Tài liệu Giải pháp phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại hệ thống ngân hàng đầu tư và phát triển việt nam.

-1- BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH ******************** PHẠM PH M THỊ TH THU HƯƠNG H ÑEÀ TAØI GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI HỆ THỐNG NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ TP. HCM – 2009 -2- BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ TP.HỒ CHÍ MINH ******************** PHẠM PH M THỊ TH THU HƯƠNG H ÑEÀ TAØI GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI HỆ THỐNG NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM Chuyên ngành: Kinh tế tài chính- Ngân hàng Mã số: 60.31.12 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS.BÙI KIM YẾN TP. HCM – 2009 -3- LỜI CAM ĐOAN Tôi tên : Phạm Thị Thu Hương, là tác giả luận văn thạc sỹ có tựa đề “ Giải pháp phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại hệ thống Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam. Tôi xin cam đoan rằng luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi dựa trên kiến thức được học, sưu tầm, tổng hợp từ thực tế và tài liệu tham khảo.Không sao chép công trình nghiên cứu của người khác. Tôi xin chịu trách nhiệm hoàn toàn về pháp luật đối với luận văn của mình. -4- CÁC TỪ VIẾT TẮT ĐƯỢC SỬ DỤNG TRONG LUẬN VĂN TTQT Thanh toán quốc tế BIDV Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam NHTM Ngân hàng thương mại NHNN Ngân hàng Nhà nước WTO Tổ chức thương mại thế giới XNK Xuất nhập khẩu XK Xuất khẩu NK Nhập khẩu L/C Thư tín dụng( Letter of credit) BCT Bộ chứng từ DV Dịch vụ BQ Bình quân HĐ Hoạt động TTR Phương thức chuyển tiền CAD Cash against documents CNH-HĐH Công nghiệp hóa- hiện đại hóa DTBB Dự trữ bắt buộc -5- DANH MỤC CÁC BẢNG, BIỂU, HÌNH VÀ SƠ ĐỒ Trang Hình 1.1(a,b)-Quy trình thanh toán tín dụng chứng từ .......................... 16,17 Hình 2.1- Mạng lưới hoạt động của BIDV từ năm 2004-2008.................... 31 Hình 2.2- Mô hình tổ chức toàn hệ thống BIDV......................................... 32 Bảng 2.1- So sánh tình hình tài chính 2007-2008 ....................................... 33 Hình 2.3- Tổng tài sản BIDV qua các năm................................................. 34 Hình 2.4- Tăng trưởng thu dịch vụ ròng ..................................................... 35 Bảng 2.2- So sánh kết quả hoạt động kinh doanh dịch vụ 2007-2008 ......... 36 Hình 2.5- Tăng trưởng tín dụng qua các năm ............................................. 36 Hình 2.6-Cơ cấu tín dụng theo ngành nghề................................................. 37 Hình 2.7- Cơ cấu danh mục đầu tư ............................................................. 37 Hình 2.8- Vốn chủ sở hữu qua các năm...................................................... 39 Hình 2.9- Lợi nhuận trước thuế qua các năm ............................................. 41 Hình 2.10- Các mặt hàng xuất khẩu với giá trị lớn ..................................... 44 Hình 2.11- Cơ cấu hàng hóa nhập khẩu ...................................................... 46 Hình 2.12-Doanh số thanh toán quốc tế qua các năm ................................ 48 Bảng 2.3-Tốc độ tăng doanh số thanh toán quốc tế qua các năm ............... 48 Hình 2.13- Doanh số chuyển tiền quốc tế đi và đến.................................... 49 Bảng 2.4- Doanh số chuyển tiền quốc tế đi và đến 2007-2008 ................... 49 Hình 2.14- Tỷ trọng doanh số thanh toán XNK năm 2007-2008................. 50 Bảng 2.5- Thu phí dịch vụ thanh toán quốc tế năm 2007-2008................... 51 Hình 2.15- cơ cấu thu phí dịch vụ thanh toán quốc tế năm 2008................. 52 Bảng 3.1- Bảng phân công trách nhiệm của từng bộ phận trong mô hình quản lý rủi ro ...................................................................................................... 74 -6- MỤC LỤC LỜI MỞ ĐẦU............................................................................................. 1 1.Lý do chọn đề tài............................................................................... 1 2.Mục tiêu nghiên cứu ......................................................................... 2 3.Đối tượng và phạm vi nghiên cứu.................................................... 3 4.Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài......................................... 3 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................ 3 6.Những điểm nổi bật của luận văn .................................................... 3 7.Nội dung nghiên cứu......................................................................... 4 CHƯƠNG I: LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÁC PHƯƠNG THỨC THANH TOÁN QUỐC TẾ (TTQT) TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI ............................................................................................................. 5 1.1 Tổng quan về thanh toán quốc tế ........................................................ 5 1.1.1. Khái niệm thanh toán quốc tế ................................................... 5 1.1.2 Vai trò của hoạt động thanh toán quốc tế đối với ngân hàng thương mại.................................................................................................. 6 1.2.Các phương thức thanh toán quốc tế .................................................. 6 1.2.1. Phương thức chuyển tiền- remittance....................................... 6 1.2.1.1.Khái niệm .................................................................................. 7 1.2.1.2.Quy trình tiến hành nghiệp vụ.................................................... 7 1.2.2.Phương thức ghi sổ- open account ............................................. 9 1.2.3.Phương thức nhờ thu- payment collection ................................ 9 1.2.3.1.Nhờ thu trơn-clean collection..................................................... 9 1.2.3.2.Nhờ thu kèm chứng từ- documentary collection....................... 11 1.2.4.Phương thức tín dụng chứng từ-documentary credit ............. 13 1.2.4.1.Khái niệm ................................................................................ 13 1.2.4.2.Quy trình tiến hành nghiệp vụ................................................. 13 -7- 1.2.4.3.Quyền lợi và nghĩa vụ chủ yếu của các bên tham gia...................... 17 1.2.4.4.Ưu nhược điểm của phương thức tín dụng chứng từ ....................... 20 1.2.5.Phương thức thanh toán CAD( Cash Against Documents)........... 24 1.2.5.1.Khái niệm ....................................................................................... 24 1.2..5.2.Quy trình tiến hành nghiệp vụ........................................................ 24 1.3.Hệ thống văn bản pháp lý điều chỉnh hoạt động thanh toán quốc tế26 1.3.1.Luật và công ước quốc tế ................................................................ 26 1.3.2.Các nguồn luật quốc gia .................................................................. 27 1.3.3.Thông lệ và tập quán quốc tế .......................................................... 27 KẾT LUẬN CHƯƠNG 1 ......................................................................... 28 CHƯƠNG II: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM .............. 29 2.1.Giới thiệu về Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam(BIDV) .... 29 2.1.1.Lịch sử hình thành và phát triển.............................................. 29 2.1.1.1.Thời kỳ 1957-1980 .................................................................. 29 2.1.1.2.Thời kỳ 1981-1989 .................................................................. 29 2.1.1.3.Thời kỳ 1990-1994 .................................................................. 29 2.1.1.4 Thời kỳ từ 01/01/1995 ............................................................. 30 2.1.1.5 Thời kỳ 1996- nay.................................................................... 30 2.1.2.Tình hình hoạt động kinh doanh của BIDV đến năm 2008 .... 33 2.2.Tình hình xuất nhập khẩu của Việt Nam.......................................... 43 2.2.1.Đánh giá chung ......................................................................... 43 2.2.2.Xuất khẩu.................................................................................. 43 2.2.3.Nhập khẩu ................................................................................. 45 2.3.Thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế tại BIDV......................... 47 2.3.1.Tình hình hoạt động thanh toán quốc tế tại BIDV đến năm 2008 ............................................................................................................ 47 -8- 2.3.3. Những rủi ro được gặp phải trong hoạt động thanh toán quốc tế tại các chi nhánh trong hệ thống BIDV............................................... 52 2.3.2.1.Trong phương thức tín dụng nhập khẩu ................................... 52 2.3.2.2.Trong phương thức tín dụng xuất khẩu .................................... 56 2.3.2.3.Trong phương thức nhờ thu ..................................................... 58 2.3.2.4.Trong phương thức chuyển tiền ............................................... 60 2.4.Một số hạn chế trong hoạt động thanh toán quốc tế của BIDV và nguyên nhân tồn tại.................................................................................. 61 2.4.1.Một số hạn chế trong hoạt động thanh toán quốc tế............... 61 2.4.2.Nguyên nhân tồn tại của các hạn chế trong hoạt động thanh toán quốc tế............................................................................................... 63 2.4.2.1.Nguyên nhân chủ quan............................................................. 63 2.4.2.2.Nguyên nhân khách quan ......................................................... 64 KẾT LUẬN CHƯƠNG 2 ......................................................................... 66 CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ CỦA HỆ THỐNG BIDV ....................................................... 67 3.1.Định hướng phát triển hoạt động thanh toán quốc tế của BIDV..... 67 3.1.1.Chiến lược phát triển hoạt động kinh doanh của hệ thống BIDV ............................................................................................................ 67 3.1.2.Định hướng phát triển hoạt động thanh toán quốc tế của BIDV ............................................................................................................ 68 3.2.Những giải pháp nhằm phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại BIDV ......................................................................................................... 69 3.2.1 Nâng cấp, áp dụng công nghệ thông tin tiên tiến nhằm đáp ứng kịp thời yêu cầu của thời đại.................................................................... 69 3.2.2.Xây dựng chiến lược marketing và tăng cường chính sách khách hàng................................................................................................ 69 -9- 3.2.3.Tập trung đào tạo nguồn nhân lực phục vụ hoạt động TTQT71 3.2.4. Xây dựng mô hình quản lý rủi ro trong thanh toán quốc tế.. 72 3.2.5.Giải pháp cơ cấu lại mô hình tổ chức và tăng cường quản trị điều hành .................................................................................................. 74 3.2.6.Mở rộng quan hệ quốc tế.......................................................... 76 3.2.7.Nguồn ngoại tệ .......................................................................... 77 3.2.8.Mở rộng và phát triển các sản phẩm dịch vụ thanh toán quốc tế ............................................................................................................ 78 3.2.9.Hoàn thiện và mở rộng hoạt động của hai trung tâm tài trợ thương mại................................................................................................ 78 3.2.10.Tăng cường công tác kiểm tra, kiểm soát và xử lý tranh chấp ............................................................................................................ 79 KẾT LUẬN CHƯƠNG 3 ......................................................................... 80 KẾT LUẬN............................................................................................... 81 - 10 - LỜI MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Công cuộc đổi mới nền kinh tế Việt Nam theo hướng mở cửa, chủ động hội nhập quốc tế đã mang lại những thành tựu quan trọng, tạo ra thế và lực mới cho nước ta để tiếp tục hội nhập sâu sắc hơn vào nền kinh tế khu vực và thế giới. Báo cáo về phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2006 – 2010 nêu rõ “Đẩy mạnh hơn nữa hoạt động kinh tế đối ngoại, hội nhập kinh tế quốc tế sâu hơn và đầy đủ hơn với các thể chế kinh tế toàn cầu, khu vực và song phương”, “Củng cố và phát triển quan hệ hợp tác song phương tin cậy với các đối tác chiến lược; khai thác có hiệu quả các cơ hội và giảm tối đa những thách thức, rủi ro khi nước ta là thành viên Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO)”. Trước yêu cầu đó, ngành Tài chính ngân hàng cũng vào cuộc, mà biểu hiện đầu tiên là sự gia tăng không ngừng về mạng lưới hoạt động. Nhất là kể từ sau 01-04-2007, ngân hàng nước ngoài có thể thành lập ngân hàng con với 100% vốn đầu tư nước ngoài theo cam kết gia nhập WTO của Việt Nam. Điều đó có nghĩa là thị phần trên thị trường Việt Nam đã phân chia xong, muốn giữ tốc độ tăng trưởng 22-25% (trung bình ngành), các ngân hàng phải liên kết cạnh tranh với nhau để phát triển, đồng thời đảm bảo an toàn trong hoạt động kinh doanh của mình. Ngày nay các ngân hàng hiện đại hoạt động đa năng nhằm tăng thu nhập không những từ các nghiệp vụ ngân hàng truyền thống, mà ngày càng mở rộng các nghiệp vụ ngoại bảng như kinh doanh ngoại hối, thanh toán quốc tế, bảo lãnh… Các hoạt động ngoại bảng mang lại thu nhập cho ngân hàng dưới dạng phí ngày một tăng không những về mặt số lượng mà cả tỷ trọng. Trong số các nghiệp vụ ngoại bảng, thì thanh toán quốc tế đối với các NHTM - 11 - Việt Nam là nghiệp vụ quan trọng nhất, có tốc độ tăng trưởng mạnh, mang lại cho ngân hàng khoản thu phí đáng kể . Thông qua nghiệp vụ thanh toán quốc tế để chấp nối phát triển các nghiệp vụ khác như mua bán ngoại tệ, bảo lãnh, tài trợ xuất nhập khẩu(XNK), mở rộng quan hệ tài khoản, tín dụng…Do đó, nghiệp vụ thanh toán quốc tế có thể được xem là nghiệp vụ ngoại bảng đặc trưng cho các NHTM Việt Nam ngày nay. Vì vậy, việc nghiên cứu một cách có hệ thống các nội dung và từ đó đưa ra các giải pháp nâng cao hiệu quả và phát triển hoạt