Giáo dục nghệ thuật cho bộ đội hiện nay qua ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ(sáng tác từ năm 1944 đến năm 1975)
dưỡng, hoàn thiện nhân cách người quân nhân cách mạng, giữ vững
và phát huy phẩm chất BĐCH trong thời kỳ mới.
7. Nghiên cứu GDNT cho bộ đội hiện nay qua ca khúc về
BĐCH là nghiên cứu mang tính ứng dụng đầu tiên trong quân đội
trên cơ sở vận dụng, tổng hợp lý thuyết chung về GDNT và GDNT
qua ca khúc về BĐCH của những nhà nghiên cứu về nghệ thuật,
GDNT, âm nhạc, ca khúc cách mạng trong và ngoài nước. Vì là
nghiên cứu bước đầu, luận án chỉ tập trung khai thác những khía cạnh
cơ bản chung nhất, có tính khả thi trong triển khai thực hiện và gắn
với yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng nhân tố con người của quân đội hiện
nay. Tuy nhiên, những vấn đề đã nghiên cứu này là cơ sở để tiếp tục
phát huy và hướng tới cho những nghiên cứu khác có tính ứng dụng
rộng hơn và toàn diện hơn trong lĩnh vực GDNT.
24
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong quá trình giáo dục, bồi dưỡng quân nhân đáp ứng yêu cầu
nhiệm vụ xây dựng và chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam,
GDNT có vai trò hết sức quan trọng. Thông qua các loại hình GDNT,
trong đó có giáo dục âm nhạc, sẽ góp phần giáo dục, bồi dưỡng nhu
cầu nhận thức và thị hiếu thẩm mỹ cho bộ đội, hoàn thiện nhân cách
người quân nhân cách mạng - nhân cách Bộ đội Cụ Hồ.
Thực tiễn 70 năm xây dựng, trưởng thành, chiến đấu và chiến
thắng của Quân đội nhân dân Việt Nam đã khẳng định rằng, hoạt
động GDNT cho bộ đội qua các ca khúc về BĐCH, nhất là các ca
khúc sáng tác từ năm 1944 đến năm 1975 là hoạt động không thể
thiếu trong đời sống văn hóa tinh thần của bộ đội. Các ca khúc về
BĐCH thuộc dòng CKCM Việt Nam, là sản phẩm văn hóa của một
thời đại mới, thời đại mà cả dân tộc ta đã cống hiến, hy sinh trong hai
cuộc kháng chiến nhằm giành lại độc lập, tự do, thống nhất đất nước.
Vì vậy, nó có vai trò rất to lớn trong đời sống tinh thần của bộ đội, đặc
biệt khi được sử dụng làm “chất liệu” GDNT cho bộ đội.
Nhận thức rõ vai trò của GDNT cho bộ đội qua ca khúc về
BĐCH, những năm qua, hoạt động GDNT cho bộ đội qua ca khúc về
BĐCH đã được các cơ quan, đơn vị trong toàn quân triển khai tích cực,
đem lại nhiều kết quả rất đáng khích lệ. Tuy nhiên, hoạt động GDNT
cho bộ đội qua ca khúc về BĐCH vẫn còn những hạn chế, bất cập cả
trong nhận thức và cả trong tổ chức hoạt động thực tiễn.
Trong giai đoạn hiện nay, trước yêu cầu, nhiệm vụ xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam XHCN, yêu cầu, nhiệm vụ huấn luyện,
sẵn sàng chiến đấu và thực hiện chức năng, nhiệm vụ đội quân chiến
đấu, công tác và lao động sản xuất của Quân đội nhân dân Việt Nam
nói chung, của mỗi cơ quan, đơn vị trong quân đội nói riêng trong bối
cảnh mới của tình hình thế giới, khu vực và trong nước, thì hơn lúc
1
nào hết, hoạt động GDNT cho bộ đội qua ca khúc về BĐCH càng trở
nên quan trọng và cấp thiết.
Trong thời gian qua, có nhiều công trình nghiên cứu từ các
góc độ tiếp cận khác nhau đã đi sâu luận giải về GDNT, đã đưa ra
được những kết quả nghiên cứu về lý luận và thực tiễn có giá trị về
mặt khoa học. Tuy nhiên, vẫn còn thiếu vắng những công trình
chuyên sâu nghiên cứu về GDNT cho bộ đội qua ca khúc về BĐCH,
nhất là các ca khúc sáng tác từ năm 1944 đến năm 1975. Chính vì
vậy, NCS lựa chọn vấn đề “Giáo dục nghệ thuật cho bộ đội hiện nay
qua ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ (sáng tác từ năm 1944 đến năm 1975)”
làm đề tài luận án của mình.
2. Mục đích nghiên cứu
Trên cơ sở lý luận về GDNT và GDNT qua ca khúc về BĐCH,
phân tích, bàn luận, đánh giá thực trạng, đề xuất giải pháp ứng dụng
kết quả nghiên cứu trong GDNT cho bộ đội hiện nay qua ca khúc về
BĐCH, đáp ứng yêu cầu giáo dục nhận thức thẩm mỹ cho bộ đội,
giáo dục và hoàn thiện nhân cách quân nhân.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu: Giáo dục nghệ thuật cho bộ đội
qua ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ.
3.2. Phạm vi nghiên cứu:
Về lý luận, các tài liệu nước ngoài được luận án sử dụng trong
nghiên cứu tổng quan về giáo dục nghệ thuật chủ yếu là tài liệu của Nga
được sưu tầm từ nguồn Thư viện điện tử của Viện GDNT thuộc Viện
Hàn lâm GDNT Nga từ năm 1999 đến nay. Bên cạnh đó nghiên cứu,
tổng hợp, kế thừa các tài liệu nước ngoài về nghệ thuật và GDNT đã
được dịch và một số công trình của các tác giả trong nước. Các ca khúc
về BĐCH sáng tác giai đoạn từ năm 1944 đến năm 1975 được NCS
nghiên cứu tập trung trong tuyển tập “ Anh bộ đội Cụ Hồ qua các tác
phẩm âm nhạc” của Trường Đại học VHNT Quân đội sưu tầm”. Bên
GDNT trong xã hội, đồng thời lại mang những tính đặc thù riêng biệt.
Chính điều đó làm cho GDNT trong quân đội có sức mạnh tác động
đặc biệt và chiếm một vị trí riêng trong thế giới tinh thần của bộ đội.
Việc nâng cao và phát triển phong phú đời sống tinh thần của bộ đội
không chỉ là một nhu cầu tất yếu, thường xuyên và khách quan của
những người lính mà còn là tiêu chuẩn của sự phát triển quân đội và
tiến bộ xã hội. Có thể nói, hoạt động này là một trong những phương
thức chủ yếu để đáp ứng nhu cầu giải trí lành mạnh; đưa cái đẹp vào
cuộc sống của bộ đội, hình thành, củng cố và phát triển những phẩm
chất văn hoá cho cán bộ, chiến sĩ; đào tạo bồi dưỡng con người mới
cho quân đội và đất nước.
