Tài liệu Giáo dục tư tưởng đạo đức hồ chí minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên việt nam hiện nay. tt

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH HỌC VIỆN BÁO CHÍ VÀ TUYÊN TRUYỀN ĐÀO THỊ TRANG Gi¸o dôc t tëng ®¹o ®øc Hå ChÝ Minh trong x©y dùng lèi sèng cho sinh viªn ViÖt Nam hiÖn nay Chuyên ngành: Triết học Mã số: 9229001 TÓM TẮT LUẬN ÁN TIẾN SĨ TRIẾT HỌC HÀ NỘI - 2018 DANH MỤC NHỮNG CÔNG TRÌNH KHOA HỌC CỦA TÁC GIẢ ĐÃ CÔNG BỐ LIÊN QUAN ĐẾN LUẬN ÁN CÁC CÔNG TRÌNH ĐÃ CÔNG BỐ TRÊN CÁC TẠP CHÍ 1. Đào Thị Trang (2016), “Giáo dục đạo đức truyền thống cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay”, Tạp chí Giáo dục & Xã hội, số đặc biệt - tháng 9, tr.185188. 2. Đào Thị Trang (2016), “Giáo dục đạo đức cho sinh viên Việt Nam hiện nay – một số vấn đề lý luận và thực tiễn”, Tạp chí Giáo dục & Xã hội, số đặc biệt – tháng 11, tr.23-27. 3. Đào Thị Trang (2017), “Vấn đề giáo dục đạo đức cho sinh viên Việt Nam hiện nay”, Tạp chí Nhân lực khoa học xã hội, số 05 (48), tr.49- 54. 4. Đào Thị Trang (2017), “Tư tưởng Hồ Chí Minh về lối sống với việc định hướng xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay , Tạp chí Giáo dục, Số đặc biệt – tháng 6, tr.2- 5. 5. Đào Thị Trang (2017), “Một số giải pháp vận dụng các hình thức, phương pháp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng đạo đức cho sinh viên hiện nay”, Tạp chí Giáo dục, số 451, kì 1- tháng 10, tr.1- 4. 6. Đào Thị Trang (2018), “Một số vấn đề đặt ra trong quá trình giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh nhằm xây dựng lối sống cho sinh viên Việt nam hiện nay”, Tạp chí Lý luận chính trị & Truyền thông, số tháng 5, tr.60-64. 7. Đào Thị Trang (2018), “Một số giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh nhằm xây dựng lối sống cho sinh viên hiện nay Tạp chí Giáo dục, số 427, kì 1 – tháng 4, tr.1- 4 . 8. Đào Thị Trang (2018), “Vai trò của giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên – nguồn nhân lực trong sụ nghiệp đẩy mạnh CNH, HĐH ”, Tạp chí Lao động và Công đoàn, số 639, tháng 4, tr.25-26. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là kết tinh những truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta, là tượng trưng cho sự tiếp nối giữa giá trị đạo đức truyền thống dân tộc với tinh hoa triết học và văn hóa nhân loại mà đỉnh cao là chủ nghĩa Mác – Lênin. Bằng sự uyên bác với thiên tài trí tuệ và phẩm chất của mình, Người đã tiếp thu một cách nhuần nhuyễn các tri thức ấy rồi nhào luyện trong thực tiễn cách mạng Việt Nam mà biến thành một điều thực sự độc đáo mang tên Hồ Chí Minh, tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Với Người, lý luận và thực tiễn, tư tưởng và hành động, tình cảm và lý trí, cách mạng và khoa học, cuộc sống và nghệ thuật... là một sự thống nhất hữu cơ, sinh động. Tư tưởng và tấm gương đạo đức của Người là tài sản tinh thần vô giá cho các thế hệ hôm nay và mai sau noi theo. Thanh niên – sinh viên hiện nay là những cán bộ, trí thức trong tương lai của nước nhà, là những người kế tục sự nghiệp của cha anh. Lúc sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã từng căn dặn Đảng ta cần phải chăm lo cho giáo dục đạo đức cách mạng, cho thanh niên, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng CNHX vừa “hồng” vừa “chuyên”. Sau hơn 30 năm đổi mới, chúng ta đã xây dựng được nhiều thế hệ sinh viên vừa có đức, vừa có tài, có khả năng gánh vác được trách nhiệm mà Tổ quốc tin yêu và giao phó. Đó là những con người cơ bản có bản lĩnh chính trị vững vàng, có ý thức tự chủ, tự cường, năng động, sáng tạo, có kiến thức, trình độ và năng lực hoạt động thực tiễn, dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm... thích nghi dần với cơ chế mới. Mặt khác, không thể không thấy rằng, công cuộc đổi mới càng đi vào chiều sâu, đặc biệt là sự phát triển của kinh tế thị trường định hướng XHCN và hội nhập quốc tế, càng làm bộc lộ sự chưa ngang tầm trong phẩm chất đạo đức của sinh viên so với yêu cầu và công cuộc đổi mới đang đặt ra. Sự xuống cấp về tư tưởng đạo đức và lối sống của một bộ phận sinh viên đang làm cả xã hội lo ngại. Nhiều tiêu cực, bất công, nghịch lý trong xã hội, trong học đường đã cản trở lớn cho công tác giáo dục đạo đức, xây dựng lối sống mới cho sinh viên. Cần chú ý là, việc giáo dục đạo đức, giáo dục lối sống cho sinh viên không chỉ xuất phát từ tình hình suy thoái đạo đức, lối sống hiện nay của một bộ phận sinh viên, mà còn vì định hướng phát triển lâu dài trong tương lai với tầm nhìn và hành động chiến lược. Phát triển kinh tế và hiện đại hóa xã hội rất cần đến sức mạnh của kinh tế, nhưng xét đến cùng, không có mục đích tự thân. Không xây dựng nền tảng tinh thần, lối sống, đời sống tinh thần lành mạnh, xã hội không thể phát triển bền vững, cuộc sống của từng cá nhân trong cộng đồng không thể bình yên, thanh niên- sinh viên không thể lập thân, 2 lập nghiệp một cách lành mạnh và tìm thấy triển vọng trong cuộc sống. Chính từ đây, đặt ra hàng loạt vấn đề đối với sinh viên. Làm thế nào để sinh viên Việt Nam trong tương lai đáp ứng được yêu cầu hết sức nặng nề nhưng vẻ vang mà đất nước đang đặt lên vai họ? Làm thế nào để họ định hướng đúng đạo đức, lối sống, nhân cách... trong điều kiện kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế? Làm thế nào xây dựng được những người chủ tương lai của nước nhà, phát triển toàn diện vừa có đức, vừa có tài, nhân cách phong phú, đáp ứng được yêu cầu cách mạng hiện nay? Việc nghiên cứu tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh sẽ cho chúng ta cơ sở định hướng về mặt thế giới quan, phương pháp luận, kim chỉ nam đối với công tác giáo dục đạo đức trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay. Với ý nghĩa đó, tôi chọn vấn đề: “Giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay” làm đề tài luận án tiến sĩ triết học, hy vọng sẽ góp một phần nhỏ vào việc giải quyết vấn đề mà đề tài đặt ra. 2. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 2.1. Mục đích nghiên cứu Làm rõ tầm quan trọng và thực trạng của giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong việc xây dựng lối sống cho sinh viên ở Việt Nam, từ đó đưa ra phương hướng và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong việc xây dựng lối sống cho sinh viên ở Việt Nam hiện nay. 2.2. Nhiệm vụ nghiên cứu - Trình bày tổng quan các công trình nghiên cứu liên quan đến đề tài; - Làm rõ bản chất, vị trí, nội dung tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh; - Làm rõ vai trò và nội dung giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay; - Làm rõ thực trạng của việc giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam và những vấn đề đặt ra; - Đề xuất phương hướng và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong việc xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong việc xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay. 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Đề tài luận án chỉ nghiên cứu trong phạm vi giới hạn là sinh viên Việt Nam đang học trong các trường Đại học, Cao đẳng trong nước. 3 - Sinh viên là một khái niệm rộng, chỉ lực lượng xã hội đông đảo ở mọi vùng miền đất nước, nhưng luận án chỉ giới hạn nghiên cứu sinh viên Việt Nam đang học ở một số trường Đại học và Cao đẳng (ở Hà Nội, ở Nghệ An, ở thành phố Hồ Chí Minh, ở Cần Thơ và ở Đồng Tháp). Số liệu khảo sát chủ yếu từ năm 1986 đến nay. 4. Cơ sở lý luận và phương pháp nghiên cứu của luận án 4.1. Cơ sở lý luận Luận án chủ yếu dựa trên các quan điểm của chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối, chính sách của Đảng Cộng sản Việt Nam về giáo dục đạo đức, đạo đức cách mạng cho thanh niên (trong đó có sinh viên), về xây dựng lối sống cho thanh niên, sinh viên. Luận án còn kế thừa các thành tựu của một số công trình có liên quan đến đề tài. 4.2. Phương pháp nghiên cứu Luận án sử dụng những phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử; các phương pháp cụ thể như: phân tích và tổng hợp; lịch sử và logic; so sánh; phương pháp điều tra xã hội học... 5. Đóng góp về khoa học của luận án - Góp phần làm sáng tỏ vai trò và thực trạng của giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong việc xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay. - Đề xuất phương hướng và một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong việc xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận án - Kết quả nghiên cứu của luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong giảng dạy và nghiên cứu một số chuyên đề, chương trình lý luận về giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong việc xây dựng lối sống cho sinh viên ở nước ta hiện nay. - Ở một mức độ nhất định, luận án có thể dùng làm tài liệu tham khảo trong việc giáo dục lối sống cho sinh viên ở nước ta hiện nay. 7. Kết cấu của luận án Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận án gồm 3 chương 7 tiết. 4 TỔNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CỨU CÓ LIÊN QUAN ĐẾN ĐỀ TÀI LUẬN ÁN 1. Các công trình nghiên cứu tiêu biểu liên quan đến đạo đức, tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, lối sống, lối sống sinh viên, xây dựng lối sống sinh viên và quan hệ giữa đạo đức và lối sống 1.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến đạo đức, tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh 1.1.1. Một số công trình tiêu biểu liên quan đến đạo đức Kết quả nghiên cứu của các nhà khoa học sẽ là nguồn tư liệu quý giá cho NCS có thể tham khảo, kế thừa trong những nội dung cụ thể của luận án nhất là các khái niệm đạo đức, nguồn gốc, bản chất đạo đức, quan hệ đạo đức với các hình thái ý thức xã hội khác, đạo đức mới, đạo đức cách mạng. 1.1.2. Một số công trình tiêu biểu liên quan đến tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức là một bộ phận quan trọng trong hệ thống tư tưởng của Người, có giá trị toàn diện, sâu sắc cả về lý luận và thực tiễn, được thể hiện với một phong cách độc đáo, cô đúc, giản dị và dễ hiểu. Nó trở thành tài sản tinh thần vô giá của Đảng và dân tộc ta, vì thế đã trở thành đối tượng nghiên cứu của nhiều đề tài, nhiều công trình khoa học. Những công trình nghiên cứu của các tác giả là những tư liệu quý giá về tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Đây là những nội dung cơ bản định hướng cho nghiên cứu sinh trong việc kế thừa và thực hiện đề tài luận án của mình. 1.2. Các công trình liên quan đến lối sống, lối sống sinh viên, xây dựng lối sống sinh viên Các công trình nghiên cứu liên quan đến lối sống, lối sống sinh viên, xây dựng lối sống sinh viên sẽ là cơ sở cho nghiên cứu sinh kế thừa và nghiên cứu những vấn đề về lối sống, xây dựng lối sống cho sinh viên. 1.3. Các công trình nghiên cứu liên quan đến đạo đức và lối sống Các công trình nghiên cứu liên quan đến đạo đức và lối sống của các nhà khoa học là cơ sở cho nghiên cứu sinh thực hiện luận án. 1.4. Các công trình nghiên cứu liên quan đến giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên, giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên 5 Các công trình nghiên cứu của các tác giả liên quan đến giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh , giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên đã giúp NCS thấy rõ vai trò, nội dung giáo dục đạo đức, giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên. Đây là những tư liệu bổ ích cho NCS trong quá trình kế thừa và thực hiện đề tài luận án. 2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến thực trạng giáo dục đạo đức cho sinh viên và giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên 2.