động thanh toán quốc tế là một nhu cầu khách quan và hợp với quy luật đối với tất cả các NHTM nói chung và Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam nói riêng trong tiến trình phát triển đi lên và hội nhập quốc tế. Đề tài với tiêu đề “Giải pháp phát triển hoạt động Thanh toán quốc tế tại hệ thống Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam ” hy vọng sẽ giải quyết các yêu cầu của vấn đề đặt ra. 2. Mục tiêu nghiên cứu Đề tài tập trung nghiên cứu một số vấn đề cơ bản sau: - Trình bày tổng quan về vai trò của hoạt động thanh toán quốc tế trong hoạt động kinh tế hiện nay, giới thiệu về các phương thức thanh toán quốc tế và các văn bản pháp lý điều chỉnh hoạt động thanh toán xuất nhập khẩu quốc tế. - Phân tích, đánh giá thực trạng hoạt động thanh toán quốc tế tại hệ thống Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam, từ đó đúc kết ra những thành quả đạt được cũng như những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại này. - Đề xuất những giải pháp, kiến nghị để khắc phục những tồn tại và hạn chế từ đó phát triển hoạt động thanh toán tại hệ thống Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam - 12 - 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu - Đối tượng nghiên cứu: Đề tài tập trung nghiên cứu hoạt động thanh toán quốc tế trong toàn hệ thống BIDV - Phạm vi nghiên cứu: Tập trung nghiên cứu hoạt động thanh toán quốc tế của Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam giai đoạn 2005-2008. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài: Luận văn dựa trên việc phân tích hoạt động thanh toán quốc tế tại hệ thống Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam từ đó đúc kết ra những thành quả đạt được cũng như những tồn tại, hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại này. Kế thừa những kết quả nghiên cứu trước đây cùng với những kinh nghiệm trong quá trình thực hiện nghiệp vụ thanh toán quốc tế của bản thân và đồng nghiệp, tác giả hy vọng những đề xuất, kiến nghị của mình là những giải pháp hiệu quả được Ban lãnh đạo Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam quan tâm và ứng dụng trong việc phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại ngân hàng. 5. Phương pháp nghiên cứu Luận văn sử dụng kết hợp các phương pháp : thống kê, tổng hợp, phân tích tình hình thực tế để đưa ra được những hạn chế và nguyên nhân tồn tại những hạn chế đó. 6. Những điểm nổi bật của luận văn - Hệ thống hóa đầy đủ lý luận, thực tiễn và phân tích, đánh giá các rủi ro liên quan đến những phương thức thanh toán quốc tế trong bối cảnh nền kinh tế hội nhập. - Đưa ra một số giải pháp nhằm phát triển hoạt động thanh toán quốc tế phù hợp với đường lối phát triển kinh tế đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta. - 13 - - Ngoài ra, nhờ việc tìm hiểu những hạn chế và nguyên nhân tồn tại những hạn chế trong các phương thức thanh toán quốc tế mà ta sẽ phát triển thêm nghiệp vụ tài trợ xuất nhập khẩu, cũng được xem là một trong những nghiệp vụ tiềm năng cần chú trọng và mở rộng phát triển trong điều kiện nền kinh tế hội nhập hiện nay. 7. Nội dung nghiên cứu - Tên luận văn: “Giải pháp phát triển hoạt động thanh toán quốc tế tại hệ thống Ngân hàng Đầu tư và Phát triển Việt Nam” - Bố cục luận văn: Ngoài phần mở đầu và kết luận, luận văn được trình bày gói gọn trong 3 chương sau: CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÁC PHƯƠNG THỨC THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI HỆ THỐNG NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM CHƯƠNG 3: GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN HOẠT ĐỘNG THANH TOÁN QUỐC