Bé Th−¬ng m¹i
ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i
M· sè: 2004 – 78 – 018
®Ò tµi khoa häc cÊp bé
Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî
nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i t¹i c¸c
cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam
(B¸o c¸o tæng hîp)
6478
20/8/2007
Hµ néi – 12/2005
Bé Th−¬ng m¹i
ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i
M· sè: 2004 – 78 – 018
Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî
nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i t¹i c¸c
cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam
(B¸o c¸o tæng hîp)
C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi
C¬ quan chñ tr× thùc hiÖn
: Bé Th−¬ng m¹i
: ViÖn Nghiªn cøu Th−¬ng m¹i
Chñ nhiÖm ®Ò tµi : PGS. TS. Lª TrÞnh Minh Ch©u – ViÖn NCTM
C¸c thµnh viªn : - Ths. TrÞnh ThÞ Thanh Thuû – ViÖn NCTM
- CN. NguyÔn Xu©n Ph−¬ng – ViÖn NCTM
- CN. NguyÔn V¨n Héi – Vô TMMN & MDBG
C¬ quan chñ tr× thùc hiªn
Chñ tÞch héi ®ång nghiÖm thu
C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi
Hµ néi – 12/2005
Môc lôc
Më ®Çu
Ch−¬ng I: Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph¸t triÓn dÞch vô hç trî
th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi phÝa b¾c viÖt nam
1. Ph©n lo¹i c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi
1.1. §Æc ®iÓm thÞ tr−êng vµ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu
biªn giíi
1.1.1. M«i tr−êng kinh doanh
1.1.2. Hµng ho¸ vµ dÞch vô
1.1.3. Ph−¬ng thøc bu«n b¸n
1.1.4. CÊu tróc thÞ tr−êng
1.2. Ph©n lo¹i c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn
giíi
1.2.1. DÞch vô c«ng: kÕt cÊu h¹ tÇng; cÊp phÐp; chøng nhËn;
kª khai h¶i quan, kiÓm dÞch…
1.2.2. DÞch vô hç trî n©ng cao n¨ng lùc giao nhËn – vËn
chuyÓn hµng ho¸, kho vËn, kiÓm tra…
1.2.3. DÞch vô vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ: §æi tiÒn, göi tiÒn, chuyÓn
kho¶n, thanh to¸n...
1.2.4. DÞch vô hç trî n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ th©m
nhËp thÞ tr−êng: Nghiªn cøu thÞ tr−êng; t− vÊn; m«i giíi; ®¹i lý muab¸n, uû th¸c xuÊt, nhËp khÈu; tµi chÝnh; qu¶ng c¸o - héi chî...
1.2.5. DÞch vô lao ®éng: phiªn dÞch; bèc dì; vÖ sinh; b¶o vÖ...
1.3. C¸c nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c dÞch vô
hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi
1.3.1. NhËn thøc vÒ vai trß cña dÞch vô hç trî
1.3.2. Qu¶n lý cña nhµ n−íc ë Trung −¬ng vµ ®Þa ph−¬ng
1.3.3. Nhu cÇu sö dông dÞch vô
1.3.4. Kh¶ n¨ng cung øng dÞch vô
2. Vai trß cña dÞch vô hç trî ®èi víi sù ph¸t triÓn th−¬ng m¹i t¹i cöa
khÈu biªn giíi
2.1. T¹o lËp m«i tr−êng kinh doanh thuËn lîi cho c¸c dßng
hµng ho¸, ng−êi, vèn vµ ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn vµo, ra qua cöa
khÈu biªn giíi
2.2. N©ng cao kh¶ n¨ng ph¸t hiÖn vµ khai th¸c c¸c c¬ héi kinh
doanh cho doanh nghiÖp
2.3. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña doanh nghiÖp
2.4. Thu hót ®Çu t− nh»m môc ®Ých th−¬ng m¹i vµo khu vùc
A
Trang
1
5
5
5
5
6
7
9
10
11
12
12
13
15
16
16
17
19
19
20
21
23
24
24
cöa khÈu
2.5. Gi¶m thiÓu chi phÝ vµ rñi ro cho doanh nghiÖp
3. Nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm cña Trung Quèc vÒ ph¸t triÓn dÞch vô hç
trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi víi c¸c n−íc l¸ng giÒng
25
26
Ch−¬ng II: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn dÞch vô hç trî
th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam
40
1. Kh¸i qu¸t vÒ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c
ViÖt Nam
40
1.1. KÕt qu¶ vµ nh÷ng trë ng¹i trong ph¸t triÓn th−¬ng m¹i
hµng ho¸
1.2. KÕt qu¶ vµ trë ng¹i trong ph¸t triÓn th−¬ng m¹i dÞch vô
41
2. Thùc tr¹ng ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa
khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam
2.1. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng nhu cÇu sö dông c¸c dÞch vô hç trî
th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta
2.1.1. Cöa khÈu Mãng C¸i (VN) - §«ng H−ng (TQ)
2.1.2. Cöa khÈu §ång §¨ng vµ Chi Ma (VN) - B»ng T−êng
vµ ¸i §iÓm (T Q)
2.1.3. Cöa khÈu Tµ Lïng (VN) - Thuû KhÈu (TQ)
2.1.4. Cöa khÈu Thanh Thuû (VN) - Thiªn B¶o (TQ)
2.1.5. Cöa khÈu Lµo Cai (VN) - Hµ KhÈu (TQ)
2.1.6. Cöa khÈu Ma Lï Thµng (VN) - Kim Thñy Hµ (TQ)
2.2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng cung øng c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng
m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta
2.2.1. Thùc tr¹ng dÞch vô c«ng
2.2.2. Thùc tr¹ng dÞch vô hç trî n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn
vµ th©m nhËp thÞ tr−êng
2.2.3. Thùc tr¹ng dÞch vô hç trî n©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh
tranh cña hµng ho¸
2.2.4. Thùc tr¹ng dÞch vô lao ®éng
2.2.5. Thùc tr¹ng dÞch vô tµi chÝnh, tiÒn tÖ
2.3. Thùc tr¹ng c¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p cña ChÝnh phñ ®èi
víi sù ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn
giíi phÝa B¾c ViÖt Nam
3. §¸nh gi¸ chung
3.1. Nh÷ng thµnh tùu ®∙ ®¹t ®−îc
3.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n c¶n trë sù ph¸t triÓn dÞch
vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta
3.3. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra cho viÖc ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî
th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta
B
46
56
56
56
58
62
63
63
65
66
66
68
69
71
72
76
77
77
78
83
Ch−¬ng iii: §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn dÞch vô hç trî
th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam
86
1. §Þnh h−íng ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i
cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam
86
1.1. Dù b¸o nh÷ng nh©n tè ¶nh h−ëng ®Õn sù ph¸t triÓn c¸c
dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta
1.1.1. Nhu cÇu sö dông dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa
khÈu biªn giíi
1.1.2. Khu vùc th−¬ng m¹i tù do ASEAN – Trung Quèc
®−îc thùc hiÖn
1.1.3. Nh÷ng thay ®æi trong chÝnh s¸ch biªn mËu cña Trung
Quèc
1.1.4. Nh÷ng cam kÕt cña ViÖt Nam vÒ më cöa thÞ tr−êng
dÞch vô
1.2. Quan ®iÓm ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa
khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta
1.2.1. Ho¹t ®éng dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu
biªn giíi lÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ – x· héi lµm môc tiªu c¬ b¶n ®Ó ®Þnh
h−íng ph¸t triÓn
1.2.2. Ph¸t triÓn dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu
biªn giíi víi nhiÒu thµnh phÇn kinh tÕ tham gia, vËn hµnh theo c¬ chÕ
thÞ tr−êng cã sù qu¶n lý cña nhµ n−íc
1.2.3. Ph©n cÊp hîp lý vÒ qu¶n lý ho¹t ®éng kinh doanh dÞch
vô hç trî th−¬ng m¹i cho c¸c ®Þa ph−¬ng khu vùc cöa khÈu biªn giíi
1.2.4. Thùc hiÖn tù do ho¸ th−¬ng m¹i dÞch vô t¹i c¸c cöa
khÈu biªn giíi, g¾n ph¸t triÓn dÞch vô hç trî cöa khÈu víi dÞch vô hç
trî xuÊt khÈu vµ dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i néi ®Þa, tõng b−íc héi
nhËp th−¬ng m¹i ViÖt Nam víi khu vùc vµ thÕ giíi
1.2.5. Ph¸t triÓn dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i cöa khÈu theo
h−íng v¨n minh hiÖn ®¹i, kÕt hîp víi b¶o vÖ m«i tr−êng sinh th¸i
1.2.6. Ph¸t triÓn dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i cöa khÈu biªn
giíi trªn c¬ së coi träng hîp t¸c, khai th¸c cã hiÖu qu¶ nh÷ng lîi thÕ
trong ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ
1.3. §Þnh h−íng ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i
cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc ta
1.3.1. C¶i thiÖn chÊt l−îng kÕt cÊu h¹ tÇng, gãp phÇn n©ng
cao søc c¹nh tranh ho¹t ®éng dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i cöa khÈu
biªn giíi
1.3.2. X©y dùng vµ hoµn thiÖn hÖ thèng chÝnh s¸ch vµ ph¸p
luËt liªn quan ®Õn dÞch vô th−¬ng m¹i cöa khÈu
1.3.3. N©ng cao chÊt l−îng c¸c lo¹i h×nh dÞch vô c«ng
86
C
86
86
87
88
88
88
89
89
90
90
91
92
92
92
94
1.3.4. Ph¸t triÓn nguån nh©n lùc cã kh¶ n¨ng ®¸p øng nhu
cÇu dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i cöa khÈu biªn giíi
1.3.5. Më réng c¸c dÞch vô tµi chÝnh, tiÒn tÖ
1.3.6. Ph¸t triÓn m¹nh mÏ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô t− vÊn, dÞch
vô phôc vô ®êi sèng, ®¸p øng nhu cÇu ®a d¹ng cña ho¹t ®éng xuÊt
nhËp khÈu t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c
1.3.7. §Èy m¹nh hiÖn ®¹i ho¸ dÞch vô b−u chÝnh – viÔn
th«ng, phæ cËp internet
95
2. §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn dÞch vô c«ng t¹i cöa khÈu biªn giíi
phÝa B¾c n−íc ta
96
2.1. C¸c chÝnh s¸ch vµ biÖn ph¸p ®Ó ph¸t triÓn.
2.1.1. ChÝnh s¸ch ®Çu t− n©ng cÊp kÕt cÊu h¹ tÇng ®èi víi
c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu
2.1.2. X©y dùng vµ thùc hiÖn quy ho¹ch ph¸t triÓn dÞch vô
hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi
2.1.3. Hoµn thiÖn tæ chøc qu¶n lý dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i
t¹i cöa khÈu biªn giíi
2.1.4. Më réng c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu ®Ó ph¸t triÓn c¸c
dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i
2.1.5. §Çu t− trang bÞ ph−¬ng tiÖn kü thuËt hiÖn ®¹i cho c¸c
lùc l−îng kiÓm so¸t liªn ngµnh t¹i cöa khÈu biªn giíi
2.2. Tæ chøc cung øng dÞch vô c«ng cña c¬ quan qu¶n lý nhµ
n−íc
2.2.1. DÞch vô giao th«ng, hÖ thèng cÊp ®iÖn vµ qu¶n lý sö
dông tæng hîp nguån n−íc
2.2.2. DÞch vô kiÓm dÞch
2.2.3. DÞch vô H¶i quan
2.2.4. DÞch vô kho b·i
2.2.5. DÞch vô cung cÊp th«ng tin cña c¸c c¬ quan nhµ n−íc
2.3. N©ng cao hiÖu qu¶ phèi hîp gi÷a c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ
n−íc víi c¸c Ban Qu¶n lý khu kinh tÕ cöa khÈu
97
97
95
96
96
99
99
100
101
102
102
103
104
104
105
106
3. §Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî c¸c kü n¨ng
chuyªn m«n cho doanh nghiÖp t¹i c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu phÝa B¾c
107
3.1. C¸c gi¶i ph¸p chung
3.1.1. N©ng cao hiÖu qu¶ qu¶n lý nhµ n−íc ®èi víi viÖc ph¸t
triÓn dÞch vô
3.1.2. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn nhu cÇu sö dông dÞch vô
3.1.3. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn kh¶ n¨ng cung øng dÞch vô
3.2. C¸c gi¶i ph¸p cô thÓ
3.2.1. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn dÞch vô hç trî n¨ng lùc tiÕp
cËn vµ th©m nhËp thÞ tr−êng cho c¸c doanh nghiÖp
3.2.2. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn dÞch vô hç trî kh¶ n¨ng c¹nh
107
107
D
109
111
113
113
116
tranh cña hµng ho¸
3.2.3. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn dÞch vô tµi chÝnh, tiÒn tÖ
3.2.4. C¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn dÞch vô lao ®éng
4. Nh÷ng kiÕn nghÞ
4.1. §èi víi ChÝnh phñ
4.2. §èi víi Bé Th−¬ng m¹i
4.3. §èi víi Bé Tµi chÝnh
4.4. §èi víi Ng©n hµng Nhµ n−íc
4.5. §èi víi UBND c¸c tØnh biªn giíi phÝa B¾c
4.6. §èi víi Ban ChØ ®¹o ho¹t ®éng bu«n b¸n hµng hãa qua
biªn giíi
4.7. §èi víi Bé ®éi Biªn phßng
KÕt luËn
Phô lôc
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
E
117
121
123
123
124
125
125
126
126
127
128
130
133
Më ®Çu
Xu thÕ c¹nh tranh vµ hîp t¸c kinh tÕ dùa trªn kh¶ n¨ng ph¸t huy lîi thÕ so
s¸nh gi÷a c¸c quèc gia ®ang t¹o nªn trµo l−u tù do ho¸ th−¬ng m¹i vµ héi nhËp
kinh tÕ s©u réng vµo khu vùc vµ thÕ giíi. HiÖp ®Þnh khung vÒ hîp t¸c kinh tÕ
Trung Quèc - ASEAN ®· ®−îc ký kÕt, theo ®ã ®· x¸c ®Þnh ®−îc khung c¬ b¶n
cña khu vùc th−¬ng m¹i tù do ASEAN - Trung Quèc. Trong bèi c¶nh ®ã, triÓn
väng hîp t¸c vµ ph¸t triÓn ho¹t ®éng th−¬ng m¹i gi÷a ViÖt Nam vµ Trung Quèc
ngµy cµng më réng nhê vµo sù nç lùc chung cña c¶ hai n−íc còng nh− cña c¸c
tØnh cã chung biªn giíi.
NhiÒu n¨m qua, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· x©y dùng vµ thùc hiÖn chiÕn l−îc
ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi, trong ®ã ®· ®Þnh h×nh chiÕn l−îc x©y dùng vµ ph¸t
triÓn c¸c khu kinh tÕ, th−¬ng m¹i cöa khÈu nh»m t¹o nªn c¸c nh©n tè hç trî,
thóc ®Èy sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi ®Êt n−íc th«ng qua c¸c ho¹t ®éng th−¬ng
m¹i quèc tÕ víi c¸c quèc gia cã ®−êng biªn giíi chung víi ViÖt Nam. T¹i c¸c
vïng cöa khÈu biªn giíi ViÖt Nam - Trung Quèc, víi sù hiÖn diÖn cña nhiÒu cöa
khÈu quèc tÕ, quèc gia vµ ®Þa ph−¬ng, ®ang vµ sÏ trë thµnh c¸c cöa ngâ quan
träng ®Ó ViÖt Nam ph¸t triÓn c¸c quan hÖ th−¬ng m¹i víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ
T©y Nam cña Trung Quèc, réng h¬n lµ víi thÞ tr−êng toµn Trung Hoa.
