Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc
Ch−¬ng VI
BÖnh cña hÖ thÇn kinh
HÖ thèng thÇn kinh thùc hiÖn sù thèng nhÊt ho¹t ®éng cña c¸c khÝ quan, tæ chøc
trong c¬ thÓ; gi÷ th¨ng b»ng gi÷a c¬ thÓ vµ ngo¹i c¶nh. Mét c¬ thÓ bÞ bÖnh th× c¸c c¬
n¨ng, nhÊt lµ c¬ n¨ng ph¶n x¹ b¶o vÖ cña hÖ thÇn kinh rèi lo¹n. BÖnh ph¸t sinh vµ qu¸
tr×nh ph¸t triÓn cña bÖnh lý Ýt nhiÒu ph¶n ¸nh trong tr¹ng th¸i ho¹t ®éng cña hÖ thÇn
kinh. Khi hÖ thÇn kinh bÞ bÖnh th−êng dÉn ®Õn:
+ Rèi lo¹n c¬ n¨ng thÇn kinh trung khu
+ Rèi lo¹n chøc n¨ng vËn ®éng cña c¬ thÓ
+ Rèi lo¹n vÒ ý thøc
+ Rèi lo¹n vÒ c¶m gi¸c vµ ph¶n x¹.
BÖnh c¶m n¾ng
(Insolatio)
i. §Æc ®iÓm
BÖnh th−êng x¶y ra vµo mïa hÌ, ë nh÷ng ngµy n¾ng g¾t, trong thêi ®iÓm 11 - 12 giê
tr−a.
Khi gia sóc ®−îc ch¨n th¶ hoÆc ph¶i lµm viÖc d−íi trêi n¾ng to, Ýt giã, ¸nh n¾ng
chiÕu trùc tiÕp vµo ®Ønh ®Çu lµm cho sä vµ hµnh tuû nãng lªn, n;o vµ mµng n;o bÞ sung
huyÕt g©y trë ng¹i ®Õn c¬ n¨ng cña hÖ thÇn kinh. HËu qu¶ cña bÖnh lµ g©y rèi lo¹n
toµn th©n.
iI. Nguyªn nh©n
- Do vËn chuyÓn gia sóc víi qu;ng ®−êng dµi vµ ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn kh«ng cã
m¸i che.
- Do ch¨n th¶ gia sóc hoÆc b¾t gia sóc lµm viÖc d−íi trêi n¾ng to, n¾ng chiÕu trùc
tiÕp vµo ®Ønh ®Çu.
- Nh÷ng gia sóc qu¸ bÐo hoÆc ¨n qu¸ no khi tiÕp xóc víi n¾ng dÔ bÞ c¶m n¾ng.
IIi. c¬ chÕ sinh bÖnh
Do ¸nh n¾ng chiÕu trùc tiÕp vµo ®Ønh ®Çu lµm nhiÖt ®é ë vïng ®Çu t¨ng cao→ n;o vµ
mµng n;o bÞ sung huyÕt g©y tæn th−¬ng ®Õn tÕ bµo thÇn kinh, tõ ®ã g©y ¶nh h−ëng tíi
trung khu tuÇn hoµn, h« hÊp vµ ®iÒu hoµ th©n nhiÖt lµm cho con vËt chÕt rÊt nhanh.
iv. TriÖu chøng
Tïy theo møc ®é bÖnh
190
- NÕu bÖnh nhÑ: Con vËt cã biÓu hiÖn cho¸ng v¸ng, ®i ®øng siªu vÑo, niªm m¹c m¾t
tÝm bÇm, cã khi v; må h«i, nuèt khã, th©n nhiÖt t¨ng cao, ë lîn vµ chã cßn cã hiÖn t−îng
n«n möa.
- NÕu bÖnh nÆng: Con vËt ph¸t ®iªn cuång vµ sî h;i, m¾t ®á ngÇu, låi ra ngoµi, m¹ch
nhanh vµ yÕu, tÜnh m¹ch cæ phång to. Gia sóc khã thë (thë kiÓu cheyne-stokes), ®i
kh«ng v÷ng vµ ®æ ng; tù nhiªn. NhiÖt ®é c¬ thÓ lªn tíi 40-410C, da kh«, ®ång tö m¾t lóc
®Çu më réng, sau thu hÑp l¹i cuèi cïng mÊt ph¶n x¹ thÇn kinh vµ ph¶n x¹ toµn th©n. Con
vËt run rÈy, co giËt råi chÕt.
- Mæ kh¸m kiÓm tra bÖnh tÝch thÊy: N;o, mµng n;o vµ hµnh tuû bÞ sung huyÕt, xuÊt
huyÕt, phæi vµ néi ngo¹i t©m m¹c còng bÞ xuÊt huyÕt.
v. ChÈn ®o¸n
- BÖnh th−êng x¶y ra cÊp tÝnh, con vËt chÕt nhanh kh«ng kÞp ®iÒu trÞ.
- Khi chÈn ®o¸n cÇn ph©n biÖt víi bÖnh c¶m nãng vµ so s¸nh víi bÖnh truyÔn nhiÔm
cÊp tÝnh, c¸c bÖnh vÒ phæi cÊp tÝnh.
Vi. §iÒu trÞ
1. Hé lý
- §−a ngay con vËt vµo chç r©m m¸t, tho¸ng khÝ.
- Ch−êm n−íc ®¸ hay n−íc l¹nh lªn vïng ®Çu, sau ®ã phun n−íc l¹nh lªn toµn th©n,
cã thÓ thôt n−íc l¹nh vµo trùc trµng ®Ó lµm gi¶m nhiÖt ®é c¬ thÓ.
- Xoa bãp toµn th©n cho m¸u l−u th«ng ®Ó chèng sung huyÕt n;o.
2. Dïng thuèc ®iÒu trÞ
a. Dïng thuèc t¨ng c−êng tuÇn hoµn vµ h« hÊp cho c¬ thÓ: Dïng thuèc trî tim
(Cafein natribenzoat 20%, Spactein, Spactocam, Ubarin. Tiªm d−íi da hoÆc tÜnh m¹ch)
b.Dïng thuèc h¹ th©n nhiÖt: Dïng mét trong c¸c lo¹i thuèc sau (Pyramidon,
Paracetamon, Anagin, Decolgen,....)
c. Dïng thuèc tiªm trî lùc: Dïng dung dÞch glucoza 20-40%. Tiªm truyÒn vµo tÜnh
m¹ch.
Chó ý: NÕu cã hiÖn t−îng ø huyÕt tÜnh m¹ch, n;o bÞ sung huyÕt nÆng th× ph¶i chÝch
m¸u ë tÜnh m¹ch cæ ®Ó lÊy bít m¸u.
191
Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc
BÖnh c¶m nãng
(Siriasis)
I. ®Æc ®iÓm
- BÖnh th−êng x¶y ra khi khÝ hËu nãng kh«, hoÆc Èm −ít, lµm cho qu¸ tr×nh trao ®æi
nhiÖt cña c¬ thÓ vµ m«i tr−êng bªn ngoµi khã kh¨n → tÝch nhiÖt trong c¬ thÓ, g©y sung
huyÕt n;o → rèi lo¹n tuÇn hoµn n;o, lµm rèi lo¹n trung khu ®iÒu hoµ th©n nhiÖt. HËu
qu¶ g©y rèi lo¹n toµn th©n.
- BÖnh th−êng ph¸t ra cïng víi bÖnh c¶m n¾ng, møc ®é bÖnh thªm, con vËt chÕt rÊt
nhanh.
II. Nguyªn nh©n
- Do khÝ hËu nãng bøc, nhiÖt ®é cña m«i tr−êng bªn ngoµi qu¸ cao, hoÆc qu¸ Èm −ít
lµm ¶nh h−ëng tíi qu¸ tr×nh th¶i nhiÖt cña c¬ thÓ.
- Do chuång tr¹i hoÆc ph−¬ng tiªn vËn chuyÓn qu¸ chËt chéi.
- Do gia sóc qu¸ bÐo l¹i kh¸t n−íc, hoÆc gia sóc cã l«ng qu¸ dµy, gia sóc m¾c bÖnh
tim ph¶i lµm viÖc trong thêi tiÕt oi bøc.
IiI. C¬ chÕ
Do nh÷ng nguyªn nh©n trªn lµm kh¶ n¨ng th¶i nhiÖt cña c¬ thÓ gi¶m, nhiÖt tÝch l¹i
trong c¬ thÓ → th©n nhiÖt t¨ng cao, gia sóc v; må h«i nhiÒu nªn c¬ thÓ bÞ mÊt n−íc vµ
mÊt muèi → rèi lo¹n qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt ë m« bµo. NhiÖt ®é c¬ thÓ t¨ng, ¶nh h−ëng
tíi tuÇn hoµn vµ h« hÊp, mÆt kh¸c do m« bµo ë c¬ thÓ bÞ mÊt n−íc (do t¨ng tiÕt må h«i)
lµm cho m¸u ®Æc l¹i, l−îng n−íc tiÓu gi¶m, c¸c s¶n phÈm trung gian cña qu¸ tr×nh trao
®æi chÊt ø l¹i trong m¸u g©y nhiÔm ®éc, lµm cho con vËt bÞ h«n mª, co giËt.
iv. TriÖu chøng
- Con vËt thë khã, th©n nhiÖt t¨ng (410C), toµn th©n v; må h«i, mÖt mái, niªm m¹c
tÝm bÇm, tim ®Ëp nhanh, m¹ch nÈy, c¬ nhai vµ c¬ m«i co giËt, n«n möa. NÕu nhiÖt ®é
bªn ngoµi qu¸ nãng th× th©n nhiÖt con vËt t¨ng tíi 43- 440C, con vËt ®iªn cuång, tÜnh
m¹ch cæ phång to, ®ång tö më réng sau ®ã h«n mª, co giËt råi chÕt. Khi chÕt con vËt sïi
bät mÐp, cã khi cßn lÉn m¸u.
