dông lao ®éng... ho k× sau.
- C«ng t¸c qu¶n lý CPSX gãp phÇn cung cung cÊp sè liÖu cho c«ng t¸c tÝnh
gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm, ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh,
lµm tµi lÖu tham kh¶o ®Ó lËp ®Þnh møc CPSX vµ lËp kÕ ho¹ch gi¸ thµnh s¶n
phÈm cho kú sau.
- C«ng t¸c qu¶n lý CPSX cã t¸c dông lín trong c«ng t¸c qu¶n trÞ kinh
doanh, ph©n tÝch ®iÓm hoµ vèn vµ phôc vô cho viÖc ra quyÕt ®Þnh cÇn thiÕt ®Ó h¹
gÝ thµnh s¶n phÈm, t¨ng hiÖu qu¶ kinh doanh.
1.4 Gi¸ thµnh s¶n phÈm, ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm.
1.4.1 Gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét chØ tiªu kinh tÕ tæng hîp, ph¶n ¸nh chÊt l-îng
s¶n xuÊt, lµ c¨n cø quan träng ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ b¸n vµ hiÖu qu¶ kinh tÕ cña ho¹t
®éng s¶n xuÊt.
1.4.2 Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm.
1.4.2.1 Ph©n lo¹i gi¸ thµnh s¶n phÈm theo têi gian vµ c¬ së sè liÖu tÝnh gi¸
thµnh.
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, gi¸ thµnh s¶n phÈm chia lµm 3 lo¹i:
52
- Gi¸ thµnh kÕ ho¹ch: lµ gi¸ thµnh tÝnh tr-íc khi b¾t ®Çu s¶n xuÊt, dùa trªn
c¸c ®Þnh møc vµ dù to¸n chi phÝ trong kú kÕ ho¹ch. ChØ tiªu nµy x¸c ®Þnh møc
®é chi phÝ giíi h¹n ®Ó s¶n xuÊt s¶n phÈm cña doanh nghiÖp trong kú kÕ ho¹ch.
- Gi¸ thµnh ®Þnh møc: lµ gi¸ thµnh còng ®-îc tÝnh tr-íc khi b¾t ®Çu s¶n
xuÊt s¶n phÈm. Tuy nhiªn, kh¸c víi gi¸ thµnh kÕ ho¹ch ®-îc x©y dùng trªn c¬
së c¸c ®Þnh møc b×nh qu©n tiªn tiÕn vµ kh«ng biÕn ®æi trong suèt c¶ kú kÕ
ho¹ch, gi¸ thµnh ®Þnh møc l¹i ®-îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c ®Þnh møc chi phÝ
hiÖn hµnh t¹i tõng thêi ®iÓm nhÊt ®Þnh trong kú kÕ ho¹ch (th-êng lµ ngµy ®Çu
th¸ng), nªn gi¸ thµnh ®Þnh møc lu«n thay ®æi phï hîp víi sù thay ®æi cña c¸c
®Þnh møc chi phÝ ®¹t ®-îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn kÕ ho¹ch gi¸ thµnh.
- Gi¸ thµnh thùc tÕ: gi¸ thµnh thùc tÕ lµ chØ tiªu ®-îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt
thóc qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, trªn c¬ së c¸c chi phÝ ph¸t sinh trong qu¸
tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm, kÓ c¶ chi v-ît hoÆc ngoµi ®Þnh møc, kÕ ho¹ch (thiÖt
h¹i, hao hôt trong s¶n xuÊt,...).
1.4.2.2 Ph©n lo¹i gi¸ thµnh theo ph¹m vi tÝnh to¸n.
Theo c¸ch ph©n lo¹i nµy, gi¸ thµnh s¶n phÈm chia lµm 2 lo¹i
- Gi¸ thµnh s¶n xuÊt (gi¸ thµnh c«ng x-ëng): bao gåm CPNVLTT,
CPNCTT, CPSXC tÝnh cho s¶n phÈm, c«ng viÖc hoµn thµnh.
- Gi¸ thµnh toµn bé: bao gåm gi¸ thµnh s¶n xuÊt, CPBH vµ CPQLDN tÝnh
cho s¶n phÈm ®ã..
1.5 §èi t-îng tËp hîp CPSX, ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
1.5.1 §èi t-îng tËp hîp CPSX.
ViÖc x¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ thùc chÊt lµ n¬i ph¸t sinh chi phÝ
vµ ®èi t-îng chÞu chi phÝ. V× vËy, khi x¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n
xuÊt, tr-íc hÕt ph¶i c¨n cø vµo môc ®Ých sö dông cña chi phÝ. Sau ®ã, c¨n cø vµo
®Þa ®iÓm ph¸t sinh chi phÝ.
X¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ ®óng vµ phï hîp víi ®Æc ®iÓm ho¹t
®éng, yªu cÇu qu¶n lý cña doanh nghiÖp cã ý nghÜa rÊt lín trong viÖc tæ chøc kÕ
53
to¸n tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt, tõ viÖc tæ chøc h¹ch to¸n ban ®Çu ®Õn viÖc tæ chøc
tæng hîp sè liÖu ghi chÐp trªn tµi kho¶n, sæ chi tiÕt,...