5. Trong thời gian qua, dưới sự chỉ đạo của Quân ủy Trung
ương, BQP, TCCT, cấp ủy, lãnh đạo, chỉ huy, các cơ quan chính trị
các cấp ở các ĐVCS đã chăm lo, nâng cao đời sống tinh thần của bộ
đội bằng việc tổ chức hoạt động GDNT cho bộ đội qua ca khúc về
BĐCH (sáng tác từ năm 1944 đến năm 1975). Qua đó, đã góp phần
giáo dục lý tưởng cách mạng, khơi dậy niềm tự hào dân tộc, truyền
thống của quân đội, tinh thần đoàn kết, kỷ luật, danh dự, trách nhiệm
quân nhân, nhằm giữ vững và phát huy phẩm chất BĐCH trong thời
kỳ. Tuy nhiên, hoạt động GDNT cho bộ đội qua ca khúc về BĐCH
vẫn còn những hạn chế, bất cập. Những kết quả đạt được và những
hạn chế, bất cập trong hoạt động GDNT cho bộ đội qua ca khúc về
BĐCH có cả nguyên nhân khách quan và chủ quan, trong đó nguyên
chủ quan là chủ yếu.
6. Trên cơ sở bàn luận về những kết quả nghiên cứu về lý luận,
thực trạng GDNT cho bộ đội qua ca khúc về BĐCH (sáng tác từ năm
1944 đến năm 1975), tác giả luận án đã đi sâu bàn luận những giải
pháp ứng dụng kết quả nghiên cứu về GDNT cho bộ đội qua ca khúc
về BĐCH để góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả GDNT cho bộ
đội qua ca khúc về BĐCH trong thời kỳ mới, góp phần giáo dục, bồi
2
23
KẾT LUẬN
Trên cơ sở kết quả nghiên cứu và những vấn đề được trình bày
trên, NCS rút ra một số kết luận như sau:
1. GDNT nói chung, GDNT qua ca khúc về BĐCH nói riêng là
một hoạt động xã hội, gắn liền với các thiết chế xã hội và vai trò con
người. Mục tiêu xây dựng và phát triển xã hội của mọi quốc gia, dân
tộc tiên tiến là bằng mọi phương thức và biện pháp của giáo dục để
hướng tới xây dựng và đào tạo con người, nhằm giúp cho quá trình
hình thành và phát triển đầy đủ con người vật chất và tinh thần đạt tới
chân, thiện, mỹ. GDNT qua ca khúc về BĐCH là một lĩnh vực có khả
năng mang đến cho con người những nhận thức thẩm mỹ, những tri
thức, kỹ năng, năng lực thưởng thức, sáng tạo về nghệ thuật, nâng
cao, phát triển các giá trị tinh thần, hình thành, bồi dưỡng, hoàn thiện
nhân cách quân nhân.
2. GDNT qua khúc về BĐCH trong quân đội là hoạt động có
tổ chức, được tiến hành bởi các chủ thể, lực lượng khác nhau, thông
qua những hình thức, phương pháp phong phú, đa dạng nhằm thoả
mãn nhu cầu và nâng cao năng lực thưởng thức, sáng tạo nghệ thuật,
từ đó bồi dưỡng, phát triển các giá trị văn hoá trong nhân cách cán
bộ, chiến sĩ, góp phần xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện.
3. Trên cơ sở lý luận chung về GDNT và GDNT qua ca khúc
về BĐCH, nhất là làm rõ giá trị của các ca khúc về BĐCH sáng tác từ
năm 1944 đến năm 1975, luận án đã phân tích và khẳng định sự cần
thiết và đúng đắn khi lựa chọn ca khúc về BĐCH sáng tác giai đoạn
từ năm 1944 đến năm 1975 làm chất liệu để thực hiện GDNT cho bộ
đội, thông qua đó hướng tới thực hiện giáo dục chính trị, tư tưởng,
đạo đức, lối sống cho bộ đội, yếu tố bảo đảm cho giữ vững và phát
huy phẩm chất BĐCH thời kỳ mới.
4. Là một lĩnh vực, bộ phận đặc thù của đời sống văn hóa tinh
thần xã hội, GDNT trong quân đội vừa có đặc điểm chung với lĩnh vực
cạnh đó nghiên cứu mở rộng thêm các ca khúc về BĐCH trong tuyển
tập: “Những khúc quân hành vượt thời gian” (2004), Nxb Quân đội
Nhân dân; “Hát trên đường đánh giặc” (1999), Nxb Trẻ và tuyển tập ca
khúc “Hành khúc ngày và đêm” (2004), Nxb Hà Nội.
Về thực tiễn, nghiên cứu GDNT cho bộ đội hiện nay qua các
ca khúc về BĐCH khảo sát ở một số đơn vị tiêu biểu là các đơn vị cơ
sở (ĐVCS), các học viện, nhà trường đào tạo sĩ quan kỹ thuật, sỹ
quan chính trị, đơn vị nghệ thuật trong khoảng thời gian từ năm 2002
trở lại đây.
4. Giả thuyết làm việc
GDNT qua các ca khúc về BĐCH sẽ hướng tới nâng cao năng
lực thưởng thức, cảm thụ, biểu diễn ca khúc về BĐCH, định
hướng thị hiếu âm nhạc, đảm bảo cho sự phát triển nhận thức
thẩm mỹ cho bộ đội, nâng cao và làm phong phú đời sống tinh
thần, giáo dục lý tưởng cách mạng, hoàn thiện nhân cách quân
nhân trong trường hợp:
4.1. Vấn đề này tại các học viện, nhà trường, đơn vị cơ sở
trong quân đội được làm rõ từ cơ sở lý luận về GDNT và GDNT qua
ca khúc về BĐCH.
4.2. Trong thực tiễn việc đào tạo chiến sỹ - nghệ sĩ, các vấn đề
lý thuyết âm nhạc, về ca khúc BĐCH, kỹ năng, kỹ xảo biểu diễn,
kiến thức lịch sử, văn hóa truyền thống dân tộc cần là nguồn tri thức
tổng hợp điều khiển toàn bộ quá trình phát triển tư duy sáng tạo, biểu
diễn của người nghệ sỹ. Ở các đơn vị cơ sở, các học viện nhà trường,
giá trị của các ca khúc này cùng với hình thức và phương pháp giáo
dục nghệ thuật cho bộ đội qua ca khúc về BĐCH cần là điều kiện để
bộ đội nâng cao năng lực thẩm mỹ, cảm thụ, thẩm định ca khúc về
BĐCH, có sự lựa chọn đúng đắn những tác phẩm âm nhạc chân
chính, thỏa mãn và nâng cao đời sống tinh thần, định hướng nhân
cách, giáo dục chính trị, tự giáo dục để đạt mục tiêu giáo dục toàn diện.
22
3
4.3. Các giải pháp được xây dựng có cơ sở lý luận và thực tiễn
phù hợp với đặc điểm của môi trường văn hóa quân sự, phù hợp với
thực tiễn hoạt động văn hoá nghệ thuật (VHNT) của đất nước hiện
nay và phù hợp với yêu cầu nâng cao đời sống tinh thần của bộ đội,
đặc biệt là nhu cầu về thưởng thức ca khúc về BĐCH trong giai đoạn
cách mạng hiện nay.