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến thực trạng giáo dục đạo đức cho sinh viên và giáo dục đạo đức trong xây dựng lối sống cho sinh viên Các công trình nghiên cứu liên quan đến thực trạng giáo dục đạo đức cho sinh viên và giáo dục đạo đức trong xây dựng lối sống cho sinh viên. Đây là những tư liệu quý giá giúp cho tác giả kế thừa và thực hiện luận án của mình. 2.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến thực trạng giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh và giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên Các công trình nghiên cứu liên quan đến thực trạng giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh và giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên của các tác giả là cơ sở cho nghiên cứu sinh kế thừa và thực hiện luận án của mình. 3. Các công trình nghiên cứu liên quan đến phương hướng, giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức và giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong việc xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay 3.1. Các công trình nghiên cứu liên quan đến phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức trong việc xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay Các công trình nghiên cứu liên quan đến phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức trong việc xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay là những tư liệu cần thiết và quan trọng giúp tác giả đưa ra những phương hướng và giải pháp hữu hiệu nhất trong quá trình thực hiện luận án của mình. 3.2. Các công trình nghiên cứu liên quan đến phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối 6 sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay Các công trình nghiên cứu liên quan đến phương hướng và giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay là những tư liệu quý cho nghiên cứu sinh kế thừa thực hiện đề tài luận án. 4. Khái quát những kết quả đạt được của các công trình có liên quan đến đề tài luận án và những vấn đề đặt ra để tiếp tục nghiên cứu. 4.1. Khái quát những kết quả đạt được của các công trình có liên quan đến đề tài Một là, các công trình đã làm rõ được tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, bản chất, vị trí, nội dung tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh; lối sống, xây dựng lối sống cho sinh viên, giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên, một số bài đã đề cập vai trò giá trị đạo đức truyền thống, giáo dục giá trị đạo đức truyền thống trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay. Tuy nhiên, phần bàn về vai trò giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên thì chưa được đề cập nhiều, vì thế đề tài cần phải tiếp tục đi sâu nghiên cứu và giải quyết một cách có hệ thống vấn đề này. Hai là, các công trình đã đề cập đến nhân tố khách quan, chủ quan giáo dục đạo đức trong xây dựng lối sống cho sinh viên, thực trạng giáo dục đạo đức trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay, thực trạng giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên. Tuy nhiên, phần thực trạng giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam thì chưa được đề cập nhiều. Đây là vấn đề đề tài tiếp tục đi sâu nghiên cứu một cách có hệ thống vấn đề này dưới góc độ triết học. Ba là, các công trình đề cập nhiều đến phương hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức cho sinh viên, giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên, giáo dục đạo đức trong xây dựng lối sống cho sinh viên, còn giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên thì còn ít và chưa có tính hệ thống. Đây là vấn đề cần phải tiếp tục đi sâu nghiên cứu, giải quyết một cách có hệ thống dưới góc độ triết học . Tuy nhiên, những công trình trên cũng góp phần cho nghiên cứu sinh những tư liệu bổ ích, những nội dung, phương hướng, giải pháp bổ ích trong quá trình nghiên cứu sinh kế thừa, thực hiện đề tài luận án này một cách có hệ thống dưới góc độ triết học. 4.2. Những vấn đề đặt ra luận án tiếp tục nghiên cứu Trên cơ sở kết quả của những nghiên cứu nói trên, trong luận án này tác giả sẽ 7 làm rõ thêm một số nội dung sau: - Tổng quan tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài. - Góp phần làm rõ bản chất, vị trí, nội dung tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, lối sống sinh viên, xây dựng lối sống sinh viên, tầm quan trọng và nội dung yêu cầu xây dựng lối sống sinh viên Việt Nam hiện nay. - Bước đầu phân tích quan hệ giữa đạo đức và lối sống, nhất là làm rõ vai trò và nội dung giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay. - Bước đầu làm rõ một số nhân tố khách quan và chủ quan tác động đến giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay. - Phân tích thực trạng giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay, nguyên nhân của chúng và những vấn đề đặt ra. - Đề xuất phương hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả việc giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay. CHƯƠNG 1 GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH TRONG XÂY DỰNG LỐI SỐNG CHO SINH VIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY – MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN 1.1. Bản chất, vị trí, nội dung tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh 1.1.1. Bản chất của tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là một hệ thống những quan điểm toàn diện, sâu sắc của Hồ Chí Minh về vai trò, các giá trị đạo đức chuẩn mực, các nguyên tắc