1.5.2 §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
§èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh phÈm lµ s¶n phÈm, b¸n thµnh phÈm, dÞch vô, lao
vô hoµn thµnh ®ßi hái ph¶i tÝnh gi¸ thµnh. §èi t-îng ®ã, cã thÓ lµ s¶n phÈm cuèi
cïng cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt hay ®ang trªn d©y chuyÒn s¶n xuÊt tuú theo yªu cÇu
cña h¹ch to¸n kinh tÕ néi bé vµ tiªu thô s¶n phÈm.
§èi t-îng tËp hîp chi phÝ vµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh gièng nhau ë b¶n
chÊt chung, chóng ®Òu lµ ph¹m vi giíi h¹n ®Ó tËp hîp chi phÝ theo ®ã vµ cïng
phôc vô cho c«ng t¸c qu¶n lý, ph©n tÝch vµ kiÓm tra chi phÝ vµ gi¸ thµnh. Nh-ng,
chóng còng cã nh÷ng ®iÓm kh¸c nhau:
- X¸c ®Þnh ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ lµ x¸c ®Þnh ph¹m vi (n¬i) ph¸t sinh chi
phÝ ®Ó tËp hîp chi phÝ ph¸t sinh trong kú.
- X¸c ®Þnh ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh cã liªn quan ®Õn kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh
s¶n xuÊt (thµnh phÈm vµ dÞch vô hoµn thµnh).
- Mét ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ cã thÓ cã nhiÒu ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh.
Tuy nhiªn, ë nhiÒu tr-êng hîp ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt cã thÓ
phï hîp víi ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh. Do ®ã, ®Ó ph©n biÖn ®-îc ®èi t-îng h¹ch
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh ngay c¶ khi chóng ®ång nhÊt lµ
mét cÇn dùa vµo nh÷ng c¨n cø ®· nªu trªn.
ViÖc x¸c ®Þnh râ mèi quan hÖ vµ sù kh¸c nhau gi÷a ®èi t-îng h¹ch to¸n chi
phÝ s¶n xuÊt vµ ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ vÊn ®Ò mang tÝnh ®Þnh h-íng cho tæ
chøc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm. §ång thêi, thÓ hiÖn
®-îc môc ®Ých vµ ph¹m vi tiÕn hµnh hai giai ®o¹n cña c«ng t¸c nªu trªn.
1.6 NhiÖm vô kÕ to¸n CPSX vµ tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
- C¨n cø vµo ®Æc ®iÓm quy tr×nh c«ng nghÖ, ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n
xuÊt s¶n phÈm cña doanh nghiÖp ®Ó x¸c ®inh ®èi t-îng tËp hîp CPSX vµ
®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh.
54
- Tæ chøc tËp hîp vµ ph©n bæ tõng lo¹i CPSX theo ®óng ®èi t-îng tËp hîp
CPSX vµ b»ng ph-¬ng ph¸p rhÝch hîp. Cung cÊp kÞp thêi nh÷ng sè liÖu, th«ng
tin tæng hîp vÒ c¸c kho¶n chi phÝ, yÕu tè chi phÝ ®É quy ®Þnh, x¸c ®Þnh ®óng ®¾n
trÞ gi¸ cña s¶n phÈm dë dang cuèi k×.
- VËn dông ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh thÝch hîp ®Ó tÝnh to¸n gi¸ thµnh
vµ gia sthµnh ®¬n vÞ cña c¸c ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh theo ®óng kho¶n môc quy
®Þnh vµ ®óng k× tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm ®· x¸c ®Þnh.
- §Þnh k× cung cÊp c¸c b¸o c¸o vÒ CPSX vµ gi¸ thµnh cho c¸c cÊp qu¶n lý
doanh nghiÖp, tiÕn hµnh ph©n tÝch t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c ®Þnh møc vµ dù to¸n
chi phÝ, ph©n tÝch thùc hiÖn kÕ h«¹ch gi¸ thµnh vµ kÕ ho¹ch h¹ gi¸ thµnh. Ph¸t
hiÖn kh¶ n¨ng tiÒm tµng, ®Ò xuÊt c¸c biÖn ph¸p ®Ó h¹ gi¸ thµnh s¶n phÈm, h¹ chi
phÝ.
1.7 Ph-¬ng ph¸p vµ tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt.
1.7.1 Tµi kho¶n kÕ to¸n chñ yÕu sö dông.
TK621, TK622, TK627, TK154 (TK631)
1-/ H¹ch to¸n chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp ( TK621)
Chi phÝ vÒ NVLTT trong doanh nghiÖp lµ nh÷ng chi phÝ c¬ b¶n bao gåm
c¸c chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh, b¸n thµnh phÈm mua ngoµi, vËt liÖu phô,...
®-îc xuÊt dïng trùc tiÕp cho viÖc chÕ t¹o s¶n phÈm.
- Chi phÝ vÒ nguyªn vËt liÖu chÝnh cã thÓ ph©n bæ theo hÖ sè, tû lÖ víi ®Þnh
møc tiªu hao hoÆc tû lÖ víi träng l-îng s¶n phÈm.
- Chi phÝ vËt liÖu phô cã thÓ ph©n bæ tû lÖ víi ®Þnh møc tiªu hao, tû lÖ víi
nguyªn vËt liÖu chÝnh.
