Tài liệu Giáo trình công nghệ phần mềm 3 yeucau

Phân tích và ñ c t yêu c u (3) Nguy n Thanh Bình Khoa Công ngh Thông tin Trư ng ð i h c Bách khoa ð i h c ðà N ng N i dung Khái ni m yêu c u Yêu c u ch c năng và phi ch c năng Tài li u ñ c t yêu c u Các bư c phân tích và ñ c t yêu c u Phân tích bài toán Thu th p yêu c u Phân tích yêu c u ð c t yêu c u H p th c hóa yêu c u 2 1 Phân tích và ñ c t yêu c u Phân tích và ñ c t yêu c u là ti n trình xác ñ nh: các d ch v /ch c năng mà khách hàng yêu c u t h th ng các ràng bu c mà h th ng ñư c phát tri n và v n hành 3 Yêu c u là gì M t yêu c u có th là t m t phát bi u m c tr u tư ng r t cao v d ch v hay h th ng cho ñ n m t ñ c t toán h c r t chi ti t Yêu c u là năng l c c a ph n m m mà ngư i s d ng c n ñ gi i quy t v n ñ ñ t ra nh m ñ t ñư c m c ñích xác ñ nh năng l c c a ph n m m c n có nh m th a mãn m t h p ñ ng, m t chu n, m t ñ c t 4 2 Các lo i yêu c u Yêu c u ngư i s d ng các phát bi u b ng ngôn ng t nhiên (và các sơ ñ ) v d ch v và ràng bu c mà h th ng cung c p dành cho khách hàng Yêu c u h th ng tài li u có c u trúc mô t chi ti t các d ch v c a h th ng là h p ñ ng gi a khách hàng và ngư i phát tri n ð c t ph n m m mô t chi ti t v ph n m m, nh m ph c v cho thi t k , mã hóa dành cho ngư i phát tri n 5 Ngư i ñ c yêu c u Us er req uirements Client man agers System end-us ers Client en gineers Contractor managers System architects System requ irements System end-us ers Client en gineers System architects Software d ev elopers Software design specificatio n Client en gineers (perh aps) System architects Software d ev elopers 6 3 Yêu c u ch c năng và phi ch c năng Yêu c u ch c năng phát bi u v các d ch v /ch c năng mà h th ng c n cung c p • h th ng c n tr l i các s ki n hay d li u vào như th nào Yêu c u phi ch c năng các ràng bu c trên các d ch v /ch c năng c a h th ng • th i gian • ti n trình phát tri n • chu n... 7 Yêu c u ch c năng Mô t ch c năng c a h th ng Ví d Ngư i s d ng có th tìm ki m các tài li u d a trên t khóa ch a trong tài li u ho c tên tài li u H th ng c n cung c p cho ngư i s d ng phương ti n hi n th d dàng các tài li u t CSDL H th ng ph i ñ c ñư c các ñ nh d ng khác nhau c a tài li u: văn b n (text), pdf, .doc, b ng tính Excel 8 4 Yêu c u ch c năng S không chính xác c a yêu c u yêu c u không ñư c phát bi u chính xác yêu c u nh p nh ng có th ñư c hi u các cách khác nhau b i ngư i s d ng và ngư i phát tri n Ví d “hi n th d dàng” • ngư i s d ng: có th hi n các lo i tài li u khác nhau • ngư i phát tri n: cung c p giao di n hi n th tài li u ch ñ văn b n 9 Yêu c u ch c năng Trên nguyên t c, yêu c u ph i th a mãn: ñ yñ • yêu c u ph i mô t ñ y ñ các ch c năng c n thi t g n bó • các yêu c u ch c năng ph i không mâu thu n l n nhau Trong th c t không ñơn gi n ñ có ñư c yêu c u ñ y ñ và g n bó có th trong quá trình phát tri n, các v n ñ ñư c phát hi n và ch nh s a yêu c u 10 5 Yêu c u phi ch c năng ð nh nghĩa các tính ch t và ràng bu c c a h th ng yêu c u ti n trình • phương pháp thi t k • ngôn ng l p trình • công c c d ng th i gian tr l i ñ tin c y yêu c u v lưu tr d li u Yêu