Tài liệu Giải pháp phát triển chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa tại huyện văn bàn, tỉnh lào cai

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM CẦM TIẾN ĐÔNG GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CHĂN NUÔI LỢN THEO HƯỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA TẠI HUYỆN VĂN BÀN - TỈNH LÀO CAI LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM CẦM TIẾN ĐÔNG GIẢI PHÁP PHÁT TRIỂN CHĂN NUÔI LỢN THEO HƯỚNG SẢN XUẤT HÀNG HÓA TẠI HUYỆN VĂN BÀN - TỈNH LÀO CAI Ngành: Phát triển nông thôn Mã ngành: 8.62.01.16 LUẬN VĂN THẠC SĨ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN Người hướng dẫn khoa học: TS. HÀ THỊ HÒA THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này có nguồn gốc rõ ràng, trung thực và chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào khác. Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ trong việc thực hiện luận văn này đều đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019 Tác giả Cầm Tiến Đông Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Để thực hiện đề tài “Giải pháp phát triển chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa tại huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai”, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, giúp đỡ, động viên nhiệt tình của nhiều cá nhân và tập thể. Tôi xin chân thành cảm ơn sâu sắc nhất tới tất cả các cá nhân và tập thể đã tạo điều kiện giúp đỡ tôi trong quá trình học tập và nghiên cứu. Trước hết tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới TS. Hà Thị Hòa người đã hướng dẫn tôi trong suốt quá trình nghiên cứu và hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn Ban Giám hiệu, Khoa phát triển - nông thôn, các đơn vị liên quan của Trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên. Tôi xin trân trọng cảm ơn các giáo sư, tiến sĩ của Trường, những người đã trang bị cho tôi những kiến thức quý báu để giúp tôi hoàn thành công trình này. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ của Sở Nông nghiệp và phát triển nông thôn, UBND tỉnh Lào Cai, UBND huyện Văn Bàn, Phòng Nông nghiệp và phát triển nông thôn huyện Văn Bàn, các xã và các hộ nông dân huyện Văn Bàn đã giúp tôi trong quá trình điều tra số liệu. Tôi xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè đồng nghiệp đã động viên chia sẻ, giúp đỡ nhiệt tình và đóng góp nhiều ý kiến quý báu để tôi hoàn thành luận văn. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2019 Tác giả Cầm Tiến Đông Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT .............................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii TRÍCH YẾU CỦA LUẬN VĂN ..................................................................... ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của Đề tài ............................................................................... 1 2. Mục tiêu của đề tài ........................................................................................ 2 3. Đối tượng nghiên cứu.................................................................................... 2 4. Phạm vi nghiên cứu ....................................................................................... 3 5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài........................................................................... 3 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC .................................................................... 4 1.1. Cơ sở lý luận .............................................................................................. 4 1.1.1. Các khái niệm và đặc điểm về sản xuất hàng hoá................................... 4 1.1.2. Chăn nuôi theo hướng sản xuất hàng hóa ............................................... 