Chi phÝ thùc tÕ NVLTT trong kú ®-îc x¸c ®Þnh:
Chi phÝ thùc;tÕ NVL;trong kú
=
Gi¸ trÞ NVL;®-a vµo;s¶n xuÊt
-
Gi¸ trÞ NVL;cßn l¹i cuèi kú;ch-a sö dông - Gi¸ trÞ phÕ;liÖu thu håi;trong kú
55
§Ó tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ NVLTT kÕ to¸n sö dông tµi kho¶n 621 “Chi phÝ nguyªn liÖu, vËt liÖu trùc tiÕp”.
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, néi dung ph¶n ¸nh cña TK 621 nh- sau:
Bªn Nî:
- TrÞ gi¸ nguyªn vËt liÖu xuÊt dïng trùc tiÕp cho s¶n xuÊt s¶n
phÈm, thùc hiÖn lao vô, dÞch vô.
Bªn Cã:
- Gi¸ trÞ NVL sö dông kh«ng hÕt nhËp l¹i kho.
- KÕt chuyÓn chi phÝ NVL vµo bªn Nî TK 154 - “Chi phÝ s°n xuÊt
kinh doanh dë dang”.
TK 621 kh«ng cã sè d- cuèi kú.
Cã thÓ kh¸i qu¸t tr×nh tù h¹ch to¸n nh- sau:
2-/ H¹ch to¸n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp (TK622)
Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp bao gåm tiÒn l-¬ng chÝnh, l-¬ng phô, c¸c
kho¶n phô cÊp, tiÒn b¶o hiÓm x· héi, b¶o hiÓm y tÕ, kinh phÝ c«ng ®oµn cña
c«ng nh©n trùc tiÕp s¶n xuÊt s¶n phÈm, thùc hiÖn lao vô, dÞch vô.
Chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp chñ yÕu tÝnh b»ng ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp vµo
gi¸ thµnh tõng lo¹i s¶n phÈm. NÕu ph¶i ph©n bæ cho nhiÒu lo¹i s¶n phÈm th× cã
thÓ theo tiªu thøc: ®Þnh møc tiÒn l-¬ng cña tõng lo¹i s¶n phÈm, theo hÖ sè tû lÖ
víi khèi l-îng s¶n phÈm mçi lo¹i,... C¸c chi phÝ BHXH, BHYT, KPC§ ®-îc
tÝnh trùc tiÕp theo tû lÖ trÝch quy ®Þnh cña Bé Tµi chÝnh.
§Ó tËp hîp vµ ph©n bæ chi phÝ NCTT, kÕ to¸n sö dông TK 622 - “Chi phÝ
nh©n c«ng trùc tiÕp”. T¯i kho°n n¯y ®îc më chi tiÕt theo tõng ®èi tîng tËp
hîp chi phÝ. Néi dung ph¶n ¸nh nh- sau:
Bªn Nî: - Chi phÝ NCTT s¶n xuÊt s¶n phÈm, thùc hiÖn dÞch vô, lao vô.
Bªn Cã: - KÕt chuyÓn chi phÝ NCTT vµo tµi kho¶n gi¸ thµnh (TK 154
theo ph-¬ng ph¸p KKTX
TK 622 kh«ng cã sè d- cuèi kú.
3-/ H¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung (TK627)
56
Chi phÝ s¶n xuÊt chung lµ nh÷ng chi phÝ cÇn thiÕt cßn l¹i ®Ó s¶n xuÊt s¶n
phÈm sau chi phÝ nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp vµ chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp. §©y lµ
nh÷ng chi phÝ trong ph¹m vi ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp.
§Ó theo dâi c¸c kho¶n chi phÝ s¶n xuÊt chung, kÕ to¸n sö dông TK 627 “Chi phÝ s°n xuÊt chung”, më chi tiÕt theo tõng ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt,
dÞch vô. Néi dung cña TK 627 ph¶n ¸nh:
Bªn Nî: - Chi phÝ s¶n xuÊt chung ph¸t sinh trong kú.
Bªn Cã: - KÕt chuyÓn chi phÝ s¶n xuÊt vµo bªn Nî TK 154 (KKTX)
- C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt chung.
Tµi kho¶n 627 kh«ng cã sè d- cuèi kú.
Tµi kho¶n 627 gåm c¸c tiÓu kho¶n sau:
+ TK 627.1 - Chi phÝ nh©n viªn ph©n x-ëng ph¶n ¸nh chi phÝ vÒ l-¬ng
chÝnh, l-¬ng phô, c¸c kho¶n phô cÊp ph¶i tr¶ cho nh©n viªn ph©n x-ëng (qu¶n
®èc, phã qu¶n ®èc, thñ kho, b¶o vÖ cña ph©n x-ëng,...) vµ c¸c kho¶n ®ãng gãp
cho c¸c quÜ BHXH, BHYT, KPC§ tÝnh theo tØ lÖ víi tiÒn l-¬ng ph¸t sinh.
+ TK 627.2 - Chi phÝ vËt liÖu bao gåm c¸c kho¶n chi phÝ vÒ vËt liÖu xuÊt
dïng chung cho ph©n x-ëng nh- xuÊt söa ch÷a, b¶o d-ìng m¸y mãc, thiÕt bÞ,
nhµ cöa, kho tµng, c¸c chi phÝ vËt liÖu cho qu¶n lý ph©n x-ëng,...