- KiÓm tra thÊy m¸u khã ®«ng, n;o vµ mµng n;o sung huyÕt, phæi còng bÞ sung
huyÕt hay phï. Ngo¹i t©m m¹c vµ phÕ m¹c bÞ ø huyÕt.
IV. Tiªn l−îng
Con vËt th−êng bÞ chÕt v× liÖt tim, sung huyÕt vµ phï thòng phæi. BÖnh nÆng con vËt
chÕt nhanh. NÕu ph¸t hiÖn kÞp thêi vµ ®iÒu trÞ tèt con vËt cã kh¶ n¨ng håi phôc.
192
V. ChÈn ®o¸n
C¨n cø vµo biÓu hiÖn chñ yÕu: Con vËt v; må h«i, m¸u c« ®Æc, mÊt n−íc, rèi lo¹n vÒ
trao ®æi chÊt, sung huyÕt vµ xuÊt huyÕt ë mét sè tæ chøc. Con vËt chÕt v× khã thë vµ
nhiÔm ®éc.
CÇn ph©n biÖt víi bÖnh: BÖnh c¶m n¾ng, bÖnh viªm n;o vµ mµng n;o, bÖnh nhiÖt
th¸n,...
VI. §iÒu trÞ
Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ: §Ó cho gia sóc yªn tÜnh, t¨ng c−êng viÖc tho¸t nhiÖt ®Ó ®Ò
phßng tª liÖt trung khu thÇn kinh.
1. Hé lý
§Ó gia sóc n¬i tho¸ng m¸t, dïng n−íc l¹nh ®¾p vµo ®Çu vµ toµn th©n, cho gia sóc
uèng dung dÞch ®iÖn gi¶i.
2. Dïng thuèc ®iÒu trÞ
a. Bæ sung n−íc vµ chÊt ®iÖn gi¶i cho c¬ thÓ: Dïng dung dÞch n−íc muèi sinh lý,
glucoza hay dung dÞch ringerlactat. Tiªm chËm vµo tÜnh m¹ch.
b. Dïng thuèc trî tim: Cafein natribenzoat 20%; Spactein,...
Chó ý: Tr−êng hîp tÜnh m¹ch cæ qu¸ c¨ng ph¶i dïng biÖn ph¸p chÝch huyÕt.
BÖnh viªm n·o vµ mµng n·o
(Meningo encephatitis)
I. §Æc ®iÓm
- Mµng n;o bao bäc hÖ thÇn kinh trung −¬ng. Mµng n;o gåm ba l¸:
+ Mµng cøng: lµ mét mµng x¬ n»m s¸t vá x−¬ng.
+ Mµng mÒm: Phñ trùc tiÕp lªn m« thÇn kinh, lµ m« rÊt giÇu m¹ch m¸u, ph©n phèi
kh¾p bÒ mÆt cña n;o.
+ Mµng nhÖn: N»m gi÷a hai mµng trªn, c¸ch mµng cøng mét kho¶ng ¶o, c¸ch mµng
mÒm bëi khoang d−íi nhÖn, khoang nµy lµ n¬i l−u th«ng n−íc n;o tuû.
- Qu¸ tr×nh viªm th−êng b¾t ®Çu ë mµng nhÖn sau ®ã theo m¹ch qu¶n vµ l©m ba vµo
n;o.
- Mµng n;o cã liªn quan trùc tiÕp tíi vá n;o vµ c¸c d©y thÇn kinh sä n;o. V× vËy, khi
viªm n;o vµ mµng n;o cã thÓ g©y tæn th−¬ng ®¹i n;o vµ c¸c d©y thÇn kinh sä n;o → Con
vËt bÞ bÖnh th−êng bÞ rèi lo¹n thÇn kinh, trªn l©m sµng th−êng thÊy mét sè triÖu chøng
chøc n¨ng vµ thùc thÓ nhÊt ®Þnh.
193
Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc
II. Nguyªn nh©n
a. ThÓ nguyªn ph¸t
- Do c¸c lo¹i vi trïng (liªn cÇu trïng, song cÇu trïng, tô cÇu trïng x©m nhËp g©y
viªm).
- Do n;o bÞ chÊn th−¬ng.
- Do thêi tiÕt qu¸ nãng, qu¸ l¹nh (lµm ¶nh h−ëng tíi tuÇn hoµn n;o → g©y viªm).
b. ThÓ kÕ ph¸t
ThÓ nµy lµ hËu qu¶ cña mét sè bÖnh nh−: BÖnh tô huyÕt trïng, bÖnh nhiÖt th¸n, bÖnh
d¹i, viªm h¹ch truyÔn nhiÔm, viªm phæi mµng gi¶, Êu s¸n n;o cõu.
BÖnh cßn cã thÓ do viªm lan tõ n¬i kh¸c ®Õn, nh−: viªm xoang mÆt, mòi, viªm tai
gi÷a.
III. C¬ chÕ sinh bÖnh
Qu¸ tr×nh viªm b¾t ®Çu tõ líp mµng nhÖn sau ®ã theo m¸u vµ dÞch l©m ba x©m nhËp
vµo n;o. Trong qu¸ tr×nh viªm, do n;o vµ mµng n;o bÞ sung huyÕt, dÞch thÈm xuÊt tho¸t
ra ngoµi lµm t¨ng ¸p lùc n;o g©y nªn rèi lo¹n thÇn kinh (rèi lo¹n vÒ ý thøc, rèi lo¹n vÒ
vËn ®éng). NÕu viªm n;o vµ mµng n;o cã tÝnh chÊt côc bé th× trªn l©m sµng con vËt biÓu
hiÖn triÖu chøng cã tÝnh chÊt ®Þa ph−¬ng.
Iv. TriÖu chøng
BÖnh cã biÓu hiÖn c¸c rèi lo¹n:
- Rèi lo¹n vÒ thÇn kinh: Con vËt uÓ o¶i, nh×n ngo¹i c¶nh ng¬ ng¸c, döng d−ng nh−
mÊt hån, ph¶n x¹ kÐm, cã khi qu¸ mÉn c¶m. Con vËt ®i lo¹ng cho¹ng, dÔ ng;. Cã khi cã
nh÷ng c¬n h−ng phÊn lµm cho con vËt ®iªn cuång, lång lén, lao ®Çu vÒ phÝa tr−íc, sau
nh÷ng c¬n ®ã con vËt l¹i ë tr¹ng th¸i ñ rò.
- Rèi lo¹n h« hÊp: Con vËt thë nhanh, m¹ch nhanh trong thêi kú h−ng phÊn, thë
chËm, s©u, thë kiÓu cheyne-stokes trong thêi kú øc chÕ.
- Rèi lo¹n vÒ ¨n uèng: bá ¨n, n«n möa, cã khi bÞ liÖt häng hoÆc c¬ l−ìi.
- Rèi lo¹n vÒ vËn ®éng: NÕu n;o bÞ tæn th−¬ng côc bé th× con vËt cã biÓu hiÖn tª liÖt
tõng vïng c¬ hoÆc liÖt nöa th©n.
V. ChÈn ®o¸n
ChÈn ®o¸n bÖnh ph¶i c¨n cø vµo triÖu chøng l©m sµng cña con vËt, chñ yÕu lµ rèi
lo¹n thÇn kinh (ë møc ®é toµn th©n hay côc bé), kÕt hîp víi kiÓm tra dÞch n;o tuû, xÐt
nghiÖm dÞch n;o tuû thÊy cã nhiÒu b¹ch cÇu.
CÇn chÈn ®o¸n ph©n biÖt víi mét sè bÖnh:
+ BÖnh d¹i: ngoµi nh÷ng triÖu chøng vÒ thÇn kinh, con vËt cã biÓu hiÖn sî giã, sî
n−íc, sî tiÕng ®éng.
+ Chøng ure huyÕt: Con vËt th−êng ñ rò, co giËt, trong h¬i thë cã mïi n−íc tiÓu.
+ BÖnh uèn v¸n: Con vËt cã thÓ bÞ co rót c¸c c¬ b¾p, c¬ hµm nghiÕn chÆt, m¾t trîn
ng−îc, th©n nhiÖt kh«ng cao.
194
+ Chøng tróng ®éc: Ngoµi triÖu chøng thÇn kinh, con vËt bÞ viªm d¹ dµy, ruét, n«n
möa, Øa ch¶y.
VI. §iÒu trÞ
1. Hé lý
- §Ó gia sóc vµo n¬i yªn tÜnh, Ýt ¸nh s¸ng. Trong chuång cÇn tr¶i cá kh«, r¬m r¹ ®Ó
®én lãt. NÕu gia sóc bÞ liÖt, dïng dÇu nãng xoa n¬i bÞ liÖt vµ th−êng xuyªn trë m×nh cho
gia sóc.
- §¾p n−íc l¹nh, n−íc ®¸ lªn vïng ®Çu.
- Tr−êng hîp bÞ ø huyÕt n;o cÇn ph¶i chÝch huyÕt.