TẾ TẠI HỆ THỐNG NGÂN HÀNG ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - 14 - CHƯƠNG 1: LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ CÁC PHƯƠNG THỨC THANH TOÁN QUỐC TẾ (TTQT) TẠI CÁC NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI 1.1.Tổng quan về thanh toán quốc tế: 1.1.1.Khái niệm thanh toán quốc tế Quan hệ quốc tế giữa các nước bao gồm nhiều lĩnh vực như kinh tế, chính trị, ngoại giao, văn hóa, khoa học kỹ thuật…Trong đó quan hệ kinh tế (mà chủ yếu là ngoại thương) chiếm vị trí chủ đạo, là cơ sở cho các quan hệ quốc tế khác tồn tại và phát triển. Quá trình tiến hành các hoạt động quốc tế dẫn đến những nhu cầu chi trả, thanh toán giữa các chủ thể ở các nước khác nhau, từ đó hình thành và phát triển hoạt động thanh toán quốc tế, trong đó, ngân hàng là cầu nối trung gian giữa các bên. Từ phân tích trên ta đi đến kết luận: Thanh toán quốc tế là việc thực hiện các nghĩa vụ chi trả và quyền hưởng lợi về tiền tệ phát sinh trên cơ sở các hoạt động kinh tế và phi kinh tế giữa các tổ chức, cá nhân nước này với tổ chức, cá nhân nước khác, hay giữa một quốc gia với tổ chức quốc tế, thông qua quan hệ giữa các ngân hàng của các nước liên quan. Từ khái niệm trên cho thấy, thanh toán quốc tế phục vụ cho hai lĩnh vực hoạt động là kinh tế và phi kinh tế. Tuy nhiên, trong thực tế giữa hai lĩnh vực hoạt động này thường giao thoa với nhau, không có một ranh giới rõ rệt. Hơn nữa, do hoạt động thanh toán quốc tế được hình thành trên cơ sở hoạt động ngoại thương và phục vụ chủ yếu cho hoạt động ngoại thương. Chính vì vậy, trong các quy chế về thanh toán và thực tế tại các ngân hàng thương mại( NHTM), người ta thường phân hoạt động thanh toán quốc tế thành hai lĩnh vực rõ ràng: Thanh toán trong ngoại thương( hay gọi theo cách cũ là thanh toán mậu dịch) và thanh toán phi ngoại thương (tức thanh toán phi mậu dịch). - 15 - Theo như khái niệm trên thì ta thấy, phạm vi thanh toán quốc tế rất rộng. Vì vậy, đề tài chỉ đề cập đến TTQT trong ngoại thương, hay nói cách khác là TTQT trong hoạt động kinh tế. TTQT trong hoat động kinh tế là việc thực hiện thanh toán trên cơ sở hàng hóa xuất nhập khẩu và cung ứng các dịch vụ thương mại cho nước ngoài theo giá cả thị trường quốc tế. Cơ sở để các bên tiến hành mua bán và thanh toán cho nhau là hợp đồng ngoại thương. 1.1.2.Vai trò của hoạt động thanh toán quốc tế đối với ngân hàng thương mại Trong xu thế hội nhập và phát triển không ngừng của Việt Nam, hoạt động thanh toán quốc tế là hoạt động đóng vài trò vô cùng quan trọng, mang tính chất quyết định đối với hoạt động kinh doanh của ngân hàng thương mại.Thật vậy, trong xu thế hiện nay, khi Việt Nam đã gia nhập WTo, giao thương rộng rãi với thế giới, thì nhu cầu thanh toán quốc tế là điều tất yếu. Nó đem lại nguồn thu đáng kể không những về số lượng tuyệt đối mà cả về tỷ trọng. Thanh toán quốc tế còn đóng vai trò mắc xích quan trọng trong việc chắp nối và thúc đẩy phát triển các hoạt động kinh doanh khác của ngân hàng như kinh doanh ngoại tệ, tài trợ xuất nhập khẩu, tín dụng, bảo lãnh thanh toán, tăng cường nguồn vốn huy động, đặc biệt là vốn bằng ngoại tệ.. Do đó, hoàn thiện và phát triển hoạt động thanh toán quốc tế là việc hết sức quan trọng đối với các ngân hàng thương mại. Đó không phải là một loại hình dịch vụ thanh toán thuần túy mà còn là khâu trung tâm không thể thiếu trong dây chuyền hoạt động kinh doanh,bổ sung và hỗ trợ cho các hoạt động kinh doanh khác của ngân hàng. 1.2.Các phương thức thanh toán quốc tế 1.2.1.Phương thức chuyển tiền-remittance - 16 - 1.2.1.1.Khái niệm Phương thức chuyển tiền là phương thức thanh toán đơn giản nhất, trong