+ TK 627.3 - Chi phÝ dông cô s¶n xuÊt lµ nh÷ng chi phÝ vÒ c«ng cô dông
cô xuÊt dïng trong ph©n x-ëng.
+ TK 627.4 - Chi phÝ khÊu hao TSC§ ph¶n ¸nh chi phÝ khÊu hao TSC§
thuéc c¸c ph©n x-ëng nh-: m¸y mãc, thiÕt bÞ, nhµ cöa, kho tµng,...
+ TK 627.7 - Chi phÝ dÞch vô mua ngoµi bao gåm nh÷ng chi phÝ dÞch vô
thuª ngoµi phôc vô cho s¶n xuÊt, kinh doanh cña c¸c ph©n x-ëng, bé phËn nh-:
chi phÝ söa ch÷a TSC§, chi phÝ ®iÖn, n-íc, ®iÖn tho¹i,...
+ TK 627.8 - Chi phÝ b»ng tiÒn kh¸c lµ nh÷ng kho¶n chi phÝ cßn l¹i ngoµi
c¸c kho¶n chi phÝ kÓ trªn nh-: chi phÝ héi nghÞ, lÔ t©n, tiÕp kh¸ch, giao dÞch,...
cña ph©n x-ëng, bé phËn s¶n xuÊt.
57
Ngoµi ra, tuú yªu cÇu qu¶n lý cña tõng doanh nghiÖp, tõng ngµnh, TK 627 cã
thÓ më thªm mét sè tiÓu kho¶n kh¸c ®Ó ph¶n ¸nh mét sè néi dung hoÆc yÕu tè chi
phÝ.
Cã thÓ kh¸i qu¸t tr×nh tù h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt chung theo s¬ ®å sau:
1.7.2. S¬ ®å kÕ to¸n tæng hîp toµn doanh nghiÖp.
1.7.2.1 Ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn (KKTX)
Ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn lµ ph-¬ng ph¸p theo dâi vµ ph¶n ¸nh
th-êng xuyªn, liªn tôc, cã hÖ thèng t×nh h×nh nhËp, xuÊt, tån vËt t-, hµng ho¸
trªn sæ kÕ to¸n. Nã th-êng ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp cã qui m« lín,
th-êng tiÕn hµnh tõ hai ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh trë lªn hay s¶n xuÊt
nhiÒu lo¹i s¶n phÈm kh¸c nhau víi gi¸ trÞ s¶n phÈm lín.
§Ó tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo ph-¬ng ph¸p KKTX, kÕ to¸n sö dông tµi
kho¶n 154 - “Chi phÝ s°n xuÊt kinh doanh dë dang”. TK 154 ®îc më chi tiÕt
theo tõng ®èi, néi dung ph¶n ¸nh nh- sau:
Bªn Nî: TËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú.
Bªn Cã:
- C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ s¶n xuÊt ph¸t sinh trong kú.
- Gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ cña s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô ®·
hoµn thµnh.
D- Nî: Chi phÝ thùc tÕ cña s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô dë dang, ch-a hoµn
thµnh.
Cã thÓ kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh h¹ch to¸n qua s¬ ®å sau:
S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt toµn doanh nghiÖp
(Theo ph-¬ng ph¸p KKTX)
TK 621
TK 154
(1)
TK 152,138,821
(4)
TK 155
TK 622
(2)
(5a)
TK 157
(5)
TK 627
(5b)
58
(1)
: KÕt chuyÓn chi phÝ NVLTT
(2)
: KÕt chuyÓn chi phÝ NCTT
(3)
: KÕt chuyÓn chi phÝ SXC
(4)
: C¸c kho¶n ghi gi¶m chi phÝ
- VËt liÖu kh«ng dïng hÕt nhËp kho, phÕ liÖu thu håi (TK 152)
- S¶n phÈm, vËt t- thiÕu hôt, bÊt th-êng trong s¶n xuÊt (TK 821, 138).
(5)
: Gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm, lao vô:
- (5a) : S¶n phÈm hoµn thµnh nhËp kho
- (5b) : S¶n phÈm hoµn thµnh xuÊt göi b¸n
- (5c) : S¶n phÈm hoµn thµnh xuÊt b¸n th¼ng.
1.7.2.2 Ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú (KK§K)
Nh÷ng ®¬n vÞ ®-îc sö dông ph-¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú lµ nh÷ng ®¬n vÞ
cã quy m« s¶n xuÊt kinh doanh nhá, kh«ng ®ång thêi tiÕn hµnh tõ hai ho¹t ®éng
s¶n xuÊt kinh doanh trë lªn. Kh¸c víi doanh nghiÖp ¸p dông ph-¬ng ph¸p
KKTX ®Ó ®¸nh gi¸ hµng tån kho, trong c¸c doanh nghiÖp ¸p dông ph-¬ng ph¸p
KK§K c¸c nghiÖp vô ph¸t sinh liªn quan ®Õn hµng tån kho th× kh«ng ®-îc ghi
sæ liªn tôc. Bëi vËy, cuèi kú doanh nghiÖp ph¶i tiÕn hµnh kiÓm kª tÊt c¶ c¸c lo¹i
nguyªn liÖu, thµnh phÈm trong kho vµ t¹i c¸c ph©n x-ëng cïng víi c¸c s¶n
phÈm dë dang ®Ó x¸c ®Þnh chi phÝ cña s¶n phÈm hoµn thµnh. V× thÕ, viÖc h¹ch
to¸n chi phÝ s¶n phÈm trong c¸c doanh nghiÖp còng cã sù kh¸c biÖt nhÊt ®Þnh.