5. Lý thuyết, phương pháp nghiên cứu
Luận án được triển khai trên quan điểm của chủ nghĩa Mác Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và đường lối văn hóa văn nghệ của
Đảng; lý thuyết về sự lây lan của Vưgốtxki và quan điểm về sự tiếp
nhận nghệ thuật của Mỹ học Mác - Lênin được sử dụng làm cơ sở để
bàn luận những vấn đề nghiên cứu đặt ra của luận án.
Luận án sử dụng phương pháp điền dã dân tộc học làm
phương pháp chủ đạo. Ngoài ra còn sử dụng phương pháp tiếp
cận liên ngành; phân tích, tổng hợp các tài liệu là nội dung
chương trình, giáo trình giảng dạy âm nhạc của Trường Đại học
VHNT Quân đội, các báo cáo công tác văn hóa văn nghệ của các
đơn vị trong toàn quân, kết hợp phỏng vấn sâu các nhà quản lý,
các nghệ sỹ sáng tạo, các nhà chỉ đạo nghệ thuật, công chúng là
bộ đội trong nghiên cứu đánh giá thực trạng hoạt động GDNT
cho bộ đội hiện nay qua ca khúc về BĐCH sáng tác từ năm 1944
đến năm 1975.
6. Những kết quả và đóng góp của luận án
- Hệ thống một cách cơ bản lý luận chung về GDNT.
- Hình thành lý luận chung về ca khúc BĐCH.
- Phân tích lý luận và những nhân tố tác động đến GDNT cho
bộ đội hiện nay qua ca khúc về BĐCH.
- Cung cấp thông tin và đánh giá một cách toàn diện về thực
trạng GDNT cho bộ đội hiện nay qua ca khúc về BĐCH (các đơn vị
nghệ thuật, học viện, nhà trường, ĐVCS).
- Giáo dục nhận thức về ca khúc BĐCH
- Giáo dục thông qua ca khúc về BĐCH
3.2.5. Xây dựng chương trình, nội dung giáo dục nghệ thuật
qua ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ
- Xây dựng chương trình GDNT đối với các trường đào tạo sĩ quan
- Xây dựng chương trình GDNT đối với các ĐVCS
3.2.6. Tăng cường cơ sở vật chất, trang thiết bị, kinh phí hoạt
động giáo dục nghệ thuật cho bộ đội qua ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ.
Tiểu kết chương 3
Từ những kết quả nghiên cứu đã đạt được về lý luận GDNT và
thực tiễn GDNT cho bộ đội hiện nay qua ca khúc về BĐCH, luận bàn
để làm thế nào ứng dụng hiệu quả việc GDNT cho bộ đội hiện nay
qua ca khúc về BĐCH. Năm vấn đề đã được bàn luận trên chính là hệ
thống giải pháp nhằm ứng dụng hiệu quả cho GDNT qua ca khúc về
BĐCH trong quân đội hiện nay. Các giải pháp này vừa có tính cơ
bản, vừa có tính ứng dụng vào thực tiễn GDNT cho bộ đội hiện nay
qua ca khúc về BĐCH. Các giải pháp có quan hệ chặt chẽ với nhau
và cần được thực hiện đồng bộ. Trong đó, có thể coi giải pháp bồi
dưỡng, nâng cao năng lực thưởng thức ca khúc về BĐCH và giáo dục
thị hiếu về ca khúc BĐCH cho bộ đội hiện nay là giải pháp quan
trọng hàng đầu và có tính chi phối các giải pháp khác. Giải pháp này
nếu được thực hiện triệt để sẽ tạo ra sự thay đổi toàn diện trong
phương thức giáo dục chính trị, tư tưởng cho bộ đội hiện nay, phát
huy hiệu quả tiềm năng giáo dục của nghệ thuật, phát huy được tối đa
sức sáng tạo và cống hiến của nghệ sĩ, khuyến khích được sự tự
nguyện thưởng thức nghệ thuật của bộ đội. Thực hiện tốt giải pháp
này là tiền đề cho sự phát triển hiệu quả GDNT qua ca khúc về
BĐCH trong quân đội hiện nay và tương lai.
4
21
trong các hoạt động văn hóa, văn nghệ nói chung của bộ đội và chỉ
được nhìn nhận như là những hoạt động giải trí, thỏa mãn và nâng
cao đời sống tinh thần cho bộ đội. Nhận thức này đã làm hạn chế cho
việc khai thác, phát huy giá trị của ca khúc về BĐCH trong xây dựng
và phát triển toàn diện nhân cách quân nhân. Hay nói cách khác,
GDNT cho bộ đội qua ca khúc về BĐCH trong quân đội hiện nay
mới chỉ phát huy được chức năng giao lưu, giải trí mà quên đi vai trò
giáo dục thẩm mỹ vốn là chức năng bao trùm của các loại hình nghệ
thuật, trong đó có loại hình âm nhạc và cụ thể hơn là ca khúc về
BĐCH. Bởi vậy GDNT qua ca khúc về BĐCH trong quân đội hiện
nay chưa được hình thành như một hệ thống giáo dục toàn diện,
thống nhất về nội dung, hình thức, biện pháp dựa trên một cơ sở lý
luận chung về GDNT. Cũng bởi vậy, ca khúc về BĐCH chưa thực sự
được nghiên cứu như là một chất liệu để GDNT cho bộ đội, thông
qua đó thực hiện những mục đích giáo dục khác của hoạt động quân
sự và chưa có cơ sở lý luận để tổ chức thực hiện. Những vấn đề này
càng khẳng định cho việc cần căn cứ vào lý luận về GDNT để hình
thành nên những biện pháp nhằm ứng dụng hiệu quả GDNT cho bộ
đội hiện nay qua ca khúc về BĐCH, đây cũng chính là mục tiêu trọng
tâm của những vấn đề nghiên cứu mà luận án hướng tới. Luận án bàn
tới một số biện pháp cơ bản sau:
3.2.1. Bồi dưỡng, nâng cao năng lực thưởng thức ca khúc về
Bộ đội Cụ Hồ cho bộ đội hiện nay
3.2.2. Giáo dục thị hiếu về ca khúc Bộ đội Cụ Hồ cho bộ đội hiện nay
3.2.3. Nâng cao nhận thức về vai trò của lực lượng nghệ sỹ các
đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp và đội ngũ cán bộ chính trị, hạt nhân văn
hóa, văn nghệ các ĐVCS trong GDNT cho bộ đội
3.2.4. Xây dựng phương thức GDNT qua ca khúc về BĐCH
Luận án tập trung bàn tới phương thức GDNT cho bộ đội qua
ca khúc về BĐCH ở hai khía cạnh sau:
- Vận dụng lý thuyết về sự lây lan của Vưgốtxki và quan điển
về sự tiếp nhận nghệ thuật của Mỹ học Mác - Lênin để chứng minh
sự tác động của GDNT qua ca khúc về BĐCH tới thưởng thức nghệ
thuật, hình thành thị hiếu nghệ thuật, góp phần định hướng tới sự phát
triển toàn diện nhân cách quân nhân.
- Hình thành và xây dựng một số biện pháp cơ bản ứng dụng
nâng cao hiệu quả GDNT cho bộ đội hiện nay qua ca khúc về BĐCH.