tu dưỡng rèn luyện đạo đức mới – đạo đức cách mạng vừa mang bản chất đạo đức truyền thống tốt đẹp của dân tộc vừa kế thừa tinh hoa văn hóa nhân loại. Đạo đức Hồ Chí Minh là gốc rễ, nền tảng của người cách mạng, là nguồn nước làm cho tinh thần cách mạng không bao giờ cạn. Vậy, bản chất của tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là gì? Thứ nhất, tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh mang bản chất đạo đức của giai cấp công nhân tiên tiến cách mạng. Thứ hai, tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh mang bản chất nhân đạo-là chủ 8 nghĩa nhân đạo chiến đấu. Thứ ba, tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh sinh động, dễ hiểu, phổ quát. 1.1.2. Vị trí của tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong đời sống xã hội Thứ nhất, đạo đức là nền tảng kim chỉ nam trong đời sống tinh thần của xã hội, đạo đức cách mạng là gốc của người cách mạng. Thứ hai, đạo đức Hồ Chí Minh là cơ sở nội dung định hướng cán bộ, đảng viên và nhân dân trong học tập và rèn luyện xây dựng đạo đức cho mình. Thứ ba, đạo đức Hồ Chí Minh là cơ sở định hướng trong việc đấu tranh chống những căn bệnh của chủ nghĩa cá nhân. Thứ tư, trong quan hệ giữa đức và tài thì đạo đức cách mạng là gốc, là nền tảng cho tài năng nảy nở. 1.1.3. Nội dung các chuẩn mực và các nguyên tắc xây dựng đạo đức trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh 1.1.3.1. Nội dung các chuẩn mực đạo đức cách mạng theo Tư tưởng Hồ Chí Minh Theo Hồ Chí Minh, những chuẩn mực đạo đức cách mạng cơ bản nhất của con người Việt Nam trong thời đại mới bao gồm những phẩm chất sau: Thứ nhất, trung với nước, hiếu với dân. Thứ hai, cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư. Thứ ba, yêu thương con người, sống có nghĩa, có tình. Thứ tư, tinh thần quốc tế trong sáng, thủy chung. 1.1.3.2. Các nguyên tắc xây dựng đạo đức cách mạng theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh Để xây dựng được một nền đạo đức mới, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa ra những nguyên tắc cơ bản để định hướng cho sự lãnh đạo của Đảng cũng như cho việc rèn luyện của bản thân mỗi con người. Cụ thể những nguyên tắc đó là: Thứ nhất, tu dưỡng đạo đức suốt đời thông qua thực tiễn cách mạng. Thứ hai, Nói đi đôi với làm, phải nêu gương về đạo đức. Thứ ba, xây dựng đi đôi với chống. 1.2. Giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong việc xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay – vai trò và nội dung 1.2.1. Lối sống sinh viên, tầm quan trọng của xây dựng lối sống sinh viên 1.2.1.1. Khái niệm lối sống Trong lịch sử, khái niệm lối sống được các nhà nghiên cứu tiếp cận ở nhiều góc độ khác nhau. Cụ thể là: Cách tiếp cận của các nhà kinh tế học. Cách tiếp cận của các nhà tâm lý học. 9 Cách tiếp cận của các nhà xã hội học. Có thể thấy, điểm giống nhau của các định nghĩa mà các nhà khoa học nêu ra ở chỗ, tất cả đều thừa nhận lối sống là những hoạt động sống của con người, chịu sự tác động của những điều kiện của một hình thái kinh tế - xã hội. Do đó, nếu hiểu một cách khái quát nhất, “lối sống” chính là những hoạt động sống của con người chịu sự chi phối, quy định của những điều kiện trong một hình thái kinh tế - xã hội. Như vậy, về thực chất, “lối sống” là cách thức con người ứng xử với tự nhiên và xã hội để tồn tại và phát triển. Từ những phân tích, có thể định nghĩa: lối sống là cách thức, phương thức sống của con người trong một chế độ xã hội nhất định được biểu hiện trên các lĩnh vực của đời sống như lao động, sản xuất, hoạt động chính trị, hoạt động văn hóa tinh thần và hoạt động giao tiếp hàng ngày. Từ định nghĩa trên, cần chú ý mấy điểm sau: Một là, lối sống là tổng hòa những dạng hoạt động sống ổn định của con người được vận hành theo một bảng giá trị xã hội nào đó trong sự thống nhất với các điều kiện của một hình thái kinh tế - xã hội nhất định. Đặc trưng cơ bản nhất của lối sống trực tiếp gắn với giá trị tinh thần – văn hóa của con người. Hai là, lối sống chịu sự quy định của phương thức sản xuất và toàn bộ các điều kiện sống của con người. Ba là, lối sống có tính linh hoạt và cơ động xã hội cao. Mỗi lối sống đều có đặc trưng riêng về nội dung và hình thức biểu hiện. Bốn là, để nắm bắt được đặc trưng bản chất của lối sống khi xem xét toàn bộ các hình thức hoạt động của con người cần coi trọng đặc biệt hoạt động lao động – sản xuất, các giá trị vật chất và tinh thần. Bởi lẽ, đây là hình thức hoạt động nền tảng để con người bồi dưỡng tính người và bản chất con người – xã hội. Năm là, lối sống nói chung đều mang tính chất văn hóa, là giá trị chung của lịch sử nhân loại, hướng tới chân – thiện – mỹ vừa mang tính phổ quát vừa mang tính toàn diện, vì việc biểu tượng hóa thế giới tự nhiên và xã hội thành thế giới của những biểu trưng văn hóa trong nhận thức, tình cảm và hành động của con người là đặc thù của xã hội loài người Như vậy, khái niệm lối sống theo đúng nghĩa và đầy đủ của nó là lối sống có văn hóa. Một số khái niệm liên quan đến lối sống Lẽ sống: Lẽ sống là thuật ngữ triết học, đạo đức, tâm lý để chỉ mặt ý thức của lối sống. Lẽ sống có vai trò dẫn dắt, định hướng và định tính nhằm làm cho lối sống ổn định. Lẽ sống dựa vào lý tưởng và các giá trị xã hội phản ánh tính chủ thể 10 của lối sống. Mức sống: Mức sống là thuật ngữ kinh tế - xã hội để đánh giá các nhu cầu vật chất và tinh thần đã được thỏa mãn và có thể đo lường trực tiếp bằng số lượng. Thông thường mức sống phản ánh trình độ con người đạt được trong hoạt động sản xuất. Mức sống được nâng cao là điều kiện vật chất cần thiết và có tính khách quan để cải thiện lối sống. Tuy nhiên, không thể đồng nhất mức sống với lối sống, vì lối sống còn chịu sự