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, kÕ to¸n sö dông TK 631 - “Gi¸ th¯nh s°n xuÊt”.
TK 631 còng ®-îc më chi tiÕt theo ®èi t-îng. Néi dung ph¶n ¸nh:
59
Bªn Nî:
- Gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú.
- CPSX ph¸t sinh trong kú liªn quan tíi chÕ t¹o s¶n phÈm.
Bªn Cã:
- KÕt chuyÓn gi¸ thµnh s¶n phÈm dë dang cuèi kú vµo TK
154.
- Tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm, lao vô, dÞch vô hoµn thµnh.
TK 631 cuèi kú kh«ng cã sè d-.
Cã thÓ kh¸i qu¸t tr×nh tù h¹ch to¸n theo s¬ ®å sau:
S¬ ®å h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt toµn doanh nghiÖp
(Theo ph-¬ng ph¸p KK§K)
TK 154
TK 631
(1)
TK 154
(3)
TK 622,621,627
TK 632
(2)
(4)
(1) : KÕt chuyÓn gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang ®Çu kú.
(2) : KÕt chuyÓn chi phÝ NVLTT, NCTT, SXC.
(3) : KÕt chuyÓn gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú.
(4) : Tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt cña s¶n phÈm hoµn thµnh.
Nh- vËy, dï ¸p dông ph-¬ng ph¸p kª khai th-êng xuyªn hay kiÓm kª
®Þnh kú, gi¸ thµnh s¶n phÈm ®Òu ®-îc x¸c ®Þnh trªn c¬ së kÕt qu¶ cña qu¸ tr×nh
tËp hîp c¸c kho¶n chi phÝ (nguyªn vËt liÖu trùc tiÕp, nh©n c«ng trùc tiÕp, chi phÝ
s¶n xuÊt chung) vµ gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. Bëi vËy, ®Ó cã th«ng tin
gi¸ thµnh chÝnh x¸c, ph¶i h¹ch to¸n c¸c chi phÝ ph¸t sinh theo tõng kho¶n môc
vµ tÝnh to¸n ®óng ®¾n gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang cuèi kú. Chi tiÕt tr×nh tù h¹ch
60
to¸n chi phÝ s¶n xuÊt, dï theo ph-¬ng ph¸p KKTX hay KK§K ®Òu tiÕn hµnh
nh- sau:
1.8 C¸c ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang.
S¶n phÈm dë dang lµ nh÷ng s¶n phÈm ch-a kÕt thóc giai ®o¹n chÕ biÕn, cßn
®ang n»m trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. §Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm doanh nghiÖp
cÇn ph¶i tiÕn hµnh kiÓm kª vµ ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang. C«ng viÖc nµy ®-îc
thùc hiÖn nh- nhau trong c¶ hai tr-êng hîp kª khai th-êng xuyªn vµ kiÓm kª
®Þnh kú.
Tuú theo ®Æc ®iÓm tæ chøc s¶n xuÊt, quy tr×nh c«ng nghÖ vµ tÝnh chÊt cña
s¶n phÈm, doanh nghiÖp cã thÓ ¸p dông mét trong nh÷ng ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸
s¶n phÈm dë dang sau:
1.8.1 §anh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo s¶n l-îng s¶n phÈm hoµn thµnh
t-¬ng ®-¬ng:
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, c¨n cø vµo sè l-îng vµ møc ®é hoµn thµnh cña s¶n
phÈm dë dang ®Ó quy ®æi s¶n phÈm dë dang thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh t-¬ng
®-¬ng. Tiªu chuÈn ®Ó quy ®æi th-êng ®-îc sö dông lµ giê c«ng ®Þnh møc hoÆc
tiÒn l-¬ng ®Þnh møc.
Sè SP hoµn
thµnh t-¬ng
®-¬ng
Møc ®é hoµn thµnh
Sè SP lµm dë
=
*
Ph-¬ng ph¸p nµy, chØ nªn ¸p dông ®Ó tÝnh c¸c chi phÝ chÕ biÕn cßn chi phÝ
NVLTT ph¶i tÝnh b»ng c¸ch trùc tiÕp dùa trªn c¬ së chi phÝ thùc tÕ hoÆc chi phÝ
®Þnh møc.
1.8.2 §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo chi phÝ NVLTT
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, th× gi¸ trÞ cña s¶n phÈm dë dang chØ tÝnh cho chi
phÝ NVLTT. Cßn nh÷ng chi phÝ kh¸c ph¸t sinh trong kú ®Òu tÝnh vµo gi¸ thµnh
s¶n phÈm hoµn thµnh.