C¸c khu kinh tÕ cöa khÈu khu vùc biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam nèi liÒn
víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nam Trung Quèc gi÷ vai trß lµ nh÷ng trung t©m
th−¬ng m¹i cña vïng, cã ¶nh h−ëng lan táa kh«ng chØ néi vïng, mµ cßn gi÷ vÞ
trÝ thÞ tr−êng träng yÕu cña ®Êt n−íc. Cïng víi tiÕn tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc
tÕ vµ khu vùc cña ViÖt Nam, c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ®· vµ
®ang tËn dông mäi lîi thÕ so s¸nh ®Ó ph¸t triÓn th−¬ng m¹i, gãp phÇn thóc ®Èy
quan hÖ kinh tÕ - th−¬ng m¹i gi÷a n−íc ta víi Trung Quèc. Tuy vËy, nh÷ng b−íc
ph¸t triÓn th−¬ng m¹i ®· ®¹t ®−îc cßn thiÕu v÷ng ch¾c, ch−a t−¬ng xøng víi
nh÷ng tiÒm n¨ng vèn cã ®Ó ph¸t triÓn th−¬ng m¹i, ®Æc biÖt lµ lîi thÕ cña mét thÞ
tr−êng trung chuyÓn vµ liÒn kÒ víi thÞ tr−êng Trung Quèc réng lín. Ho¹t ®éng
1
th−¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp trong c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu phÝa B¾c n−íc
ta ph¸t triÓn cßn ch−a bÒn v÷ng, bëi ch−a ®Þnh h−íng ®−îc theo thÞ tr−êng môc
tiªu, chi phÝ cßn cao vµ nhiÒu rñi ro. Nh÷ng khã kh¨n ®¸ng kÓ trong ho¹t ®éng
th−¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp vµ th−¬ng nh©n cña ViÖt Nam còng nh− Trung
Quèc ®ang ho¹t ®éng kinh doanh ë c¸c vïng cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c n−íc
ta ®−îc thÓ hiÖn tËp trung ë nh÷ng h¹n chÕ trong viÖc tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ
tr−êng, tõ viÖc hiÓu râ nhu cÇu thÞ tr−êng cña c¶ hai bªn, chÝnh s¸ch vµ c¬ chÕ
qu¶n lý th−¬ng m¹i cña mçi bªn ®Ó ph¸t hiÖn vµ lùa chän c¸c c¬ héi kinh doanh,
cho ®Õn kh¶ n¨ng sö dông c¸c dÞch vô hç trî c¸c kü n¨ng chuyªn m«n vµ c¸c
dÞch vô c«ng nh»m thuËn lîi ho¸ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i, gi¶m thiÓu chi phÝ vµ
rñi ro cho hä.
Mét trong nh÷ng nguyªn nh©n c¬ b¶n lµm h¹n chÕ sù ph¸t triÓn th−¬ng
m¹i ë c¸c vïng cöa khÈu phÝa B¾c n−íc ta ®· ®−îc thùc tiÔn chøng tá, ®ã chÝnh
lµ sù thiÕu v¾ng c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i. Sù s½n cã cña c¸c dÞch vô hç trî
cã chÊt l−îng cao víi gi¸ c¶ hîp lý ®−îc xem lµ yÕu tè c¹nh tranh quan träng,
®¶m b¶o thóc ®Èy mäi mÆt ho¹t ®éng cña nÒn kinh tÕ nãi chung vµ ho¹t ®éng
th−¬ng m¹i cña tõng khu vùc kinh tÕ nãi riªng. Nhê c¸c dÞch vô cung cÊp nh÷ng
kü n¨ng chuyªn m«n vµ c¸c dÞch vô c«ng ph¸t triÓn mµ n¨ng lùc c¹nh tranh
th−¬ng m¹i cña c¸c doanh nghiÖp vµ c¸ nh©n kinh doanh trong khu kinh tÕ cöa
khÈu sÏ ®−îc n©ng cao bëi mét mÆt, c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i cña hä ®−îc
thuËn lîi ho¸, mÆt kh¸c do t¨ng c−êng chuyªn m«n ho¸ nªn gi¶m thiÓu ®−îc chi
phÝ vµ rñi ro trong qu¸ tr×nh kinh doanh. VÊn ®Ò lµ ë chç chÊt l−îng c¸c dÞch vô
c«ng ®−îc cung øng còng cã vai trß quyÕt ®Þnh ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh ®èi víi
ho¹t ®éng cña c¸c doanh nghiÖp, t¹o nªn nh÷ng ®Çu vµo quan träng cho qu¸
tr×nh chuyÓn dÞch tõ xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp sang xuÊt khÈu cã gi¸ trÞ
gia t¨ng cao, ®ång thêi còng t¹o nªn nh÷ng cÇu nèi g¾n thÞ tr−êng trong n−íc
víi thÞ tr−êng ngoµi n−íc.
ë ViÖt Nam ®· cã sù ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i, song
nh÷ng dÞch vô ®ã míi tËp trung nhiÒu ë c¸c ®« thÞ. Cßn ë c¸c vïng cöa khÈu nãi
chung vµ c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu phÝa B¾c nãi riªng, n¬i miÒn nói xa x«i víi
2
c¸c yÕu tè thÞ tr−êng kÐm ph¸t triÓn, hÇu hÕt c¸c doanh nghiÖp võa vµ nhá tuy
n¨ng lùc c¹nh tranh cßn yÕu nh−ng l¹i kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt c¬ héi ®−îc sö
dông nh÷ng dÞch vô hç trî cÇn thiÕt nµy. HÇu hÕt t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi phÝa
B¾c n−íc ta míi chØ xuÊt hiÖn mét sè dÞch vô nh− kª khai h¶i quan, tµi chÝnh,
tiÒn tÖ, visa, vËn chuyÓn, kho.... víi quy m« nhá, tù ph¸t, gi¸ dÞch vô cßn cao.
§iÒu ®ã kh«ng chØ ¶nh h−ëng ®Õn hiÖu qu¶ kinh doanh cña doanh nghiÖp, mµ
cßn h¹n chÕ kh¶ n¨ng thu hót ®Çu t− trong n−íc vµ n−íc ngoµi vµo nh÷ng khu
vùc nµy, tõ ®ã trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp cã thÓ g©y nªn nh÷ng c¶n trë nhÊt ®Þnh cho
sù ph¸t triÓn th−¬ng m¹i.
MÆt kh¸c, trong bèi c¶nh c¹nh tranh khai th¸c c¸c c¬ héi kinh doanh tõ
ch−¬ng tr×nh “Thu ho¹ch sím” trong tiÕn tr×nh h×nh thµnh khu vùc mËu dÞch tù
do ASEAN - Trung Quèc, viÖc hç trî c¸c doanh nghiÖp cña ViÖt Nam më réng
thÞ tr−êng th«ng qua c¸c ho¹t ®éng th−¬ng m¹i ë vïng cöa khÈu biªn giíi phÝa
B¾c b»ng vµo viÖc ph¸t triÓn c¸c dÞch vô ®a d¹ng hç trî th−¬ng m¹i nh»m thuËn
lîi ho¸ sù di chuyÓn c¸c luång hµng ho¸, doanh nghiÖp vµ doanh nh©n còng nh−
vèn vµ ph−¬ng tiÖn vËn chuyÓn khu vùc nµy l¹i cµng trë nªn cÊp b¸ch h¬n bao
giê hÕt.