c u phi ch c năng có th quan tr ng hơn yêu c u ch c năng n u yêu c u phi ch c năng không ñư c ñáp ng, h th ng tr nên vô d ng 11 Yêu c u phi ch c năng Yêu c u v s n ph m yêu c u ñ c t s n ph m làm ra ph i ñáp ng: t c ñ th c thi, ñ tin c y... Yêu c u v t ch c yêu c u là các chính sách v t ch c như: ti n trình phát tri n áp d ng, yêu c u cài ñ t, Yêu c u bên ngoài yêu c u ñ n t các yêu t bên ngoài h th ng và ti n trình phát tri n: yêu c u v kh năng tương tác, v ñ o ñ c, .. 12 6 Yêu c u phi ch c năng No n-fu nctio nal requ ir ements Pro du ct requ ir ements Ef ficiency requ ir ement s Reliability requ ir ements Us ab ilit y requirements Or g an izatio nal requ ir ements Po rtability requ irement s Delivery requ irements Perfo rmance requirements Intero perability requirements Implementatio n requ ir ements Sp ace requ ir ement s Ex ternal requ irement s Ethical requ irement s Stand ards requ irements Leg islative requ irements Priv acy requ irements Safety requ irements 13 Yêu c u phi ch c năng Ví d Yêu c u v s n ph m • ph n m m ch nên yêu c u t i ña 256 MB b nh Yêu c u v t ch c • ti n trình phát tri n ph i ñáp ng chu n DO178 Yêu c u bên ngoài • h thông không ñư c ñ l thông tin cá nhân c a khách hàng 14 7 Yêu c u phi ch c năng ðo lư ng yêu c u Property Speed Size Ease of use Reliability Robustness Portability Measure Processed transactions/second User/Event response time Screen refresh time K Bytes Number of RAM chips Training time Number of help frames Mean time to failure Probability of unavailability Rate of failure occurrence Availability Time to restart after failure Percentage of events causing failure Probability of data corruption on failure Percentage of target dependent statements Number of target systems 15 Yêu c u ngư i s d ng (user requirements) nên mô t yêu c u ch c năng yêu c u phi chưc năng d hi u ñ i v i ngư i s d ng không có ki n th c chi ti t v k thu t/tin h c yêu c u ngư i s d ng nên ñư c mô t b i: ngôn ng t nhiên bi u ñ , b ng bi u 16 8 Ngôn ng t nhiên Ưu ñi m d hi u d s d ng H n ch không r ràng, thi u chính xác nh p nh ng l n l n gi a yêu c u ch c năng và y u c u phi ch c năng quá m m d o • trình bày nhi u cách 17 Các gi i pháp thay th cho ngôn ng t nhiên Ngôn ng có c u trúc s d ng ngôn ng g n v i ngôn ng l p trình Các mô hình các ký hi u ñ h a Ký hi u toán h c ngôn ng hình th c 18 9 Yêu c u h th ng (system requirements) là ñ c t chi ti t hơn yêu c u ngư i s d ng ph c v cơ b n cho bư c thi t k có th s d ng làm m t ph n c a h p ñ ng có th s d ng các mô hình ñ mô t 19 Tài li u ñ c t yêu c u Tài li u ñ c t yêu c u là các phát bi u chính th c v h th ng c n xây d ng Không ph i là tài li u thi t k Xác ñ nh h th ng c n làm cái gì (WHAT) Không tr l i câu h i làm như th nào (HOW) 20 10 Tài li u ñ c t yêu c u Ngư i s d ng S y s t e m c u s to m e r s S p e c i f y t h e r e q u ir e m e n ts a n d r e a d th e m to c h e c k t h a t t h e y m e e t th e ir n e e d s . T h e y s p e c if y c h a n g e s t o th e r e q u ir e m e n ts M a na g e rs U s e t he req ui re m ent s d o c u m e n t to p l a n a b i d f o r t h e s y s te m a n d to p l a n th e s y s t e m d e v e lo p m e n t p r o c e s s S y s t e m e n g in e e r s U s e t h e r e q u i r e m e n t s to u n d e r s ta n d w h a t s y s te m i s to b e d e v e lo p e d S y s t e m te s t e n g in e e r s 21 U s e t h e r e q u i r e m e n t s to d ev e lo p v a l id a ti o n te s ts f o r t h e s y s te m S y st e m m a in te n a n c e e n g in e e r s U s e t h e r e q u i r e m e n t s to h e l p u n d er s ta n d th e s y s t e m a n d t h e r e l a ti o n s h ip s b e tw e e n it s p ar t s Tài li u ñ c t yêu c u Các yêu c u c a m t tài li u ñ c t yêu c u ñ c t các hành vi bên ngoài c a h th ng ñ c t các ràng bu c cài ñ t (mã hóa) d dàng thay ñ i s d ng như là công c tham kh o khi b o trì d báo th i gian s ng c a h th ng (d báo thay ñ i) ñ c t tr l i các s ki n không mong ñ i 22 11 C u trúc c a tài li u ñ c t yêu c u Gi i thi u Thu t ng ð nh nghĩa yêu c u ngư i s d ng Ki n trúc h th ng ð c t yêu c u h th ng Mô hình h th ng Phát tri n/thay ñ i c a h th ng Ph l c Ch m c 23 C u trúc c a tài li u ñ c t yêu c u – theo chu n IEEE 1. 1.1 1.2 1.3 Introduction Purpose Document Conventions Intended Audience and Reading Suggestions 1.4 1.5 2. 2.1 2.2 2.3 2.4 2.5 2.6 2.7 3. 3.1 3.2 3.3 3.4 Product Scope References Overall Description Product Perspective Product Functions User Classes and Characteristics Operating Environment Design and Implementation Constraints User Documentation Assumptions and Dependencies External Interface Requirements User Interfaces Hardware Interfaces Software Interfaces Communications Interfaces 4. System Features 4.1 System Feature 1 4.2 System Feature 2 (and so on) 5. Other Nonfunctional Requirements 5.1 Performance Requirements 5.2 Safety Requirements 5.3 Security Requirements 5.4 Software Quality Attributes 5.5 Business Rules 6. Other Requirements Appendix A: Glossary Appendix B: Analysis Models Appendix C: To Be Determined List Chi ti t 24 12 Các bư c phân tích và ñ c t yêu c u Phân tích bài toán Thu th p yêu c u Phân tích yêu c u ð c t yêu c u H p th c hóa yêu c u 25 Phân tích bài toán Mô t nghi p v mô t các lu ng nghi p v , các x lý và vai trò c a con ngư i trong h th ng hi n t i hi u ñư c nghi p v ch y u t p trung vào các vùng c n t ñ ng hóa h tr cho vi c xác ñ nh các thay ñ i và c i ti n yêu c u trong h th ng m i 26 13 Phân tích bài toán Mô t h th ng mô t h th ng ñ xu t • mô t lu ng thông tin gi a h th ng ñ xu t và môi trư ng c a nó ñáp ng ñư c mô t nghi p v c i ti n nghi p v hi n t i d a trên mô t nghi p v hi n t i 27 Thu th p yêu c u Kh ng ñ nh tính kh thi c a h th ng ñ xu t kh thi v kinh t kh thi v k thu t kh thi v v n hành Xác ñ nh nh ng ngư i liên quan ñ n h th ng và như ng ngư i s d ng cu i Xác ñ nh các ràng bu c khi s d ng h th ng ñ xu t 28 14 Thu th p yêu c u Xác ñ nh các các phương pháp thu th p yêu ví d : ph ng v n Xác ñ nh các yêu c u nh p nh ng có th s d ng k thu t nguyên m u Xác ñ nh các yêu c u khác, mà khách hàng không yêu c u r ví d : giao di n d s d ng 29 Thu th p yêu c u K t qu c a bư c thu th p yêu c u Phát bi u v s c n thi t