61
Ph-¬ng ph¸p nµy ®¬n gi¶n, nh-ng møc ®é chÝnh x¸c thÊp, chØ ¸p dông ë nh÷ng
doanh nghiÖp mµ chi phÝ NVLTT chiÕm tû träng lín trong gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Gi¸ trÞ
SPLD
cuèi kú
=
CPNVL tån ®Çu kú + CPNVL ph¸t sinh trong
kú
Sè
x
Sè SP hoµn thµnh trong kú + Sè SPLD cuèi kú
l-îng
SPLD
cuèi kú
1.8.3 §¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang theo CPSX ®Þnh møc.
Theo ph-¬ng ph¸p nµy th× chi phÝ NVLTT vµ chi phÝ NCTT tÝnh vµo s¶n
phÈm dë dang dùa theo c¸c ®Þnh møc tiªu hao nguyªn vËt liÖu, tiÒn l-¬ng cña
®¬n vÞ s¶n phÈm. C¸c chi phÝ kh¸c tÝnh vµo gi¸ trÞ s¶n phÈm dë dang dùa trªn c¬
së tû lÖ quy ®Þnh so víi kho¶n chi phÝ nh©n c«ng trùc tiÕp hoÆc dùa theo ®Þnh
møc chi phÝ kÕ ho¹ch.
Chi phÝ SPDD cuèi kú = Khèi l-îng SPDD cuèi kú x §Þnh møc chi phÝ
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, viÖc tÝnh to¸n ®¬n gi¶n nh-ng kh«ng ®¶m b¶o
chÝnh x¸c. V× vËy, chØ ¸p dông ph-¬ng ph¸p nµy ë nh÷ng doanh nghiÖp mµ s¶n
phÈm cã møc ®é kh¸ ®ång ®Òu gi÷a c¸c th¸ng.
Tuy nhiªn, mçi ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ s¶n phÈm dë dang cã -u ®iÓm,
nh-îc ®iÓm vµ ®iÒu kiÖn ¸p dông kh¸c nhau. Khi tæ chøc vËn dông vµo doanh
nghiÖp th× cÇn xem xÐt, lùa chän ph-¬ng ph¸p nµo phï hîp víi ®Æc ®iÓm, yªu
cÇu cô thÓ cña tõng doanh nghiÖp.
1.9 C¸c ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ øng dông trong c¸c doanh
nghiÖp.
1.9.1 C¸c ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm.
Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm lµ mét ph-¬ng ph¸p hoÆc hÖ thèng
ph-¬ng ph¸p ®-îc sö dông ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm vµ ®¬n vÞ s¶n phÈm, nã
mang tÝnh thuÇn tuý kü thuËt tÝnh to¸n chi phÝ cho tõng ®èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh.
Cã nhiÒu ph-¬ng ph¸p ®-îc sö dông ®Ó tÝnh gi¸ thµnh. Cô thÓ:
1.9.1.1 Ph-¬ng ph¸p tÝnh trùc tiÕp (ph-¬ng ph¸p gi¶n ®¬n).
62
Ph-¬ng ph¸p nµy, ¸p dông ®èi víi doanh nghiÖp cã ®èi t-îng tÝnh gi¸
thµnh phï hîp víi ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ, kú tÝnh gi¸ thµnh phï hîp víi kú
b¸o c¸o, quy tr×nh c«ng nghÖ s¶n xuÊt gi¶n ®¬n, æn ®Þnh. Do ®èi t-îng tÝnh gi¸
thµnh vµ ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ phï hîp víi nhau, nªn dùa vµo sè liÖu chi phÝ
®· tËp hîp trong kú vµ chi phÝ s¶n xuÊt dë dang ®Çu kú vµ cuèi kú ®¸nh gi¸
®-îc, kÕ to¸n sÏ tÝnh gi¸ thµnh theo c«ng thøc sau:
Tæng gi¸
thµnh SP
Gi¸ thµnh
®¬n vÞ SP
=
SP lµm dë
cuèi kú
+
CPSX trong
kú
-
SP lµm dë
cuèi kú
Tæng gi¸ thµnh
=
Khèi l-îng SP hoµn thµnh
1.9.1.2 Ph-¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ:
Ph-¬ng ph¸p nµy, ¸p dông víi c¸c doanh nghiÖp mµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n
phÈm ®-îc thùc hiÖn ë nhiÒu bé phËn s¶n xuÊt, nhiÒu giai ®o¹n c«ng nghÖ, ®èi
t-îng tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt lµ c¸c bé phËn, chi tiÕt s¶n phÈm hoÆc giai ®o¹n
c«ng nghÖ hay bé phËn s¶n xuÊt.
Theo ph-¬ng ph¸p nµy, chi phÝ s¶n xuÊt ®-îc tËp hîp theo tõng ®èi t-îng,
®Õn kú tÝnh gi¸ thµnh tiÕn hµnh ph©n bæ cho s¶n phÈm dë dang vµ s¶n phÈm
hoµn thµnh. Sau ®ã, tæng céng chi phÝ cña c¸c ph©n x-ëng cho s¶n phÈm hoµn
thµnh ®Ó x¸c ®Þnh gi¸ thµnh s¶n phÈm hoµn thµnh.
Gi¸ thµnh SP
hoµn thµnh
CP PX1
= ph©n bæ cho
SP hoµn
thµnh
+
CP PX2
ph©n bæ cho
SP hoµn
thµnh
+….+
CP PXn
ph©n bæ cho
SP hoµn
thµnh
Ph-¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ ®-îc ¸p dông phæ biÕn trong c¸c doanh
nghiÖp khai th¸c, dÖt nhuém, c¬ khÝ, chÕ t¹o, may mÆc,...