7. Cấu trúc của luận án
Luận án gồm 227 trang được chia làm 2 phần, phần chính
văn và phần phụ lục. Phần chính văn gồm 150 trang: mở đầu (8
trang), kết luận (3 trang), tài liệu tham khảo (12 trang), nội dung
20
5
luận án gồm 3 chương (125 trang).
Chương 1: Những vấn đề lý luận về giáo dục nghệ thuật (30 trang).
Chương 2: Giáo dục nghệ thuật cho bộ đội qua ca khúc về Bộ
đội Cụ Hồ - Lý luận và thực trạng (56 trang).
Chương 3: Bàn luận kết quả nghiên cứu và ứng dụng trong
giáo dục nghệ thuật cho bộ đội hiện nay qua ca khúc về Bộ đội Cụ
Hồ (39 trang).
NỘI DUNG
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ GIÁO DỤC NGHỆ THUẬT
1.1. Nghệ thuật và quan niệm về giáo dục nghệ thuật
1.1.1. Nghệ thuật
Nghệ thuật được quan niệm và lý giải khác nhau theo nhận thức
của các quan điểm triết học khác nhau trong lịch sử nhận thức nói chung
và trong nhận thức về nghệ thuật nói riêng của loài người. Sự xuất hiện
triết học Mác - Lênin đã tạo bước ngoặt vĩ đại trong lịch sử phát triển tư
tưởng mỹ học và giải quyết một cách khoa học vấn đề bản chất của nghệ
thuật. Mỹ học Mác - Lênin đã đưa nghệ thuật về đúng vị trí là sản phẩm
của ý thức bậc cao của con người; là sản phẩm của hoạt động sáng tạo
của con người với những chất liệu được lựa chọn hoặc định dạng (âm
nhạc, múa, sân khấu, điêu khắc, hội họa...) để chuyển tải ý tưởng, cảm
xúc từ hoạt động thực tiễn của con người tạo nên những tác phẩm nghệ
thuật thỏa mãn sự thích thú thưởng thức.
1.1.2. Quan niệm về giáo dục nghệ thuật
Giáo dục nghệ thuật là giáo dục lĩnh vực đời sống tinh thần của xã
hội gắn với nghệ thuật. Giáo dục nghệ thuật bao gồm toàn bộ sự hiểu biết,
tri thức, đặc trưng, kỹ năng của con người về phương diện nghệ thuật
nhằm bồi dưỡng và nâng cao năng lực thẩm mỹ, tri thức nghệ thuật, định
hướng lý tưởng nghệ thuật, thị hiếu nghệ thuật cho con người.
1.2. Chức năng của giáo dục nghệ thuật
Chức năng đầu tiên của GDNT là giáo dục năng lực thưởng
thức nghệ thuật. Chức năng này làm cơ sở vững chắc cho sự phát triển
những phẩm chất nghệ thuật của các đối tượng được giáo dục.
GDNT còn phải xây dựng những chủ thể nghệ thuật có đầy đủ
các phẩm chất, năng lực và khả năng thẩm mỹ nghệ thuật của mình.
1.3. Các lý thuyết về giáo dục nghệ thuật
1.3.1. Lý thuyết về sự lây lan
Vưgốtxki đã lưu ý chúng ta đến phương diện biến đổi về chất
trong sự sáng tạo nghệ thuật. Vưgốtxki đã đi từ những phân tích, lý
giải những quan niệm về âm nhạc của Tônxtôi; phân tích quan niệm
về nhịp điệu của Nitsơ; phân tích quan niệm của Buikher về xác định
cội nguồn của những bài ca, quan niệm của Pêtragitxki về tính mục
đích kích thích cảm xúc của nghệ thuật…để chứng minh cho thấy vai
trò tác động của nghệ thuật trong đời sống xã hội trên cơ sở lý thuyết
về sự lây lan. Với lý thuyết này, những nghiên cứu mang tính ứng
dụng tâm lý như việc GDNT cho con người, trong đó có GDNT bằng
âm nhạc sẽ có sơ sở để ứng dụng nghiên cứu hiệu quả.
Trong Quân đội nhân dân Việt Nam, ca khúc về BĐCH sáng
tác từ năm 1944 đến năm 1975 là thể loại ca khúc thu hút sự quan
tâm thưởng thức của đông đảo bộ đội. Thực tiễn qua các hoạt động
văn hóa, văn nghệ trong quân đội đã cho thấy, mỗi chương trình nghệ
thuật, mỗi tác phẩm âm nhạc ra đời và được đưa đến phục vụ bộ đội
đúng lúc, đúng chỗ, trực tiếp có tác động không nhỏ đến tư tưởng,
tình cảm của bộ đội và góp phần thoả mãn nhu cầu giải trí của bộ đội
qua thưởng thức nghệ thuật. Từ đây, bộ đội cảm nhận nhiều mặt của
cuộc sống hiện thực của ngày hôm nay. Mặc dù những người lính
hôm nay, sinh ra và lớn lên khi chiến tranh kết thúc, những tiêu chí
về thực hiện nhiệm vụ không giống thời chiến, cách cảm nhận hiện
thực của họ cũng đã khác, nhưng họ có những điểm chung: về lý
tưởng cách mạng, về nhân cách và đạo đức quân nhân, về nhiệm vụ
cao cả mà nhân dân giao cho là bảo vệ tổ quốc và bởi họ vẫn là Bộ
đội Cụ Hồ. Do vậy, ca khúc về BĐCH vẫn là thị hiếu thưởng thức
nghệ thuật của bộ đội hôm nay. Việc sử dụng ca khúc về BĐCH làm
chất liệu để GDNT cho bộ đội hiện nay, nhằm định hướng tới hoàn
thiện nhân cách quân nhân, giữ vững và phát huy phẩm chất BĐCH
thời kỳ mới sẽ hiệu quả khi được thực hiện bằng một hệ thống biện
pháp thống nhất, đồng bộ, được xây dựng dựa trên cơ sở lý luận về
GDNT và thực tiễn của quân đội hiện nay.
3.2. Bàn luận về ứng dụng kết quả nghiên cứu trong giáo
dục nghệ thuật cho bộ đội hiện nay qua ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ
GDNT cho bộ đội hiện nay qua ca khúc về BĐCH thực chất
được tổ chức phổ biến trong toàn quân dưới dạng các hoạt động giáo
dục, đào tạo, bồi dưỡng lĩnh vực văn hóa nghệ thuật, biểu diễn và
thưởng thức nghệ thuật; được thực hiện theo sự chỉ đạo bằng các văn
bản, hướng dẫn từ trên xuống dưới. Đối với hoạt động thưởng thức,
biểu diễn nghệ thuật, mặc dù được xác định là một mặt trong nhiều
mặt của hoạt động CTĐ, CTCT, nhưng những hoạt động này nằm
6
19
thẩm mỹ để sáng tác, biểu diễn và thưởng thức nghệ thuật. Nói như vậy
tức là nhạc sĩ, người biểu diễn và người thưởng thức cần tham gia vào
quá trình GDNT. Trên cơ sở nghiên cứu lý luận về GDNT nói chung
theo lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, của các công trình nghiên
cứu về GDNT cho công chúng ở trong nước và trên thế giới, NCS đã
phân tích, luận giải đưa ra quan niệm về GDNT, nhất là đã đi sâu
phân tích, luận giải lý luận về GDNT cho bộ đội qua ca khúc về
BĐCH. Trong đó đã đưa ra được quan niệm về GDNT cho bộ đội
qua ca khúc về BĐCH từ định nghĩa khái niệm, chỉ ra chủ thể, đối
tượng đến xác định rõ nội dung, hình thức, phương pháp GDNT cho
bộ đội qua ca khúc về BĐCH để làm cơ sở về lý thuyết cho việc khảo sát,
đánh giá thực trạng GDNT cho bộ đội hiện nay qua ca khúc về BĐCH.
3.1.2. Kết quả nghiên cứu ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ
Đối với ca khúc về BĐCH sáng tác từ năm 1944 đến năm
1975, đây là một trong những thể loại thuộc dòng CKCM, là một sản
phẩm văn hóa, một sản phẩm lịch sử hiện hữu, nên cho dù chiến
tranh đã lùi xa, nhưng những giá trị có tính đặc trưng chứa đựng
trong nội dung tư tưởng, trong hình tượng nghệ thuật của thể loại ca
khúc này sẽ tiếp tục được khẳng định và phát huy vai trò trong đời
sống tinh thần của xã hội hôm nay. Bởi vậy, việc sử dụng ca khúc
BĐCH làm chất liệu để GDNT cho bộ đội hiện nay, thông qua đó
hướng tới giáo dục và hoàn thiện nhân cách quân nhân, giữ vững
và phát huy phẩm chất BĐCH là hoàn toàn có cơ sở lý luận và sẽ
ứng dụng hiệu quả trong thực hiện mục tiêu xây dựng con người
mới, xây dựng những quân nhân cách mạng thời kỳ mới trong sự
nghiệp xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân
tộc của Đảng ta.
3.1.3. Kết quả nghiên cứu thực trạng GDNT cho bộ đội hiện
nay qua ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ
1.3.2. Quan điểm về sự tiếp nhận nghệ thuật
Theo Mỹ học Mác - Lênin, con người tiếp xúc với nghệ thuật
và được nó tác động đến mọi mặt đời sống từ khía cạnh thẩm mỹ của
nó. GDNT là hình thức mang tới cho con người sự hiểu biết, sự cảm
hóa khi tiếp xúc với nghệ thuật thông qua những cảnh đời, những số
phận, những hình tượng sống động chứa đầy cảm xúc. Quan điểm về
sự tiếp nhận nghệ thuật của Mỹ học Mác - Lênin đưa chúng ta tới
nhận định: không có hiểu biết nghệ thuật thì không có hứng thú, rung
cảm thẩm mỹ và say mê cảm thụ nghệ thuật.
1.4. Điều kiện giáo dục nghệ thuật
GDNT để đạt được hiệu quả cần có những điều kiện để thực
hiện như: chủ thể GDNT, đối tượng tiếp nhận GDNT, các yếu tố bảo
đảm cho thực hiện GDNT. Với giới hạn nghiên cứu của luận án, chủ
thể GDNT và đối tượng tiếp nhận là những cơ quan, đơn vị, con
người trong quân đội. Luận án làm rõ những yếu tố này trong các
phần tiếp sau. Phần lý luận về GDNT, luận án đề cập tới nội dung
GDNT và chất liệu GDNT như một trong những điều kiện cần của
quá trình GDNT.
1.4.1. Nội dung của giáo dục nghệ thuật
Những nội dung chủ yếu của GDNT nhằm hướng tới xây dựng
năng lực thưởng thức và thị hiếu nghệ thuật cho công chúng. Trên cơ
sở những nội dung cơ bản của giáo dục thẩm mỹ theo quan điểm của
Mỹ học Mác - Lênin, GDNT cần phải hình thành ở chủ thể nghệ
thuật những nội dung cơ bản: (1) Ý thức nghệ thuật; (2) Lý trí nghệ
thuật; (3) Tri thức nghệ thuật; (4) Năng lực nghệ thuật; (5) Văn hóa
nghệ thuật của cá nhân.
1.4.2. Một số chất liệu giáo dục nghệ thuật
Ở đây chỉ đi vào một vài chất liệu sử dụng phổ biến trong
GDNT trực tiếp liên quan tới phạm vi nghiên cứu của luận án.
*Mỹ học và Nghệ thuật học trong giáo dục nghệ thuật
18
7
Mỹ học Mác - Lênin là một học thuyết nghiên cứu, tổng kết, đúc
rút lý luận thẩm mỹ, lý luận nghệ thuật; là một hệ thống lý luận thẩm mỹ nghệ thuật phong phú, có tính chỉnh thể, vừa cung cấp tri thức nghệ thuật,
vừa là phương pháp luận cho việc nâng cao tri thức, xác định thị hiếu và lý
tưởng nghệ thuật, từ đó xây dựng năng lực cảm thụ, đánh giá và sáng tạo
nghệ thuật cho chủ thể nghệ thuật.
*Các loại hình nghệ thuật trong giáo dục nghệ thuật
Giáo dục bằng các loại hình nghệ thuật đi vào lòng người một
cách tự nguyện, vì vậy có hiệu quả rộng lớn và lâu bền. Cái đẹp của
nghệ thuật làm cho con người say mê và tự nguyện đi theo hướng gợi
mở của nó. Nếu nghệ thuật là công cụ sắc bén, thì giáo dục nghệ
thuật bằng chính nghệ thuật giúp người sử dụng công cụ đó làm
phong phú thế giới tinh thần của mình một cách hiệu quả.
*Âm nhạc trong giáo dục nghệ thuật
Âm nhạc là loại hình nghệ thuật sử dụng âm thanh để thể hiện
suy nghĩ, tâm tư, tình cảm, tư tưởng, mong muốn, khát vọng của con
người. Âm nhạc có hai loại thể là khí nhạc và ca khúc. Tùy mục tiêu, đối
tượng, môi trường cụ thể mà sử dụng chất liệu âm nhạc là ca khúc hay
khí nhạc để thực hiện GDNT. Mỗi loại thể đều phát huy những tính ưu
khác nhau trong thực hiện giáo dục nghệ thuật cho công chúng. Nhưng
có lẽ mục đích giáo dục nhận thức cho công chúng sẽ đạt được hiệu quả
tối ưu hơn khi sử dụng ca khúc làm chất liệu giáo dục bởi chức năng gợi
mở của chính ngôn ngữ trong thể loại nhạc hát.
Tiểu kết chương 1
Trong lịch sử loài người, nghệ thuật ra đời như một tất yếu và
nó không ngừng phát triển cùng với sự phát triển chung của văn minh
nhân loại. Con người không thể sống mà không cần có nghệ thuật.
Nhưng để có thể hiểu nghệ thuật, cảm thụ và tiếp nhận những giá trị
thẩm mỹ chứa đựng trong mỗi tác phẩm nghệ thuật, con người cần
được trang bị những tri thức, kỹ năng nghệ thuật, cùng với việc bồi
8
tiêu biểu trong hình tượng ca từ. Bởi vậy, ca khúc về BĐCH đã phát
huy vai trò không thể thiếu trong đời sống tinh thần của bộ đội cả
trong hai cuộc kháng chiến và trong thời kỳ mới hiện nay.