đó một khách hàng (người trả tiền, người mua, người nhập khẩu) yêu cầu Ngân hàng phục vụ mình chuyển một số tiền nhất định cho người hưởng lợi (người bán, người xuất khẩu, người nhận tiền) ở một địa điểm xác định và trong một thời gian nhất định. Trong phương thức này gồm có các bên liên quan sau đây: - Người phát hành lệnh chuyển tiền :Là người mua, tổ chức nhập khẩu, hay người mắc nợ - Ngân hàng nhận thực hiện việc chuyển tiền (Ngân hàng nơi đơn vị chuyển tiền mở tài khoản tiền gởi ngoại tệ) - Ngân hàng chi trả chuyển tiền là Ngân hàng đại lý của Ngân hàng chuyển tiền phục vụ cho người thụ hưởng. - Người nhận chuyển tiền : Là người bán, tổ chức xuất khẩu, hay người chủ nợ. 1.2.1.2.Quy trình tiến hành nghiệp vụ Bước 1: sau khi thoả thuận đi đến hợp đồng mua bán ngoại thương thanh toán theo phương thức chuyển tiền, nhà xuất khẩu thực hiện cung ứng hàng hóa, dịch vụ căn cứ vào sự thỏa thuận trong hợp đồng cho nhà nhập khẩu đồng thời chuyển giao toàn bộ chứng từ (vận đơn, hóa đơn, chứng từ hàng hóa và chứng từ có liên quan) cho nhà nhập khẩu . Bước 2: Nhà nhập khẩu sau khi kiểm tra chứng từ ,hóa đơn nếu chấp nhận thì viết lệnh chuyển tiền gửi đến Ngân hàng phục vụ mình, trong đó phải ghi rõ ràng và đầy đủ những nội dung theo quy định. - 17 - Bước 3: Sau khi kiểm tra nếu hợp lệ và đủ khả năng thanh toán, Ngân hàng sẽ trích tài khoản của đơn vị để chuyển tiền và gởi giấy báo nợ, giấy báo đã thanh toán cho đơn vị nhập khẩu . Bước 4: Ngân hàng chuyển tiền ra lệnh bằng M/T (mail transfer) hay T/T (telegraphic transfer) hay SWIFT cho Ngân hàng đại lý ở nước ngoài chuyển trả cho người nhận tiền . Bước 5: Ngân hàng đại lý chuyển tiền cho người được hưởng (trực tiếp hoặc gián tiếp qua Ngân hàng khác) và gởi giấy báo có cho đơn vị thụ hưởng. + Đặc điểm - Trong phương thức thanh toán chuyển tiền, Ngân hàng chỉ đóng vai trò trung gian thực hiện việc chuyển tiền nhận hoa hồng chứ không bị ràng buộc gì cả. Có hai loại hình thức thỏa thuận chuyển tiền - Chuyển tiền trả trước: Nhà nhập khẩu phải chuyển tiền trả tiền cho nhà xuất khẩu trước khi nhà xuất khẩu giao hàng. Ở hình thức này, rủi ro thuộc về nhà nhập khẩu.Sau khi chuyển tiền xong, việc giao hàng có đúng thời hạn hay không, chất lượng và số lượng hàng hóa có đúng như thỏa thuận hay không phụ thuộc vào thiện chí của nhà xuất khẩu. - Chuyển tiền trả sau: Là nhà xuất khẩu phải giao hàng trước khi nhà nhập khẩu chuyển tiền. Ở hình thức này, việc trả tiền phụ thuộc vào thiện chí và khả năng của nhà nhập khẩu. Do đó, quyền lợi của nhà xuất khẩu không đảm bảo. Vì vậy những lý do được nói ở trên nên phương thức này ít được sử dụng. Người ta chỉ áp dụng phương thức này trong thanh toán các khoản tương đối nhỏ như thanh toán các khoản chi phí liên quan đến xuất nhập khẩu, chi phí - 18 - vận chuyển, bảo hiểm, bồi thường thiệt hại hoặc dùng trong thanh toán phi mậu dịch, chuyển vốn, chuyển lợi nhuận đầu tư về nước….hoặc hai bên xuất nhập khẩu có quan hệ mua bán lâu đời, tín nhiệm lẫn nhau . -Ở phương thức này thủ tục đơn giản, thời gian thanh toán nhanh, chi phí thấp. 1.2.2.Phương thức ghi sổ-open account Phương thức ghi sổ là phương thức thanh toán mà trong đó tổ chức xuất khẩu khi xuất khẩu hàng hóa, cung ứng dịch vụ thì ghi nợ cho bên nhập khẩu vào một cuốn sổ riêng của mình. Và việc thanh toán các khoản nợ này được thực hiện trong thời kỳ nhất định (hàng tháng, quý). + Đặc điểm Phương thức thanh toán đơn giản, chỉ có hai bên: người bán và người mua tham gia thanh toán, ngân hàng không tham gia với chức năng mở tài khoản để thực thi thanh toán, chỉ mở tài khoản đơn biên, không mở tài khoản song biên. Nếu