8 1.1.3. Vai trò của chăn nuôi lợn hiện nay ......................................................... 8 1.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến chăn nuôi theo hướng sản xuất hàng hóa ......................................................................................................... 11 1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 16 1.2.1. Kinh nghiệm sản xuất chăn nuôi lợn theo hướng hàng hóa tại một số địa phương .................................................................................................. 16 1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho phát triển chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa tại huyện Văn Bàn tỉnh Lào Cai............................. 21 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn iv 1.3. Tổng quan tài liệu nghiên cứu .................................................................. 23 Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU...... 26 2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................... 26 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 26 2.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ........................................................................ 30 2.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội cho phát triển chăn nuôi ................................................................................................. 32 2.2. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................ 33 2.1.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................ 33 2.1.2. Phạm vi nghiên cứu ............................................................................... 33 2.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 33 2.3. Phương pháp nghiên cứu .......................................................................... 33 2.3.1. Phương pháp chọn điểm nghiên cứu ..................................................... 33 2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................ 34 2.3.3. Phương pháp xử lý và phân tích số liệu ................................................ 36 2.3.4. Phương pháp dự báo.............................................................................. 36 2.3.5. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ................................................................ 37 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 39 3.1. Thực trạng phát triển chăn nuôi ở huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai ............ 39 3.2. Thực trạng chăn nuôi lợn theo hướng hàng hóa của các hộ điều tra tại huyện Văn Bàn tỉnh Lào Cai ...................................................................... 41 3.2.1. Thông tin chung về các hộ chăn nuôi lợn điều tra trên địa bàn huyện Văn Bàn ................................................................................................ 41 3.2.2. Quy mô các hộ chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa trên địa bàn huyện Văn Bàn ................................................................................... 42 3.2.3. Thực trạng về cơ sở hạ tầng của các hộ chăn nuôi lợn ......................... 44 3.2.4. Các nguồn lực của các hộ chăn nuôi lợn theo hướng hàng hóa............ 46 3.2.5. Trình độ quản lý và kỹ thuật của chủ hộ chăn nuôi lợn ........................ 48 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn v 3.2.6. Công tác phòng trừ dịch bệnh cho các hộ chăn nuôi lợn trên địa bàn huyện Văn Bàn ......................................................................................... 