GDNT ca khúc về BĐCH là một hình thức giáo dục đã được tổ
chức phổ biến trong quân đội hiện nay qua các hoạt động giáo dục, đào
tạo nghệ thuật, biểu diễn và thưởng thức âm nhạc. Hình thức giáo dục
này hiện nay chịu tác động bởi những những biến đổi của xã hội và
nhiệm vụ của quân đội thời kỳ mới. Mặc dù vẫn còn những hạn chế
tồn tại, nhưng GDNT cho bộ đội hiện nay qua ca khúc về BĐCH
đã, đang và sẽ trở thành một phong trào sâu rộng trong quân đội.
Chương 3
BÀN LUẬN VỀ KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ ỨNG DỤNG TRONG
GIÁO DỤC NGHỆ THUẬT CHO BỘ ĐỘI HIỆN NAY
QUA CA KHÚC VỀ BỘ ĐỘI CỤ HỒ
3.1. Bàn luận về kết quả nghiên cứu
3.1.1. Kết quả nghiên cứu về lý luận giáo dục nghệ thuật và lý
luận về giáo dục nghệ thuật cho bộ đội qua ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ
Lý thuyết về sự lây lan của Vưgốtxki và quan điểm về sự tiếp
nhận nghệ thuật của Mỹ học Mác - Lênin đã chứng minh con đường tác
động tình cảm, điều khiển lý trí của nghệ thuật đối với con người. Nghệ
thuật với khả năng lây lan cảm xúc đã tác động tới tâm hồn con người
qua sự tiếp xúc và tiếp nhận nghệ thuật. Từ tình cảm nghệ thuật chân
chính, người thưởng thức sẽ tiếp nhận cái hay, cái đẹp của nghệ thuật để
chiêm ngưỡng, thưởng thức, đem đến sự rung động cảm xúc và hướng
con người tới cái chân, thiện, mỹ. Chính vì vậy, cho dù là người sáng
tác, biểu diễn hay thưởng thức rất cần có được những hiểu biết nhất định
về âm nhạc làm cơ sở để hình thành cảm xúc, nhận thức hiện thực, cảm
nhận hiện thực, đánh giá hiện thực, từ đó hình thành những quan điểm
17
Bốn là, cơ sở vật chất kỹ thuật phục vụ cho các hoạt động
văn hóa văn nghệ được bảo đảm đầy đủ và thường xuyên.
2.3.2.2. Những hạn chế và nguyên nhân
*Hạn chế:
Thứ nhất, nhận thức vị trí, vai trò của ca khúc về BĐCH chưa đáp
ứng yêu cầu xây dựng phẩm chất, năng lực toàn diện cho bộ đội hiện nay.
Thứ hai, việc đổi mới phương thức, nội dung GDNT qua ca
khúc về BĐCH hiện nay chưa kịp thời, sáng tạo và hiệu quả.
Thứ ba, chưa kết hợp chặt chẽ giữa GDNT với giáo dục chính
trị, tư tưởng, xây dựng môi trường văn hóa quân sự và địa phương
nơi đóng quân.
Thứ tư, một số đơn vị vẫn chưa nhạy bén, kịp thời trong phát
hiện, ngăn chặn sự thẩm lậu của các ấn phẩm nghệ thuật phản giá trị.
* Nguyên nhân của hạn chế:
Một là, nhận thức chưa hoàn chỉnh về vị trí, vai trò của GDNT qua
ca khúc về BĐCH trong xây dựng đơn vị vững mạnh toàn diện vẫn là
nguyên nhân chủ yếu ảnh hưởng tới chất lượng GDNT cho bộ đội hiện nay.
Hai là, công tác bồi dưỡng xây dựng đội ngũ cán bộ, hạt nhân
nòng cốt văn hóa nghệ thuật trong quân đội chưa đồng đều, toàn diện,
chưa thường xuyên, kịp thời. Việc phát huy vai trò, sứ mệnh của người
nghệ sỹ - chiến sỹ chưa được khai thác triệt để trong GDNT cũng như
những mục đích giáo dục khác.
Ba là, chất lượng các chương trình GDNT, cả ở các đơn vị
chuyên nghiệp và các thiết chế văn hóa ở ĐVCS chậm đổi mới so với
nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của bộ đội hiện nay.
Bốn là, công tác đảm bảo cơ sở vật chất, nhất là kinh phí cho
hoạt động chưa đáp ứng được yêu cầu GDNT hiện nay.
Tiểu kết chương 2
Ca khúc về BĐCH sáng tác từ năm 1944 đến năm 1975 là thể
loại ca khúc thuộc dòng CKCM Việt Nam, mang những nét đặc trưng
dưỡng năng lực thẩm mỹ, tức là cần có quá trình GDNT. GDNT
không chỉ góp phần nâng cao và làm phong phú thế giới tinh thần của
con người, mà còn tác động đặc biệt tới sự phát triển những phẩm
chất của con người. Nhưng GDNT chỉ có thể đạt tới kết quả này khi
quá trình GDNT được thực hiện thống nhất từ lý thuyết tới thực tiễn:
phát huy tối ưu những chức năng xã hội của GDNT, xây dựng được
nội dung GDNT cùng việc sử dụng chất liệu GDNT phù hợp với thực
tiễn trên cơ sở vận dụng những lý thuyết GDNT tương ứng.
2.1. Ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ và vai trò của ca khúc về Bộ
đội Cụ Hồ
2.1.1. Bộ đội Cụ Hồ và một số nét khái quát về ca khúc Bộ
đội Cụ Hồ
* Thuật ngữ Bộ đội Cụ Hồ
Trong cuộc đấu tranh lâu dài và anh dũng của dân tộc, Quân
đội Nhân dân Việt Nam đã ra đời và phát triển từ nhân dân. Cán bộ,
chiến sĩ trong Quân đội nhân dân Việt Nam, từ vị tướng đến người lính
binh nhì được toàn dân yêu mến, khen tặng với danh hiệu cao quý,
nhưng cũng hết sức giản dị, gần gũi, thân thương: “Bộ đội Cụ Hồ”. Bộ
đội Cụ Hồ là sự thể hiện ở tầm cao và chiều sâu mới của bản sắc, tâm
hồn, cốt cách văn hóa Việt Nam, của sự hòa quyện giữa dân tộc và
giai cấp, truyền thống và hiện đại, trở thành một giá trị tiêu biểu cho
con người Việt Nam thời đại Hồ Chí Minh và là một loại nhân cách,
biểu trưng độc đáo của văn hóa Quân đội cách mạng.
*Khái quát về sự ra đời và phát triển của ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ
Trong những năm 40 của thế kỷ XX, nhu cầu tuyên truyền cho
cách mạng là rất cần thiết. Từ đó, âm nhạc, mà cụ thể hơn là các ca khúc
16
9
Chương 2
GIÁO DỤC NGHỆ THUẬT CHO BỘ ĐỘI QUA CA KHÚC VỀ
BỘ ĐỘI CỤ HỒ - LÝ LUẬN VÀ THỰC TRẠNG
trở thành phương tiện tuyên truyền. Trên thực tế ở giai đoạn lịch sử này,
những ca khúc viết về BĐCH sáng tác từ năm 1944 đến năm 1975 chính
là những ca khúc thuộc dòng CKCM Việt Nam, nhưng mang đặc trưng
riêng về hình tượng nghệ thuật, đó là hình tượng BĐCH với nội dung
phản ánh tổng hợp những giá trị, thuộc tính của người lính Cụ Hồ trong
hai cuộc kháng chiến trường kỳ của dân tộc.
2.1.2. Đặc trưng trong hình tượng ca từ của ca khúc về Bộ
đội Cụ Hồ sáng tác từ năm 1944 đến năm 1975
* Hình tượng ca từ của ca khúc về BĐCH sáng tác thời kỳ
chống Pháp
Trong kháng chiến chống thực dân Pháp (1944 - 1954), hình
tượng qua ca từ mà ca khúc về BĐCH phản ánh, miêu tả thời kỳ đầu
giai đoạn này là những quần chúng nhân dân cách mạng. Những
người lính Cụ Hồ của những năm tháng chống Pháp giai đoạn đầu
chỉ giản đơn là những người nông dân, những dân nghèo mất
nước, quyết tử cho tổ quốc, vùng lên đấu tranh giành chính quyền.
Chính lý tưởng ấy, tinh thần ấy tạo nên một kiểu hình ảnh và nhân
cách Bộ đội Cụ Hồ của cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp:
Anh Vệ quốc quân.
* Hình tượng ca từ của ca khúc về BĐCH sáng tác thời kỳ chống Mỹ
Nhân vật trung tâm của ca khúc về BĐCH giai đoạn kháng chiến
chống Mỹ đã mở rộng, phát triển hơn lên, phong phú hơn và tất nhiên dẫn
đến sự phong phú, đa dạng về nội dung của các ca khúc BĐCH thời kỳ
này. Hình tượng ca từ trong các ca khúc về BĐCH sáng tác giai đoạn này
đã có những nét đặc trưng khác so với giai đoạn kháng chiến chống Pháp.
BĐCH trong kháng chiến chống Mỹ được cụ thể hóa và đa dạng theo
từng kiểu nhân cách, một kiểu nhân cách biết hòa quyện giữa lý trí và tình
cảm, lý tưởng và cuộc sống để tạo nên một hình ảnh BĐCH tiêu biểu thời
kỳ này: Anh Giải phóng quân.
vi khá toàn diện, phản ánh tính đại diện của các đơn vị quân đội từ
học viện, nhà trường, ĐVCS. Kết quả đã phản ánh tương đối toàn
diện thực trạng GDNT cho bộ đội hiện nay qua ca khúc về BĐCH.
Luận án khái quát thực tiễn GDNT qua ca khúc về BĐCH trong quân
đội hiện nay ở một số đại diện tiêu biểu sau:
2.3.1. Kết quả hoạt động giáo dục nghệ thuật cho bộ đội hiện
nay qua ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ
* Hoạt động GDNT của Trường Đại học VHNT Quân đội
* Hoạt động biểu diễn ca khúc về BĐCH của các đơn vị nghệ
thuật biểu diễn chuyên nghiệp trong quân đội
* Hoạt động thưởng thức, biểu diễn ca khúc về BĐCH ở các ĐVCS,
học viện, nhà trường
2.3.2. Đánh giá chung
2.3.2.1. Kết quả đạt được và nguyên nhân
* Kết quả đạt được:
Thứ nhất, đã có sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhận thức của
cấp ủy, chỉ huy, cơ quan chính trị các cấp, của người thưởng thức (bộ
đội) về vị trí, vai trò của GDNT qua ca khúc về BĐCH.
Thứ hai, đã có sự phối hợp chặt chẽ giữa các đơn vị, các lực lượng
trong GDNT qua ca khúc về BĐCH phù hợp với từng loại hình đơn vị.
Thứ ba, nội dung chương trình, phương thức GDNT qua ca
khúc về BĐCH được tích cực đổi mới.
Thứ tư, chất lượng GDNT qua ca khúc về BĐCH được nâng cao.
* Nguyên nhân đạt được những kết quả trên đây:
Một là, sự tích cực, chủ động trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo của cấp
ủy, chỉ huy đơn vị và sự hướng dẫn của cơ quan chính trị các cấp trong GDNT.
Hai là, đã có sự chuyển biến tích cực của các lực lượng, các đơn
vị trong thưởng thức và thực hiện GDNT qua ca khúc về BĐCH.
Ba là, đã chủ động, tích cực sử dụng ca khúc về BĐCH kết hợp
với các loại hình nghệ thuật khác để nâng cao hiệu quả GDNT cho bộ đội.
10
15
người. Điều này làm cho hoạt động văn hóa, văn nghệ trong quân đội
trở nên đa dạng, phong phú và sinh động.
Nhiều năm trở lại đây, các hoạt động văn hóa, văn nghệ được
diễn ra thường xuyên, định kỳ và rộng khắp ở các đơn vị trong toàn
quân là những yêu cầu đặt ra cho việc cần thiết ứng dụng nâng cao
hiệu quả GDNT cho bộ đội. Thực tiễn cho thấy, điều kiện thưởng
thức và cảm thụ nghệ thuật của bộ đội - công chúng của nghệ thuật
hôm nay đã có những thay đổi bởi môi trường văn hóa quân sự,
nhiệm vụ và hoạt động quân sự cũng như những biến đổi của xã hội
thời kỳ mới.
Thứ nhất, nền kinh tế thị trường định hướng XHCN tác động
tới GDNT trong quân đội
Thứ hai, giao lưu và hội nhập văn hóa tác động tới thị hiếu
thưởng thức nghệ thuật của bộ đội
Thứ ba, những tác động từ sự phát triển mạnh mẽ của khoa học
kỹ thuật, công nghệ và từ chính những biến đổi của giáo dục hiện nay
Thứ tư, nhiệm vụ của quân đội thời kỳ mới đặt ra yêu cầu cho
GDNT cho bộ đội hiện nay
2.3. Thực trạng giáo dục nghệ thuật cho bộ đội hiện nay qua ca
khúc về Bộ đội Cụ Hồ
Hiện nay trong quân đội, GDNT cho bộ đội qua ca khúc về
BĐCH biểu hiện ở hoạt động giáo dục đào tạo VHNT và thưởng
thức, biểu diễn nghệ thuật. Hoạt động này được diễn ra thường xuyên
trong toàn quân, được tổ chức thông qua hoạt động biểu diễn của 12
đơn vị nghệ thuật chuyên nghiệp và hoạt động văn hóa văn nghệ ở
ĐVCS thông qua việc tổ chức của các thiết chế văn hóa: phòng Hồ
Chí Minh, Câu lạc bộ, Nhà văn hóa.
