Tài liệu Giải pháp nâng cao thu nhập tại ngân hàng thương mại cổ phần đầu tư và phát triển việt nam chi nhánh bắc ninh

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN THỊ THANH THỦY GIẢI PHÁP NÂNG CAO THU NHẬP TẠI NGÂN HÀNG THƯƠNG MẠI CỔ PHẦN ĐẦU TƯ VÀ PHÁT TRIỂN VIỆT NAM - CHI NHÁNH BẮC NINH Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60 34 01 02 Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Lê Hữu Ảnh NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2016 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thanh Thủy i LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc PGS.TS. Lê Hữu Ảnh đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ môn Tài chính, Khoa Kế toán và Quản trị Kinh Doanh - Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn. Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ, đóng góp nhiều ý kiến quý báu của các nhà khoa học, các thầy, cô giáo tại Học viện Nông nghiệp Việt Nam. Trong quá trình thực hiện đề tài, tôi còn được sự giúp đỡ và cộng tác của các đồng chí tại các địa điểm nghiên cứu, cũng như các bạn bè, đồng nghiệp, và gia đình đã tạo điều kiện để tôi hoàn thành đề tài nghiên cứu. Hà Nội, ngày tháng năm 2016 Tác giả luận văn Nguyễn Thị Thanh Thủy ii MỤC LỤC Lời cam đoan ..................................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................................ ii Mục lục iii Danh mục các chữ viết tắt................................................................................................. v Danh mục bảng ................................................................................................................ vi Danh mục sơ đồ .............................................................................................................. vii Trích yếu luận văn ......................................................................................................... viii Thesis Abstract ................................................................................................................. x Phần 1. Mở đầu .......................................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết đề tài ................................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu .................................................................................................. 2 1.3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ............................................................................. 2 1.4. Đóng góp mới của đề tài ............................................................................................ 3 Phần 2. Cơ sở lý luận và thực tiễn ............................................................................ 4 2.1. Cơ sở lý luận về thu nhập của Ngân hàng thương mại .............................................. 4 2.1.1. Khái niệm, chức năng, các nghiệp vụ cơ bản của ngân hàng thương mại .............. 4 2.1.2. Thu nhập của Chi nhánh Ngân hàng thương mại ................................................... 9 2.1.3. Vai trò của thu nhập với hoạt động của Chi nhánh ngân hàng thương mại ......... 15 2.1.4. Các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập của ngân hàng thương mại ...................... 145 2.1.5. Sự hình thành thu nhập của một Chi nhánh ngân hàng thương mại hạch toán phụ thuộc .................................................................................................. 18 2.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................................... 19 2.2.1. Các công trình nghiên cứu có liên quan ............................................................... 19 2.2.2. Kinh nghiệm nâng cao thu nhập của một số ngân hàng thương mại .................... 21 2.2.3. Một số bài học về nâng cao thu nhập cho Chi nhánh Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Bắc Ninh ..................................................... 26 Phần 3. Đặc điểm địa bàn và phƣơng pháp nghiên cứu .........................................28 3.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu .................................................................................. 28 3.1.1. Đặc điểm kinh tế - xã hội của tỉnh Bắc Ninh ........................................................ 28 3.1.2. Đặc điểm tình hình và hoạt động kinh doanh của Chi nhánh Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Bắc Ninh........................................ 31 3.1.3. Hoạt động kinh doanh của Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển - Chi nhánh Bắc Ninh ............................................................................... 