49 3.2.7. Kết quả và hiệu quả các hộ chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa........ 51 3.3. Thị trường tiêu thụ lợn của các hộ chăn nuôi lợn theo hướng hàng hóa ..... 55 3.4. Các yếu tổ ảnh hưởng đến chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa trên địa bàn huyện Văn Bàn tỉnh Lào Cai ................................................ 57 3.4.1. Nhóm yếu tố bên ngoài ......................................................................... 57 3.4.2. Nhóm yếu tố bên trong.......................................................................... 61 3.5. Một số giải pháp phát triển chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa trên địa bàn huyện Văn Bàn tỉnh Lào Cai ................................................ 63 3.5.1. Giải pháp về mở rộng quy mô hộ chăn nuôi lợn................................... 63 3.5.2. Giải pháp về nâng cao trình độ cho các chủ hộ chăn nuôi lợn ............. 64 3.5.3. Giải pháp về tăng cường các nguồn lực trong phát triển hộ chăn nuôi lợn............................................................................................................ 65 3.5.4. Giải pháp về tăng cường công tác thú y, phòng trừ dịch bệnh và vệ sinh thực phẩm ........................................................................................... 67 3.5.5. Giải pháp về ổn định thị trường tiêu thụ cho các hộ chăn nuôi lợn ...... 67 KẾT LUẬN VÀ ĐỀ NGHỊ ........................................................................... 69 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 72 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT BQ : Bình quân CC : Cơ cấu ĐVT : Đơn vị tính KH - KT : Khoa học - Kĩ thuật KH : Khoa học LĐ : Lao động NN &PTNT : Nông nghiệp và Phát triển nông thôn SL : Số lượng TĐPT : Tốc độ phát triển THPT : Trung học phổ thông TSCĐ : Tài sản cố định UBND : Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn vii DANH MỤC CÁC BẢNG BẢNG Bảng 3.1. Giá trị sản xuất chăn nuôi của huyện Văn Bàn ........................... 39 Bảng 3.2. Số lượng đàn chăn nuôi chủ yếu của huyện Văn Bàn giai đoạn 2016 - 2018......................................................................... 40 Bảng 3.3. Thông tin chung về các hộ chăn nuôi lợn điều tra ...................... 42 Bảng 3.4. Quy mô của các hộ chăn nuôi lợn theo hướng hàng hóa trên địa bàn huyện Văn Bàn ............................................................... 43 Bảng 3.5. Quy mô chăn nuôi lợn của các hộ điều tra.................................. 44 Bảng 3.6. Cơ sở vật chất trong các hộ chăn nuôi lợn theo hướng hàng hóa ở huyện Văn Bàn .................................................................. 45 Bảng 3.7. Nguồn lực về đất đai của các hộ chăn nuôi lợn điều tra ............. 46 Bảng 3.8. Nguồn lực về vốn của các hộ chăn nuôi lợn điều tra .................. 47 Bảng 3.9. Các lớp tập huấn kỹ thuật cho các chủ hộ chăn nuôi theo hướng hàng hóa ........................................................................... 49 Bảng 3.10. Lịch trình tiêm phòng dịch bệnh cho lợn tại huyện Văn Bàn ..... 50 Bảng 3.11. Tình hình dịch bệnh trong chăn nuôi lợn của các hộ điều tra ..... 51 Bảng 3.12. Hạch toán giá thành cho 1kg thịt hơi xuất chuồng của các hộ chăn nuôi lợn ............................................................................... 52 Bảng 3.13. Hiệu quả sản xuất chăn nuôi lợn của các hộ theo hướng sản xuất hàng hóa trên địa bàn huyện Văn Bàn ................................ 54 Bảng 3.14. Tình hình tiêu thụ sản phẩm của các hộ chăn nuôi lợn.............. 56 SƠ ĐỒ, HỘP Sơ đồ 3.1. Kênh tiêu thụ sản phẩm thịt lợn của huyện Văn Bàn ................. 