Víi nh÷ng lý do nªu trªn, ®Ò tµi: “Gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî
nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi phÝa B¾c ViÖt Nam”
®−îc lùa chän nghiªn cøu sÏ gãp phÇn thiÕt thùc t¨ng c−êng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng
th−¬ng m¹i cña n−íc ta trong bèi c¶nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ vµ khu vùc ngµy
cµng s©u s¾c, ®¸p øng yªu cÇu thùc tiÔn cÊp b¸ch cña Nhµ n−íc nãi chung, cña
Bé Th−¬ng m¹i nãi riªng, còng nh− cña c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam.
Môc tiªu nghiªn cøu:
- Lµm râ mét sè vÊn ®Ò lý luËn c¬ b¶n vÒ ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî
th−¬ng m¹i ë cöa khÈu - vai trß, sù cÇn thiÕt cña c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i
cöa khÈu còng nh− nh÷ng c¬ së ®Ó ph¸t triÓn chóng.
- §¸nh gi¸ thùc tr¹ng ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i
cöa khÈu gi÷a ViÖt Nam víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nam Trung Quèc.
3
- §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô hç trî ho¹t ®éng
th−¬ng m¹i cöa khÈu gi÷a ViÖt Nam víi c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nam Trung
Quèc.
§èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu:
1. §èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i hµng
ho¸, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn c¸c dÞch vô nµy.
2. Ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi:
- Nghiªn cøu c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i hµng ho¸ vµ dÞch vô ë cöa
khÈu biªn giíi phÝa B¾c gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c tØnh phÝa Nam vµ T©y Nam Trung
Quèc (tØnh Qu¶ng T©y vµ V©n Nam).
- VÒ kh«ng gian nghiªn cøu: TËp trung ë c¸c khu kinh tÕ cöa khÈu chÝnh
nh−: §ång §¨ng vµ Chi Ma - L¹ng S¬n; Lµo Cai; Mãng C¸i - Qu¶ng Ninh; Tµ
Lïng - Cao B»ng; Thanh Thuû - Hµ Giang. Nghiªn cøu kinh nghiÖm ph¸t triÓn
dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i cña Trung Quèc trong mét sè khu kinh tÕ, th−¬ng m¹i
cöa khÈu ®èi diÖn víi phÝa ViÖt Nam.
- Thêi gian nghiªn cøu:
+ Ph©n tÝch thùc tr¹ng tõ n¨m 1995 ®Õn nay.
+ C¸c ®Ò xuÊt vµ gi¶i ph¸p ph¸t triÓn cho tr−íc m¾t vµ ®Õn n¨m 2010.
Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu:
- Kh¶o s¸t thùc tÕ.
- Sö dông chuyªn gia.
- Tæng hîp vµ ph©n tÝch.
4
Ch−¬ng I
Mét sè vÊn ®Ò lý luËn vÒ ph¸t triÓn dÞch vô
hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi
phÝa b¾c viÖt nam
1. Ph©n lo¹i c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi
1.1. §Æc ®iÓm thÞ tr−êng vµ ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi
1.1.1. M«i tr−êng kinh doanh
Cöa khÈu biªn giíi cña mçi quèc gia lµ mét khu vùc l·nh thæ ®Æc biÖt,
®−îc ¸p dông mét sè chÝnh s¸ch −u ®·i cña Nhµ n−íc nh»m khai th¸c nh÷ng −u
thÕ vÒ ®Þa lý, kinh tÕ, x· héi cña cöa khÈu vµo viÖc giao l−u kinh tÕ víi c¸c n−íc
l¸ng giÒng, t¨ng kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ dÞch vô d−íi mäi h×nh thøc,
thu hót ®Çu t− vµ du lÞch v.v... nh»m thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ vïng biªn
c−¬ng. Do ®ã, ho¹t ®éng kinh doanh t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi còng mang
nh÷ng nÐt ®Æc thï riªng. Tr−íc ®©y, kh¸i niÖm vÒ “giao l−u kinh tÕ biªn giíi”
th−êng ®−îc hiÓu theo nghÜa hÑp lµ c¸c ho¹t ®éng trao ®æi th−¬ng m¹i qua biªn
giíi gi÷a hai n−íc, chñ yÕu lµ trao ®æi vÒ hµng ho¸ tiªu dïng cña c− d©n hai bªn
biªn giíi. Tuy nhiªn, cïng víi sù ph¸t triÓn cña xu h−íng më cöa vµ hîp t¸c
kinh tÕ khu vùc, kh¸i niÖm nµy ®· ngµy cµng ®−îc më réng, bao trïm lªn nhiÒu
d¹ng ho¹t ®éng míi mµ tr−íc kia ch−a tõng ®−îc thùc hiÖn ë khu vùc biªn giíi.
Trong vßng h¬n mét thËp kû qua, néi dung cña trao ®æi kinh tÕ qua biªn
giíi ®· cã nh÷ng thay ®æi lín vµ trë thµnh c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kinh tÕ, kü
thuËt ngµy cµng ®Çy ®ñ, toµn diÖn h¬n, trong ®ã c¸c ho¹t ®éng giao l−u kinh tÕ
kh«ng chØ ®¬n thuÇn lµ viÖc bu«n b¸n, trao ®æi hµng ho¸ th«ng th−êng mµ cßn
bao gåm c¶ c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c kü thuËt, xuÊt vµ nhËp khÈu dÞch vô, thùc hiÖn
c¸c liªn doanh xuyªn biªn giíi, c¸c xÝ nghiÖp 100% vèn ®Çu t− phÝa ®èi t¸c bªn
kia biªn giíi, bu«n b¸n c¸c trang thiÕt bÞ kü thuËt, liªn doanh ph¸t triÓn c¬ së h¹
tÇng, du lÞch qua biªn giíi...
Nh− vËy cã thÓ thÊy, kinh doanh t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi ®· ph¸t triÓn
tõ c¸c h×nh thøc trao ®æi hµng ho¸ gi¶n ®¬n thµnh c¸c ho¹t ®éng hîp t¸c s¶n
5
xuÊt kinh doanh. Xu h−íng nµy ngµy cµng trë nªn râ rµng vµ trë thµnh h−íng ®i
chÝnh, dÉn tíi viÖc thµnh lËp c¸c khu vùc mËu dÞch tù do biªn giíi hoÆc thµnh
lËp c¸c khu hîp t¸c kinh tÕ tiÓu vïng, ®−îc coi lµ nh÷ng b−íc chuÈn bÞ cho héi
nhËp kinh tÕ khu vùc vµ quèc tÕ.
M«i tr−êng kinh doanh ë khu vùc cöa khÈu còng dÇn ®−îc t¹o lËp ®Ó phôc
vô cho viÖc thóc ®Èy vµ hç trî c¸c ho¹t ®éng bu«n b¸n ë biªn giíi. M«i tr−êng
®ã kh«ng chØ bao gåm c¸c chiÕn l−îc, ®Þnh h−íng vµ chÝnh s¸ch ph¸t triÓn vµ c¬
chÕ qu¶n lý bu«n b¸n hµng ho¸ qua biªn giíi cña nhµ n−íc, mµ cßn cã kÕt cÊu
h¹ tÇng th−¬ng m¹i gåm c¶ phÇn cøng vµ phÇn mÒm, trong ®ã sù s½n cã c¸c dÞch
vô hç trî th−¬ng m¹i còng lµ mét phÇn quan träng cña m«i tr−êng kinh doanh.