1.9.1.3 Ph-¬ng ph¸p hÖ sè.
63
Ph-¬ng ph¸p hÖ sè ®-îc ¸p dông trong c¸c doanh nghiÖp mµ trong cïng
mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm cïng sö dông c¸c yÕu tè hao phÝ, nh-ng thu
®-îc ®ång thêi nhiÒu cÊp lo¹i, thø h¹ng s¶n phÈm vµ chi phÝ kh«ng tËp hîp
riªng cho tõng lo¹i s¶n phÈm ®-îc mµ ph¶i tËp hîp chung cho qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt. Theo ph-¬ng ph¸p nµy, ph¶i c¨n cø vµo ®Þnh møc tiªu chuÈn kü thuËt ®Ó
x¸c ®Þnh hÖ sè gi¸ thµnh cho tõng cÊp, lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô. Trong ®ã, lÊy
mét lo¹i s¶n phÈm, dÞch vô lµm chuÈn cã hÖ sè gi¸ thµnh b»ng 1 ®Ó tÝnh gi¸
thµnh cho c¸c cÊp, lo¹i s¶n phÈm.
Tr-íc hÕt, c¨n cø khèi l-îng s¶n phÈm thùc tÕ hoµn thµnh cña tõng cÊp,
lo¹i vµ hÖ sè gi¸ thµnh t-¬ng ®-¬ng ®Ó quy ®æi ra khèi l-îng s¶n phÈm tiªu
chuÈn theo c«ng thøc:
QH = (Qi. Hi)
Trong ®ã:
QH
: lµ tæng khèi l-îng s¶n phÈm quy ®æi
Qi
: lµ khèi l-îng thùc tÕ s¶n phÈm lo¹i i
Hi
: lµ hÖ sè gi¸ thµnh s¶n phÈm lo¹i i
Tæng gi¸ thµnh s¶n xuÊt thùc tÕ ®-îc x¸c ®Þnh cho tõng cÊp, lo¹i s¶n phÈm
nh- sau:
Zi = D®k + C - Dck
Trong ®ã:
Zi : lµ tæng gi¸ thµnh thùc tÕ s¶n phÈm i
C : lµ tæng chi phÝ thùc tÕ trong kú cña ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ D ®k, Dck
lµ chi phÝ SPDD ®Çu kú, cuèi kú cña ®èi t-îng tËp hîp chi phÝ.
1.9.1.4 Ph-¬ng ph¸p tû lÖ.
Trong c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i s¶n phÈm cã quy c¸ch, phÈm
chÊt kh¸c nhau, nh-: may mÆc, dÖt kim, ®ãng giÇy, c¬ khÝ chÕ t¹o (dông cô, phô
64
tïng,...) ®Ó gi¶m bít khèi l-îng h¹ch to¸n, kÕ to¸n th-êng tiÕn hµnh tËp hîp chi
phÝ s¶n xuÊt theo nhãm s¶n phÈm cïng lo¹i. C¨n cø vµo tû lÖ chi phÝ gi÷a chi phÝ
s¶n xuÊt thùc tÕ víi chi phÝ s¶n xuÊt kÕ ho¹ch (hoÆc ®Þnh møc), kÕ to¸n sÏ tÝnh
ra gi¸ thµnh ®¬n vÞ vµ tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm tõng lo¹i.
Tû lÖ
gi¸ thµnh
Tæng gi¸ thµnh thùc tÕ
=
Tæng gi¸ thµnh hoµn thµnh
Tõ ®ã, tÝnh ®-îc gi¸ thµnh thùc tÕ cña lo¹i s¶n phÈm theo c«ng thøc:
Gi¸ thµnh thùc
tÕ lo¹i SP i
=
Gi¸ thµnh kÕ
ho¹ch ®¬n vÞ SP i
x
S¶n l-îng
thùc tÕ SP i x
Tû lÖ gi¸
thµnh
1.9.1.5 Ph-¬ng ph¸p lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô.
§èi víi doanh nghiÖp mµ trong cïng mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, bªn c¹nh c¸c
s¶n phÈm chÝnh thu ®-îc cßn cã thÓ thu ®-îc nh÷ng s¶n phÈm phô (c¸c doanh
nghiÖp chÕ biÕn, ®-êng, r-îu, bia, m× ¨n liÒn,...) ®Ó tÝnh gi¸ thµnh s¶n phÈm
chÝnh, kÕ to¸n ph¶i lo¹i trõ gi¸ trÞ s¶n phÈm phô khái tæng chi phÝ s¶n xuÊt s¶n
phÈm. Gi¸ trÞ s¶n phÈm phô cã thÓ ®-îc x¸c ®Þnh theo nhiÒu ph-¬ng ph¸p, nh-:
gi¸ cã thÓ sö dông ®-îc, gi¸ -íc tÝnh, gi¸ kÕ ho¹ch, gi¸ nguyªn liÖu ban ®Çu,...
1.9.1.6 Ph-¬ng ph¸p liªn hîp lµ ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh b»ng c¸ch kÕt hîp
nhiÒu ph-¬ng ph¸p kh¸c nhau: ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp víi ph-¬ng ph¸p tæng
céng chi phÝ; ph-¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ víi ph-¬ng ph¸p tû lÖ,...
1.9..2 øng dông c¸c ph-¬ng ph¸p tÝnh gÝa thµnh trong c¸c loai h×nh doanh
nghiÖp
1.9.2.1Doanh nghiÖp s¶n xuÊt gi¶n ®¬n:
Doanh nghiÖp s¶n xuÊt gi¶n ®¬n th-êng lµ nh÷ng doanh nghiÖp s¶n xuÊt
mét hoÆc mét sè Ýt mÆt hµng víi khèi l-îng lín, chu kú s¶n xuÊt ng¾n, s¶n
phÈm dë dang kh«ng cã hoÆc kh«ng ®¸ng kÓ nh- c¸c doanh nghiÖp khai th¸c
than, quÆng, h¶i s¶n; c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt ®iÖn, n-íc,... Do sè l-îng mÆt
65
hµng Ýt nªn viÖc h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt ®-îc tiÕn hµnh theo s¶n phÈm, mçi
mÆt hµng s¶n xuÊt ®-îc më mét sæ (hoÆc thÎ) h¹ch to¸n chi phÝ s¶n xuÊt. C«ng
viÖc tÝnh gi¸ thµnh th-êng ®-îc tiÕn hµnh vµo cuèi th¸ng theo ph-¬ng ph¸p trùc
tiÕp hoÆc ph-¬ng ph¸p liªn hîp.
1.9.2.2 Doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo ®¬n ®Æt hµng.
§èi víi c¸c doanh nghiÖp s¶n xuÊt theo c¸c ®¬n ®Æt hµng cña kh¸ch hµng, kÕ
to¸n tiÕn hµnh tËp hîp chi phÝ s¶n xuÊt theo tõng ®¬n. §èi t-îng tÝnh gi¸ thµnh lµ
s¶n phÈm cña tõng ®¬n ®Æt hµng. Ph-¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thµnh ¸p dông tuú theo
tÝnh chÊt vµ sè l-îng s¶n phÈm cña tõng ®¬n nh-: ph-¬ng ph¸p trùc tiÕp, ph-¬ng
ph¸p hÖ sè, ph-¬ng ph¸p tæng céng chi phÝ hay ph-¬ng ph¸p liªn hîp,...
ViÖc tÝnh gi¸ thµnh ë c¸c doanh nghiÖp nµy chØ tiÕn hµnh khi ®¬n ®Æt hµng
hoµn thµnh nªn kú tÝnh gi¸ thµnh th-êng kh«ng nhÊt trÝ víi b¸o c¸o. §èi víi
nh÷ng ®¬n ®Æt hµng ®Õn kú b¸o c¸o ch-a hoµn thµnh th× toµn bé chØ ®-îc tËp
hîp theo ®¬n ®ã ®Òu coi lµ s¶n phÈm dë dang cuèi kú chuyÓn sang kú sau. §èi
víi nh÷ng ®¬n ®Æt hµng ®· hoµn thµnh th× tæng chi phÝ ®· tËp hîp ®-îc theo ®¬n
®Æt hµng ®ã chÝnh lµ tæng gi¸ thµnh s¶n phÈm cña ®¬n, gi¸ thµnh ®¬n vÞ sÏ ®-îc
tÝnh b»ng c¸ch lÊy tæng gi¸ thµnh chia cho sè l-îng s¶n phÈm cña ®¬n.
Tuy nhiªn, trong mét sè tr-êng hîp cÇn thiÕt, theo yªu cÇu cña c«ng t¸c
qu¶n lý cÇn x¸c ®Þnh khèi l-îng c«ng viÖc hoµn thµnh trong kú th× ®èi víi
nh÷ng ®¬n ®Æt hµng míi hoµn thµnh mét phÇn, viÖc x¸c ®Þnh s¶n phÈm dë dang
cña ®¬n ®ã cã thÓ dùa vµo gi¸ thµnh kÕ ho¹ch (hay ®Þnh møc) hoÆc theo møc ®é
hoµn thµnh cña ®¬n.
1.9.2.3 Doanh nghiÖp ¸p dông hÖ thèng h¹ch to¸n ®Þnh møc.
Trªn c¬ së hÖ thèng ®Þnh møc tiªu hao lao ®éng, vËt t- hiÖn hµnh vµ dù to¸n vÒ
chi phÝ s¶n xuÊt chung, kÕ to¸n x¸c ®Þnh gi¸ thµnh ®Þnh møc cña tõng lo¹i s¶n phÈm.
§ång thêi, h¹ch to¸n riªng c¸c thay ®æi, c¸c chªnh lÖch so víi ®Þnh møc ph¸t sinh
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm vµ ph©n tÝch toµn bé chi phÝ thùc tÕ ph¸t sinh trong
kú thµnh ba lo¹i: theo ®Þnh møc, chªnh lÖch do thay ®æi ®Þnh møc vµ chªnh lÖch so
víi ®Þnh møc. Tõ ®ã, tiÕn hµnh x¸c ®Þnh gi¸ thµnh thùc tÕ cña s¶n phÈm b»ng c¸ch:
66
- Xem thêm -
.PDF 
78 
261 
120 