định hướng và định tính của lẽ sống, định hướng giá trị và môi trường sống, ... Phong cách sống: Phong cách sống là thuật ngữ tâm lý – xã hội để đánh giá và nhận định thái độ và hành vi ứng xử hàng ngày của cá nhân và của các nhóm xã hội. Vì vậy, hình thức biểu hiện của lối sống trong hoạt động xã hội và sinh hoạt của cá nhân và của các nhóm xã hội chính là phong cách sống. Môi trường sống: Môi trường sống gồm môi trường thiên nhiên, môi trường vật thể văn minh (hay còn gọi là tự nhiên thứ hai, tức là cái tự nhiên do con người tạo ra, như công viên, kiến trúc và cảnh quan đô thị, nhà ở, trường học, xí nghiệp, ...) và môi trường xã hội. 1.2.1.2.Tính qui luật của sự hình thành và phát triển lối sống Lối sống không được sinh ra cùng bản thân cá nhân con người. Với tính cách là những hoạt động và cách thức tiến hành hoạt động sống của con người, lối sống của mỗi cá nhân hay cộng đồng lại là kết quả của quá trình tích lũy hiểu biết, rèn luyện thói quen cùng sự trưởng thành về thể chất và tinh thần của chính họ. Dựa trên thành tựu nghiên cứu của các nhà khoa học trước đó, có thể khái quát quy luật hình thành và phát triển lối sống như sau: Thứ nhất, sự hình thành phát triển lên lối sống là quá trình thống nhất giữa cá nhân và xã hội; giữa nhân tố bên trong và bên ngoài; giữa những điều kiện khách quan và nhân tố chủ quan. Thứ hai, tính quy luật của sự hình thành và phát triển lối sống chính là sự thống nhất giữa giáo dục và tự giáo dục của con người. 1.2.1.3. Lối sống sinh viên, xây dựng lối sống sinh viên. Thứ nhất, khái niệm sinh viên. Sinh viên là bộ phận ưu tú của thanh niên Việt Nam, nguồn nhân lực chất lượng cao trong tương lai của đất nước. Trong thực tế, Đảng và Nhà nước ta luôn đánh giá cao vai trò, vị trí của thanh niên nói chung và sinh viên nói riêng. Sinh viên Việt Nam là một bộ phận của thanh niên Việt Nam, đây là lớp người có trình độ học vấn nhất định, nhạy bén, năng động trong việc tiếp nhận cái mới, khẳng định những giá trị mới, nhưng sự phát triển vẫn chưa hoàn thiện, ở họ vẫn còn 11 có những hạn chế nhất định: bồng bột, chủ quan, thiếu thực tế, dễ bốc đồng, ham chuộng hình thức, bệnh cá nhân, anh hùng không muốn thua kém ai, dễ bị dao động, bị chi phối bởi tác động của những tiêu cực của cơ chế thị trường dẫn đến mất phương hướng về chính trị, sa ngã về lối sống vì vậy, dễ bị kích động, bị lợi dụng mua chuộc, bị lôi kéo vào các hoạt động thiếu lành mạnh, ảnh hưởng xấu đến bản thân, gia đình và xã hội. Sở dĩ, có những nhược điểm này là vì sinh viên đang ở độ tuổi phát triển, đang định hình về mặt nhân cách, chưa từng trải, thiếu kinh nghiệm cuộc sống, do đó, việc định hướng rèn luyện cho sinh viên biết khắc phục mặt yếu, phát huy mặt mạnh của mình trong học tập, đặc biệt là việc hướng dẫn đối tượng này lựa chọn những giá trị văn hóa, lối sống văn hóa để họ có lối sống lành mạnh, có sức đề kháng chống lại những phản văn hóa. Từ đó, tạo ra được những thế hệ sinh viên góp phần thắng lợi mục tiêu của đất nước trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế. Thứ hai, xây dựng lối sống sinh viên. Từ khái niệm lối sống nói chung, chúng tôi đưa ra khái niệm lối sống sinh viên như sau: Lối sống sinh viên là cách thức, phương thức sống của sinh viên thể hiện ở sự lựa chọn các hoạt động và cách thức thực hiện các hoạt động đó trong điều kiện sống cụ thể trên các lĩnh vực như học tập, lao động sản xuất, hoạt động chính trị, hoạt động văn hóa tinh thần và hoạt động hàng ngày. Xây dựng lối sống là quá trình tác động của chủ thể đến đối tượng nhằm hình thành và hoàn thiện ở họ những nguyên tắc, chuẩn mực đúng đắn trong lối sống phù hợp với quá trình xây dựng, phát triển đất nước. Nhờ đó, mỗi cá nhân có thể tự điều chỉnh, đánh giá, hướng dẫn và kiểm soát hành vi lối sống của mình hướng tới các quá trình hiện thực hóa xã hội và con người mang tính dân tộc, hiện đại, nhân văn. Từ đây có thể hiểu: Xây dựng lối sống cho sinh viên là quá trình tác động đến sinh viên nhằm hình thành và hoàn thiện ở họ những nguyên tắc, chuẩn mực đúng đắn trong lối sống phù hợp với yêu cầu xây dựng đất nước theo định hướng XHCN. Nhờ đó, mỗi cá nhân sinh viên có thể tự điều chỉnh, đánh giá, hướng dẫn và kiểm soát hành vi lối sống của mình hướng tới các quá trình hoàn thiện xã hội và con người mang tính dân tộc, hiện đại, nhân văn. Ở đây, trong xây dựng lối sống cho sinh viên cần chú ý một số nội dung sau: Một là, lối sống mới ở Việt Nam mà chúng ta xây dựng là lối sống có chuẩn mực đạo đức, lý tưởng cao đẹp, có sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống tốt đẹp của dân tộc và tinh hoa văn hóa nhân loại. 12 Hai là, xây dựng lối sống mới chính là nhằm thực hiện mục tiêu xây dựng con người phát triển toàn diện cả thể chất, tinh thần phục vụ sự nghiệp CNH, HĐH đất nước. 1.2.1.4. Tầm quan trọng của xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay Một là, lối sống mới vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển của xã hội, hoàn thiện con người nói chung, sinh viên nói riêng. Hai là, xây dựng lối sống cho sinh viên sẽ góp phần quan trọng trong việc “phòng ngừa”, “miễn dịch” cho họ, giúp họ đứng vững trước tác động tiêu cực của mặt trái kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và sự chống phá của các thế lực thù địch. Ba là, việc xây dựng lối sống cho sinh viên còn bắt nguồn từ yêu cầu, nhiệm vụ của chính bản thân sinh viên Việt Nam hiện nay. 1.2.1.5. Nội dung, yêu cầu xây dựng lối sống sinh viên Việt Nam hiện nay Những nội dung, yêu cầu của lối sống hiện nay mà sinh viên Việt Nam cần phải xây dựng cho mình biểu hiện trên các mặt sau đây: Thứ nhất, xây dựng lối sống cho sinh viên có tình yêu quê hương, đất nước và gắn liền