Do vïng biªn giíi cã ®Æc ®iÓm xa x«i, hiÓm trë, hÎo l¸nh, nghÌo..., nªn
kÕt cÊu h¹ tÇng hÇu nh− rÊt kÐm ph¸t triÓn. §Ó cã nÒn t¶ng c¬ së h¹ tÇng phôc vô
cho ho¹t ®éng bu«n b¸n ë biªn giíi ®ßi hái ph¶i cã sù ®Çu t− cña nhµ n−íc ®i
tr−íc, sau thu hót thªm c¸c thµnh phÇn kh¸c cïng tham gia. Trong ®ã, c¸c dÞch
vô mµ nhµ n−íc cung øng ®ãng vai trß rÊt quan träng ®Ó h×nh thµnh m«i tr−êng
kinh doanh thuËn lîi ë khu vùc nµy. Bªn c¹nh ®ã, ph¶i cã chÝnh s¸ch −u ®·i cao
nhÊt ®Ó thu hót c¸c thµnh phÇn kinh tÕ ®Çu t− ph¸t triÓn c¸c lo¹i h×nh dÞch vô,
nh»m t¹o nªn mét m«i tr−êng kinh doanh thuËn lîi, víi sù s½n cã cña c¬ së h¹
tÇng vµ c¸c dÞch vô, phôc vô vµ thóc ®Èy sù ph¸t triÓn th−¬ng m¹i ë cöa khÈu.
1.1.2. Hµng ho¸ vµ dÞch vô
Trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi, c¬ cÊu hµng ho¸
trao ®æi rÊt phong phó, ®a d¹ng c¶ vÒ chñng lo¹i lÉn phÈm cÊp, bao gåm nhiÒu
chñng lo¹i kh¸c nhau, tõ hµng n«ng, l©m, thuû s¶n t−¬i sèng, ®Õn c¸c s¶n phÈm
tiÓu thñ c«ng nghiÖp vµ c«ng nghiÖp, tõ hµng nguyªn vËt liÖu phôc vô cho s¶n
xuÊt ®Õn c¸c s¶n phÈm cao cÊp nh− m¸y mãc, thiÕt bÞ ®iÖn tö. Sù ®a d¹ng ®ã
xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu tiªu dïng ®a d¹ng cña nhiÒu tÇng líp c− d©n däc biªn giíi
vµ c¸c tØnh s©u trong néi ®Þa cña tõng n−íc, ®ång thêi cßn xuÊt ph¸t tõ nhu cÇu
s¶n xuÊt cña néi ®Þa hai n−íc. C¸c lo¹i hµng ho¸ nµy kh«ng ph¶i chØ ®−îc huy
®éng tõ d©n c− sèng däc biªn giíi mµ ®−îc huy ®éng vµ ®Çu t− s¶n xuÊt tõ kh¾p
c¸c tØnh, c¸c vïng, miÒn cña mçi n−íc. V× vËy, chÊt l−îng cña c¸c lo¹i hµng ho¸
còng rÊt kh¸c nhau, cã lo¹i ®¹t tiªu chuÈn quèc gia vµ ®Þa ph−¬ng, nh−ng còng
cã lo¹i ch−a ®−îc ®¸nh gi¸ vÒ phÈm cÊp, nhÊt lµ hµng ho¸ xuÊt nhËp khÈu theo
6
®−êng tiÓu ng¹ch vµ trao ®æi ë chî biªn giíi. §Æc biÖt, ho¹t ®éng xuÊt nhËp
khÈu t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi cã thÓ mua b¸n nh÷ng mÆt hµng cã thêi gian b¶o
qu¶n ng¾n, dÔ h− háng hoÆc suy gi¶m chÊt l−îng nh− hµng rau qu¶ vµ thùc
phÈm t−¬i sèng.
XuÊt ph¸t tõ ®Æc ®iÓm vÞ trÝ ®Þa lý vµ c¬ cÊu d©n c− khu vùc biªn giíi, nªn
t¹i c¸c cöa khÈu hÇu nh− kh«ng cã hoÆc cã rÊt Ýt c¸c ngµnh s¶n xuÊt, mµ chñ yÕu
tËp trung vµo viÖc ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî xuÊt nhËp khÈu vµ mua b¸n hµng
ho¸ cña c− d©n hai bªn biªn giíi nh− t¹m nhËp t¸i xuÊt, chuyÓn khÈu, qu¸ c¶nh,
kho ngo¹i quan b¶o qu¶n, ®ãng gãi, bèc xÕp ...vv, trong ®ã dÞch vô t¹m nhËp t¸i
xuÊt ph¸t triÓn t−¬ng ®èi nhanh chãng vµ m¹nh mÏ.
§Ó phï hîp víi th«ng lÖ quèc tÕ vµ ®¸p øng yªu cÇu th−¬ng m¹i gi÷a hai
n−íc, ChÝnh phñ ViÖt Nam ®· ký kÕt c¸c HiÖp ®Þnh vÒ qu¸ c¶nh hµng ho¸, vËn
t¶i ®−êng bé, ®−êng s¾t, t¹o khung ph¸p lý cho c¸c dÞch vô qu¸ c¶nh, t¹m nhËp,
t¸i xuÊt víi mét sè quèc gia cã chung ®−êng biªn. Bé Th−¬ng m¹i, Tæng côc
H¶i quan vµ Bé giao th«ng vËn t¶i ®· ban hµnh c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn viÖc lµm
thñ tôc vµ tiÕn hµnh c¸c c«ng t¸c gi¸m s¸t, qu¶n lý c¸c ho¹t ®éng kinh doanh,
dÞch vô ®èi víi hµng qu¸ c¶nh vµ t¹m nhËp t¸i xuÊt qua c¸c cöa khÈu phÝa B¾c.
Thñ t−íng ChÝnh phñ còng ®· ký ban hµnh Quy chÕ kho ngo¹i quan ®Ó b¶o ®¶m
cho c¸c ho¹t ®éng trªn. Mét h×nh thøc dÞch vô kh¸ ph¸t triÓn n÷a lµ h×nh thøc
chuyÓn khÈu. PhÝa ViÖt Nam xÕp trong lo¹i h×nh t¹m nhËp t¸i xuÊt, song vÒ phÝa
th−¬ng nh©n Trung Quèc chÝnh lµ viÖc lîi dông c¬ chÕ hoµn thuÕ xuÊt khÈu cña
Trung Quèc ®Ó gi¶m gi¸ cho hµng tiªu thô t¹i néi ®Þa (hµng xuÊt sang ViÖt Nam
t¹i cöa khÈu quèc tÕ ®Ó lÊy chøng nhËn xuÊt khÈu nh»m hoµn thuÕ vµ nhËp trë
l¹i qua cöa khÈu ®Þa ph−¬ng víi thuÕ suÊt thÊp).
1.1.3. Ph−¬ng thøc bu«n b¸n
Ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi gi÷a ViÖt Nam vµ c¸c
n−íc l¸ng giÒng thêi gian qua chñ yÕu th«ng qua mét sè ph−¬ng thøc sau:
MËu dÞch chÝnh ng¹ch (bu«n b¸n chÝnh ng¹ch):
7
MËu dÞch chÝnh ng¹ch lµ ph−¬ng thøc tiÕn hµnh ho¹t ®éng kinh doanh
xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ qua biªn giíi, mµ trong ®ã hµng ho¸ ph¶i l−u th«ng
qua c¸c cöa khÈu quèc tÕ vµ quèc gia, ®ång thêi ph¶i chÊp hµnh ®Çy ®ñ c¸c thñ
tôc xuÊt nhËp khÈu theo th«ng lÖ vµ tËp qu¸n quèc tÕ.
MËu dÞch tiÓu ng¹ch (bu«n b¸n tiÓu ng¹ch):
VÒ phÝa ViÖt Nam kh«ng cã ®Þnh nghÜa chÝnh thøc vÒ mËu dÞch tiÓu ng¹ch
mµ trªn thùc tÕ coi bu«n b¸n qua biªn giíi bao gåm c¸c ho¹t ®éng sau:
- Ho¹t ®éng mua b¸n, trao ®æi hµng ho¸ cña d©n c− biªn giíi lµ nh÷ng
ho¹t ®éng dµnh riªng cho c− d©n biªn giíi phï hîp víi c¸c quy ®Þnh cña QuyÕt
®Þnh sè 252/2003/Q§-TTg ngµy 24 th¸ng 11 n¨m 2003 cña Thñ t−íng ChÝnh
phñ vÒ qu¶n lý bu«n b¸n hµng ho¸ qua biªn giíi víi c¸c n−íc cã chung biªn
giíi.
- Bu«n b¸n t¹i chî biªn giíi, chî cöa khÈu vµ chî trong khu kinh tÕ cöa
khÈu.
- Ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ qua biªn giíi ®−îc c¸c chñ thÓ quy
®Þnh tiÕn hµnh theo ph−¬ng thøc kh«ng theo th«ng lÖ bu«n b¸n quèc tÕ (cã thÓ
cã hîp ®ång hoÆc kh«ng cã hîp ®ång, cã thÓ theo nhiÒu h×nh thøc thanh to¸n
kh¸c nhau).
Tuy nhiªn, trªn thùc tÕ sù ph©n biÖt hµng ho¸ chÝnh ng¹ch vµ tiÓu ng¹ch
chØ mang tÝnh chÊt t−¬ng ®èi. NhiÒu khi hµng chÝnh ng¹ch l¹i ®−îc chuyÓn qua
c¸c cöa khÈu dµnh cho bu«n b¸n tiÓu ng¹ch, ®iÒu ®ã tuú thuéc vµo biÓu thuÕ,
møc thuÕ cña c¸c lo¹i hµng ho¸ trong nh÷ng thêi ®iÓm kh¸c nhau.
Ngoµi ra, quan niÖm cña ViÖt Nam vµ c¸c n−íc l¸ng giÒng ®èi víi hµng
ho¸ xuÊt nhËp khÈu qua biªn giíi còng rÊt kh¸c nhau nªn trong mét sè tr−êng
hîp cã nh÷ng l« hµng qua biªn giíi ViÖt Nam coi lµ chÝnh ng¹ch th× phÝa n−íc
b¹n l¹i quan niÖm lµ biªn mËu.
Quan niÖm cña mçi n−íc ViÖt Nam vµ Trung Quèc ®èi víi hµng ho¸ xuÊt,
nhËp khÈu qua biªn giíi còng cã sù kh¸c nhau. ViÖt Nam cã Q§ sè
252/2003/Q§-TTg ngµy 24/11/2003 cña Thñ t−íng ChÝnh phñ vµ Th«ng t− liªn
tÞch 05/2004/TTLT-BTM-BTC-BGTVT-BNN-BYT-NHNN ngµy 17.08.2004 cña
8
Bé Th−¬ng m¹i, Bé Tµi chÝnh, Bé Giao th«ng vËn t¶i, Bé N«ng nghiÖp ph¸t triÓn
n«ng th«n, Bé Y tÕ vµ Ng©n hµng Nhµ n−íc vÒ viÖc h−íng dÉn thùc hiÖn QuyÕt
®Þnh vÒ qu¶n lý bu«n b¸n hµng ho¸ qua biªn giíi víi c¸c n−íc cã chung biªn
giíi, coi ®ã lµ c¨n cø ®Ó qu¶n lý bu«n b¸n hµng ho¸ ë khu vùc cöa khÈu. §èi víi
Trung Quèc, th−¬ng m¹i quèc tÕ hiÖn nay ®−îc ph©n thµnh hai lo¹i: MËu dÞch
quèc gia (gäi t¾t lµ quèc mËu) vµ mËu dÞch biªn giíi (gäi t¾t lµ biªn mËu). Theo
v¨n b¶n "BiÖn ph¸p t¹m thêi qu¶n lý ngo¹i tÖ mËu dÞch biªn giíi" do Côc qu¶n
lý ngo¹i tÖ Trung Quèc ban hµnh n¨m 1997, th× mËu dÞch biªn giíi bao gåm:
mËu dÞch chî c− d©n biªn giíi, mËu dÞch tiÓu ng¹ch biªn giíi, hîp t¸c kinh tÕ kü thuËt ®èi ngo¹i cña khu vùc biªn giíi. Do quan niÖm kh¸c nhau, nªn ®©y
còng lµ mét trong nh÷ng nguyªn nh©n dÉn ®Õn nh÷ng kh¸c biÖt trong con sè
thèng kª h¶i quan gi÷a hai n−íc ViÖt Nam vµ Trung Quèc vÒ hµng ho¸ xuÊt
nhËp khÈu qua biªn giíi hai n−íc. ThËt ra, sù kh¸c nhau gi÷a sè liÖu thèng kª vÒ
xuÊt nhËp khÈu cña h¶i quan mçi n−íc cßn cã nh÷ng nguyªn nh©n kh¸c biÖt cÇn
®−îc nghiªn cøu xö lý, ch¼ng h¹n ¶nh h−ëng t¸c ®éng cña kinh tÕ ngÇm, gian
lËn th−¬ng m¹i... Gi¶i quyÕt tèt vÊn ®Ò nµy thùc sù cã ý nghÜa thùc tiÔn rÊt lín,
®iÒu ®ã ®ßi hái nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu chuyªn biÖt.
1.1.4. CÊu tróc thÞ tr−êng
Ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi cã cÊu tróc hÕt søc ®a
d¹ng, c¸c chñ thÓ tham gia vµo ho¹t ®éng th−¬ng m¹i kh«ng chØ giíi h¹n trong
®Þa bµn c¸c tØnh cã biªn giíi mµ më réng ra tÊt c¶ c¸c ®Þa ph−¬ng, tØnh thµnh cña
c¶ n−íc. C¸c ®èi t−îng nµy bao gåm c¸c doanh nghiÖp thuéc mäi thµnh phÇn
kinh tÕ, trong ®ã chñ yÕu lµ c¸c doanh nghiÖp Nhµ n−íc, c¸c doanh nghiÖp t−
nh©n, c«ng ty cæ phÇn...vv. Ngoµi ra, tham gia trao ®æi hµng ho¸ qua biªn giíi
cßn cã c¸c hé bu«n b¸n nhá, t− th−¬ng, c− d©n däc biªn giíi hai n−íc mua b¸n
phôc vô tiªu dïng thùc tÕ d−íi h×nh thøc mua b¸n d©n gian, kÓ c¶ theo ph−¬ng
thøc hµng ®æi hµng.
Mét ®Æc ®iÓm næi bËt n÷a lµ, trong sè c¸c chñ thÓ tham gia ho¹t ®éng t¹i
c¸c cöa khÈu biªn giíi, kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu cña c¸c doanh nghiÖp Nhµ
n−íc chØ chiÕm tõ 25 – 40 % tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu qua biªn giíi, cßn
l¹i lµ cña c¸c doanh nghiÖp t− nh©n vµ t− th−¬ng. Tuy nhiªn, cã nhiÒu doanh
nghiÖp thuéc c¸c thµnh phÇn kinh tÕ tham gia nh−ng thiÕu sù tæ chøc vµ phèi
9
hîp nªn dÔ bÞ rñi ro, lµm gi¶m hiÖu qu¶ cña mËu dÞch biªn giíi ®ång thêi g©y
khã kh¨n cho c«ng t¸c qu¶n lý.