Căn cứ vào mục tiêu nghiên cứu thực trạng GDNT cho bộ đội
hiện nay qua ca khúc về BĐCH sáng tác từ năm đến năm 1944 đến
1975, NCS đã tiến hành điều tra xã hội học với mẫu khảo sát ở phạm
2.1.3. Vai trò của ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ trong đời sống
tinh thần của bộ đội hiện nay
*Giáo dục nhận thức thẩm mỹ
Khi đã được hình thành, ca khúc về BĐCH ra đời, phát triển, tồn tại
và đứng trước đời sống xã hội với đầy đặn cả hai tư cách: khách thể thẩm
mỹ và khách thể nhận thức. Với tư cách khách thể thẩm mỹ, các ca khúc
này đem lại cho con người cảm xúc thẩm mỹ, hình thành thị hiếu thẩm mỹ
và phát triển lý tưởng thẩm mỹ. Còn với tư cách khách thể nhận thức, ca
khúc về BĐCH trong mối tương tác với con người sẽ bộc lộ tính bản chất,
tính quy luật, tính đặc trưng… mà con người có thể nhận thức được để khái
quát thành hệ thống các phạm trù, khái niệm, nguyên lý khoa học về một
loại hình nghệ thuật nhất định. Đó chính là con đường nhận thức thẩm mỹ
từ những tri thức nghệ thuật mà ca khúc về BĐCH đem đến..
*Giáo dục và bồi dưỡng phẩm chất Bộ đội Cụ Hồ
Ca khúc về BĐCH là sản phẩm trí tuệ, tư duy và rung cảm tâm
hồn qua hoạt động thực tiễn của người nghệ sĩ. Nội dung của ca khúc
về BĐCH chứa đựng những câu chuyện gắn với cuộc đời quân ngũ
của người lính Cụ Hồ trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân
Pháp và đế quốc Mỹ. Đặc trưng phản ánh hiện thực của âm nhạc
chứa đựng trong các ca khúc về BĐCH đã có sức truyền cảm mạnh
mẽ tác động đến tư tưởng thẩm mỹ và ý thức của mỗi người lính, thôi
thúc họ thực hiện các chức năng xã hội của mình. Chính trong quá
trình này, ca khúc về BĐCH khơi gợi cho bộ đội nhận thức ý nghĩa
cuộc sống của chính mình, khẳng định năng lực, phẩm chất và tự
điều chỉnh nhận thức, hành vi của mình phù hợp với quan niệm và
phương thức xử lý tình cảm trong các mối quan hệ: máu thịt với nhân
dân, sẻ chia với đồng đội, nhân đạo và kiên quyết với kẻ thù, những
yếu tố của phẩm chất BĐCH.
*Thỏa mãn nhu cầu giải trí, giao lưu, thưởng thức nghệ thuật
của bộ đội
14
11
Bằng những ca từ gần gũi, giai điệu dễ nhớ, dễ hiểu, cùng với
đặc trưng của loại hình nghệ thuật biểu hiện, ca khúc về BĐCH sẽ tác
động tới bộ đội theo lối đi từ tình cảm đến lý trí, từ thực tại sang liên
tưởng, tưởng tượng gây nên sự sảng khoái trong tinh thần. Các khoái
cảm do ngôn ngữ và âm thanh của ca khúc về BĐCH đem lại là
khoái cảm thẩm mỹ - loại khoái cảm vừa giải trí, vừa làm thanh thản
tâm hồn, đem lại niềm hưng phấn trọn vẹn chân - thiện - mỹ.
Trong giao lưu âm nhạc, khả năng chuyển tải thông tin của ca
khúc BĐCH rất đặc biệt. Với tư cách sự thăng hoa tinh thần của con
người, nội dung của những ca khúc này trở thành thông điệp giữa người
với người. Kinh nghiệm và lịch sử đã đúc kết, khi các hình thức giao
tiếp của con người không vượt qua được rào cản của ngôn ngữ thì
người ta hoàn toàn có thể dùng nghệ thuật để hoà nhập, thông hiểu và
đồng cảm sâu sắc với nhau.
2.2. Một số vấn đề lý luận và nhân tố tác động đến giáo dục
nghệ thuật cho bộ đội qua ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ.
2.2.1. Một số vấn đề lý luận về giáo dục nghệ thuật cho bộ đội
qua ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ
* Khái niệm:“GDNT cho bộ đội hiện nay qua ca khúc về BĐCH
là một hoạt động của các chủ thể giáo dục và đối tượng giáo dục, thông
qua những hình thức, biện pháp đa dạng, phong phú để giáo dục cho bộ
đội những nội dung GDNT qua ca khúc về BĐCH, góp phần nâng cao
năng lực thẩm mỹ, hoàn thiện nhân cách quân nhân, giữ vững và phát huy
phẩm chất tốt đẹp của BĐCH trong giai đoạn hiện nay”.
* Chủ thể giáo dục nghệ thuật cho bộ đội hiện nay qua ca
khúc về Bộ đội Cụ Hồ:
Là trách nhiệm của nhiều chủ thể như: cấp ủy, tổ chức đảng, người
chính ủy, chính trị viên, cơ quan chính trị, các lực lượng chuyên nghiệp và
không chuyên nghiệp làm công tác văn hóa nghệ thuật trong quân đội.
* Đối tượng giáo dục nghệ thuật cho bộ đội hiện nay qua ca
khúc về Bộ đội Cụ Hồ:
Là toàn thể cán bộ, chiến sĩ, công nhân viên chức quốc phòng
trong quân đội, là tất cả sĩ quan, hạ sĩ quan, chiến sĩ.
* Nội dung giáo dục nghệ thuật cho bộ đội hiện nay qua ca
khúc về Bộ đội Cụ Hồ:
Thông qua GDNT cho bộ đội hiện nay về ca khúc BĐCH bồi
dưỡng năng lực, thị hiếu thẩm mỹ cho bộ đội. Thông qua ca khúc về
BĐCH để bồi dưỡng mục tiêu, lý tưởng chiến đấu vì độc lập dân tộc và
chủ nghĩa xã hội, tình yêu quê hương, đất nước, lòng tự hào về Đảng
quang vinh và Bác Hồ vĩ đại; bồi dưỡng lòng tự hào và quyết tâm giữ
vững, phát huy bản chất, truyền thống của quân đội anh hùng; bồi dưỡng
những phẩm chất tốt đẹp của BĐCH.
* Hình thức, biện pháp giáo dục nghệ thuật cho bộ đội hiện nay
qua ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ:
Có thể kể đến các hình thức, biện pháp như: thông qua quá trình
giáo dục đào tạo ở Trường Đại học Văn hóa Nghệ thuật Quân đội; thông
qua các buổi biểu diễn của các Đoàn nghệ thuât chuyên nghiệp và không
chuyên nghiệp; thông qua các cuộc hội diễn văn hóa nghệ thuật hàng năm
ở các cấp, các cơ quan, đơn vị; thông qua các hội thảo, tọa đàm, các buổi
trao đổi, diễn đàn về văn học nghệ thuật ở các cơ quan, đợn vị trong quân
đội; thông qua phong trào ca hát của quần chúng, nhất là thông qua sinh
hoạt tập thể ở các cơ quan, đơn vị trong quân đội, sinh hoạt kết nghĩa, giao
lưu với nhân dân nơi đơn vị đóng quân để tổ chức hoạt động GDNT cho
bộ đội hiện nay qua ca khúc về BĐCH.
2.2.2. Nhân tố tác động đến giáo dục nghệ thuật cho bộ đội hiện nay
qua ca khúc về Bộ đội Cụ Hồ
Sự phân bố địa bàn đóng quân của các đơn vị quân đội trải
khắp mọi miền đất nước đã tạo điều kiện để quân đội hấp thụ những
nét văn hóa độc đáo của các vùng miền, các địa phương, các tộc
12
13
- Xem thêm -