người mua mở tài khoản để ghi thì tài khoản ấy chỉ là tài khoản theo dõi, không có giá trị thanh quyết toán giữa hai bên . Phương thức này chỉ có lợi cho người mua. Khi thực hiện phương thức này, tức là tổ chức xuất khẩu đã lợi dụng một tín dụng thương mại.Thông thường phương thức này chỉ áp dụng trong thanh toán giữa hai đơn vị quan hệ thường xuyên và tin cậy lẫn nhau. 1.2.3.Phương thức nhờ thu- payment collection 1.2.3.1. nhờ thu trơn (clean collection) Nhờ thu trơn là phương thức nhờ thu trong đó nhà xuất khẩu sau khi giao hàng cho nhà nhập khẩu, chỉ ký phát tờ hối phiếu (hoặc nhờ thu tờ sec) - 19 - đòi tiền nhà nhập khẩu và yêu cầu Ngân hàng thu số tiền ghi trên tờ hối phiếu đó mà không kèm theo một điều kiện nào của việc trả tiền . Bước 1: căn cứ vào hợp đồng mua bán ngoại thương, nhà xuất khẩu giao hàng cho nhà nhập khẩu đồng thời gởi thẳng BCT cho nhà nhập khẩu để nhận hàng. Bước 2: Trên cơ sở giao hàng và chứng từ hàng hóa gởi bên nhập khẩu, tổ chức xuất khẩu ký phát hối phiếu, gởi đến ngân hàng phục vụ mình để nhờ thu hộ tiền . Bước 3: Ngân hàng ủy thác gởi thư ủy nhiệm kèm theo hối phiếu của nhà xuất khẩu sang ngân hàng đại lý tại nước nhập khẩu để nhờ thu hộ Bước 4: Ngân hàng đại lý gởi hối phiếu cho nhà nhập khẩu theo đúng địa chỉ ghi trên hối phiếu để yêu cầu thanh toán . Bước 5: Sau khi kiểm tra, đối chiếu hối phiếu với bộ chứng từ và hợp đồng, nếu thấy hợp lý nhà nhập khẩu sẽ ra lệnh.cho ngân hàng phục vụ mình thanh toán (trường hợp hợp đồng trả tiền ngay) hoặc ký chấp nhận lên hối phiếu (hối phiếu có kỳ hạn). Trường hợp không hợp lý nhà nhập khẩu sẽ không thanh toán . Bước 6: Ngân hàng đại lý thực hiện bút toán chuyển tiền và gởi báo có hoặc hối phiếu đã chấp nhận về ngân hàng ủy thác bên xuất khẩu hoặc thông báo về sự từ chối thanh toán của bên nhập khẩu . Bước 7: Ngân hàng uỷ thác thu ghi có và báo có cho nhà xuất khẩu hoặc thông báo cho nhà xuất khẩu biết việc nhà nhập khẩu từ chối thanh toán. +Đặc điểm: Ở phương thức này, không đảm bảo quyền lợi cho người xuất khẩu vì việc thanh toán hoàn toàn phụ thuộc vào ý muốn của người nhập khẩu. Ngân - 20 - hàng chỉ đóng vai trò trung gian đơn thuần, thu được hay không ngân hàng cũng thu thủ tục phí, ngân hàng không chịu trách nhiệm nếu bên nhập khẩu không thanh toán. Vì vậy, chỉ áp dụng phương thức này trong trường hợp hai bên mua bán tin cậy lẫn nhau hoàn toàn hoặc dùng để thanh toán giá trị xuất khẩu nhỏ, cước phí vận tải, bảo hiểm, hoa hồng, lợi tức . 1.2.3.2 Nhờ thu kèm chứng từ (Documentary - collection) Nhờ thu kèm chứng từ là phương thức nhờ thu mà trong đó nhà xuất khẩu sau khi đã hoàn thành nghĩa vụ giao hàng hay cung ứng dịch vụ nhờ ngân hàng thu hộ tiền từ tổ chức nhập khẩu không chỉ căn cứ vào hối phiếu mà còn căn cứ vào bộ chứng từ (BCT) hàng hóa gởi kèm theo hối phiếu với điều kiện nếu tổ chức nhập khẩu đồng ý trả tiền hoặc chấp nhận lên hối phiếu thì Ngân hàng mới giao BCT hàng hoá cho tổ chức nhập khẩu để nhận hàng. Bước 1 : Căn cứ vào hợp đồng mua bán ngoại thương được ký kết giữa hai đơn vị, tổ chức xuất khẩu thực hiện nghiệp vụ giao hàng sang nước nhập khẩu. Bước 2: Trên cơ sở giao hàng, tổ chức xuất khẩu ký phát hối phiếu đòi tiền tổ chức nhập khẩu kèm theo bộ chứng từ hàng hóa gửi đến ngân hàng phục vụ mình để nhờ thu hồi (Remitting bank) Bước 3: Ngân hàng nhờ thu gởi hối phiếu, bộ chứng từ hàng hóa kèm theo chỉ thị nhờ thu gởi ngân hàng đại lý nước nhập khẩu để nhờ thu hộ tiền. Nếu không đồng ý thu hộ thì phải thông báo ngay bằng FAX, TELEX, hay SWIFT. Bước 4: Ngân hàng nhờ thu giữ lại bộ chứng từ, gởi hối phiếu và bản sao chứng từ cho tổ chức nhập khẩu .