Bªn c¹nh ®ã, t¹i thÞ tr−êng cöa khÈu biªn giíi ViÖt - Trung cßn cã nhiÒu
th−¬ng nh©n ë c¸c tØnh néi ®Þa Trung Quèc, Hång K«ng, §µi Loan... cïng tham
gia ho¹t ®éng kinh doanh. Nh− ë chî Mãng C¸i huyÖn H¶i Ninh tØnh Qu¶ng
Ninh th−êng xuyªn cã hµng tr¨m th−¬ng nh©n Trung Quèc sang ®¨ng ký ho¹t
®éng kinh doanh. Ngoµi ra, ë ®©y cßn mét sè doanh nghiÖp ng−êi Hång K«ng,
§µi Loan.... tham gia lµm dÞch vô chuyÓn khÈu hµng ho¸ ViÖt Nam vµo c¸c tØnh
phÝa Nam Trung Quèc.
1.2. Ph©n lo¹i c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi
DÞch vô hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi lµ
mét bé phËn quan träng thuéc dÞch vô ph¸t triÓn kinh doanh ®−îc doanh nghiÖp
sö dông ®Ó hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ ho¹t ®éng kinh doanh vµ ®−îc cung cÊp
mét c¸ch chÝnh thøc nh− c¸c dÞch vô c«ng do c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ n−íc
cung øng nh− cÊp phÐp, chøng nhËn, kª khai h¶i quan, kiÓm dÞch…., hoÆc
kh«ng chÝnh thøc do c¸c tæ chøc phi chÝnh phñ, doanh nghiÖp, c¸ nh©n cung øng
nh− dÞch vô hç trî n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr−êng: nghiªn
cøu thÞ tr−êng; t− vÊn; m«i giíi; ®¹i lý mua - b¸n, uû th¸c xuÊt, nhËp khÈu;
chuyÓn khÈu; qu¶ng c¸o - héi chî...; dÞch vô hç trî n©ng cao n¨ng lùc giao nhËn
- vËn chuyÓn hµng ho¸, kho vËn, kiÓm tra...; dÞch vô lao ®éng: phiªn dÞch; bèc
dì; vÖ sinh; b¶o vÖ...; dÞch vô vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ: ®æi tiÒn, göi tiÒn, chuyÓn
kho¶n, thanh to¸n...
Tr−íc ®©y, c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi ch−a
®−îc coi träng ®óng víi vai trß vµ vÞ trÝ cña nã, c¸c dÞch vô ®−îc cung cÊp míi
chñ yÕu lµ c¸c dÞch vô c«ng vµ mang nÆng tÝnh hµnh chÝnh. §©y chÝnh lµ mét
trong nh÷ng nguyªn nh©n chñ yÕu dÉn ®Õn nh÷ng h¹n chÕ vÒ chÊt l−îng vµ
nguån cung cña c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi. Do
vËy, cïng víi c¸c h¹n chÕ kh¸c, viÖc c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa
khÈu biªn giíi ho¹t ®éng kÐm hiÖu qu¶ lµ mét nh©n tè ¶nh h−ëng lín ®Õn hiÖu
qu¶ vµ søc c¹nh tranh cña c¸c doanh nghiÖp, c¶n trë sù ph¸t triÓn cña mËu dÞch
biªn giíi.
10
§Ó gãp phÇn thóc ®Èy mËu dÞch biªn giíi ph¸t triÓn hiÖu qu¶ h¬n, viÖc
x©y dùng vµ ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i t¹i c¸c
cöa khÈu biªn giíi lµ hÕt søc cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, viÖc ®−a ra c¸c dÞch vô ®−îc
coi lµ c¸c dÞch vô hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn
giíi ®ßi hái ph¶i ®−îc kh¸i qu¸t tõ qu¸ tr×nh thùc thi, kiÓm ®Þnh trong thùc tiÔn.
§Ò tµi chñ yÕu tËp trung lùa chän c¸c dÞch vô hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng
m¹i trªn c¬ së c¸c tiªu chÝ dÞch vô gãp phÇn gióp doanh nghiÖp gi¶m chi phÝ,
t¨ng hiÖu qu¶ ho¹t ®éng xuÊt nhËp khÈu qua c¸c cöa khÈu biªn giíi, tiÕp cËn thÞ
tr−êng, kÝch thÝch t¨ng tr−ëng bÒn v÷ng, t¨ng doanh thu vµ quan träng nhÊt lµ sÏ
gãp phÇn h¹ thÊp c¸c rµo c¶n th−¬ng m¹i trong bèi c¶nh c¹nh tranh hiÖn nay
…vv.
1.2.1. DÞch vô c«ng: kÕt cÊu h¹ tÇng; cÊp phÐp; chøng nhËn; kª khai
h¶i quan, kiÓm dÞch...
Theo quan niÖm quèc tÕ, dÞch vô c«ng lµ nh÷ng dÞch vô cã tÝnh chÊt c«ng
céng mµ nhµ n−íc cã tr¸ch nhiÖm tæ chøc cung cÊp ®Ó phôc vô cho nhu cÇu
chung cÇn thiÕt cho cuéc sèng céng ®ång, ®¶m b¶o an toµn x· héi vµ kh«ng v×
môc tiªu lîi nhuËn. Tr¸ch nhiÖm chÝnh cña viÖc cung cÊp dÞch vô c«ng thuéc vÒ
nhµ n−íc, nh−ng viÖc cung cÊp dÞch vô cã thÓ do nhµ n−íc trùc tiÕp lµm hoÆc do
c¸c ®èi t¸c x· héi lµm trong khu«n khæ ph¸p luËt d−íi sù gi¸m s¸t, qu¶n lý cña
nhµ n−íc. ë ViÖt Nam, cung cÊp dÞch vô c«ng ®−îc coi lµ mét trong ba chøc
n¨ng c¬ b¶n cña bé m¸y hµnh chÝnh nhµ n−íc. Trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i t¹i
c¸c cöa khÈu biªn giíi, dÞch vô c«ng ®−îc ®Ò cËp ®Õn th«ng qua c¸c dÞch vô cô
thÓ nh−: kÕt cÊu h¹ tÇng, cÊp phÐp, chøng nhËn, kª khai h¶i quan, kiÓm dÞch...vv.
§©y lµ c¸c lo¹i h×nh dÞch vô hç trî nh»m thuËn lîi ho¸ th−¬ng m¹i rÊt quan
träng ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt khÈu t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi, ®Æc biÖt trong t×nh
h×nh mµ c¸c quèc gia cã cöa khÈu biªn giíi bu«n b¸n víi ViÖt Nam ®· gia nhËp
Tæ chøc Th−¬ng m¹i ThÕ giíi, dÞch vô c«ng cµng cÇn ®−îc Nhµ n−íc thùc hiÖn
vµ kiÓm so¸t chÆt chÏ h¬n nh»m gãp phÇn ®Èy nhanh sù ph¸t triÓn cña th−¬ng
m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi n−íc ta theo th«ng lÖ quèc tÕ. §iÒu quan träng
h¬n n÷a lµ, trong bèi c¶nh tù do ho¸ th−¬ng m¹i hiÖn nay, khi mµ c¸c hµng rµo
thuÕ quan ®ang ngµy cµng cã xu h−íng ®−îc h¹ thÊp xuèng, th× sù ph¸t triÓn cña
c¸c dÞch c«ng sÏ gãp phÇn h¹ thÊp c¸c rµo c¶n cña c¸c hµng rµo kü thuËt trong
th−¬ng m¹i.
11
1.2.2. DÞch vô hç trî n©ng cao n¨ng lùc giao nhËn - vËn chuyÓn hµng
ho¸, kho vËn, kiÓm tra...
C¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi nh− dÞch vô vËn
chuyÓn, giao nhËn hµng ho¸ vµ kho tµng, bÕn b·i lµ nh÷ng ho¹t ®éng quan träng
nh»m liªn kÕt gi÷a ng−êi s¶n xuÊt vµ c¸c nhµ xuÊt nhËp khÈu. Møc ®é hiÖu qu¶
cña nh÷ng dÞch vô nµy t¸c ®éng trùc tiÕp ®Õn hiÖu qu¶ ho¹t ®éng kinh doanh
xuÊt nhËp khÈu t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi. Nh÷ng yÕu kÐm trong kÕt cÊu h¹ tÇng
®èi víi vËn chuyÓn - giao nhËn hµng ho¸ vµ kho tµng, bÕn b·i cã thÓ dÉn ®Õn
lµm t¨ng chi phÝ kh«ng cÇn thiÕt vµ kh«ng ph¸t huy ®−îc tèi ®a c¸c nguån lùc
cho ph¸t triÓn mËu dÞch biªn giíi. V× vËy, viÖc ph¸t triÓn c¸c dÞch vô hç trî
th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi nh− vËn chuyÓn , giao nhËn hµng ho¸, kho
tµng, bÕn b·i lµ hÕt søc cÊp thiÕt, nh»m t¹o lËp c¸c ®iÒu kiÖn cho ho¹t ®éng
th−¬ng m¹i t¹i c¸c khu vùc cöa khÈu biªn giíi ngµy cµng ®¹t ®−îc hiÖu qu¶ cao,
®em l¹i lîi Ých cho c¶ doanh nghiÖp vµ th−¬ng nh©n, ®ång thêi lµm t¨ng thu
ng©n s¸ch nhµ n−íc.
Bªn c¹nh nh÷ng dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i truyÒn thèng nh− vËn chuyÓn,
giao nhËn hµng ho¸, kho tµng, bÕn b·i, t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi, cßn cÇn cã c¸c
lo¹i h×nh dÞch vô hç trî kh¸c nh− b¶o qu¶n hµng tån kho, qu¶ng c¸o, ®ãng gãi
vµ gÇn ®©y lµ c¶ ®¶m b¶o chÊt l−îng vµ b¶o qu¶n hµng ho¸.
1.2.3. DÞch vô vÒ tµi chÝnh, tiÒn tÖ: ®æi tiÒn, göi tiÒn, chuyÓn kho¶n,
thanh to¸n...
C¸c dÞch vô vÒ tiÒn tÖ, thanh to¸n nh−: dÞch vô ®æi tiÒn, göi tiÒn, chuyÓn
kho¶n, thanh to¸n ...vv chiÕm vÞ trÝ rÊt quan träng trong h¹ tÇng c¬ së dÞch vô hç
trî th−¬ng m¹i t¹i cöa khÈu biªn giíi.
Ngµy cµng nhiÒu doanh nghiÖp tham gia kinh doanh xuÊt nhËp khÈu víi
c¸c n−íc qua c¸c cöa khÈu biªn giíi, ®Æc biÖt lµ t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi phÝa
B¾c cã nhu cÇu vÒ dÞch vô thanh to¸n, ®æi tiÒn, göi tiÒn...vv. Trong ®iÒu kiÖn
kinh doanh t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi, viÖc thèng nhÊt ¸p dông hÖ thèng thanh
to¸n, dÞch vô ®æi tiÒn, göi tiÒn nh»m t¹o thuËn lîi cho viÖc kinh doanh bu«n b¸n
nãi chung vµ thanh to¸n tiÒn hµng nãi riªng ®ßi hái nh÷ng th«ng tin tµi chÝnh
ph¶i c«ng khai chÝnh x¸c, cã ®é tin cËy cao, kÞp thêi, cho phÐp nhanh chãng so
12
s¸nh ®èi chiÕu ®Ó lµm c¬ së cho c¸c doanh nghiÖp x¸c ®Þnh xu h−íng ph¸t triÓn
vµ møc ®é biÕn ®éng, ®Ó tõ ®ã cã thÓ ra quyÕt ®Þnh cÇn thiÕt.
Nh÷ng rñi ro rÊt dÔ gÆp ph¶i trong qu¸ tr×nh kinh doanh t¹i c¸c cöa khÈu
biªn giíi ®· lµm t¨ng kú väng cña c¸c doanh nghiÖp ®èi víi dÞch vô nµy, hä
mong muèn c¸c nhµ cung cÊp dÞch vô sím ®¸p øng ®−îc nhu cÇu. Tuy nhiªn,
cïng víi sù ph¸t triÓn cña khoa häc kü thuËt, c¸c dÞch vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i
c¸c cöa khÈu biªn giíi liªn quan ®Õn tiÒn tÖ còng ngµy cµng phøc t¹p vµ sö dông
nhiÒu c«ng nghÖ, yªu cÇu vÒ ®µo t¹o vµ ph¸t triÓn theo h−íng chuyªn nghiÖp
còng ngµy mét t¨ng. C¸c nhµ cung cÊp dÞch vô ®ang c¹nh tranh b»ng tÝnh −u viÖt
trong ho¹t ®éng (gi¸ c¶ thÝch hîp nhÊt vµ dÞch vô hoµn h¶o), dÉn ®Çu vÒ phôc vô
(phôc vô tèt nhÊt vµ liªn tôc ®æi míi), gÇn gòi víi kh¸ch hµng (gi¶i ph¸p riªng
®èi víi tõng kh¸ch hµng).
1.2.4. DÞch vô hç trî n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ
tr−êng: nghiªn cøu thÞ tr−êng; t− vÊn; m«i giíi; ®¹i lý mua - b¸n, uû th¸c
xuÊt, nhËp khÈu; chuyÓn khÈu; qu¶ng c¸o - héi chî...
Kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr−êng lµ mét trong nh÷ng th−íc ®o
quan träng ®¸nh gi¸ tiÒm n¨ng, triÓn väng vµ søc c¹nh tranh cña doanh nghiÖp
trªn thÞ tr−êng. §Ó ®¹t ®−îc ®iÒu ®ã, c¸c doanh nghiÖp ph¶i nghiªn cøu vµ tæng
hîp c¸c th«ng tin chÝnh x¸c cña thÞ tr−êng. §èi víi mçi doanh nghiÖp, th«ng tin
chÝnh x¸c cã ®−îc tõ nghiªn cøu thÞ tr−êng cã thÓ coi lµ mét trong nh÷ng tµi s¶n
v« gi¸ phôc vô thiÕt thùc cho viÖc ho¹ch ®Þnh nh÷ng chiÕn l−îc c¹nh tranh cña
m×nh. Tuy nhiªn, do kinh nghiÖm kinh doanh cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam
cßn rÊt máng vµ tr×nh ®é cßn nhiÒu h¹n chÕ, viÖc th©m nhËp vµ chiÕm lÜnh thÞ
tr−êng ®· vµ ®ang gÆp nhiÒu khã kh¨n, c¶n trë, kh«ng ph¶i doanh nghiÖp nµo
còng cã ®ñ kh¶ n¨ng ®Ó thùc hiÖn ®−îc viÖc tæng hîp c¸c th«ng tin, nhÊt lµ c¸c
th«ng tin nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr−êng quèc tÕ.
Tr−íc yªu cÇu ph¸t triÓn th−¬ng m¹i trong thêi ®¹i míi, sù hç trî tõ nhiÒu
phÝa ®Ó gióp cho c¸c doanh nghiÖp n©ng cao kh¶ n¨ng th©m nhËp, gi÷ v÷ng vµ
më réng thÞ phÇn ®ang lµ nh÷ng nhu cÇu, ®ßi hái cÊp b¸ch cña c¸c doanh
nghiÖp. §©y còng lµ mét trong nh÷ng ®iÒu kiÖn tiªn quyÕt cho c¸c ngµnh dÞch
vô hç trî th−¬ng m¹i t¹i c¸c cöa khÈu biªn giíi ra ®êi vµ ph¸t triÓn víi viÖc cung
øng c¸c nhãm dÞch vô n©ng cao kh¶ n¨ng tiÕp cËn vµ th©m nhËp thÞ tr−êng sau:
13
- Xem thêm -
.PDF 
169 
32 
118 