55 Hộp 4.1. Chính sách hỗ trợ của tỉnh Lào Cai ảnh hưởng trực tiếp đến phát triển chăn nuôi lợn............................................................... 58 Hộp 4.2. Cơ sở hạ tầng ảnh hưởng đến phát triển trang trại chăn nuôi lợn ..... 60 Hộp 4.3. Giá cả lợn ảnh hưởng rất lớn đến phát triển hộ chăn nuôi lợn. ......... 61 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn viii Hộp 4.4. Công tác thú y ảnh hưởng lớn đến phát triển hộ chăn nuôi lợn ....... 62 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ix TRÍCH YẾU CỦA LUẬN VĂN Năm 2018, là năm thứ 3 thực hiện Đề án tái cơ cấu kinh tế nông, lâm nghiệp giai đoạn 2016-2020 với mục tiêu gia tăng giá trị trên đơn vị diện tích canh tác, cũng là năm đánh dấu những bước đi rõ nét của ngành nông nghiệp tỉnh Lào Cai trong việc nhân rộng các mô hình sản xuất tiên tiến và ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất.. Để thực hiện các nhiệm vụ theo Đề án số 01 của Tỉnh uỷ, ngành nông nghiệp đặc biệt trong lĩnh vực chăn nuôi tỉnh Lào Cai đã tập trung phát triển chăn nuôi theo các mục tiêu, nhiệm vụ của Đề án. Lĩnh vực chăn nuôi của tỉnh Lào Cai phát triển tương đối thuận lợi, sản xuất chăn nuôi đã đáp ứng đủ nhu cầu tiêu dùng trong tỉnh và một phần xuất ra ngoài tỉnh. Trong chăn nuôi, nhiều hộ gia đình đã sử dụng công nghệ khí sinh học để bảo đảm vệ sinh môi trường và tận dụng nguồn khí đốt. Văn Bàn là một huyện miền núi nằm ở phía Tây Nam của tỉnh Lào Cai, có tổng diện tích tự nhiên 1.422 km2 với dân số trên 84 nghìn người, gồm 11 dân tộc sinh sống ở 23 xã, thị trấn. Với dân số làm nông nghiệp chiếm 70%, địa hình 90% là địa hình đồi núi cao, nguồn nhân lực dồi dào là các lợi thế để chăn nuôi của huyện Văn Bàn phát triển sản xuất theo hướng hàng hóa. Nhưng trên thực tế chăn nuôi của huyện Văn Bàn vẫn theo hướng nhỏ lẻ, manh mún, hộ gia đình do vậy thực trạng chăn nuôi của huyện chưa tương xứng với tiền năng và lợi thế của huyện. Trong nghiên cứu này tôi tập trung phân tích, đánh giá thực trạng phát triển chăn nuôi lợn theo hướng hàng hóa với các mục tiêu (1) Hệ thống những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa. (2) Phân tích thực trạng phát triển chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa của huyện Văn Bàn huyện Lào Cai giai đoạn 2016 - 2018. (3) Đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm phát triển ngành chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa giai đoạn 2020 - 2025. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn x Như vậy trong nghiên cứu này tôi sử dụng số liệu thứ cấp và sơ cấp để đưa ra các phân tích nhận định. Trong đó số liệu thứ cấp thu thập từ nguồn báo cáo văn bản liên quan đến công tác phát triển chăn nuôi lợn theo hướng hàng hóa. Luận văn sử dụng các phương pháp phân tích thống kê mô tả, thống kê so sánh, để đánh giá thực trạng chăn nuôi lợn Trên cơ sở thực trạng đó luận văn đã đưa ra đề xuất các giải pháp phát triển chăn nuôi lợn theo hướng hàng hóa như: (1) Giải pháp về mở rộng quy mô hộ chăn nuôi lợn; (2) Giải pháp về nâng cao trình độ cho các chủ hộ chăn nuôi lợn, (3) Giải pháp về tăng cường các nguồn lực trong phát triển hộ chăn nuôi lợn; (4) Giải pháp về tăng cường công tác thú y, phòng trừ dịch bệnh và vệ sinh thực phẩm (5) Giải pháp về ổn định thị trường tiêu thụ cho các hộ chăn nuôi lợn. Các giải pháp này nhằm phát triển chăn nuôi lợn theo hướng hàng hóa một cách bền vững. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của Đề tài Khu vực kinh tế nông, lâm nghiệp và thủy sản là một trụ cột quan trọng của nền kinh tế Việt Nam. Theo số liệu của Tổng cục Thống kê (2015), cơ cấu khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản năm 2015 chiếm tỷ trọng 18,12%. Trong nông nghiệp, chăn nuôi là ngành không thể thiếu và đóng vai trò ngày càng quan trọng. Sản phẩm chăn nuôi cung cấp cho công nghiệp chế biến, là thị trường tiêu thụ các chế phẩm từ trồng trọt và các sản phẩm chế biến, ngoài ra chăn nuôi phát triển còn thúc đẩy ngành công nghiệp thức ăn chăn nuôi phát triển. Trong chăn nuôi thì chăn nuôi lợn là phổ biến cả trong nước và trên thế giới. Ở Việt Nam, chăn nuôi lợn là ngành sản xuất chính chiếm 75-80% tổng sản phẩm chăn nuôi. Hiện nay, trên thế giới, trung bình mỗi người tiêu thụ gần 42kg thịt/năm, người dân các nước đang phát triển tiêu thụ khoảng 30kg/năm trong khi ở những nước công nghiệp tiêu thụ hơn 80kg/năm. Thịt lợn là thực phẩm truyền thống và thường xuyên trong bữa ăn của người dân Việt Nam. Sản phẩm từ lợn hiện chiếm đến 70% trong tổng lượng thịt tiêu thụ của cả nước mỗi năm. Ở Việt Nam chăn nuôi lợn chủ yếu tập trung phát triển ở quy mô hộ gia đình, trang trại. Chăn nuôi lợn quy mô hộ đã có bước phát triển nhất định, góp phần quan trọng vào việc khai thác tiềm năng, lợi thế trong sản xuất; là bước tiến quan trọng chuyển từ sản xuất nhỏ, tự cấp, tự túc sang sản xuất hàng hóa, thúc đẩy áp dụng khoa học công nghệ vào sản xuất. Đồng thời với phát triển kinh tế trang trại, vai trò của kinh tế hộ nông dân trong sản xuất chăn nuôi vẫn luôn được coi trọng, nhằm khai thác tiềm năng, thế mạnh của từng địa phương, tạo nền móng ban đầu để thúc đẩy phát triển ở quy mô trang trại. Vì vậy, phát triển sản xuất chăn nuôi quy mô hộ là xu hướng tất yếu ở Việt Nam hiện nay. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 2 Năm 2018, là năm thứ 3 thực hiện Đề án tái cơ cấu kinh tế nông, lâm nghiệp giai đoạn 2016-2020 với mục tiêu gia tăng giá trị trên đơn vị diện tích canh tác, cũng là năm đánh dấu những bước đi rõ nét của ngành nông nghiệp tỉnh Lào Cai trong việc nhân rộng các mô hình sản xuất tiên tiến và ứng dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất.. Để thực hiện các nhiệm vụ theo Đề án số 01 của Tỉnh uỷ, ngành nông nghiệp đặc biệt trong lĩnh vực chăn nuôi tỉnh Lào Cai đã tập trung phát triển chăn nuôi theo các mục tiêu, nhiệm vụ của Đề án. Lĩnh vực chăn nuôi của tỉnh Lào Cai phát triển tương đối thuận lợi, sản xuất chăn nuôi đã đáp ứng đủ nhu cầu tiêu dùng trong tỉnh và một phần xuất ra ngoài tỉnh. Trong chăn nuôi, nhiều hộ gia đình đã sử dụng công nghệ khí sinh học để bảo đảm vệ sinh môi trường và tận dụng nguồn khí đốt. Văn Bàn là một huyện miền núi nằm ở phía Tây Nam của tỉnh Lào Cai, có tổng diện tích tự nhiên 1.422 km2 với dân số trên 84 nghìn người, gồm 11 dân tộc sinh sống ở 23 xã, thị trấn. Với dân số làm nông nghiệp chiếm 70%, địa hình 90% là địa hình đồi núi cao, nguồn nhân lực dồi dào là các lợi thế để chăn nuôi của huyện Văn Bàn phát triển sản xuất theo hướng hàng hóa. Nhưng trên thực tế chăn nuôi của huyện Văn Bàn vẫn theo hướng nhỏ lẻ, manh mún, hộ gia đình do vậy thực trạng chăn nuôi của huyện chưa tương xứng với tiền năng và lợi thế của huyện. Do đó tôi chọn Đề tài: "Giải pháp phát triển chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa ở huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai" làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ của mình. 2. Mục tiêu của đề tài - Hệ thống những vấn đề lý luận và thực tiễn về phát triển chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa. - Phân tích thực trạng phát triển chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa của huyện Văn Bàn huyện Lào Cai giai đoạn 2016 - 2018. - Đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm phát triển ngành chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa giai đoạn 2020 - 2025 3. Đối tượng nghiên cứu - Là các hộ chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa tại huyện Văn Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 3 Bàn tỉnh Lào Cai. 4. Phạm vi nghiên cứu * Phạm vi về không gian Luận văn được thực hiện tại huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. * Phạm vi về thời gian - Số liệu thứ cấp được sử dụng trong đề tài: Các thông tin phản ánh về thực trạng chăn nuôi lợn của huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai được lấy trong giai đoạn 2016-2018. - Số liệu sơ cấp: Điều tra thực trạng chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa tại huyện Văn Bàn được tiến hành năm 2018. * Phạm vi về nội dung Nội dung nghiên cứu về thực trạng chăn nuôi lợn theo hướng sản xuất hàng hóa của huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. 5. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Đề tài là công trình nghiên cứu khoa học có ý nghĩa lý luận và đặc biệt là có tính thực tiễn; là cơ sở giúp cho cấp ủy, chính quyền huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai đánh giá toàn diện hơn về vấn đề sản xuất chăn nuôi lợn theo hướng hàng hóa và các nhân tố ảnh hưởng tới chăn nuôi lợn theo hướng hàng hóa của huyện. Đề tài còn là tài liệu giúp cho các hộ gia đình, các trang trại, cấp ủy, chính quyền và các ngành, đoàn thể, tổ chức chính trị xã hội ở huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai hoạch định chính sách và xây dựng kế hoạch phát triển chăn nuôi lợn của huyện, giải quyết các vấn đề về chăn nuôi lợn hiện nay cho phù hợp và có hiệu quả, trên cơ sở giải pháp mà đề tài đưa ra. Góp phần thúc đẩy sự phát triển nông nghiệp nông thôn đặc biệt là ngành chăn nuôi lợn của huyện nhằm thực hiện hiệu quả chương trình phát triển kinh tế - xã hội, xóa đói giảm nghèo tăng thu nhập cho người dân trên địa bàn huyện Văn Bàn, tỉnh Lào Cai. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 4 Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC 1.1. Cơ sở lý luận 1.1.1. Các khái niệm và đặc điểm về sản xuất hàng hoá 1.1.1.1. Khái niệm về hàng hóa và sản xuất hàng hóa Hàng hóa: Hàng hóa là sản phẩm của người lao động có thể thỏa mãn nhu cầu nào đó của con người và dùng để trao đổi với nhau. Sản xuất hàng hóa: Là sản xuất ra sản phẩm để bán. Hay nói cách khác, sản xuất hàng hóa là cách thức tổ chức sản xuất mà trong đó, sản phẩm làm ra không phải để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của chính người trực tiếp sản xuất ra nó mà để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của người khác thông qua trao đổi, mua bán. Sản xuất là quá trình tạo ra của cải vật chất và dịch vụ. Trong sản xuất con người đấu tranh với thiên nhiên làm thay đổi những vật chất sẵn có nhằm tạo ra lương thực, thực phẩm, quần áo, nhà ở và những của cải khác phục vụ cuộc sống. Sản xuất là điều kiện tồn tại của mỗi xã hội, việc khai thác và sử dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên phụ thuộc vào trình độ phát triển của lực lượng sản xuất chủ yếu đóng vai trò quyết định. (Nguyễn Đình Nam, 2000) Kinh tế hàng hoá là một điều kiện tổ chức kinh tế xã hội mà trong đó hình thành phổ biến của sản xuất là sản xuất ra sản phẩm để bán, trao đổi trên thị trường. Sự hình thành và phát triển kinh tế hàng hoá là quá trình kinh tế khách quan, nó bắt đầu khi kinh tế tự nhiên phát triển đến trình độ nhất định làm xuất hiện những tiền đề của kinh tế hàng hoá. Trong lịch sử những quan hệ hiện vật tự nhiên và quan hệ hàng hoá tồn tại đan xen và mâu thuẫn với Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 5 nhau. Sự xuất hiện của kinh tế hàng hoá gắn liền với xuất hiện của những tiền đề chuyển kinh tế tự nhiên lên kinh tế hàng hoá. 1.1.1.2. Điều kiện, thuộc tính và ưu thế để có sản xuất hàng hoá a. Để