và tính kh thi Gi i h n lĩnh v c/ch c năng c a ph n m m Danh sách ngư i liên quan, ngư i s d ng cu i Mô t môi trư ng mà ph n m m s v n hành Danh sách các yêu c u c a ph n m m ñ xu t Các ràng bu c c a ph n m m ñ xu t 30 15 Thu th p yêu c u Các k thu t thu th p yêu c u Ph ng v n khách hàng Th c hi n các h i th o/th o lu n Chu n b các b ng câu h i ñi u tra Quan sát ho t ñ ng nghi p v hi n t i Tham kh o các chuyên gia trong lĩnh v c 31 Thu th p yêu c u Ph ng v n khách hàng (1) hi u r hi u r hi u r nên ñ câu h Ví d nghi p v hi n t i chi ti t c a yêu c u mong mu n th c s c a khách hàng t các câu h i ng n g n i t p trung vào vi c hi u yêu c u • Nh ng ai s d ng h th ng ? • K t qu c a ch c năng này là gì ? 32 16 Thu th p yêu c u Ph ng v n khách hàng (2) các ho t ñ ng c n thi t cho ph ng v n • xác ñ nh r nh ng ngư i c n ph ng v n • chu n b s n các câu h i • tìm hi u v lĩnh v c ho t ñ ng c a h th ng, c a khách hàng • ghi nh n các câu h i trong quá trình ph ng v n 33 Thu th p yêu c u Th c hi n các h i th o/th o lu n t p h p khách hàng, nh ng ngư i liên quan ñ n h th ng t ch c các bu i th o lu n trình bày các yêu c u c a h th ng c n phát tri n • khách hàng có hi u yêu c u ? khuy n khích ý ki n c a khách hàng 34 17 Thu th p yêu c u Chu n b các b ng câu h i ñi u tra Chu n b s n b ng các câu h i • • • • ch c năng mong ñ i th i gian yêu c u hoàn thành d án k t qu c a m t ti n trình nghi p v h i ñư c nhi u ngư i Quan sát ho t ñ ng nghi p v hi n t i ñ n nơi làm vi c c a khách hàng và quan sát quay phim các nghi p v Tham kh o các chuyên gia trong lĩnh v c hi u r các nghi p v chuyên môn ph c t p 35 Phân tích yêu c u Phân lo i các yêu c u ch c năng phi ch c năng Yêu c u ch c năng xu t phát t các yêu c u c a khách hàng và nghi p v trong h th ng hi n t i Yêu c u phi ch c năng thư ng không l rõ thư ng do ngư i phát tri n ñ xu t 36 18 ð c t yêu c u Mô t chi ti t các yêu c u ñã phân tích Có th s d ng các c u trúc tài li u ñ c t yêu c u khác nhau ch ng h n c u trúc IEEE Tuy nhiên, ph i ch a ít nh t các thông tin ñ nh nghĩa h th ng ph n m m m c ñích tài li u ñ c t yêu c u gi i h n c a h th ng ph n m m yêu c u ch c năng yêu c u phi ch c năng các ñi u ki n mà trong ñó h th ng ñ xu t s v n hành 37 H p th c hóa yêu c u Ch ra r ng các yêu c u th c s là cái khách hàng c n L i bư c ñ c t yêu c u chi phí r t l n chi phí s a m t l i yêu c u sau khi ñã giao s n ph m có th l n g p 100 l n l i cài ñ t K thu t nguyên m u r t hi u qu ñ h p th c hóa yêu c u 38 19 H p th c hóa yêu c u Ki m tra các tính ch t H pl • h th ng ph n m m có cung c p các ch c năng h tr t t nh t cho khách hàng ? Ch c ch n • có các yêu c u nào mâu thu n nhau ? ð yñ • t t c các yêu c u c a khách hàng ñã ñư c ñ c t ? Th c t • t t c các yêu c u có th th c hi n v i công ngh và ngân sách hi n t i ? 39 H p th c hóa yêu c u Th m ñ nh các yêu c u (reviews) Thư ng xuyên th m ñ nh yêu c u C khách hàng và ngư i phát tri n ñ u ph i th m ñ nh yêu c u Th m ñ nh có th t ch c hình th c ho c không hình th c Trao ñ i gi a ngư i phát tri n, khách hàng và ngư i s d ng cu i có th gi i quy t s m các khó khăn 40 20