2. Dïng thuèc ®iÒu trÞ
a. Dïng kh¸ng sinh diÖt vi khuÈn: (lo¹i kh¸ng sinh cã t¸c dông tèt trong ®iÒu trÞ
bÖnh viªm n;o vµ mµng n;o lµ: Ampixilin, Penixilin+Streptomycin; Tetraxilin).
b. Dïng thuèc lµm gi¶m ¸p lùc ë nEo, lîi tiÓu vµ gi¶i ®éc
Thuèc
Glucoza 20%
§¹i gia sóc
TiÓu gia sóc
Chã, lîn
150 - 300 ml
1 - 2 lÝt
300 - 500 ml
Canxi clorua 10%
50 - 70 ml
30 - 40 ml
5 ml
Urotropin 10%
50 - 70 ml
30 - 50 ml
10 -15 ml
Vitamin C 5%
20 ml
10 ml
5 ml
c. Dïng thuèc trî søc vµ trî lùc: Cafein natribenzoat hoÆc long n;o kÕt hîp víi
vitamin B1. Tiªm b¾p.
Chó ý:
- §èi víi chã cã thÓ dïng Spactein kÕt hîp víi vitamin B1, B12 hoÆc Terneurine.
- Tr−êng hîp gia sóc qu¸ h−ng phÊn, dïng thuèc an thÇn.
- NÕu gia sóc bÞ liÖt, dïng thuèc t¨ng c−êng tr−¬ng lùc c¬ vµ bæ thÇn kinh kÕt hîp
víi ®iÖn ch©m vµ dïng dÇu nãng xoa bãp n¬i bÞ liÖt.
BÖnh viªm tuû sèng
(Myelitis spinalis)
i. ®Æc ®iÓm
Qu¸ tr×nh viªm cã thÓ lan trµn hoÆc chØ giíi h¹n côc bé, tæ chøc thùc thÓ cña tuû
sèng bÞ viªm vµ tho¸i ho¸ → g©y rèi lo¹n vËn ®éng. Tuú theo tÝnh chÊt viªm cã thÓ ph©n
thµnh c¸c lo¹i (viªm ho¸ mñ; viªm xuÊt huyÕt; viªm thùc thÓ hay viªm trµn t−¬ng dÞch).
Ii. nguyªn nh©n
- Do kÕ ph¸t tõ mét sè bÖnh truyÒn nhiÔm: BÖnh d¹i, bÖnh cóm, bÖnh viªm phÕ m¹c
truyÒn nhiÔm,...
- Do tróng ®éc mét sè ®éc tè cña nÊm mèc (nÊm mèc trong thøc ¨n).
- Do chÊn th−¬ng cét sèng, hoÆc gia sóc ph¶i lµm viÖc qu¸ søc.
- Do ®ùc gièng phèi gièng qu¸ nhiÒu trong thêi gian ng¾n.
195
Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc
iII. C¬ chÕ sinh bÖnh
Vi khuÈn vµ ®éc tè qua m¹ch qu¶n vµ dÞch
l©m ba t¸c dông ®Õn tuû sèng lµm cho tuû sèng
sung huyÕt vµ tiÕt dÞch, sau ®ã g©y tho¸i ho¸
c¸c tÕ bµo ë tuû sèng → lµm mÊt tÝnh ®µn håi
cña tuû sèng vµ lµm ¶nh h−ëng ®Õn trung khu
vËn ®éng cña c¬ thÓ, g©y nªn nh÷ng biÕn ®æi
bÖnh lý. Trªn l©m sµng thÊy gia sóc th−êng bÞ
liÖt, tõ ®ã cã thÓ kÕ ph¸t nh÷ng bÖnh kh¸c (vÝ
dô kÕ ph¸t ch−íng h¬i d¹ dµy, viªm ruét Øa
ch¶y, viªm phæi, thèi loÐt mét sè vïng tæ chøc
trªn c¬ thÓ), lµm t×nh tr¹ng bÖnh nÆng thªm.
Bß liÖt do viªm tñy sèng
III. TriÖu chøng
- Con vËt bÞ rèi lo¹n vËn ®éng: Khi míi ph¸t bÖnh, do kÝch thÝch cña viªm nªn c¸c
c¬ chÞu sù chi phèi cña tuû sèng th−êng ph¸t sinh co giËt, sau ®ã g©y gi¶m tr−¬ng lùc c¬
råi liÖt → trªn l©m sµng gia sóc cã hiÖn t−îng liÖt vµ teo c¬ ë phÇn th©n sau.
- Con vËt mÊt c¶m gi¸c vµ ph¶n x¹.
- Con vËt th−êng bÞ liÖt bµng quang, n−íc tiÓu tÝch l¹i trong bµng quang g©y tróng
®éc cho gia sóc.
- Cã khi con vËt cßn mÊt ph¶n x¹ ®¹i, tiÓu tiÖn, ph©n vµ n−íc tiÓu tù ®éng ch¶y ra ngoµi.
IV. Tiªn l−îng
BÖnh rÊt khã håi phôc: ë thÓ cÊp tÝnh, gia sóc th−êng chÕt sau 3-4 ngµy. ë thÓ m¹n
tÝnh gia sóc th−êng bÞ liÖt hoÆc teo c¬, gia sóc bÞ liÖt hµng th¸ng, sau ®ã th−êng kÕ ph¸t
bÖnh kh¸c (viªm bµng quang, viªm ruét, thèi loÐt da thÞt,...) sau ®ã con vËt chÕt.
V. ChÈn ®o¸n
- C¨n cø vµo triÖu chøng l©m sµng ®iÓn h×nh: Con vËt bÞ rèi lo¹n vËn ®éng, vËt mÊt
c¶m gi¸c vµ ph¶n x¹, liÖt vµ teo c¬ ë phÇn th©n sau.
- CÇn chÈn ®o¸n ph©n biÖt víi c¸c bÖnh:
+ Viªm mµng n;o vµ n;o: con vËt sèt cao vµ sèt kÐo dµi, mÊt ý thøc
+ BÖnh ë khíp x−¬ng, bÖnh mÒm x−¬ng hay cßi x−¬ng ë gia sóc.
VI. §iÒu trÞ
1. Hé lý
- §Ó gia sóc ë n¬i yªn tÜnh, s¹ch sÏ, tho¸ng m¸t, cã ®Öm lãt b»ng cá kh«, r¬m kh«
vµ lu«n trë m×nh cho gia sóc, ®Ò phßng hiÖn t−îng viªm loÐt bé phËn bÞ liÖt.
- Cho gia sóc ¨n nh÷ng thøc ¨n dÔ tiªu.
- Dïng dÇu nãng xoa bãp ë nh÷ng n¬i bÞ liÖt ngµy 2-3 lÇn, mçi lÇn 15-20 phót.
2. Dïng thuèc ®iÒu trÞ
a. Dïng thuèc ®iÒu trÞ nguyªn nh©n: Tuú theo tõng nguyªn nh©n g©y bÖnh cã thÓ
dïng c¸c lo¹i thuèc ®Æc hiÖu ®Ó ®iÒu trÞ. Cã thÓ dïng ®¬n thuèc sau:
196
Thuèc
Penicillin
Urotropin 10%
N−íc cÊt
§¹i gia sóc
2.000.000 - 3.000.000 UI
7-10 g
30 ml
TiÓu gia sóc
500.000 - 10.000.000 UI
1g
30 ml
Chã
500.000 UI
0,5 g
30 ml
Tiªm chËm vµo tÜnh m¹ch ngµy 1 lÇn.
b. Dïng thuèc kÝch thÝch tr−¬ng lùc c¬ vµ t¨ng c−êng ho¹t ®éng cña thÇn kinh
Thuèc
Strychninsulfat 0,1%
Vitamin B12
Vitamin B1 1,25%
§¹i gia sóc
5 - 10 ml/con
2000 - 3000 γ
10 - 20 ml
TiÓu gia sóc
3 - 5 ml/con
500 γ
5 ml
Chã
0,5 - 1 ml/con
1000 - 2000 γ
2 ml
Tiªm b¾p ngµy 1 lÇn.
c. Dïng thuèc trî søc, trî lùc vµ n©ng cao søc ®Ò kh¸ng, t¨ng c−êng gi¶i ®éc cña c¬
thÓ.
Chó ý:
+ NÕu cã ®iÒu kiÖn dïng biÖn ph¸p ch©m cøu vµo c¸c huyÖt trªn c¬ thÓ (®iÖn ch©m
hoÆc thuû ch©m).
+ §iÒu trÞ triÖu chøng do bÖnh kÕ ph¸t.
Chøng ®éng kinh
(Nervous signse)
I. §Æc ®iÓm
Chøng ®éng kinh lµ sù rèi lo¹n tõng c¬n chøc n¨ng cña thÇn kinh trung −¬ng do sù
phãng ®iÖn ®ét ngét, qu¸ møc cña c¸c n¬ron.
Chøng ®éng kinh th−êng x¶y ra theo chu kú, xuÊt hiÖn ®ét ngét, g©y rèi lo¹n vÒ ý
thøc, sinh co giËt, sïi bät mÐp sau ®ã ngÊt xØu. Trªn l©m sµng cã thÓ nguyªn ph¸t vµ kÕ
ph¸t. ë gia sóc th−êng gÆp ë thÓ kÕ ph¸t. BÖnh th−êng diÔn biÕn qua hai thêi kú:
+ Thêi kú tiÒn ph¸t
+ Sau thêi kú tiÒn ph¸t
II. Nguyªn nh©n
Nguyªn nh©n g©y bÖnh rÊt phøc t¹p
- ë thÓ nguyªn ph¸t: Do vá ®¹i n;o vµ trung khu d−íi vá ®¹i n;o bÞ kÝch thÝch bëi
nh÷ng t¸c ®éng bªn trong c¬ thÓ hoÆc do ngo¹i c¶nh (¸nh s¸ng, tiÕng ®éng,...) g©y rèi
lo¹n gi÷a hai qu¸ tr×nh h−ng phÊn vµ øc chÕ.
- ë thÓ kÕ ph¸t: Chñ yÕu do nh÷ng bÖnh vÒ n;o, bÖnh g©y rèi lo¹n trao ®æi chÊt,
bÖnh vÒ tuyÕn néi tiÕt, c¸c bÖnh g©y rèi lo¹n tuÇn hoµn, bÖnh viªm phæi do virus.
III. TriÖu chøng
Chøng ®éng kinh xuÊt hiÖn ®ét ngét, g©y mÊt ý thøc t¹m thêi, sau c¬n ®éng kinh gia
sóc l¹i khoÎ b×nh th−êng. BÖnh th−êng diÔn biÕn qua 2 thêi kú:
- Tr−íc ®éng kinh: con vËt cã thêi kú tiÒn ph¸t. Thêi kú nµy ë mçi loµi vËt cã nh÷ng
biÓu hiÖn kh¸c nhau:
197
Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc
+ ë ngùa th−êng ñ rò, ph¶n x¹ chËm hoÆc qu¸ h−ng phÊn, con vËt hay l¾c ®Çu, ®i
lo¹ng cho¹ng.
+ ë dª, cõu hay quay vßng trßn.
+ ë lîn hay kªu vµ dÝ mòi hóc ®Êt.
+ ë chã cã hiÖn t−îng tá ra kh«ng yªn, hay c¾n xÐ.
- Sau thêi kú tiÒn ph¸t: Con vËt tá ra sî h;i, ®i kh«ng v÷ng, thë m¹nh, c¬ tai, c¬
vïng mÆt, mÝ m¾t co giËt, mÊt ý thøc råi ng;, 4 ch©n duçi th¼ng, niªm m¹c m¾t nhît
nh¹t hoÆc tÝm bÇm, ®ång tö më réng, nh;n cÇu rung, sïi bät mÐp, ngÊt xØu. Sau kho¶ng
30-60 gi©y chuyÓn sang co giËt tõng c¬n ë c¬ vïng ®Çu (c¬ mÆt, c¬ mòi, c¬ måm...) råi
lan toµn th©n, nÕu nÆng th× bèn ch©n gi;y giôa, r¨ng nghiÕn ken kÐt, måm ngËm chÆt,
tim ®Ëp nhanh, m¹ch cøng vµ yÕu. C¬n co giËt kÐo dµi vµi phót sau ®ã trë l¹i b×nh
th−êng, gia sóc mÖt mái, ñ rò. NÕu c¬n ®éng kinh nhÑ, bÖnh x¶y ra ng¾n (con vËt ®ét
nhiªn mÊt ý thøc, c¸c c¬ co giËt nhÑ) vµ rÊt nhanh nªn rÊt khã ph¸t hiÖn.
IV. Tiªn l−îng
BÖnh th−êng hay t¸i ph¸t, lóc ®Çu m¾c bÖnh, c¸c c¬n ®éng kinh th−êng c¸ch xa
nhau, thêi gian sau c¸c c¬n ®éng kinh xuÊt hiÖn th−êng xuyªn h¬n.
BÖnh ë d¹ng m¹n tÝnh ch÷a kh«ng khái.
V. ChÈn ®o¸n
C¨n cø vµo triÖu chøng l©m sµng ®iÓn h×nh kÕt hîp víi viÖc ®iÒu tra bÖnh
CÇn chÈn ®o¸n ph©n biÖt víi hiÖn t−îng co giËt do thiÕu canxi (tr−êng hîp co giËt do
thiÕu canxi, con vËt cã rèi lo¹n vÒ tuÇn hoµn vµ h« hÊp nh−ng kh«ng cã rèi lo¹n vÒ ý
thøc, kh«ng ngÊt xØu).
VI. §iÒu trÞ
1. Hé lý
- §Ó gia sóc n¬i yªn tÜnh, tho¸ng m¸t víi t− thÕ ®Çu cao, ®u«i thÊp.
- Cho ¨n nh÷ng thøc ¨n dÔ tiªu ho¸, giÇu dinh d−ìng.
2. Dïng thuèc ®iÒu trÞ
a. T×m nguyªn nh©n vµ ®iÒu trÞ theo nguyªn nh©n chÝnh
b. Ch÷a theo triÖu chøng: Chñ yÕu dïng thuèc an thÇn tr−íc khi c¬n ®éng kinh xuÊt
hiÖn
c. Khi gia sóc lªn c¬n ®éng kinh: Dïng thuèc g©y mª
d. Dïng c¸c lo¹i thuèc trî søc, trî lùc, n©ng cao søc ®Ò kh¸ng cña c¬ thÓ
198
Ch−¬ng VII
BÖnh vÒ m¸u vµ hÖ thèng t¹o m¸u
(Diseases of blood and blood forming organs)
M¸u cã quan hÖ mËt thiÕt tíi sù sèng cña c¬ thÓ, nã vËn chuyÓn chÊt dinh d−ìng ®Õn
c¸c tæ chøc vµ th¶i tiÕt nh÷ng s¶n phÈm sinh ra trong qu¸ tr×nh trao ®æi chÊt.
M¸u cã nhiÖm vô trao ®æi O2 vµ CO2 ë phæi vµ m« bµo.
M¸u lµm nhiÖm vô ®iÒu tiÕt nhiÖt cho c¬ thÓ, tham gia vµo qu¸ tr×nh thùc bµo vµ s¶n
sinh kh¸ng thÓ, vËn chuyÓn c¸c chÊt néi tiÕt ®Ó lµm cho c¸c khÝ quan trong c¬ thÓ liªn hÖ
víi nhau chÆt chÏ.
HÖ thèng t¹o m¸u cña gia sóc tr−ëng thµnh chñ yÕu lµ tuû x−¬ng, h¹ch l©m ba, l¸
l¸ch vµ hÖ thèng néi b× vâng m¹c. Tuû x−¬ng t¹o nªn Proerythroblaste ®Ó sinh ra hång
cÇu, Megacaryoblaste sinh ra huyÕt tiÓu b¶n lµ b¹ch cÇu cã h¹t (B¹ch cÇu trung tÝnh,
b¹ch cÇu −a axit, b¹ch cÇu −u baz¬).
H¹ch l©m ba vµ l¸ l¸ch t¹o nªn Lymphoblaste ®Ó sinh ra l©m ba cÇu.
HÖ thèng néi b× vâng m¹c ph©n t¸n ë l¸ l¸ch, h¹ch l©m ba vµ tuû x−¬ng sinh ra
monocyte (b¹ch cÇu ®¬n nh©n).
Thµnh phÇn h÷u h×nh cña m¸u ®éng vËt ®Òu æn ®inh, nã chØ thay ®æi chót Ýt trong
ph¹m vi sinh lý. Khi c¬ thÓ bÞ mét kÝch thÝch nµo ®ã ë néi t¹i hoÆc c¸c t¸c ®éng tõ
bªn ngoµi ®Òu cã thÓ lµm thay ®æi vÒ thµnh phÇn vµ tÝnh chÊt cña m¸u. Sù thay ®æi
nµy phô thuéc vµo tÝnh chÊt cña bÖnh, møc ®é cña bÖnh còng nh− diÔn biÕn cña qu¸
tr×nh bÖnh.
Trong c«ng t¸c chÈn ®o¸n vµ theo dâi bÖnh, viÖc kiÓm tra m¸u lµ c«ng viÖc kh«ng
thÓ thiÕu ®−îc, nhÊt lµ nh÷ng c¬ quan t¹o m¸u.
ë mét sè bÖnh khi c¸c triÖu chøng l©m sµng ch−a kÞp xuÊt hiÖn song ®; cã sù thay
®æi vÒ tÝnh chÊt vµ thµnh phÇn cña m¸u, ®iÒu ®ã gióp ta chÈn ®o¸n sím bÖnh vµ cã biÖn
ph¸p phßng trÞ hiÖu qu¶.
BÖnh cña c¬ quan t¹o m¸u do nhiÒu nguyªn nh©n g©y bÖnh kh¸c nhau dÉn ®Õn mÊt
m¸u: nh− c¸c bÖnh truyÔn nhiÔm, ký sinh trïng, tróng ®éc, ung th−, c¸c bÖnh vÒ rèi lo¹n
dinh d−ìng vµ trao ®æi chÊt.
Khi m¸u vµ c¬ quan t¹o m¸u bÞ bÖnh sÏ ¶nh h−ëng nghiªm träng tíi c¬ thÓ. Nh÷ng
hiÖn t−îng mÊt m¸u vµ tan m¸u g©y nªn thiÕu m¸u, nh÷ng nh©n tè g©y b¹i huyÕt lµm
thay ®æi bÖnh lý trong c¬ quan t¹o m¸u. ë c¸c chøng viªm, qu¸ tr×nh g©y mñ, nh÷ng rèi
lo¹n vÒ néi tiÕt cã thÓ g©y nªn chøng t¨ng b¹ch cÇu.
199
Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc
Chøng thiÕu m¸u
(Anaemia)
B×nh th−êng khèi l−îng cña m¸u ®−îc duy tr× ë møc ®é gÇn nh− h»ng ®Þnh. Do ®ã,
thiÕu m¸u lµ gi¶m sè l−îng hång cÇu trong mét ®¬n vÞ dung tÝch m¸u, kÌm theo gi¶m
hµm l−îng hemoglobin, lµm cho hång cÇu thay ®æi vÒ chÊt lÉn l−îng.
Cã rÊt nhiÒu c¸ch xÕp lo¹i thiÕu m¸u, song dÔ hiÓu nhÊt lµ c¸ch xÕp lo¹i theo c¬ chÕ
sinh bÖnh. Cã thÓ xÕp thµnh ba nhãm chÝnh
I. ThiÕu m¸u do mÊt m¸u
ThiÕu m¸u do mÊt m¸u lµ thiÕu m¸u nh−îc s¾c (v× s¾t bÞ mÊt ra ngoµi c¬ thÓ, kh«ng
thu håi l¹i ®−îc). Cã hai tr−êng hîp mÊt m¸u
- ThiÕu m¸u cÊp tÝnh
Do c¬ thÓ bÞ mét lÇn mÊt m¸u víi khèi l−îng lín, lµm cho con vËt rèi lo¹n tuÇn hoµn
vµ h« hÊp nghiªm träng ®ång thêi thÓ hiÖn rèi lo¹n vÒ thÇn kinh, do l−îng m¸u ë mao
qu¶n thiÕu hôt nhanh chãng, nghiªm träng nhÊt lµ sù thiÕu m¸u n;o. Tr−êng hîp nµy
thµnh phÇn m¸u kh«ng thay ®æi.
- ThiÕu m¸u thÓ m¹n tÝnh
Do m¸u ch¶y ra ngoµi liªn tôc víi mét khèi l−îng nhá. Trong tr−êng hîp nµy ngoµi
sù thay ®æi vÒ sè l−îng, chÊt l−îng m¸u còng thay ®æi, thÓ hiÖn râ nhÊt lµ sù gi¶m hång
cÇu vµ huyÕt s¾c tè.
1. Nguyªn nh©n
- Nguyªn nh©n chñ yÕu g©y nªn mÊt m¸u cÊp tÝnh:
+ Do vì m¹ch qu¶n (nhÊt lµ vì ®éng m¹ch)
+ Khi gia sóc bÞ ngo¹i th−¬ng, lµm phÉu thuËt,
+ Do vì mét sè khÝ quan trong c¬ thÓ (vì gan, l¸ch, d¹ dµy, xuÊt huyÕt phæi,...).
- Nguyªn nh©n g©y mÊt m¸u m¹n tÝnh:
+ Do mét sè bÖnh truyÒn nhiÔm m¹n tÝnh.
+ BÖnh ký sinh trïng, bÖnh néi khoa m¹n tÝnh.
2. C¬ chÕ sinh bÖnh
- Tr−êng hîp mÊt m¸u cÊp tÝnh g©y nªn thiÕu m¸u n;o, dÉn ®Õn tÕ bµo thÇn kinh ë vá
n;o bÞ ¶nh h−ëng nghiªm träng, gia sóc chÕt trong thêi gian ng¾n. Khi mÊt m¸u, l−îng
m¸u ë tim vµ m¹ch qu¶n gi¶m, ¸p lùc ë xoang vµ ®éng m¹ch cæ gi¶m, tõ ®ã kÝch thÝch
thÇn kinh giao c¶m lµm cho tim ®Ëp nhanh, m¹ch qu¶n co l¹i, ®ång tö m¾t gi;n réng, v;
må h«i. H¬n n÷a do l−îng oxy trong m¸u gi¶m lµm cho gia sóc ng¹t thë. Khi l−îng m¸u ë
m¹ch qu¶n gi¶m, m¸u ë c¸c c¬ quan dù tr÷ trong c¬ thÓ (nh− l¸ch) dån vµo m¹ch qu¶n,
tiÕp ®ã dÞch tæ chøc còng dån vµo m¹ch qu¶n lµm cho con vËt cã c¶m gi¸c kh¸t n−íc.
- Tr−êng hîp mÊt m¸u m¹n tÝnh: HuyÕt cÇu sÏ thay ®æi vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng.
Sù thay ®æi ch¼ng nh÷ng phô thuéc vµo sè l−îng m¸u mÊt mµ cßn phô thuéc vµo kh¶
n¨ng t¸i sinh cña c¬ quan t¹o m¸u. Tr−êng hîp mÊt m¸u m¹n tÝnh, trong m¸u xuÊt hiÖn
nhiÒu hång cÇu non, hµm l−îng huyÕt s¾c tè gi¶m, sè l−îng b¹ch cÇu t¨ng. NÕu mÊt m¸u
tr−êng diÔn cã thÓ dÉn tíi mét sè c¬ quan ngoµi tuû x−¬ng còng t¹o m¸u (nh− gan, l¸ch,
h¹ch l©m ba).
200
3. TriÖu chøng
- Tr−êng hîp mÊt m¸u cÊp tÝnh: lµm cho
c¬ thÓ suy sôp rÊt nhanh chãng. Gia sóc to¸t
må h«i, l¹nh, c¬ run rÈy, khã thë, niªm m¹c
tr¾ng bÖch (nh− mµu chÐn sø), gia sóc rÊt kh¸t
n−íc. NhiÖt ®é c¬ thÓ h¹ dÇn, m¹ch yÕu, tim
®Ëp nhanh, huyÕt ¸p h¹ ®ét ngét, tiÕng tim thø
hai gi¶m. Trong m¸u sè l−îng hång cÇu gi¶m,
l−îng huyÕt s¾c tè gi¶m, sè l−îng b¹ch cÇu vµ
huyÕt tiÓu b¶n t¨ng.
- Tr−êng hîp mÊt m¸u m¹n tÝnh: con vËt
mÖt mái, yÕu dÇn, mÊt kh¶ n¨ng lµm viÖc,
niªm m¹c nhît nh¹t. Trong m¸u xuÊt hiÖn c¸c
d¹ng hång cÇu bÖnh lý, sè l−îng hång cÇu vµ
l−îng huyÕt s¾c tè gi¶m.
Niªm m¹c m¾t nhît nh¹t
4. Tiªn l−îng
Tiªn l−îng cña bÖnh phô thuéc vµo l−îng m¸u cña c¬ thÓ mÊt nhiÒu hay Ýt, phô
thuéc vµo vÞ trÝ n¬i ch¶y m¸u vµ c¬ quan bÞ mÊt m¸u.
5. §iÒu trÞ
Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ: Lo¹i trõ nguyªn nh©n g©y ch¶y m¸u, ®Ò phßng ch¶y m¸u tiÕp
tôc, bæ sung l−îng m¸u ®; mÊt cho c¬ thÓ vµ kÝch thÝch sù t¹o m¸u.
5.1. Tr−êng hîp mÊt m¸u cÊp
- NÕu ch¶y m¸u bªn ngoµi: dïng c¸c thñ thuËt ngo¹i khoa ®Ó cÇm m¸u.
- NÕu ch¶y m¸u bªn trong: dïng c¸c thuèc lµm co m¹ch qu¶n, lµm xóc tiÕn qu¸
tr×nh ®«ng m¸u ë n¬i cã m¸u ch¶y.
5.2. Tr−êng hîp mÊt m¸u m¹n tÝnh
Cho gia sóc uèng s¾t hoµn nguyªn (FeCl2), kÕt hîp víi vitamin C ®Ó t¨ng c−êng qu¸
tr×nh t¹o m¸u. Gia sóc ¨n thÞt cho ¨n thªm gan. Dïng vitamin B12 tiªm cho gia sóc.
Chó ý:
- Tr−êng hîp gia sóc bÞ ch¶y m¸u phæi kh«ng ®−îc dïng Adrenalin ®Ó tiªm (v× nã
lµm gi;n m¹ch qu¶n phæi).
- TiÕp m¸u khi gia sóc bÞ mÊt m¸u cÊp tÝnh: sè l−îng m¸u tiÕp tuú thuéc vµo sè
l−îng m¸u mÊt vµ ph¶n øng cña c¬ thÓ (cã thÓ tõ 0,1- 2 lÝt). NÕu kh«ng cã m¸u tiÕp, ph¶i
dïng n−íc sinh lý ®Ó duy tr× huyÕt ¸p b×nh th−êng cña gia sóc.
II. ThiÕu m¸u do dung huyÕt (Anaemia haemolytica)
ThiÕu m¸u do dung huyÕt lµ chøng thiÕu m¸u g©y nªn bëi hång cÇu bÞ ph¸ huû hµng
lo¹t, lµm cho gia sóc cã hiÖn t−îng hoµng ®¶n.
Th−êng do kÕ ph¸t tõ mét sè bÖnh truyÒn nhiÔm, ký sinh trïng vµ trong mét sè
tr−êng hîp tróng ®éc.
201
Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc
1. Nguyªn nh©n
- Do gia sóc m¾c mét sè bÖnh truyÔn nhiÔm hoÆc ký sinh trïng (xo¾n khuÈn, tiªn
mao trïng, lª d¹ng trïng, biªn trïng,...).
- Do gia sóc bÞ tróng ®éc c¸c lo¹i ho¸ chÊt (Pb, Hg, Cloroforin,...).
- Do bÞ ung th−, bÞ báng l©u ngµy, hoÆc bÞ nhiÔm trïng huyÕt.
- Do suy tuû, dÉn tíi c¬ n¨ng t¹o huyÕt bÞ rèi lo¹n.
2. C¬ chÕ sinh bÖnh
Nh÷ng ®éc tè cña vi sinh vËt, ký sinh trïng hay nh÷ng chÊt ®éc kh¸c tõ bªn ngoµi c¬
thÓ th«ng qua ph¶n x¹ thÇn kinh trung −¬ng sÏ ph¸ ho¹i c¬ n¨ng cña c¬ quan t¹o m¸u.
Trong qu¸ tr×nh viªm hµng lo¹t c¸c tÕ bµo m¸u (b¹ch cÇu, hång cÇu, huyÕt tiÓu b¶n) bÞ
ph¸ vì. Do hång cÇu bÞ ph¸ vì, l−îng bilirubin t¨ng lªn trong huyÕt thanh (chñ yÕu lµ
hemobilirubin). Do vËy, trªn l©m sµng con vËt cã hiÖn t−îng hoµng ®¶n. MÆt kh¸c do
hång cÇu bÞ vì nhiÒu lµm cho con vËt bÞ suy nh−îc dÉn ®Õn chÕt.
3. TriÖu chøng
- Gia sóc kÐm ¨n, da kh«, l«ng xï,
thë n«ng, tim ®Ëp nhanh, niªm m¹c m¾t
nhît nh¹t cã mµu vµng, da còng cã mµu
vµng. Tr©u bß bÞ bÖnh th−êng liÖt d¹ cá,
gi¶m s¶n l−îng s÷a.
- XÐt nghiÖm m¸u thÊy: Sè l−îng
hång cÇu gi¶m nhiÒu, trong m¸u xuÊt hiÖn
hång cÇu dÞ h×nh (hång cÇu ®a s¾c ký,
h×nh l−íi), søc kh¸ng hång cÇu gi¶m, sè
l−îng b¹ch cÇu th−êng kh«ng t¨ng. Trong
huyÕt thanh hµm l−îng hemobilirubin t¨ng
cao, ph¶n øng vandenberg gi¸n tiÕp.
Con vËt gÇy cßm, suy nh−îc
- Trong n−íc tiÓu xuÊt hiÖn hemoglobin niÖu, l−îng urobilin t¨ng.
- Trong ph©n, l−îng stekobilin t¨ng, ph©n cã mµu ®Ëm.
- Khi mæ kh¸m cã hiÖn t−îng l¸ l¸ch s−ng to, gan còng h¬i s−ng cã hiÖn t−îng ho¹i
tö hoÆc tho¸i ho¸ mì.
4. ChÈn ®o¸n
C¨n cø vµo triÖu chøng l©m sµng ®iÓn h×nh vµ kÕt qu¶ xÐt nghiÖm m¸u, n−íc tiÓu.
§ång thêi cÇn chó ý kiÓm tra ký sinh trïng ®−êng m¸u, thøc ¨n, thuèc hoÆc ho¸ chÊt ®;
dïng cho gia sóc.
5. §iÒu trÞ
C¨n cø vµo tÝnh chÊt cña bÖnh nguyªn ®Ó tiÕn hµnh ®iÒu trÞ. NÕu lµ bÖnh truyÒn
nhiÔm hay ký sinh trïng ®−êng m¸u ph¶i ®iÒu trÞ nh÷ng bÖnh trªn. NÕu lµ tróng ®éc, t×m
biÖn ph¸p gi¶i ®éc.
202
5.1. Hé lý
- T¨ng c−êng ch¨m sãc vµ nu«i d−ìng tèt gia sóc. Bæ sung vµo thøc ¨n nh÷ng
nguyªn tè vi l−îng vµ protein ®Ó t¹o hång cÇu.
5.2. Dïng thuèc ®iÒu trÞ
a. Trong tr−êng hîp sè l−îng hång cÇu bÞ ph¸ huû Ýt: Dïng c¸c thuèc cã t¸c dông
lµm t¨ng hång cÇu.
+ Cho uèng viªn s¾t: §GS (5-10 g/con/ngµy); TGS (2-3 g/con/ngµy); Chã
(1g/con/ngµy).
+ Tiªm vitamin B12 : §GS (2000-3000 γ/con); TGS (1000 γ/con); Chã (200-500 γ/con).
b. Dïng c¸c lo¹i thuèc lµm t¨ng c−êng c¬ n¨ng cña gan
Philatop gan: §GS (10ml/con/ngµy); TGS (5ml/con/ngµy); Lîn, chã (2-5ml/con/ngµy).
Tiªm hoÆc cho uèng tïy theo chÕ phÈm thuèc.
III. ThiÕu m¸u do rèi lo¹n chøc phËn t¹o m¸u
Qu¸ tr×nh t¹o m¸u cÇn nh÷ng nguyªn liÖu nh− s¾t, protein, vitamin vµ sù ho¹t ®éng
b×nh th−êng cña c¬ quan t¹o m¸u. Lo¹i thiÕu m¸u nµy rÊt phøc t¹p. Trong nhãm nµy
ng−êi ta th−êng gÆp:
+ ThiÕu m¸u do thiÕu s¾t.
+ ThiÕu m¸u do thiÕu protein.
+ ThiÕu m¸u do thiÕu vitamin (vitamin C, B12).
+ ThiÕu m¸u do tñy x−¬ng kÐm hoÆc kh«ng ho¹t ®éng.
BÖnh b¹ch huyÕt
(Leucosis hay Leucaemia)
I. §Æc ®iÓm
Chñ yÕu lµ do sù thay ®æi bÖnh lý ë c¸c khÝ quan t¹o ra b¹ch cÇu, lµm cho sè l−îng
b¹ch cÇu trong m¸u t¨ng lªn qu¸ møc vµ cã nhiÒu d¹ng b¹ch cÇu non.
BÖnh b¹ch huyÕt cã 2 thÓ: ThÓ t¨ng b¹ch cÇu Myeloleucosis, thÓ t¨ng l©m ba cÇu
Lympholeucosis.
II. Nguyªn nh©n
Nguyªn nh©n g©y bÖnh b¹ch huyÕt cã nhiÒu gi¶ thuyÕt kh¸c nhau, song quy tô cã
hai nguyªn nh©n chÝnh
1. Nguyªn nh©n do virus
Dïng kÝnh hiÓn vi ®iÖn tö c¸c nhµ khoa häc ®; t×m thÊy lo¹i virus g©y bÖnh ë gµ vµ
thá, bÖnh cã tÝnh chÊt l©y lan, râ nhÊt lµ bÖnh leucosis ë gµ.
2. Do tia phãng x¹
Do ¶nh h−ëng cña tia phãng x¹ lµm rèi lo¹n qu¸ tr×nh s¶n sinh b¹ch cÇu lµm thay
®æi cÊu tróc cña tÕ bµo, t¹o ra t×nh tr¹ng mÊt th¨ng b»ng trong qu¸ tr×nh t¹o m¸u.
203
Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc
C¸c tia phãng x¹ lµm thay ®æi cÊu t¹o cña axit desoxyribonucleic (AND) vµ axit
oxyribonucleic (ARN) lµ nh÷ng chÊt c¬ b¶n trong tÕ bµo, lµm cho nã ph¸t triÓn kh«ng
b×nh th−êng.
III. triÖu chøng
Nh÷ng triÖu chøng l©m sµng lóc míi m¾c bÖnh th−êng biÓu hiÖn gièng nh− ë bÖnh
thiÕu m¸u (con vËt mÖt mái, ñ rò, kÐm ¨n, tim ®Ëp nhanh, thë gÊp, niªm m¹c tr¾ng bÖch,
da kh«, l«ng xï, hay t¸o bãn hoÆc Øa ch¶y, ®èi víi loµi nhai l¹i nhu ®éng d¹ cá gi¶m,
l−îng s÷a gi¶m). Sau ®ã xuÊt hiÖn c¸c triÖu chøng:
- Cã hiÖn t−îng h¹ch s−ng: c¸c h¹ch d−íi hµm, h¹ch mang tai, h¹ch tr−íc vai, h¹ch
bÑn ®Òu s−ng to. C¸c h¹ch s−ng, cøng, kh«ng ®au, kh«ng nãng vÉn di ®éng. Do h¹ch
s−ng cã thÓ lµm trë ng¹i cho sù vËn ®éng cña con vËt. C¸c h¹ch trong néi t¹ng còng
s−ng to lµm ¶nh h−ëng tíi c¬ n¨ng ho¹t ®éng cña c¸c khÝ quan trong c¬ thÓ vµ sù vËn
chuyÓn, l−u th«ng cña m¸u.
- NhiÖt ®é con vËt b×nh th−êng hoÆc h¬i cao, niªm m¹c cã lóc cã hiÖn t−îng xuÊt
huyÕt.
- M¸u con vËt cã mµu ®á nh¹t, chËm ®«ng, tèc ®é huyÕt trÇm t¨ng, m¸u lo;ng.
- Sè l−îng b¹ch cÇu t¨ng râ rÖt.
- Sè l−îng hång cÇu, hµm l−îng hemoglobin gi¶m m¹nh, thÓ tÝch hång cÇu to nhá
kh«ng ®Òu. Trong m¸u xuÊt hiÖn nhiÒu hång cÇu dÞ h×nh, hång cÇu ®a s¾c.
- Tû lÖ b¹ch cÇu trong m¸u thay ®æi tuú theo thÓ bÖnh. ë thÓ lympholeucosis th× l©m
ba cÇu (Lymphocyte) t¨ng râ, nhÊt lµ tiÓu l©m ba. ë thÓ Myeloleucosis th× b¹ch cÇu ®a
nh©n trung tÝnh t¨ng râ, ngoµi ra tû lÖ b¹ch cÇu ¸i toan, ®¬n nh©n còng t¨ng. Trong b¹ch
cÇu ®a nh©n trung tÝnh th× tû lÖ tuû cÇu t¨ng.
- L¸ l¸ch s−ng to, gan s−ng to (ë gµ bÞ bÖnh gan s−ng to gÊp 5 lÇn b×nh th−êng).
IV. Tiªn l−îng
BÖnh kÐo dµi hµng th¸ng, hµng n¨m, khã ®iÒu trÞ, cuèi cïng con vËt gÇy dÇn vµ chÕt.
v. ChÈn ®o¸n
Khi chÈn ®o¸n cÇn c¨n cø vµo ®Æc ®iÓm cña bÖnh: h¹ch l©m ba, gan, l¸ l¸ch s−ng to,
èng x−¬ng ®au.
Sè l−îng b¹ch cÇu t¨ng râ vµ cã thay ®æi vÒ h×nh th¸i.
Sè l−îng hång cÇu gi¶m, h×nh th¸i hång cÇu thay ®æi, gia sóc ë t×nh tr¹ng thiÕu m¸u.
So s¸nh 2 thÓ m¾c bÖnh: thÓ lympholeucosis hay x¶y ra ë c¸c loµi gia sóc, thÓ
Myeloleucosis th−êng hay gÆp ë chã. Ngoµi ra khi chÈn ®o¸n cÇn ph©n biÖt nã víi bÖnh
lao, tþ th−, ung th−, c¸c chøng viªm, c¸c bÖnh truyÒn nhiÔm. ë c¸c bÖnh ®ã sè l−îng
b¹ch cÇu t¨ng nh−ng kh«ng râ rÖt nh− thÓ b¹ch huyÕt, ngoµi ra nã cßn cã triÖu chøng
®Æc tr−ng cña bÖnh.
204
VI. §iÒu trÞ
- §èi víi bÖnh b¹ch huyÕt viÖc ®iÒu trÞ kh«ng ®em l¹i hiÖu qu¶ cao. Chñ yÕu lµ t¨ng
c−êng ch¨m sãc nu«i d−ìng ®Ó ng¨n ngõa bÖnh tiÕn triÓn.
- Trong tr−êng hîp cÇn thiÕt dïng biÖn ph¸p truyÒn m¸u ®Ó cÊp cøu t¹m thêi.
- Dïng c¸c thuèc c¶n trë sinh tÕ bµo ®Ó ng¨n chÆn bÖnh.
205
Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc
Ch−¬ng VIII
BÖnh vÒ rèi lo¹n trao ®æi chÊt
(Disorder of metabolism)
Trao ®æi chÊt ë ®éng vËt lµ dÊu hiÖu c¬ b¶n cña sù sèng. C¬ thÓ ®éng vËt sinh ra,
ph¸t triÓn, sèng vµ chÕt ®i ®Òu lµ do kÕt qu¶ cña sù trao ®æi vËt chÊt.
Sù trao ®æi chÊt ë ®éng vËt gåm cã hai qu¸ tr×nh c¬ b¶n liªn quan mËt thiÕt víi nhau
lµ ®ång hãa vµ dÞ hãa
+ §ång hãa
Lµ qu¸ tr×nh tiªu thô c¸c chÊt dinh d−ìng ®−a tõ m«i tr−êng xung quanh vµo c¬ thÓ
®éng vËt. §Ó ®¶m cho c¸c qu¸ tr×nh ho¹t ®éng sèng ®−îc tiÕn hµnh b×nh th−êng c¬ thÓ
cÇn cã c¸c chÊt oxy, n−íc, protein, lipit, gluxit, muèi kho¸ng vµ nhiÒu hîp chÊt kh¸c.
Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng sèng, c¬ thÓ ®éng vËt sÏ biÕn chóng thµnh c¸c d¹ng dÔ tiªu
thô vµ sau ®ã dïng vµo viÖc kh«i phôc hoÆc ®æi míi c¸c bé phËn c¬ thÓ cña m×nh hoÆc
vµo viÖc tæng hîp rÊt nhiÒu hîp chÊt h÷u c¬ phøc t¹p s½n cã cña c¬ thÓ.
+ DÞ hãa
Lµ qu¸ tr×nh ng−îc víi ®ång hãa. Nã thÓ hiÖn ë sù ph©n hñy s©u s¾c c¸c bé phËn cña
c¬ thÓ ®éng vËt thµnh nh÷ng chÊt gi¶n ®¬n sau ®ã th¶i ra m«i tr−êng xung quanh c¸c s¶n
phÈm cuèi cïng cña ho¹t ®éng sèng.
Khi trao ®æi chÊt trong qu¸ tr×nh dÞ hãa cã sù gi¶i phãng n¨ng l−îng cÇn thiÕt ®Ó
thùc hiÖn c¸c chøc n¨ng sèng cña c¬ thÓ ®éng vËt.
Khi ®iÒu kiÖn sèng thay ®æi ë ®éng vËt th× ®Æc ®iÓm trao ®æi chÊt còng thay ®æi vµ ë
møc ®é nhÊt ®Þnh nµo ®ã sÏ g©y nªn sù rèi lo¹n trao ®æi chÊt, tõ ®ã lµm cho c¬ thÓ l©m
vµo tr¹ng th¸i bÖnh lý.
Tïy theo sù rèi lo¹n c¸c chÊt trong c¬ thÓ mµ g©y nªn nh÷ng tr¹ng th¸i bÖnh lý kh¸c
nhau. VÝ dô khi rèi lo¹n trao ®æi gluxit sÏ g©y nªn chøng xeton huyÕt. Khi rèi lo¹n trao
®æi canxi, phospho sÏ g©y nªn hiÖn t−îng cßi x−¬ng, mÒm x−¬ng.
Chøng xeton huyÕt
(Ketonic)
I. §Æc ®iÓm
Chøng xeton huyÕt lµ kÕt qu¶ cña sù rèi lo¹n trao ®æi lipit vµ protein. Trong m¸u vµ
trong tæ chøc chøa nhiÒu thÓ xeton g©y triÖu chøng thÇn kinh ë con vËt, ®ång thêi hµm
l−îng ®−êng huyÕt gi¶m xuèng râ rÖt.
HËu qu¶ cña sù t¨ng c¸c axit xetonic trong m¸u lµ:
- øc chÕ sù bµi tiÕt axit uric m¸u theo thËn dÉn ®Õn t¨ng axit trong m¸u. HËu qu¶
xuÊt hiÖn c¸c c¬n co rót c¬.
206
- Lµm nhiÔm axit chuyÓn hãa vµ g©y mÊt nhiÒu cation trong n−íc tiÓu dÉn ®Õn rèi
lo¹n h« hÊp vµ nhiÔm axit trong dÞch n;o tñy.
- Lµm gi¶m thu nhËn oxy ë n;o vµ øc chÕ mét c¸ch tæng qu¸t sù thu nhËn glucoza,
axit pyruvat ë n;o dÉn ®Õn c¬ thÓ mÖt mái, ñ rò.
BÖnh th−êng x¶y ra ë bß s÷a cã s¶n l−îng cao, thiÕu vËn ®éng, thøc ¨n nhiÒu ®¹m, mì.
II. Nguyªn nh©n
- Do phèi hîp khÈu phÇn thøc ¨n ch−a ®óng. Trong khÈu phÇn thøc ¨n thiÕu gluxit,
nh−ng tû lÖ protein vµ lipit l¹i qu¸ nhiÒu.
- Do kÕ ph¸t tõ chøng ®−êng niÖu, do bÖnh gan, do thiÕu insulin nªn sù tæng hîp
glycogen kÐm, c¬ thÓ kh«ng gi÷ ®−îc ®−êng.
III. C¬ chÕ sinh bÖnh
ë c¬ thÓ gia sóc khoÎ, trao ®æi chÊt tiÕn hµnh b×nh th−êng, hµm l−îng thÓ xeton
trong m¸u thÊp (1-2 mg%). Khi hµm l−îng ®−êng kh«ng ®ñ cung cÊp n¨ng l−îng cho c¬
thÓ, trong khi ®ã thøc ¨n chøa nhiÒu ®¹m vµ mì th× c¬ thÓ ph¶i dïng mì vµ ®¹m lµm
chÊt t¹o n¨ng l−îng chñ yÕu cho c¬ thÓ th× hµm l−îng xeton trong m¸u t¨ng lªn rÊt nhiÒu
(200-300 mg%), g©y hiÖn t−îng xeton huyÕt (c¬ thÓ ph©n gi¶i nhiÒu lipit, protein, l−îng
axetyl coenzim A s¶n sinh qu¸ nhiÒu, chóng kh«ng hoµn toµn ®i vµo chu tr×nh Krebs,
l−îng cßn thõa sÏ thµnh thÓ xeton). ThÓ xeton t¨ng trong m¸u chñ yÕu lµ axit β
oxybutyric; axit axetoaxetic; axeton. C¸c thÓ xeton mang tÝnh chÊt toan, nÕu tÝch nhiÒu
trong m¸u sÏ lµm gi¶m ®é dù tr÷ kiÒm g©y nªn tróng ®éc toan, lµm rèi lo¹n s©u s¾c c¸c
qu¸ tr×nh sinh ho¸ cña c¬ thÓ, con bÖnh th−êng chÕt trong tr¹ng th¸i h«n mª. C¸c thÓ
xeton trong m¸u vµo phæi, thËn, tuyÕn vó. Do vËy trong h¬i thë, s÷a, n−íc tiÓu cña con
vËt bÖnh còng cã thÓ xeton.
IV. TriÖu chøng
- Trong giai ®o¹n ®Çu (nhÊt lµ ®èi víi bß s÷a cã s¶n l−îng cao) con vËt biÓu hiÖn rèi
lo¹n tiªu ho¸, thÝch ¨n thøc ¨n th« xanh chøa nhiÒu n−íc, con vËt ¨n dë, ch¶y d;i, nhai
gi¶, nhu ®éng d¹ cá gi¶m hoÆc liÖt, gi¶m nhai l¹i. Sau ®ã cã hiÖn t−îng viªm ruét thÓ
cata, ®i Øa ch¶y, ph©n ®en, cã chÊt nhÇy, thØnh tho¶ng ®au bông. Con vËt gÇy dÇn, s¶n
l−îng s÷a gi¶m.
- Giai ®o¹n bÖnh tiÕn triÓn: con vËt ñ rò, mÖt mái, ®i l¹i lo¹ng cho¹ng, thÝch n»m l×,
m¾t lim dim. Con vËt cã triÖu chøng thÇn kinh b¾t ®Çu b»ng nh÷ng c¬n ®iªn cuång, m¾t
trîn ng−îc, dùa ®Çu vµo t−êng, hai ch©n tr−íc ®øng b¾t chÐo hay cho¹ng ra, l−ng cong,
c¬ cæ vµ c¬ ngùc co giËt.
- Cuèi thêi kú bÖnh: con vËt bÞ liÖt hai ch©n sau, ph¶n x¹ kÐm, n»m l× mét chç, ®Çu
gôc vµo mÐ ngùc.
- Trong qu¸ tr×nh bÖnh nhiÖt ®é c¬ thÓ th−êng gi¶m, thë s©u vµ chËm, thë thÓ bông,
tÇn sè m¹ch Ýt thay ®æi nh−ng khi suy tim th× tÇn sè m¹ch t¨ng.
- Vïng ©m ®ôc cña gan më réng, kh¸m vïng gan con vËt cã ph¶n øng ®au, gan bÞ
tho¸i ho¸ mì.
- Da rÊt nh¹y c¶m, khi ch¹m vµo da con vËt cã c¶m gi¸c ®au ®ín.
207
Giáo trình Bệnh nội khoa gia súc
- N−íc tiÓu trong, tû träng n−íc tiÓu thÊp, cã mïi xeton, l−îng xeton trong n−íc tiÓu
cã thÓ ®¹t tíi 100 mg/l.
V. Tiªn l−îng
BÖnh th−êng ë thÓ m¹n tÝnh, kÐo dµi vµi tuÇn. NÕu gia sóc n»m l×, ch÷a kh«ng kÞp
thêi th× tiªn l−îng xÊu.
VI. ChÈn ®o¸n
§iÒu tra khÈu phÇn thøc ¨n cña gia sóc.
N¾m v÷ng nh÷ng ®Æc ®iÓm cña bÖnh lµ rèi lo¹n tiªu ho¸, liÖt d¹ cá, Øa ch¶y. Trong
h¬i thë, s÷a, n−íc tiÓu cã mïi xeton. Con vËt tª liÖt, n»m l× gôc ®Çu vÒ phÝa ngùc. Hµm
l−îng xeton t¨ng trong m¸u vµ n−íc tiÓu, cßn hµm l−îng ®−êng huyÕt gi¶m.
Khi chÈn ®o¸n cÇn ph©n biÖt víi nh÷ng bÖnh sau:
+ LiÖt sau khi ®Î: bÖnh x¶y ra ngay sau khi ®Î 1-3 ngµy, trong n−íc tiÓu kh«ng cã
mïi xeton. Dïng ph−¬ng ph¸p b¬m kh«ng khÝ vµo vó cã thÓ ch÷a khái.
+ LiÖt d¹ cá: BÖnh nµy kh«ng cã xeton trong n−íc tiÓu.
VII. §iÒu trÞ
Nguyªn t¾c ®iÒu trÞ: C¶i thiÖn khÈu phÇn thøc ¨n cho gia sóc. Cho ¨n thøc ¨n dÔ tiªu,
gi¶m tû lÖ ®¹m mì. T¨ng c−êng sù h×nh thµnh glycogen ®Ó tr¸nh nhiÔm ®éc toan.
1. Hé lý
Cho gia sóc ¨n thªm c¸c lo¹i thøc ¨n nh− c©y ng«, ngän mÝa, b; ®−êng, t¨ng c−êng
hé lý, ch¨m sãc, cho gia sóc vËn ®éng.
2. Dïng thuèc ®iÒu trÞ
Tr−êng hîp bÖnh nÆng
- Bæ sung ®−êng glucoza vµo m¸u
+ Dung dÞch glucoza 20- 40%, tiªm tÜnh m¹ch 200-300 ml/con, vµi giê tiªm mét lÇn.
+ Cho uèng n−íc ®−êng: hoµ 200 - 400 g ®−êng víi 1- 2 lÝt n−íc Êm, cho uèng 2-3
lÇn trong ngµy.
- §Ò phßng nhiÔm ®éc toan: cho uèng bicarbonat natri tõ 50 -100 g, cho uèng 3-4
giê mét lÇn.
- KÝch thÝch nhu ®éng d¹ cá vµ nhuËn trµng: cho uèng natrisulfat 300-500 g/con.
- Tr−êng hîp gia sóc cã triÖu chøng thÇn kinh: Dïng thuèc an thÇn.
- Tr−êng hîp bÖnh g©y nªn do thiÕu Insulin: Insulin (40-80 UI) kÕt hîp víi dung
dÞch glucoza 20-40% (200-300 ml). Dïng tiªm tÜnh m¹ch 2 ngµy 1 lÇn.
- Dïng thuèc trî søc, trî lùc cho gia sóc.
208
BÖnh cßi x−¬ng
(Rachitis)
I. §Æc ®iÓm
BÖnh cßi x−¬ng lµ mét lo¹i bÖnh ë gia sóc non ®ang trong thêi kú ph¸t triÓn, do trë
ng¹i vÒ trao ®æi canxi, phospho vµ vitamin D g©y ra.
Do thiÕu canxi vµ phospho mµ tæ chøc x−¬ng kh«ng ®−îc canxi ho¸ hoµn toµn nªn
x−¬ng ph¸t triÓn kÐm.
BÖnh th−êng gÆp ë chã, lîn, cõu, bª, nghÐ. BÖnh ph¸t triÓn vµo mïa ®«ng vµ nh÷ng
n¬i cã ®iÒu kiÖn vÖ sinh, ch¨n nu«i kÐm.
II. Nguyªn nh©n
- Do thøc ¨n (hoÆc s÷a mÑ) thiÕu canxi, phospho, vitamin D. HoÆc tû lÖ gi÷a Ca/P
kh«ng thÝch hîp.
- Do gia sóc Ýt ®−îc ch¨n th¶, chuång tr¹i thiÕu ¸nh s¸ng ¶nh h−ëng ®Õn tæng hîp
vitamin D.
- Do gia sóc bÞ bÖnh ®−êng ruét lµm trë ng¹i ®Õn hÊp thu kho¸ng.
- Gia sóc thiÓu n¨ng tuyÕn phã gi¸p tr¹ng g©y mÊt c©n b»ng tû lÖ canxi, phospho
trong m¸u.
III. C¬ chÕ
Khi hµm l−îng canxi trong c¬ thÓ gi¶m, tû lÖ Ca/P bÞ ph¸ vì ¶nh h−ëng tíi sù t¹o
x−¬ng vµ sôn nhÊt lµ sù cèt ho¸ ë c¸c ®Çu x−¬ng. Do vËy, x−¬ng bÞ biÕn d¹ng, ®Æc biÖt
râ ë x−¬ng èng. Trªn l©m sµng nh÷ng con bÞ bÖnh, x−¬ng èng th−êng cong queo, ¶nh
h−ëng ®Õn vËn ®éng, lµm cho gia sóc quÌ hoÆc liÖt.
Ngoµi hiÖn t−îng x−¬ng bÞ biÕn d¹ng, khi thiÕu canxi cßn g©y triÖu chøng co giËt ë
con vËt bÞ bÖnh. Còng do thiÕu canxi, phospho con vËt hay ¨n bËy nªn dÔ m¾c bÖnh
®−êng tiªu ho¸, vËt ngµy cµng gÇy, chËm lín, kh¶ n¨ng kh¸ng bÖnh kÐm.
IV. TriÖu chøng
- Giai ®o¹n ®Çu: cña bÖnh con vËt th−êng gi¶m ¨n, tiªu ho¸ kÐm, thÝch n»m, cã hiÖn
t−îng ®au c¸c khíp x−¬ng.
- Giai ®o¹n bÖnh tiÕn triÓn: Con vËt hay ¨n
dë, liÕm bËy b¹, mäc r¨ng vµ thay r¨ng chËm. ë
lîn cßn cã triÖu chøng co giËt tõng c¬n.
- Cuèi thêi kú bÖnh: x−¬ng biÕn d¹ng, c¸c
khíp s−ng to, c¸c x−¬ng èng ch©n cong queo,
sèng l−ng cong lªn hay vÆn vÑo, lång ngùc vµ
x−¬ng chËu hÑp, x−¬ng øc låi... con vËt gÇy
yÕu, hay kÕ ph¸t c¸c bÖnh kh¸c.
NÕu kh«ng kÕ ph¸t c¸c bÖnh kh¸c th× trong
suèt qu¸ tr×nh bÖnh con vËt kh«ng sèt.
209
- Xem thêm -
.PDF 
67 
790 
79 