có thể sản xuất hàng hóa cần phải có các điều kiện sau - Có sự phân công lao động xã hội: Phân công lao động xã hội là sự chuyên môn hóa sản xuất, phân chia lao động vào những ngành, những lĩnh vực khác nhau của nền sản xuất xã hội. Phân công lao động xã hội làm cho mỗi người sản xuất, mỗi cơ sở sản xuất chỉ sản xuất ra một loại sản phẩm nhất định, song trong cuộc sống của con người thì có nhiều nhu cầu khác nhau, vì vậy, để đáp ứng nhu cầu đó, họ phải có mới liên hệ, phụ thuộc vào nhau, trao đổi sản phẩm cho nhau. Như vậy, lao động xã hội là cơ sở, tiền đề để sản xuất hàng hóa. - Sự tách biệt tương đối về mặt kinh tế của những người sản xuất: Sự tách biệt này là do quan hệ sở hữu khác nhau và sự phát triển xã hội hóa khác nhau về tư liệu sản xuất quy định. Do đó, sản phẩm làm ra thuộc quyền sở hữu của họ và do họ chi phối, người này muốn tiêu dùng sản phẩm của người khác phải thông qua trao đổi, mua bán. Đó là hai điều kiện cần và đủ của sản xuất hàng hóa, nếu thiếu một trong hai điều kiện thì không có sản xuất hàng hóa và sản phẩm lao động không mang hình thái hàng hóa. b. Ưu thế của sản xuất hàng hóa: Sản xuất hàng hóa ra đời là một bước ngoặt căn bản trong lịch sử phát triển của xã hội loài người, đưa loài người thoát khỏi tình trạng mông muội, xóa bỏ nền kinh tế tự nhiên, phát triển nhanh chóng lực lượng sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh tế - xã hội. Thứ nhất: Sản xuất hàng hóa ra đời khai thác được những lợi thế tự nhiên, xã hội, kỹ thuật của từng người, từng địa phương, từng vùng, các quốc gia khác. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 6 Thứ hai: Quy mô sản xuất được mở rộng tạo điều kiện cho việc ứng dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất thúc đẩy sản xuất phát triển. Thứ ba: Sự tác động của các quy luật: Quy luật giá trị, quy luật cung cầu, quy luật cạnh tranh… buộc người sản xuất phải luôn năng động, nhạy bén, cải tiến kỹ thuật, nâng cao năng suất lao động, chất lượng và hiệu quả kinh tế. Thứ tư: Sản xuất hàng hóa phát triển làm cho đời sống vật chất và văn hóa tinh thần ngày càng được tăng cao, phong phú và đa dạng. Song bên cạnh đó, sản xuất hàng hóa cũng tồn tại những mặt trái của nó như: Phân hóa giàu nghèo, tiềm ẩn nguy cơ khủng hoảng, phá hoại môi trường…(Nguyễn Văn Bộ, 2016) c. Các thuộc tính của hàng hóa: Hàng hóa có 2 thuộc tính cơ bản Thứ nhất: Giá trị sử dụng của hàng hóa là công dụng của hàng hóa đó và nó có thể thỏa mãn nhu cầu nào đó của con người. Giá trị của hàng hóa là thuộc tính tự nhiên của hàng hóa đó quyết định. Khi xã hội loài người càng phát triển thì càng phát hiện ra nhiều thuộc tính tự nhiên của vật phẩm và lợi dụng thuộc tính tự nhiên đó để tạo ra những giá trị sử dụng khác nhau. Là giá trị sử dụng cho xã hội, không phải dành cho người sản xuất ra nó mà dành cho người mua nó thông qua trao đổi mua bán. Thứ hai: Giá trị trao đổi của hàng hóa là lao động xã hội của người sản xuất hàng hóa kết tinh trong hàng hóa. Giá trị trao đổi là hình thức biểu hiện bên ngoài của giá trị, giá trị là nội dung, cơ sở của giá trị trao đổi. Đồng thời giá trị biểu hiện mối quan hệ xã hội giữa những người sản xuất hàng hóa. Cũng chính vì vậy, giá trị là một phạm trù lịch sử, nó tồn tại trong nền kinh tế hàng hóa. Hai thuộc tính của hàng hóa có quan hệ chặt chẽ, vừa mâu thuẫn nhưng cũng vừa thống nhất với nhau. d. Tính chất hai mặt của lao động sản xuất hàng hóa Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 7 Lao động của sản xuất hàng hóa vừa mang tính chất lao động cụ thể vừa mang tính chất là lao động trừu tượng. Lao động cụ thể là lao động có ích dưới một hình thức cụ thể của những nghề nghiệp chuyên môn nhất định. Mỗi lao