38 iii 3.2. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 40 3.2.1. Phương pháp thu thập số liệu................................................................................ 40 3.2.2. Xử lý số liệu .......................................................................................................... 43 3.2.3. Phương pháp phân tích ......................................................................................... 43 3.2.4. Hệ thống chỉ tiêu phân tích ................................................................................... 43 Phần 4. Kết quả nghiên cứu và thảo luận................................................................46 4.1. Kết quả kinh doanh và thực trạng tình hình thu nhập tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Bắc Ninh ..................................... 46 4.1.1. Kết quả kinh doanh……………………………………………….....................47 4.1.2. Thực trạng thu nhập tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh .............................................................. 55 4.1.3.. Xác định chi phí trực tiếp theo thành phần các khoản thu ................................... 56 4.1.4. Phân tích tình hình thu nhập của Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh giai đoạn 2013 - 2015 .................. 58 4.1.5. Đánh giá các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập của Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh ........................ 60 4.2. Đánh giá chung về thực trạng thu nhập tại Chi nhánh Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Bắc Ninh.................................................................................. 68 4.2.1. Những kết quả đạt được ........................................................................................ 68 4.2.2. Những mặt hạn chế ............................................................................................... 69 4.2.3. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................................... 71 4.3. Giải pháp tăng thu nhập tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam – Chi nhánh Bắc Ninh .............................................................................. 72 4.3.1. Định hướng và mục tiêu phát triển kinh doanh tại Ngân hàng Thương mại Cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh............................. 72 4.3.2. Giải pháp tăng thu nhập tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh .............................................................. 74 Phần 5. Kết luận và Kiến nghị .................................................................................87 5.1. Kết luận .................................................................................................................... 87 5.2. Kiến nghị.................................................................................................................. 88 5.2.1. Đối với Chính phủ ................................................................................................ 88 5.2.2. Đối với Ngân hàng nhà nước ................................................................................ 88 5.2.3. Đối với Hội sở chính ............................................................................................. 89 Danh mục tài liệu tham khảo..........................................................................................90 Phụ lục ............................................................................................................................ 92 iv DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BIDV Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam CBNV Các bộ nhân viên CNVC Công nhân viên chức FDI Đầu tư trực tiếp nước ngoài FTP Điều chuyển vốn nội bộ DN Doanh nghiệp DVR Dịch vụ ròng ĐCTC Định chế tài chính ĐVT Đơn vị tính HĐV Huy động vốn HSC Hội sở chính KCN Khu công nghiệp KHCN Khách hàng cá nhân KHDN Khách hàng doanh nghiệp KKH Không kỳ hạn MTV Một thành viên NHTM Ngân hàng thương mại NHTW Ngân hàng trung ương NHNN Ngân hàng nhà nước PGD Phòng giao dịch XSKT Số xố kiến thiết TMCP Thương mại cổ phần TCTD Tổ chức tín dụng TNHH Trách nhiệm hữu hạn UBND Ủy ban nhân dân v DANH MỤC BẢNG Bảng 3.1. Kết quả hoạt động kinh doanh BIDV Bắc Ninh giai đoạn 2013 2015 38 Bảng 3.2. Số lượng mẫu phiếu khảo sát 43 Bảng 4.1. Thông báo lãi suất giá FTP điều chuyển vốn nội bộ của HSC và lãi suất huy động vốn của BIDV Bắc Ninh 46 Bảng 4.2. Tăng trưởng huy động vốn tại BIDV Bắc Ninh giai đoạn 20132015 47 Bảng 4.3. Cơ cấu nguồn vốn huy động của BIDV Bắc Ninh giai đoạn 2013 2015 48 Bảng 4.4. Thông báo lãi suất giá FTB điều chuyển vốn nội bộ của HSC và lãi suất cho vay của BIDV Bắc Ninh 49 Bảng 4.5. Tình hình dư nợ cho vay tại BIDV Bắc Ninh giai đoạn 2013- 2015 50 Bảng 4.6. Kết quả cho vay tại BIDV Bắc Ninh giai đoạn 2013 - 2015 52 Bảng 4.7. Tình hình hoạt động dịch vụ của BIDV Bắc Ninh giai đoạn 20132015 53 Bảng 4.8. Thành phần các khoản thu tại BIDV Bắc Ninh giai đoạn 2013 2015 54 Bảng 4.9. Chi phí trực tiếp theo thành phần các khoản thu tại BIDV Bắc Ninh giai đoạn 2013 - 2015 57 Bảng 4.10 Tình hình thu nhập của BIDV Bắc Ninh giai đoạn 2013 - 2015 59 Bảng 4.11. Tỷ suất chi phí trực tiếp/thu nhập tại BIDV Bắc Ninh giai đoạn 2013 - 2015 60 Bảng 4.12. Đánh giá của các khách hàng về dịch vụ cho vay của BIDV Bắc Ninh 62 Bảng 4.13. Tiêu chí đánh giá của khách hàng về dịch vụ thanh toán của BIDV Bắc Ninh 63 Bảng 4.14. Đánh giá của khách hàng về dịch vụ bảo lãnh tại BIDV Bắc Ninh 65 Bảng 4.15. Đánh giá của khách hàng về dịch vụ tiền gửi tại BIDV Bắc Ninh 66 Bảng 4.16. Kết quả ý kiến của khách hàng khi sử dụng sản phẩm dịch vụ tại BIDV Bắc Ninh 67 vi DANH MỤC SƠ ĐỒ Sơ đồ 3.1. Cơ cấu bộ máy tổ chức của Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh .............................................................. 34 vii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN I. Thông tin chung Tên tác giả: Nguyễn Thị Thanh Thủy Tên luận văn: Giải pháp nâng cao thu nhập tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh Chuyên ngành: Quản trị kinh doanh Mã số: 60.34.01.02 Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Người hướng dẫn: PGS.TS. Lê Hữu Ảnh II. Mục đích nghiên cứu 1. Tính cấp thiết Ngân hàng thương mại Việt Nam nói chung và Ngân hàng thương mại cổ phần (TMCP) Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) nói riêng là những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực tài chính - tiền tệ và dịch vụ ngân hàng, làm sao để đạt hiệu quả kinh doanh tạo ra lợi nhuận là một vấn đề lớn được đặt ra hàng đầu. Ngay từ những ngày đầu thành lập, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước và dưới sự chỉ đạo kịp thời của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam đã phát huy tốt vai trò của mình góp phần thúc đẩy luân chuyển vốn trong nền kinh tế, đáp ứng ngày càng nhiều nhu cầu vốn cũng như cung cấp ngày càng nhiều các dịch vụ tiện ích cho người sử dụng và trở thành một trong những ngân hàng đa năng hàng đầu Việt Nam. Tuy nhiên, trong điều kiện cạnh tranh gay gắt của nền kinh tế thị trường, việc tạo ra một đồng lợi nhuận là vô cùng khó khăn. Muốn vậy ngân hàng phải tăng thu nhập đó là mục tiêu, là thước đo hiệu quả của hoạt động kinh doanh, là vấn đề quan trọng đặt ra cho mỗi ngân hàng thương mại trong đó không loại trừ Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam. Xuất phát từ ý nghĩa đó, trong quá trình nghiên cứu thực hiện luận văn tôi đã lựa chọn đề tài: "Giải pháp nâng cao thu nhập tại Ngân hàng Thương mại cổ phầ n Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh”. Qua đó đánh giá được tình hình thu nhập của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh trong những năm qua nhằm góp phần đề xuất một số ý kiến tăng thu nhập tại chi nhánh. 2. Mục tiêu cụ thể Phân tích tình hình thu nhập, để đánh giá đầy đủ thực trạng về tình hình thu nhập trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp để tăng thu nhập tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và viii Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh. 3. Phƣơng pháp nghiên cứu: - Điều tra, thu thập số liệu. - Các số liệu thu thập được chúng tôi đưa vào máy tính với phần mềm Excel để tổng hợp, mô tả, so sánh và phân tích xử lý số liệu thu về. III. Nội dung nghiên cứu Nghiên cứu thực trạng thu nhập của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh. Thông qua các chỉ tiêu nổi bật về các thành phần thu nhập, các chi phí trực tiếp và các nhân tố ảnh hưởng đến thu nhập. Phân tích và đánh giá thực trạng kết quả thu nhập tại BIDV Bắc Ninh từ những phân tích đó chỉ ra các kết quả đạt được, hạn chế và nguyên nhân của thực trạng đó. Qua đó làm cơ sở cho việc góp phần đưa ra các giải pháp nhằm tăng thu nhập tại BIDV Bắc Ninh. IV. Kết quả chính và kết luận Nâng cao thu nhập tại các ngân hàng thương mại là vấn đề có ý nghĩa quan trọng đối với mỗi ngân hàng. Việc nghiên cứu thành công đề tài này có ý nghĩa rất quan trọng cả về lý luận cũng như thực tiễn. Về lý luận, đề tài này giúp phân tích một số hoạt động của một NHTM, đặc biệt là công tác nâng cao thu nhập đây là công tác trọng tâm cần chú trọng trong quá trình xây dựng một ngân hàng hiện đại, đồng thời hệ thống hóa các thành phần trong cơ cấu thu nhập của ngân hàng. Qua đó, làm sáng tỏ sự cần thiết phải áp dụng các giải pháp để nâng cao thu nhập theo hướng phù hợp nhằm nâng cao tính cạnh tranh cho các NHTM Việt Nam. Về thực tiễn, đề tài này giúp Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Bắc Ninh rút ra những kinh nghiệm từ những tồn tại và hạn chế và chuẩn bị đương đầu với những thách thức trong quá trình tự do hóa dịch vụ tài chính ngân hàng, việc xây dựng một chiến lược kinh doanh nói chung và một cơ cấu thu nhập thích hợp nói riêng mang tính dài hạn là điều hết sức cần thiết trong hoạt động của một ngân hàng nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh, tiếp tục tồn tại và phát triển trong xu thế hội nhập ngày càng gay gắt. Kiến nghị và đề xuất với Chính phủ, NHNN và Hội sở chính một số vấn đề về quan điểm, định hướng trong hoạt động huy động và sử dụng vốn, phát triển dịch vụ trong thời gian tới và đưa ra một giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng, mở rộng và đa dạng hoá các hình thức huy động và sử dụng vốn để phát triển dịch vụ của BIDV phục vụ sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. ix THESIS ABSTRACT I. General information Author: Nguyen Thi Thanh Thuy Thesis title: Solutions to improve income at Join Stock Commercial Bank for Investment and Development of Vietnam - Bac Ninh Branch Major: Business Administration Code: 60.34.01.02 Training Organization: Vietnam National University of Agriculture Instructor: Assoc. Prof. Dr. Le Huu Anh II. Research’s objectives 1. Urgency Commercial Bank of Vietnam in general and joint-stock commercial banks (TMCP) for Investment and Development of Vietnam (BIDV) in particular are now operating in the financial sector - the monetary and banking services, how to achieve effective business to make profit is a primary issue. Since the establishment, following the leadership of The Party, The State and the leading of the State Bank of Vietnam, Joint Stock Commercial Bank for Investment and Development of Vietnam has promoted its role contributing to the flow of capital in the economy, to meet the growing demand for capital as well as provide more convenient services to users and become one of the leading multiple-service banks in Vietnam. However, in tough competition of market economy, making profit is extremely difficult. Therefore, increase in income is banks’ objective and the business effectiveness measurement, an important issue for each commercial bank, including the Joint Stock Commercial Bank for Investment and Development Vietnam. From that, in the course of conducting research, I have chosen dissertation topic: "Solutions to improve the income at The Join Stock Commercial Bank for Investment and Development of Vietnam - Bac Ninh Branch”. By assessing income situation at BIDV - Bac Ninh branch in recent years, thesis will propose some ideas to increase income at the branch. 2. Specific objectives Analyzing income situation, to assess fully the the situation of income, based on which to propose a number of solutions to improve income at the Join Stock Commercial Bank for Investment and Development of Vietnam - Bac Ninh Branch. x 3. Research Methodology - Investigate and collect data. - The collected data will be deal with by Excel software to aggregate, describe, compare and analyze. III. Research content Carry out research on income at Bank for Investment and Development of Vietnam - Bac Ninh Branch based on outstanding indicators in income components, the direct costs and factors that influence income. Analyzing and assessing the income at BIDV Bac Ninh Branch, these analyzes indicate the results achieved, constraints and the causes of that situation. It is the base for offering solutions to increase income at BIDV- Bac Ninh province. IV. Main results and conclusions Increasing income at commercial banks is meaningful issues for each bank. The successful research in this subject is very important in both in theory and practice. In theory, this topic helps analyze some of the activities of a commercial bank; especially raising incomes is the core business to focus on in the process of building a modern bank, and systemize the components in the structure of bank income. From that, the thesis clarifies the need to apply solutions to increase income in the appropriate direction to raise the competitiveness of Vietnam's commercial banks. In practice, this topic helps Commercial Bank for Investment and Development of Bac Ninh draw experiences from these problems and limitations and prepare to cope with the challenges in the process of liberalization of financial services, building an overall business strategy in general and an appropriate income structure in particular in the long term is essential in the operation of a bank in order to improve competitiveness, continued existence and development of the fierce integration trend. Recommendations and proposals to the government, central bank and the Headquarters some problems about perspectives and orientation in the mobilization and use of capital, development of services in the future and give some major solutions in order to improve quality, expand and diversify the methods of mobilization and use of capital to develop BIDV to serve industrialization and modernization process of the country. xi PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1.1. TÍNH CẤP THIẾT ĐỀ TÀI Trong nền kinh tế thị trường vấn đề lợi nhuận là một vấn đề vô cùng quan trọng mà bất cứ một doanh nghiệp nào cũng quan tâm. Lợi nhuận không chỉ phản ánh kết quả kinh doanh của một doanh nghiệp mà còn phản ánh khả năng tồn tại, phát triển và uy tín của doanh nghiệp đó trên thị trường. Ngân hàng thương mại Việt Nam nói chung và Ngân hàng thương mại cổ phần (TMCP) Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV) nói riêng là những doanh nghiệp hoạt động trong lĩnh vực tài chính - tiền tệ và dịch vụ ngân hàng, làm sao để đạt hiệu quả kinh doanh tạo ra lợi nhuận là một vấn đề lớn được đặt ra hàng đầu. Ngay từ những ngày đầu thành lập, dưới sự lãnh đạo của Đảng, Nhà nước và dưới sự chỉ đạo kịp thời của Ngân hàng Nhà nước Việt Nam, Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam đã phát huy tốt vai trò của mình góp phần thúc đẩy luân chuyển vốn trong nền kinh tế, đáp ứng ngày càng nhiều nhu cầu vốn cũng như cung cấp ngày càng nhiều các dịch vụ tiện ích cho người sử dụng và trở thành một trong những ngân hàng đa năng hàng đầu Việt Nam. Tuy nhiên, trong điều kiện cạnh tranh gay gắt của nền kinh tế thị trường, việc tạo ra một đồng lợi nhuận là vô cùng khó khăn. Chính vì vậy làm sao để có thể tăng thu nhập là vấn đề quan trọng đặt ra cho toàn thể cán bộ công nhân viên BIDV Bắc Ninh. Muốn vậy ngân hàng phải tăng thu nhập đó là mục tiêu, là thước đo hiệu quả của hoạt động kinh doanh, là vấn đề quan trọng đặt ra cho mỗi ngân hàng thương mại, BIDV Chi nhánh Bắc Ninh cũng không nằm ngoài xu thế trên. Trong những năm gần đây trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh, một tỉnh có diện tích nhỏ, kinh tế còn nhiều khó khăn nhưng có rất nhiều ngân hàng mở chi nhánh tại đây, đến cuối năm 2015 đã có tới 31 tổ chức tín dụng hoạt động trên địa bàn bố trí nằm sát nhau đẩy tính cạnh tranh về các sản phẩm dịch vụ lên cao. Tuy vậy BIDV Bắc ninh luôn khẳng định uy tín và chất lượng phục vụ của mình đối với khách hàng và đóng góp hỗ trợ cho các dự án phát triển kinh tế xã hội của địa phương ngày càng tăng. Tuy nhiên, ngân hàng hoạt động chủ yếu vẫn là cho vay điều này rất rủi ro, có thể dẫn đến chi phí ngoài lãi tăng cao, chưa đa dạng hóa các nguồn thu nhập. Vậy, làm thế nào để nâng cao thu nhập của BIDV chi nhánh Bắc ninh nhằm đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của khách hàng cũng như phát 1 triển các nguồn thu ngoài lãi cho vay? Đây là một câu hỏi có ý nghĩa cấp thiết trong bối cảnh cạnh tranh ngày càng gay gắt giữa các ngân hàng thương mại hiện nay. Tìm ra các giải pháp là quan trọng nhưng làm sao để các giải pháp đó trở thành hiện thực lại càng quan trọng hơn. Điều này đòi hỏi phải có sự quan tâm đúng mức của ngành Ngân hàng cũng như của các nhà hoạch định chính sách Kinh tế vĩ mô khác. Xuất phát từ ý nghĩa đó, trong quá trình nghiên cứu thực hiện luận văn tôi đã lựa chọn đề tài: "Giải pháp nâng cao thu nhập tại Ngân hàng Thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh”. Qua đó đánh giá được tình hình thu nhập của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh trong những năm qua nhằm góp phần đề xuất một số ý kiến nâng cao thu nhập tại chi nhánh. 1.2. MỤC TIÊU NGHIÊN CỨU 1.2.1. Mục tiêu chung Phân tích tình hình thu nhập của Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Chi nhánh Bắc Ninh, trên cơ sở đó đề xuất giải pháp nâng cao thu nhập tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh. 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Góp phần hệ thống hóa cơ sở lí luận về thu nhập của ngân hàng thương mại; - Đánh giá thực trạng về tình hình thu nhập tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh; - Đề xuất giải pháp nâng cao thu nhập tại Ngân hàng TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh giai đoạn 2016-2020. 1.3. ĐỐI TƢỢNG VÀ PHẠM VI NGHIÊN CỨU 1.3.1. Đối tƣợng nghiên cứu Tình hình thu nhập tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh. 1.3.2. Phạm vi nghiên cứu 1.3.2.1. Phạm vi không gian Đề tài tiến hành nghiên cứu tại Ngân hàng thương mại cổ phần Đầu tư và Phát triển Việt Nam - Chi nhánh Bắc Ninh. 2 1.3.2.2. Phạm vi thời gian Số liệu trong báo cáo được thu thập trong 3 năm (từ năm 2013 đến năm 2015) các giải pháp đưa ra đến năm 2020. 1.4. ĐÓNG GÓP MỚI CỦA ĐỀ TÀI Việc nghiên cứu thành công đề tài này có ý nghĩa rất quan trọng cả về lý luận cũng như thực tiễn. Về lý luận, đề tài này giúp phân tích một số hoạt động của một NHTM, đặc biệt là công tác nâng cao thu nhập đây là công tác trọng tâm cần chú trọng trong quá trình xây dựng một ngân hàng hiện đại, đồng thời hệ thống hóa các thành phần trong cơ cấu thu nhập của ngân hàng. Qua đó, làm sáng tỏ sự cần thiết phải áp dụng các giải pháp để nâng cao thu nhập theo hướng phù hợp nhằm nâng cao tính cạnh tranh cho các NHTM Việt Nam. Về thực tiễn, đề tài này giúp BIDV Bắc Ninh và các NHTM khác trong nước rút ra những kinh nghiệm từ những tồn tại và hạn chế và chuẩn bị đương đầu với những thách thức trong quá trình tự do hóa dịch vụ tài chính ngân hàng, việc xây dựng một chiến lược kinh doanh nói chung và một cơ cấu thu nhập thích hợp nói riêng mang tính dài hạn là điều hết sức cần thiết trong hoạt động của một ngân hàng nhằm nâng cao khả năng cạnh tranh, tiếp tục tồn tại và phát triển trong xu thế hội nhập ngày càng gay gắt. Đồng thời, người thực hiện cũng hy vọng đề tài nghiên cứu này sẽ nhận được nhiều ý kiến đóng góp hơn nữa và có thể trở thành tư liệu tham khảo cho những ai quan tâm. 3 PHẦN 2. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ THU NHẬP CỦA NGÂN HÀNG THƢƠNG MẠI 2.1.1. Khái niệm, chức năng, các nghiệp vụ cơ bản của ngân hàng thƣơng mại 2.1.1.1. Khái niệm ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại (NHTM) là doanh nghiệp đặc biệt, kinh doanh trong lĩnh vực tiền tệ, tín dụng - một tổ chức cung ứng vốn chủ yếu và hữu hiệu của nền kinh tế. Sự ra đời và phát triển của hệ thống NHTM là kết quả tất yếu của nền kinh tế thị trường, là yếu tố cấu thành thị trường tài chính và thị trường tiền tệ. - Theo tài liệu “Quản trị ngân hàng thương mại” của Peter S.Rose (2001): “Ngân hàng là một loại hình tổ chức tài chính cung cấp một danh mục các dịch vụ tài chính đa dạng nhất, đặc biệt là tín dụng, tiết kiệm và dịch vụ thanh toán, thực hiện nhiều chức năng tài chính hơn so với bất kỳ tổ chức kinh doanh nào trong nền kinh tế” Theo Luật các tổ chức tín dụng (TCTD) 2010 (Luật số 47/2010/QH12): “Ngân hàng thương mại là loại hình ngân hàng có thể được thực hiện tất cả các hoạt động ngân hàng theo quy định của luật này nhằm mục tiêu lợi nhuận”. Như vậy, có thể nói NHTM là một doanh nghiệp đặc biệt kinh doanh về tiền tệ với hoạt động thường xuyên là huy động vốn, cho vay, chiết khấu, bảo lãnh, cung cấp các dịch vụ tài chính và các hoạt động khác có liên quan. Ngoài ra, NHTM còn là một định chế tài chính trung gian cực kỳ quan trọng trong nền kinh tế thị trường. Nhờ vào hệ thống này mà các nguồn tiền nhàn rỗi vốn nằm rãi rác trong xã hội sẽ được huy động và tập trung lại với số lượng đủ lớn để cấp tín dụng cho các Tổ chức kinh tế (TCKT), cá nhân nhằm mục đích phục vụ phát triển kinh tế- xã hội. Sự có mặt của NHTM trong hầu hết các mặt hoạt động của nền kinh tế -xã hội đã chứng minh rằng: Ở đâu có một hệ thống NHTM phát triển thì ở đó sẽ có sự phát triển với tốc độ cao của nền kinh tế - xã hội và ngược lại. Mặc dù có nhiều cách thể hiện khác nhau, nhưng khi phân tích khai thác nội dung của các khái niệm đó, người ta dễ nhận thấy các NHTM đều có chung một tính chất, đó là việc nhận tiền gửi không kỳ hạn và có kỳ hạn để sử dụng vào các nghiệp vụ cho vay, đầu tư và các dịch vụ kinh doanh khác của chính ngân hàng. 4 2.1.1.2. Chức năng của ngân hàng thương mại Ngân hàng thương mại nói chung, Ngân hàng thương mại cổ phần nói riêng đều có những chức năng sau đây: Một là: Trung gian tín dụng Đây là chức năng quan trọng và cơ bản của ngân hàng, nó có ý nghĩa trong việc thúc đẩy nền kinh tế phát triển. Thực hiện chức năng này, ngân hàng đóng vai trò là người trung gian đứng ra tập trung, huy động tối đa các nguồn vốn tạm thời nhàn rỗi trong nền kinh tế để hình thành nguồn vốn tín dụng, đáp ứng các nhu cầu về vốn cho nền kinh tế. Khi thực hiện chức năng, NHTM đã thực hiện điều hòa vốn từ nơi thừa sang nơi thiếu, từ đó kích thích quá trình luân chuyển vốn của toàn xã hội và thúc đẩy sự phát triển của quá trình tái sản xuất. Hai là: Trung gian thanh toán Nội dung của chức năng này là NHTM đứng ra làm trung gian để thực hiện các khoản giao dịch thanh toán giữa các khách hàng để hoàn tất các quan hệ kinh tế thương mại giữa họ với nhau. Ngân hàng có thể thực hiện các dịch vụ thanh toán theo yêu cầu của khách hàng thông qua tài khoản của họ bằng các phương tiện thanh toán như: ủy nhiệm thu, ủy nhiệm chi, séc, thẻ thanh toán,… Việc các ngân hàng thương mại thực hiện chức năng trung gian thanh toán có ý nghĩa rất to lớn đối với toàn bộ nền kinh tế. Với chức năng này, các ngân hàng thương mại cung cấp cho khách hàng nhiều phương tiện thanh toán thuận lợi. Nhờ đó, các chủ thể kinh tế sẽ tiết kiệm được rất nhiều chi phí, thời gian đi tới gặp chủ nợ, người phải thanh toán và lại đảm bảo được việc thanh toán an toàn. Qua đó, chức năng này thúc đẩy lưu thông hàng hoá, đẩy nhanh tốc độ thanh toán, tốc độ lưu chuyển vốn, từ đó góp phần phát triển kinh tế. Thực hiện chức năng này, NHTM đã góp phần thúc đẩy quá trình trao đổi, mua bán hàng hóa, cung cấp dich vụ giữa các tổ chức, cá nhân trong nền kinh tế được thuận tiện, nhanh chóng, an toàn và tiết kiệm chi phí. Ba là: Cung ứng dịch vụ ngân hàng Ngoài hoạt động trung gian tín dụng, trung gian thanh toán, các NHTM còn cung ứng ngày càng đa dạng các dịch vụ khác cho nền kinh tế như: dịch vụ ngân quỹ, dịch vụ kiều hối, nghiệp vụ ủy thác, dịch vụ bảo quản hiện vật quý, giấy tờ có giá, cho thuê tủ két sắt, dịch vụ tư vấn đầu tư,… 5 Cùng với sự phát triển của công nghệ thông tin nên các dịch vụ hiện đại cũng được ngân hàng khai thác như: Internet Banking, phone Banking, home Banking,…Như vậy, việc phát triển các dịch vụ ngân hàng đã từng bước nâng cao khả năng và chất lượng phục vụ khách hàng. Điều này có tác dụng hỗ trợ trở lại đối với họat động kinh doanh ngân hàng nói chung. 2.1.1.3. Vai trò của ngân hàng thương mại trong nền kinh tế Hoạt động của NHTM chiếm vai trò, vị trí quan trọng trong nền kinh tế, nó góp phần thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội. Mặt khác kinh tế - xã hội có tác động ngược trở lại đối với hoạt động ngân hàng, nó thúc đẩy hoặc kìm hãm hoạt động của ngân hàng. Thông qua chức năng làm trung gian tín dụng, NHTM đã góp phần không nhỏ vào việc điều hòa vốn trong toàn bộ nền kinh tế quốc dân, tạo điều kiện phát triển sản xuất làm cho sản phẩm xã hội tăng lên, vốn đầu tư được mở rộng và từ đó đời sống dân chúng được cải thiện, nó là cầu nối tiết kiệm và đầu tư, tạo thế cân bằng và ổn định cho nền kinh tế. Với chức năng làm trung gian thanh toán NHTM đã góp phần giảm chi phí lưu thông tiền tệ đối với từng khách hàng cũng như đối với toàn bộ xã hội. Nó góp phần thúc đẩy quá trình lưu thông hàng hóa được tiến hành một cách nhanh chóng. Ngoài ra NHTM còn giúp NHNN trong việc điều tiết và kiểm soát thị trường tiền tệ, thị trường vốn, góp phần thu hút, mở rộng đầu tư trong và ngoài nước. Để đảm bảo cho các NHTM thực hiện tốt vai trò của mình, NHNN cần quản lý tốt các NHTM nhằm mục đích thực thi chính sách tiền tệ, bảo đảm cho sự hoạt động lành mạnh, hiệu quả của hệ thống ngân hàng và bảo vệ quyền lợi của mọi thành phần kinh tế, giữ cho nền kinh tế phát triển được thuận lợi. 2.1.1.4. Các nghiệp vụ chủ yếu của ngân hàng thương mại Một là: Nghiệp vụ tài sản nợ Là nghiệp vụ tạo lập nên nguồn vốn hoạt động của ngân hàng, là nghiệp vụ cơ bản vì nó tạo nên nguồn vốn để đáp ứng các nhu cầu của nền kinh tế. Một trong những điều quan trọng để NHTM được phép hoạt động là phải có số vốn điều lệ tối thiểu bằng với vốn pháp định. Nhưng thông thường, nguồn vốn này chiếm tỷ trọng không lớn trong tổng nguồn vốn, nhưng nó đóng vai trò quan trọng vì đó là cơ sở để tiến hành kinh doanh, thu hút những nguồn vốn khác. Các quỹ dự trữ của ngân hàng là các quỹ bắt buộc phải trích lập trong quá trình tồn tại 6 và hoạt động của ngân hàng, xuất phát từ lợi nhuận ròng. Trong tổng nguồn vốn hoạt động, NHTM chủ yếu dựa vào nguồn vốn huy động, thu hút được từ các thành phần trong nền kinh tế. Đây thực chất là vốn thuộc chủ sở hữu của khách hàng và được chuyển giao cho ngân hàng quản lý và sử dụng trong một thời gian nhất định nhưng với nghĩa vụ hoàn trả kịp thời, đầy đủ khi khách hàng yêu cầu. Nguồn vốn này rất quan trọng vì quy mô chất lượng của nghiệp vụ này sẽ quyết định quy mô và một phần hiệu quả kinh doanh của NHTM. Nếu khả năng huy động vốn tốt, nguồn vốn tăng trưởng thì ngân hàng mới mở rộng cho vay, phát triển kinh doanh. Thêm vào đó, nếu nguồn vốn huy động được càng rẻ thì hiệu quả kinh doanh càng cao, càng giảm thiểu rủi ro trong cho vay do có ưu thế trong việc chọn lọc khách hàng. NHTM có thể huy động vốn không kỳ hạn hoặc có kỳ hạn đối với các tổ chức kinh tế và dân cư. - Tiền gửi không kỳ hạn: Là loại tiền gửi mà người sở hữu nó có thể rút ra và sử dụng bất kỳ lúc nào, bao gồm tiền gửi thanh toán của các tổ chức kinh tế, tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn của dân cư. Loại này tuy biến động thường xuyên nhưng nó vẫn có được một số dư ổn định do số tiền gửi vào và rút ra trong một thời kỳ nên ngân hàng sử dụng cho vay ngắn hạn. Mục đích người gửi tiền là để hưởng những dịch vụ nên lãi suất sẽ rất thấp. - Tiền gửi có kỳ hạn: Là loại tiền gửi mà khách hàng chỉ được quyền rút ra sau một thời hạn nhất định hoặc muốn rút ra phải báo trước, mục đích của người gửi tiền là hưởng lãi nên lãi suất cao hơn tiền gửi không kỳ hạn. Bao gồm tiền gửi có kỳ hạn của các tổ chức kinh tế, tiền gửi tiết kiệm có kỳ hạn của dân cư, đây là nguồn vốn tương đối ổn định nên ngân hàng có thể chủ động sử dụng chúng để cho vay trung và dài hạn. Nguồn vốn đi vay có vị trí quan trọng trong tổng nguồn vốn của NHTM thông qua việc phát hành các loại kỳ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi của ngân hàng… nhằm bổ sung nguồn vốn hoạt động của ngân hàng khi vốn tự có và vốn tiền gửi chưa đáp ứng đủ yêu cầu kinh doanh. Nguồn vốn này bao gồm vốn vay của NHNN thông qua nghiệp vụ tái cấp vốn (Tái chiết khấu, tái cầm cố, cho vay lại thông qua hợp đồng tín dụng), vay của các NHTM khác thông qua thị trường tiền tệ, thị trường liên ngân hàng và vốn vay của các tổ chức, tiền tệ quốc tế. Như vậy, việc đẩy mạnh huy động vốn của NHTM là một trong những vấn đề quan trọng của chiến lược kinh doanh, tạo nguồn vốn để cho vay nhằm đem lại hiệu quả cho NHTM. 7 Hai là: Nghiệp vụ tài sản có Là nghiệp vụ sử dụng các nguồn vốn của ngân hàng, là nghiệp vụ quan trọng nhất, quyết định khả năng tồn tại và hoạt động của NHTM. Đây là nghiệp vụ sử dụng các nguồn vốn đã hình thành của NHTM, bao gồm những nghiệp vụ sau: - Thiết lập dự trữ: Là một phần nguồn vốn không sử dụng đến để đảm bảo khả năng thanh toán thường xuyên của khách hàng và bản thân ngân hàng. Đây là các khoản mà NHTM phải duy trì nhằm đáp ứng yêu cầu thanh toán kịp thời và đảm bảo quyền lợi cho khách hàng khi NHTM gặp rủi ro + Tiền mặt tại quỹ: NHTM phải dự trữ một số tiền tại quỹ theo một tỷ lệ nhất định để đáp ứng du cầu thanh toán hoặc rút tiền mặt của khách hàng. + Tiền gửi tại NHNN: Theo quy định, NHNN duy trì mức dự trữ bắt buộc theo quy định và phần còn lại dùng để giao hoán séc và thanh toán nợ đối với các tổ chức tín dụng và NHTM khác. + Tiền gửi tại các NHTM và TCTD khác để đáp ứng nhu cầu thanh toán, chuyển tiền khác địa phương của khách hàng. Số này cao hay thấp tùy theo mức độ quan hệ với đại lý và số lượng đại lý. - Cấp tín dụng: Phần lớn nguồn vốn còn lại NHTM dùng để cấp tín dụng cho các đơn vị, tổ chức kinh tế đáp ứng nhu cầu về vốn sản xuất kinh doanh trong nền kinh tế. Nghiệp vụ này không những có ý nghĩa đối với toàn bộ nền kinh tế xã hội mà còn đối với bản thân NHTM vì nhờ cho vay mà tạo ra nguồn thu nhập chủ yếu để từ đó bồi hoàn lãi tiền gửi cho khách hàng, bù đắp chi phí kinh doanh và tạo ra lợi nhuận cho ngân hàng. Tuy nhiên, hoạt động cho vay là một hoạt động đầy rủi ro. Vì vậy cần phải quản lý các khoản cho vay một cách chặt chẽ để ngăn ngừa hoặc giảm thiểu rủi ro. Các loại cho vay của NHTM khá phong phú, căn cứ vào phương pháp cho vay, thời hạn cho vay, mục đích sử dụng vốn vay và tính chất luân chuyển vốn… sẽ có những loại cho vay phù hợp, nhưng dù là loại cho vay nào cũng phải đảm bảo nguyên tắc, điều kiện và đảm bảo tiền vay. - Nghiệp vụ đầu tư: Ngân hàng thực hiện đầu tư vào chứng khoán Nhà nước, chứng khoán công ty hoặc có thể đầu tư trực tiếp. Nhìn chung hoạt động đầu tư luôn có khả năng sinh lời cao và chứa đựng nhiều rủi ro. Do đó, để đảm bảo an toàn của hệ thống ngân hàng hầu hết các nước đều quy định: NHTM chỉ 8