với yêu chủ nghĩa xã hội, yêu nhân dân ý chí vươn lên đưa đất nước thoát khỏi nghèo nàn lạc hậu. Thứ hai, xây dựng lối sống cho sinh viên có tình yêu lao động và học tập nghiên cứu khoa học, thái độ say mê, sáng tạo trong học tập, lao động vì ngày mai lập nghiệp. Thứ ba, xây dựng lối sống cho sinh viên có đạo đức trong sáng, tình nghĩa, trung thực và tiết kiệm, quan hệ ứng xử tốt đẹp với mọi người. Thứ tư, xây dựng lối sống cho sinh viên tuân thủ theo hiến pháp và pháp luật, tinh thần phục vụ nhân dân. 1.2.2. Giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh và vai trò của nó trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay 1.2.2.1. Giáo dục và giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên - Giáo dục là một quá trình hai mặt, một mặt đó là sự tác động từ bên ngoài vào đối tượng giáo dục (sự tác động của tri thức, văn hóa nhân loại thông qua nhà sư phạm đến đời sống của học sinh, sinh viên); mặt khác và chủ yếu hơn là thông qua sự tác động này mà làm cho đối tượng tự biến đổi bản thân mình, tự hoàn thiện, tự nâng mình lên qua giáo dục. - Giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là hoạt động của chủ thể giáo dục nhằm tác động một cách có hệ thống các chuẩn mực và nguyên tắc đạo đức cách mạng cho đối tượng giáo dục với mục đích hình thành ở đối tượng ý thức đạo đức, tình cảm đạo đức đúng đắn, hành vi đạo đức phù hợp, có lối sống lành mạnh để họ có định hướng đúng trong quá trình phát triển hoàn thiện nhân cách. - Giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên là hoạt động của chủ 13 thể giáo dục nhằm tác động một cách có hệ thống các chuẩn mực và nguyên tắc đạo đức cách mạng cho sinh viên với mục đích hình thành ở sinh viên ý thức đạo đức, tình cảm đạo đức, hành vi đạo đức phù hợp, có lối sống lành mạnh để họ có định hướng đúng trong quá trình phát triển hoàn thiện nhân cách. - Bản chất của giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên. Giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên là quá trình bao gồm nhiều yếu tố nội tại, chúng tác động biện chứng lẫn nhau. Tổng hòa đặc trưng của các yếu tố nội tại chỉ là biểu hiện bản chất của quá trình này. Một là, mục tiêu giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên là nhằm hướng các quan niệm đạo đức từ trạng thái tự phát sang tự giác, nâng cao trình độ nhận thức đạo đức và đưa đến cho sinh viên những tri thức đạo đức, tình cảm, lý tưởng đạo đức đúng đắn làm cơ sở cho niềm tin và hành vi đạo đức trong xây dựng lối sống có văn hóa theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh Hai là, chủ thể giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh tác động tích cực tự giác sáng tạo đến đối tượng giáo dục. Ba là, đối tượng giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh, xây dựng lối sống chính là lực lượng sinh viên. Bốn là, nội dung, chương trình, phương pháp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên được tổ chức khoa học, hiện đại, cập nhật gắn với hình thức phương pháp giáo dục tiên tiến, linh hoạt, phong phú. 1.2.2.2. Vai trò của giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay Một là, giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh sẽ góp phần định hướng trong quá trình xây dựng lối sống mới văn minh tiến bộ cho sinh viên Việt Nam hiện nay. - Hai là, giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh góp phần tạo động lực tinh thần khuyến khích sinh viên tự giác, học tập rèn luyện xây dựng lối sống mới. - Ba là, giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh cho sinh viên là một trong những biện pháp giúp họ đứng vững trước tác động tiêu cực mặt trái kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và sự chống phá của các thế lực thù địch. 1.2.3. Nội dung giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay Thứ nhất, giáo dục phẩm chất trung với nước, hiếu với dân suốt đời đấu tranh cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, giải phóng giai cấp, giải phóng con người. đường lập thân, lập nghiệp và cũng là từng bước xây dựng nhân cách cho mình. Thứ hai, giáo dục những phẩm chất: cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, đời sống trong sáng cho sinh viên. Thứ ba, giáo dục cho sinh viên sống có lý tưởng cao đẹp, niềm tin đối với sự 14 nghiệp cách mạng, công cuộc đổi mới do Đảng lãnh đạo, ý thức tự giác vươn lên trong học tập, lao động vì ngày mai lập thân, lập nghiệp. Thứ tư, giáo dục tinh thần đoàn kết, tinh thần tập thể, tinh thần quốc tế trong sáng, ý thức chấp hành pháp luật chống chủ nghĩa cá nhân cho sinh viên. Thứ năm, giáo dục lòng nhân ái, vị tha, sống có tình nghĩa, khoan dung, ứng xử tốt đẹp trong các quan hệ xã hội. Tiểu kết chương 1 Chủ tịch Hồ Chí Minh là vị lãnh tụ muôn vàn kính yêu của chúng ta, người sáng lập, lãnh đạo và rèn luyện Đảng ta, cả cuộc đời chiến đấu, hy sinh không mệt mỏi vì độc lập, tự do của dân tộc và hạnh phúc của nhân dân. Người đã để lại cho chúng ta một di sản quý báu về tư tưởng và tấm gương đạo đức cách mạng trong sáng, mẫu mực, cao đẹp. Đó cũng là sự kết tinh những giá trị tốt đẹp nhất của dân tộc Việt Nam và là sự kế thừa tinh hoa văn hóa của nhân loại. Các giá trị trong tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh sẽ mãi là tài sản vô giá mà Người đã để lại cho thế hệ mai sau. Các giá trị này sẽ mãi đồng hành cùng dân tộc và đóng vai trò to lớn đối với cách mạng nước ta. Vai trò của các giá trị này mang tính định hướng, là cơ sở cho việc chuẩn hóa các giá trị đạo đức và được hiện thực hóa trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hôm nay. Thanh niên trong đó có sinh viên là chủ nhân tương lai của đất nước, là rường cột của nước nhà, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, Đảng ta luôn đặt thanh niên ở vị trí trung tâm trong chiến lược bồi dưỡng và phát huy nhân tố nguồn lực con người. Do đó, để có thể góp phần xây dựng đất nước trong giai đoạn hiện nay thì việc xây dựng ngay từ đầu lối sống lành mạnh có tính định hướng, mở đường là việc làm rất cần thiết. Bởi lẽ, lối sống mới vừa là mục tiêu, vừa là động lực thúc đẩy phát triển của xã hội, hoàn thiện con người nói chung, sinh viên nói riêng, lối sống góp phần vào việc “phòng ngừa”, “miễn dịch” cho toàn xã hội, đặc biệt là sinh viên – người trí thức tương lai của dân tộc trước tác động mặt trái của nền kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế, cũng như âm mưu “diễn biến hòa bình” của các thế lực thù địch. Tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh là một hệ thống các quan điểm của Người về các chuẩn mực đạo đức, các nguyên tắc đạo đức. Đây là những giá trị có ý nghĩa rất lớn giúp cho sinh viên hình thành lối sống mới, đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp cách mạng. Vì vậy, việc quán triệt học tập và làm theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong giai đoạn hiện nay sẽ góp phần quyết định đối với quá trình xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam. Bởi lẽ, việc làm này sẽ tạo ra động lực và sức mạnh to lớn thúc đẩy sự nghiệp đổi mới, thực hiện thắng lợi công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Đúng như Trần Văn Giàu đã viết: “Người ta không thể trở thành một cụ Hồ Chí Minh nhưng ở cụ Hồ Chí Minh mỗi người có thể học được một số điều làm cho 15 mình trở nên tốt hơn” [52, tr.45]. CHƯƠNG 2 MỘT SỐ NHÂN TỐ TÁC ĐỘNG, THỰC TRẠNG GIÁO DỤC TƯ TƯỞNG ĐẠO ĐỨC HỒ CHÍ MINH TRONG XÂY DỰNG LỐI SỐNG CHO SINH VIÊN VIỆT NAM HIỆN NAY VÀ MỘT SỐ VẤN ĐỀ ĐẶT RA 2.1. Một số nhân tố khách quan và chủ quan tác động đến giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong việc xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay 2.1.1. Những nhân tố khách quan 2.1.1.1. Kinh tế thị trường 2.1.1.2. Toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế 2.1.1.3. Những nhân tố văn hóa giáo dục Một là, các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc là động lực, là điều kiện thuận lợi trong công tác giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên. Hai là, môi trường xã hội, môi trường học đường. 2.1.1.4. Ảnh hưởng của thông tin truyền thông và nghệ thuật đến việc giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên. 2.1.2. Những nhân tố chủ quan 2.1.2.1. Sự quan tâm của các cấp ủy Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội 2.1.2.2. Vai trò của nhà trường, giáo dục học đường và sự tự giác, tự giáo dục học tập của bản thân sinh viên 2.1.2.3. Vai trò của gia đình và giáo dục gia đình 2.2. Thực trạng giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay 2.2.1. Những ưu điểm trong hoạt động giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh nhằm xây dựng lối sống cho sinh viên Việt Nam hiện nay 2.2.1.1. Hoạt động của cấp ủy Đảng, Nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội trong giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh nhằm xây dựng lối sống cho sinh viên Một là, trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước ta luôn quan tâm đến giáo dục nói chung, giáo dục đạo đức nói riêng và ban hành nhiều nghị quyết, văn bản có tác động trực tiếp đến chủ thể giáo dục, đến đối tượng, nội dung, phương pháp giáo dục nói chung, giáo dục đạo đức nói riêng. Hai là, các tổ chức chính trị - xã hội nói chung và ở các nhà trường nói riêng 16 (Đoàn thanh niên, Hội sinh viên) đều có nhiều chuyển biến tích cực trong giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh nhằm xây dựng lối sống cho sinh viên. 2.2.1.2. Hoạt động của nhà trường trong giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh nhằm xây dựng lối sống cho sinh viên Thời gian qua, các trường đã tích cực tổ chức các hoạt động giáo dục đạo đức, thực hành tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên, cụ thể là: Một là, các nhà trường đã chủ động triển khai tốt việc đưa môn tư tưởng Hồ Chí Minh vào giảng dạy cho sinh viên thành môn học bắt buộc với 3 đơn vị học trình (45 tiết). Điều này có vai trò vô cùng quan trọng và có tác động một cách trực tiếp đến việc giáo dục đạo đức, lối sống cho sinh viên. Hai là, nhiều nội dung chương trình giáo dục đạo đức trong xây dựng lối sống sinh viên đã bám sát tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. Ba là, giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh hướng vào việc hình thành người sinh viên phát triển toàn diện nhân cách phong phú, giúp họ đứng vững trước tác động tiêu cực của kinh tế thị trường, hội nhập quốc tế và sự chống phá của kẻ thù trong xây dựng lối sống của mình. Bốn là, triển khai mạnh mẽ cuộc vận động học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh và hoạt động của các tổ chức chính trị trong nhà trường đã có những chuyển biến tích cực trong giáo dục rèn luyện đạo đức, lối sống cho sinh viên theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh. 2.2.1.3. Các trường đại học, cao đẳng đã chủ động chuẩn hóa các nội dung, đa dạng hóa các hình thức và phương pháp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên Những kết quả đạt được từ việc chuẩn hóa nội dung, chương trình giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh nhằm xây dựng lối sống cho sinh viên, tác giả đã trình bày ở mục 2.2.1.2. Ở đây, tác giả chủ yếu làm rõ những hoạt động của nhà trường về các hình thức, phương pháp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên, cụ thể là: Thứ nhất, Giáo dục đạo đức mới thông qua giảng dạy học tập các môn học lý luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh. Thứ hai, về phương pháp giáo dục đạo đức thông qua môn học tư tưởng Hồ Chí Minh, ngoài việc lồng ghép vào nội dung bài giảng, giảng viên chủ động đưa ra các chủ đề về đạo đức theo tư tưởng Hồ Chí Minh vào các giờ Xêmina và hướng dẫn, gợi ý, dẫn dắt sinh viên thể hiện các quan điểm, nhận thức và thái độ về đạo đức, lẽ sống của mình. 17 Thứ ba, giáo dục đạo đức, xây dựng lối sống thông qua những tấm gương đạo đức trong sáng của các thế hệ đi trước và cả trong cuộc sống hiện tại, đặc biệt là học tập tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh là một công việc hết sức cần thiết trong giáo dục đạo đức cho các thế hệ sinh viên hôm nay trong xây dựng lối sống. Thứ tư, giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên thông qua thu hút sinh viên vào các phong trào chính trị - xã hội thực tiễn. Thứ năm, giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên thông qua phương tiện thông tin đại chúng và nghệ thuật. 2.2.1.4. Sự tích cực chủ động tự giác học tập rèn luyện theo tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống của bản thân sinh viên - Về nhận thức: Sinh viên đã bước đầu có nhận thức đúng đắn hơn về vai trò đạo đức nói chung, đạo đức Hồ Chí Minh nói riêng trong xây dựng lối sống. Từ đó, xây dựng niềm tin vào các chính sách đổi mới của Đảng, chấp hành pháp luật của Nhà nước, có quan điểm sống tích cực. - Về thực tiễn: Thúc đẩy sinh viên có hành vi đạo đức trong sáng trong quan hệ với nhà trường, xã hội, với bản thân. Sự chủ động của các chủ thể trong việc giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh nhằm xây dựng lối sống cho sinh viên cũng như sự tự giác học tập, rèn luyện đạo đức của sinh viên, đã đạt được những kết quả nhất định, có thể khái quát kết quả như sau: Thứ nhất, xây dựng lối sống mới trong học tập, nghiên cứu khoa học và lao động của sinh viên Thứ hai, trong hoạt động chính trị xã hội của sinh viên. Thứ ba, trong hoạt động văn hóa giao tiếp, ứng xử hàng ngày của sinh viên. Có thể nói, sinh viên Việt Nam hiện nay nói chung là tốt, mọi việc đều hăng hái xung phong, không ngại khó khăn, có chí tiến thủ. Thế hệ sinh viên Việt Nam ngày nay vẫn xứng đáng với niềm tin yêu, sự khen ngợi và kỳ vọng của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Vì vậy, Đảng cần phải chăm lo giáo dục đạo đức cách mạng cho họ, đào tạo họ thành những người thừa kế xây dựng xã hội chủ nghĩa vừa “hồng” vừa “chuyên”. 2.2.2. Những hạn chế trong giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên 2.2.2.1. Những hạn chế trong lĩnh vực nhận thức và hoạt động của các chủ thể giáo dục Thứ nhất, tình trạng thiên về “dạy chữ” buông lỏng “dạy người” vẫn còn tồn tại. Đồng thời, phương pháp giáo dục nặng về áp đặt, thường khuyến khích tiếp thu kiến thức một cách máy móc, chưa khuyến khích sự năng động, sáng tạo của người học, chưa coi trọng bồi dưỡng cho sinh viên năng lực độc lập tư duy và năng lực thực hành. Thời lượng dành cho việc giảng dạy các môn khoa học Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, 18 trong trường ngày một ít dần so với mục đích yêu cầu đặt ra. Thứ hai, nhiều cấp ủy Đảng, Nhà trường chưa thật sự chăm lo đầy đủ để nâng cao trình độ các mặt cho lực lượng giảng viên môn tư tưởng Hồ Chí Minh một cách cụ thể, đúng mức. Thứ ba, tổ chức Đoàn Thanh niên, sinh viên chưa phát huy hết vai trò, nhiều cấp Đoàn, Hội chưa chủ động đề ra kế hoạch riêng của đơn vị còn trông chờ chương trình, kế hoạch của cấp trên; thiên về phát động những phong trào bề nổi, chạy theo thành tích mà không chú trọng đến tính hiệu quả; nặng về tuyên truyền, biểu dương lực lượng nhưng ít chú ý đến vận động, thuyết phục học viên. Cán bộ Đoàn, Hội chưa thật sự gần gũi với sinh viên, chưa trở thành những người bạn thân thiết của sinh viên. Thứ tư, ngoài ra, việc quản lý, tập hợp thanh niên trong tình hình mới khó khăn hơn. Điều kiện, phương tiện hoạt động của Đoàn Thanh niên, Hội sinh viên, chính sách cho cán bộ đoàn còn bất cập. Bên cạnh đó, năng lực, trình độ của không ít cán bộ đoàn chưa đáp ứng được yêu cầu thực tế; khả năng tập hợp, tổ chức phong trào thanh niên trong công tác thanh niên còn hạn chế. Thư năm, trong cuộc sống gia đình lẫn ngoài xã hội, nhiều bậc ông bà, cha mẹ chưa thật sự là những tấm gương sáng cho con trẻ noi theo; không ít phụ huynh chưa nhận thức rõ ý nghĩa của việc giáo dục trong gia đình, không quan tâm tới việc học tập, rèn luyện của con em, phó mặc việc đó cho nhà trường. Cá biệt có một số phụ huynh chỉ quan tâm đầu tư cho việc học mà bỏ hẳn, thậm chí coi thường việc giáo dục, rèn luyện nhân cách, lối sống cho con cái. Không chú ý tới giáo dục lại hay dùng tiền để nuông chiều, nhiều bậc cha mẹ đã vô tình đẩy con em mình đến với các tệ nạn xã hội. 2.2.2.2. Những hạn chế về nội dung chương trình giáo dục đạo đức, hình thức phương pháp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên ở các trường đại học, cao đẳng hiện nay Thứ nhất, những hạn chế về nội dung, chương trình giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống cho sinh viên. Thứ hai, những hạn chế về hình thức, phương pháp giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh trong xây dựng lối sống sinh viên. 2.2.2.3. Những hạn chế trong học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh nhằm xây dựng lối sống của chính bản thân sinh viên Những hạn chế trong công tác giáo dục (trong đó có giáo dục tư tưởng đạo đức Hồ Chí Minh) trong xây dựng lối sống cho sinh viên đã là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng xuống cấp về đạo đức, lối sống của một bộ phận sinh viên hiện nay, cụ thể là: Thứ nhất, trong học tập, nghiên cứu và lao động.