động cụ thể có mục đích, phương pháp, công cụ lao động, đối tượng lao động và kết quả lao động khác nhau. Lao động trừu tượng là lao động của người sản xuất hàng hóa khi đã gạt bỏ những hình thức lao động cụ thể của nó, đó chính là sự tiêu phí sức lao động nói chung của người sản xuất hàng hóa. Lao động trừu tượng tạo ra giá trị của hàng hóa. Giá trị của hàng hóa là lao động xã hội trừu tượng của người sản xuất hàng hóa kết tinh trong hàng hóa. Đó chính là hai mặt của sản xuất hàng hóa. Lao động cụ thể và lao động trừu tượng vừa thống nhất vừa mâu thuẫn. Thống nhất biểu hiện chúng là hai mặt của cùng một lao động sản xuất hàng hóa. Mâu thuẫn biểu hiện ở chỗ lao động cụ thể tạo ra một giá trị sử dụng nhất định cho xã hội, nhưng với tư cách là lao động trừu tượng, sự hao phí sức lao động của người sản xuất hàng hóa nó không thể phù hợp với mức hao phí lao động của xã hội. Mâu thuẫn cơ bản của nền sản xuất hàng hóa - mâu thuẫn giữa lao động tư nhân và lao động xã hội biểu hiện ở lao động trừu tượng và lao động cụ thể, giữa giá trị sử dụng và giá trị của hàng hóa. Những mâu thuẫn đó vừa thúc đẩy xã hội phát triển vừa chứa đựng nguy cơ khủng hoảng kinh tế.(Nguyễn Hải Yến, 2018) * Lượng giá trị của hàng hóa: Lượng giá trị của hàng hóa là lượng lao động hao phí để sản xuất ra hàng hóa, được đo bằng thời gian lao động để sản xuất ra hàng hóa. Lượng giá trị xã hội của hàng hóa không tính bằng thời gian lao động cá biệt mà tính bằng thời gian lao động xã hội cần thiết. Thời gian lao động xã hội cần thiết là thời gian để sản xuất ra một giá trị sử dụng nào đó trong điều kiện sản xuất bình thường, trình độ kỹ thuật và Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 8 cường độ lao động bình thường trong xã hội đó. Các nhân tố ảnh hưởng đến lượng giá trị của hàng hóa: Năng suất lao động, cường độ lao động (mức độ giản đơn hay phức tạp của lao động). 1.1.2. Chăn nuôi theo hướng sản xuất hàng hóa Sản xuất chăn nuôi đã trở thành một ngành sản xuất chính trong nền kinh tế nông nghiệp Việt Nam. Bên cạnh đó chăn nuôi là ngành đem lại thu nhập cao bởi chu kỳ sản xuất ngắn, giá trị sản phẩm ngành chăn nuôi cao, năng suất lao động của ngành chăn nuôi có điều kiện tăng nhanh hơn so với nông nghiệp. Vì vây để phát triển chăn nuôi theo hướng hàng hoá cần phải nắm được một số đặc điểm cơ bản sau: Chăn nuôi tiến hành trong điều kiện thời tiết khó khăn phức tạp, vì vây để phát triển chăn nuôi theo hướng hàng hoá các địa phương và các hộ gia đình phải theo dõi và nắm vững sự biến động của điều kiện tự nhiên để chủ động tránh những biến động xấu và tranh thủ tận dụng những biến đổi theo chiều hướng tốt một cách kịp thời đảm bảo tăng trọng lượng gia súc, hạn chế mức chi phí cho sản xuất đến mức tối thiểu nhằm tăng thu nhập của hộ nông dân. Các loại gia súc, gia cầm có đặc tính sinh lý khác nhau cho nên dễ ảnh hưởng của các bệnh theo thời tiết. Do đó việc lựa chọn giống gia súc phù hợp điều kiện tự nhiên thích nghi với sự biến động thời tiết là hết sức cần thiết. Trong quá trình chăn nuôi các khâu công việc phải được làm đúng và kịp thời, đảm bảo không ảnh hưởng tới quá trình sinh trưởng và phát triển của vật nuôi. Sản xuất chăn nuôi rất phong phú và đa dạng, do vậy nông Hộphải lựa chọn giống vật nuôi sao cho phù hợp khả năng đầu tư của mình và phù hợp với nhu cầu thị trường nhằm tăng tỷ trọng nông sản hàng hoá, từ đó tăng thu nhập cho hộ nông dân. Vì vây, để sản phẩm đầu ra thị trường vẫn đảm bảo chất lượng đòi hỏi các hộ cần đầu tư hợp lý trong khâu chăm sóc vật nuôi.(Viện kinh tế nông nghiệp, 2015) 1.1.3. Vai trò của chăn nuôi lợn hiện nay a. Cung cấp thực phẩm cho nhu cầu xã hội Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn