Tài liệu Giải pháp nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện định hóa, tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM LÝ THỊ KIM NHUNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN HUYỆN ĐỊNH HÓA, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN, NĂM 2019 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM LÝ THỊ KIM NHUNG GIẢI PHÁP NÂNG CAO HIỆU QUẢ ĐÀO TẠO NGHỀ CHO LAO ĐỘNG NÔNG THÔN HUYỆN ĐỊNH HÓA, TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Kinh tế Nông nghiệp Mã số: 8.62.01.15 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS DƯƠNG VĂN SƠN THÁI NGUYÊN, NĂM 2019 i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi, chưa công bố tại bất cứ nơi nào. Mọi số liệu sử dụng trong luận văn này là những thông tin xác thực. Tôi xin chịu mọi trách nhiệm về lời cam đoan của mình. Thái Nguyên, ngày 26 tháng 8 năm 2019 TÁC GIẢ LUẬN VĂN Lý Thị Kim Nhung ii LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành luận văn này tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới: Đảng ủy, Ban giám hiệu Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên và Phòng Đào tạo đã tạo điều kiện tốt cho tôi trong suốt thời gian học tập tại đây. Tôi xin chân thành cảm ơn Huyện ủy, UBND huyện Định Hóa, Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp - Giáo dục thường xuyên huyện Định Hóa là nơi tôi công tác trong thời gian qua, đã giành cho tôi những điều kiện tốt nhất để tôi có thể học tập và hoàn thành luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới: PGS.TS Dương Văn Sơn, người thầy hướng dẫn đã giúp tôi có phương pháp nghiên cứu đúng đắn, nhìn nhận vấn về một cách khoa học, logic qua đó giúp cho đề tài của tôi có ý nghĩa thực tiễn và khả thi. Cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp những người đã luôn ở bên tôi động viên, chia sẻ và giúp đỡ tôi. Tôi xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 26 tháng 8 năm 2019 Tác giả Lý Thị Kim Nhung iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT ............................................................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG.............................................................................. vii DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................. viii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN ............................................................................... ix MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 3 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 3 4. Ý nghĩa khoa học và những đóng góp mới của đề tài................................... 4 Chương 1. CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI............................................ 5 1.1. Cơ sở lý luận của đề tài .............................................................................. 5 1.1.1. Đào tạo nghề và chính sách đào tạo nghề nông thôn .............................. 5 1.1.2. Nội dung cơ bản của đào tạo nghề cho lao động nông thôn ................. 10 1.1.3. Một số đặc điểm cơ bản của lao động nông thôn.................................. 13 1.1.4. Hiệu quả của đào tạo nghề cho lao động nông thôn .................................. 16 1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến đào tạo nghề cho lao động nông thôn ........ 17 1.1.6. Chủ trương của Đảng, chính sách của nhà nước về đào tạo nghề cho lao động nông thôn trong giai đoạn hiện nay ........................................... 22 1.2. Cơ sở thực tiễn ......................................................................................... 24 1.2.1. Kinh nghiệm đào tạo nghề cho lao động nông thôn ở một số địa phương trong nước .......................................................................................... 24 1.2.2. Bài học kinh nghiệm rút ra cho đào tạo nghề lao động nông thôn huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên ................................................................ 30 1.3. Tổng quan tài liệu nghiên cứu.................................................................. 31 iv Chương 2. ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ... 33 2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu ................................................................... 33 2.1.1. Điều kiện tự nhiên ................................................................................. 33 2.1.2. Điều kiện kinh tế xã hội ........................................................................ 34 2.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 36 2.3. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 36 2.3.1. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................ 36 2.3.2. Phương pháp xử lý, phân tích thông tin số liệu .................................... 38 2.4. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu của đề tài ................................................... 39 Chương 3. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ........................ 40 3.1. Thực trạng về cho lao động nông thôn trên địa bàn huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên............................................................................................. 40 3.1.1. Thực trạng về diện tích, dân số và mật độ dân số huyện Định Hóa ..... 40 3.1.2. Thực trạng về quy mô dân số huyện Định Hóa .................................... 42 3.1.3. Thực trạng về quy mô lao động nông thôn huyện Định Hóa ............... 43 3.1.4. Thực trạng về trình độ học vấn lao động nông thôn huyện Định Hóa ..... 44 3.1.5. Thực trạng về trình độ chuyên môn kỹ thuật của lao động nông thôn huyện Đinh Hóa ...................................................................................... 45 3.2. Thực trạng đào tạo nghề lao động nông thôn của huyện Định Hóa ........ 46 3.2.1. Số Lao động nông thôn được đào tạo nghề huyện Định Hóa ............... 46 3.2.2. Đánh giá chất lượng lao động nông thôn được đào tạo nghề huyện Định Hóa ......................................................................................................... 47 3.2.3. Ngành nghề đã được đào tạo cho lao động nông thôn được được điều tra ............................................................................................................ 49 3.2.4. Ngành nghề đã được đào tạo cho lao động nông phân theo thành phần dân tộc .................................................................................................... 50 3.2.5. Số lao động nông thôn được đào tạo nghề có việc làm sau đào tạo được điều tra .................................................................................................... 51 3.2.6. Thu nhập bình quân cho lao động nông thôn được đào tạo nghề ......... 52 3.2.7. Sự liên quan của đào tạo nghề cho lao động nông thôn với việc làm hiện tại ...................................................................................................... 53 v 3.3. Khảo sát của lao động nông thôn về kiến thức và ký năng của đào tạo nghề cho lao động nông thôn .................................................................... 56 3.4. Hạn chế, khó khăn tác động đến hiệu quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa ............................................................................. 59 3.4.1. Hạn chế của cơ sở đào tạo nghề ............................................................ 59 3.4.2. Hạn chế về nhận thức của cán bộ địa phương và lao động nông thôn ....... 60 3.4.3. Hạn chế về công tác thông tin tuyên truyền .......................................... 61 3.4.4. Cơ chế, chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn được ban hành còn thiếu, bất cập và chậm được bổ sung, sửa đổi ................................. 61 3.5. Phân tích điểm mạnh, điểm yếu, cơ hội, thách thức về công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Định Hóa.................................... 62 3.6. Quan điểm, định hướng và giải pháp nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa giai đoạn 2020 - 2025 ................... 63 3.6.1. Quan điểm ............................................................................................. 63 3.6.2. Định hướng đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa ... 64 3.7. Một số giải pháp chủ yếu nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa giai đoạn 2020 - 2025 ................................ 65 3.7.1. Đẩy mạnh hoạt động tuyên truyền, tư vấn học nghề ............................ 65 3.7.2. Điều tra, khảo sát và dự báo nhu cầu học nghề lao động nông thôn .... 66 3.7.3. Tăng cường năng lực của các cơ sở đào tạo nghề................................. 66 3.7.4. Thực hiện có hiệu quả chương trình kiểm tra, giám sát, đánh giá kết quả đào tạo nghề ........................................................................................ 66 3.7.5. Đẩy mạnh gắn đào tạo nghề với công tác giải quyết việc làm ............. 67 3.7.6. Thay đổi nội dung chương trình đào tạo nghề cho lao động nông thôn theo hướng thiết thực, hiệu quả............................................................... 67 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 68 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 71 vi KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT CCKT Cơ cấu kinh tế CNH Công nghiệp hóa DV Dịch vụ HĐH Hiện đại hóa HTX Hợp tác xã LĐNT Lao động nông thôn LĐTBXH Lao động - Thương binh - Xã hội LLLĐ Lực lương lao động UBND Ủy ban nhân dân VND Việt Nam đồng XD Xây dựng vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 3.1. Diện tích dân số và mật độ dân số phân theo xã, thị trấn huyện Định Hóa năm 2018 ........................................................ 41 Bảng 3.2. Quy mô dân số huyện Định Hóa giai đoạn 2016 - 2018 ............ 42 Bảng 3.3. Quy mô lao động nông thôn huyện Định Hóa giai đoạn 2016 - 2018................................................................................. 43 Bảng 3.4. Trình độ học vấn lao động nông thôn trên 15 tuổi tại huyện Định Hóa giai đoạn 2016 - 2018 ................................................ 44 Bảng 3.5. Trình độ chuyên môn kỹ thuật của LĐNT giai đoạn 2016 - 2018 ..... 45 Bảng 3.6. Số lượng lao động nông thôn được đào tạo nghề giai đoạn 2016 - 2018 huyện Định Hóa ..................................................... 47 Bảng 3.7. Đánh giá chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa năm 2018 ........................................................ 48 Bảng 3.8. Ngành nghề được đào tạo cho lao động nông thôn qua điều tra ..... 49 Bảng 3.9. Ngành nghề đào tạo phân theo dân tộc qua điều tra .................. 50 Bảng 3.10. Số lao động nông thôn đã đào tạo nghề có việc làm sau đào tạo huyện Đinh Hóa.................................................................... 51 Bảng 3.11. Thu nhập bình quân của lao động đã được đào tạo phân theo ngành nghề đã đào tạo ........................................................ 53 Bảng 3.12. Ngành nghề đã đào tạo liên quan với việc làm hiện tại ............. 54 Bảng 3.13. Khảo sát của người lao động đã được đào tạo về kiến thức và kỹ năng của cơ sở đào tạo nghề............................................. 57 Bảng 3.14. Phân tích SWOT hoạt động đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa ................................................................. 62 viii DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1.1. Chuyển đổi quản lý Nhà nước về đào tạo nghề ............................ 22 Hình 3.1. Hài lòng hay không hài lòng với công việc hiện tại ..................... 55 ix TRÍCH YẾU LUẬN VĂN 1. Tên tác giả: Lý Thị Kim Nhung 2. Tên luận văn: Giải pháp nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên 3. Ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 4. Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Nông Lâm Đề tài: “Giải pháp nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên” đã đưa ra 3 mục tiêu: (1) Cập nhật và hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến đào tạo nghề, hiệu quả đào tạo nghề lao động nông thôn; (2) Đánh giá hiệu quả công tác đào tạo nghề lao động nông thôn huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2016 2018; (3) Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2020 - 2025. Thông tin, số liệu được thu thập bằng các phương pháp: Điều tra phỏng vấn bằng phiếu điều tra với dung lượng mẫu 230 lao động đã được đào tạo nghề kết hợp với thảo luận nhóm phân tích SWOT và phỏng vấn bán cấu trúc. Số liệu điều tra được phân tích theo phương pháp thống kê mô tả, phương pháp phân tích hồi quy đa biến, phương pháp so sánh,…. Hiệu quả đào tạo nghề là yếu tố phức tạp, phụ thuộc vào rất nhiều yếu tố, nhiều biến số độc lập khác nhau như: tỷ lệ người lao động qua đào tạo đã có việc làm, tính ổn định của việc làm, việc làm có liên quan đến ngành nghề đã được đào tạo hay không, thu nhập của người lao động đã đào tạo,… Công việc hiện tại của người lao động đã đào tạo nghề chủ yếu là làm nông nghiệp chiếm tỷ lệ 94,5%, có rất ít làm các ngành phi nông nghiệp như cơ khí, sửa chữa. Người lao động có việc làm ở khu vực phi nông nghiệp sẽ có thu nhập cao hơn khu vực nông nghiệp. Do đó, để tạo nguồn thu nhập cao x cho hộ gia đình nông thôn cần đào tạo các ngành nghề liên quan đến phi nông nghiệp. Đây là gợi ý để có thể cấu trúc những ngành nghề đào tạo ở các cơ sở đào tạo nghề theo hướng “Phi thương bất phú”, hay “Ly nông bất ly hương”, tập trung đào tạo những ngành nghề liên quan đến phi nông nghiệp như: thủ công mỹ nghệ, dệt, may mặc, sửa chữa máy móc, gia công cơ khí, chế biến nông lâm sản,... Để phát triển đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại huyện Định Hóa cần có các giải pháp tổng thể từ công tác tuyên truyền, nâng cao năng lực cơ sở đào tạo nghề, điều chỉnh cơ cấu ngành nghề đào tạo theo hướng giảm dần tỷ trọng ngành nghề nông nghiệp tăng dần tỷ trọng ngành nghề phi nông nghiệp, đào tạo nghề gắn liền với quy hoạch nông thôn mới, gắn đào tạo nghề với giải quyết việc làm, tăng cường mối liên kết 4 nhà “Nhà nướcNhà Doanh nghiệp-Nhà trường-Nhà nông” nhằm xã hội hóa công tác đào tạo nghề. Ngoài ra cần phải thực thi đồng bộ hàng loạt các chính sách khác để hỗ trợ người học trước, trong và sau khi đào tạo. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Theo báo cáo tình hình phát triển kinh tế xã hội của Tổng cục thống kê đến năm 2019 Việt Nam vẫn là một nước nông nghiệp khi có tới hơn 60 triệu người sống ở nông thôn chiếm trên 65% dân số cả nước, lao động nông thôn từ 15 tuổi trở lên chiếm trên 54% lực lượng lao động toàn xã hội. Ngoài ra hằng năm lại có thêm hơn 1 triệu người đến tuổi lao động bổ sung vào đội ngũ lực lượng lao động. Trong khi đó, vấn đề đào tạo nghề và sử dụng lao động đã được đào tạo đang còn nhiều bất cập như: Các trường Đại học, Cao đẳng ồ ạt mở rộng đào tạo đến cả bậc trung cấp nghề, nhưng hầu hết trang thiết bị của các trường nghề đều rơi vào tình trạng lạc hậu. Đội ngũ giáo viên cũng chưa thật sự đủ mạnh để có thể truyền nghề cho học sinh của mình. Từ thực tiễn công tác đào tạo nói chung và đào tạo nghề nói riêng, chúng ta có thể nhận thấy một nghịch lý tồn tại hiển nhiên "thừa thầy thiếu thợ", chưa kể tâm lý học trung cấp rất khó tìm được việc làm, nếu có thì thu nhập cũng ở mức rất thấp. Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05/8/2008 Hội nghị lần thứ 7 BCH TW Đảng khoá X về NN, nông dân, nông thôn trong phần nhiệm vụ và giải pháp đã nêu cụ thể: “Giải quyết việc làm cho nông dân là nhiệm vụ ưu tiên xuyên suốt trong mọi chương trình phát triển KT-XH của cả nước; bảo đảm hài hoà giữa các vùng, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng, giữa nông thôn và thành thị. Có kế hoạch cụ thể về đào tạo nghề và chính sách đảm bảo việc làm cho nông dân, nhất là ở các vùng chuyển đổi mục đích sử dụng đất….(Nghị quyết số 26-NQ/TW ). Đẩy mạnh xuất khẩu lao động từ nông thôn…. Hình thành CTMT quốc gia về đào tạo nghề, phát triển nguồn nhân lực, bảo đảm hằng năm đào tạo khoảng 1 triệu LĐNT; phấn đấu đến năm 2020 lao động NN còn khoảng 30% lao động xã hội; tỷ lệ lao động nông thôn qua đào tạo đạt trên 50%. (Tổng cục thống kê, 2018) 2 Để cụ thể hóa Nghị quyết của Đảng, Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách về đào tạo nghề, trong đó có chính sách đào tạo nghề cho LĐNT tại Quyết định số 1956/QĐ-TTg ngày 27-11-2009 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Đào tạo nghề cho LĐNT đến năm 2020” (gọi tắt là Đề án 1956); Đề án đã nêu rõ: “Đào tạo nghề cho LĐNT là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước, của các cấp, các ngành và xã hội nhằm nâng cao chất lượng LĐNT, đáp ứng yêu cầu CNH-HĐH nông nghiệp, nông thôn. Nhà nước tăng cường đầu tư để phát triển đào tạo nghề cho LĐNT, có chính sách bảo đảm thực hiện công bằng xã hội về cơ hội học nghề đối với mọi LĐNT; khuyến khích, huy động và tạo điều kiện để toàn xã hội tham gia đào tạo nghề cho LĐNT. Định Hóa là huyện nằm ở phía Tây Bắc tỉnh Thái Nguyên, việc phát triển các ngành nghề truyển thống, các ngành sản xuất tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ đã thúc đẩy tình hình kinh tế - xã hội huyện Định Hóa dần đi vào ổn định và có chiều hướng tăng trưởng tốt trong những năm gần đây. Tuy nhiên nông nghiệp vẫn là lĩnh vực sản xuất vật chất quan trọng và cơ bản của huyện, thu hút nhiều lao động nông thôn. Một bộ phận lớn lao động nông thôn có xu hướng dôi dư nhưng lại rất khó để có thể bố trí việc làm cho họ. Vấn đề cơ cấu lại lực lượng lao động nông thôn cũng gặp nhiều khó khăn do số lao động này chưa được đào tạo nghề khi tham gia vào lao động sản xuất phi nông nghiệp; số ít đã được đào tạo nghề thì trình độ nghề chưa cao, chưa đáp ứng được yêu cầu ngày càng tăng về số lượng và chất lượng của sản xuất và xã hội. Trong thời gian qua công tác đào tạo nghề trên địa bàn huyện Định Hóa đã đạt được những kết quả nhất định. Bước đầu đáp ứng được nhu cầu học nghề của người lao động, nhu cầu sử dụng lao động của các cơ sở sản xuất kinh doanh, dịch vụ. Tuy nhiên, bên cạnh những mặt tích cực đó thì công tác đào tạo nghề của huyện cũng gặp phải những khó khăn, hạn chế; chưa đào tạo 3 được nguồn nhân lực đáp ứng được nhu cầu của doanh nghiệp, của xã hội cả về số lượng và chất lượng, ngành nghề đào tạo. Do vậy, để công tác đào tạo nghề của huyện ngày càng phát triển, đáp ứng được nhu cầu của thời kỳ CNH, HĐH cần được các cấp, các ngành và toàn thể các tập thể, cá nhân trong và ngoài huyện hưởng ứng, đầu tư triển khai trong những giai đoạn tiếp theo. Tuy nhiên kết quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa trong những năm gần đây chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng của người dân địa phương và xã hội. Số lượng lao động được đào tạo còn ít, đào tạo nghề chưa gắn với giải quyết việc làm. Đẩy mạnh đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại địa phương là nhu cầu cấp bách và thiết thực. Từ thực tiễn đặt ra đó, tôi tiến hành lựa chọn đề tài: “Giải pháp nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên” nghiên cứu làm luận văn tốt nghiệp thạc sĩ của mình. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn liên quan đến đào tạo nghề, hiệu quả đào tạo nghề lao động nông thôn. - Đánh giá hiệu quả công tác đào tạo nghề lao động nông thôn huyện Định Hóa tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2016 - 2018 - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên giai đoạn 2020 - 2025. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là những vấn đề liên quan đến đào tạo nghề và hiệu quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn ở huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên. Đối tượng điều tra khảo sát là người lao động đã được đào tạo nghề tại các địa phương thuộc huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên. 4 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Luận văn được thu thập số liệu thứ cấp trên toàn bộ huyện Định Hóa - Về thời gian: Số liệu thứ cấp thu thập trong các năm 2016, 2017 và 2018. Số liệu sơ cấp thu thập năm 2019. - Về nội dung: Đề tài điều tra người lao động đã được đào tạo theo các tiêu chí: năm đào tạo, ngành nghề được đào tạo, dân tộc của người lao động đã được đào tạo, vị trí địa lý nơi cư trú của người lao động đã được đào tạo, độ tuổi của người lao động đã được đào tạo,…Về hiệu quả đào tạo nghề, đề tài tập trung tìm hiểu về số lượng và tỷ lệ người lao động đã đào tạo có việc làm theo cách tự tạo việc làm hoặc có việc làm do cơ sở đào tạo giới thiệu,… Ngoài ra, đề tài tìm hiểu thời gian làm việc (toàn bộ thời gian hay bán thời gian,…) và thu nhập của lao động đã được đào tạo, tìm hiểu khó khăn trở ngại của người lao động,… 4. Ý nghĩa khoa học và những đóng góp mới của đề tài Đề tài góp phần hệ thống hóa cơ sở lý luận và thực tiễn về đào tạo nghề và hiệu quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn. Đánh giá thực trạng công tác đào tạo nghề và hiệu quả đào tạo nghề lao cho động nông thôn tại huyện Định Hóa, tỉnh Thái Nguyên. Xây dựng các giải pháp phù hợp để góp phần nâng cao hiệu quả đào tạo nghề cho lao động nông thôn tại địa bàn nghiên cứu. Các giải pháp được xây dựng có tính mở có thể ứng dụng trong thực tiễn đối với các địa phương khác trong tỉnh Thái Nguyên nói riêng và Việt Nam nói chung. 5 Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Cơ sở lý luận của đề tài 1.1.1. Đào tạo nghề và chính sách đào tạo nghề nông thôn 1.1.1.1. Các khái niệm cơ bản Theo Điều 5, Luật Dạy nghề số 76/2006/QH11 năm 2006 thì “Đào tạo nghề” được hiểu: “là hoạt động dạy và học nhằm trang bị kiến thức, kỹ năng và thái độ nghề nghiệp cần thiết cho người học nghề để có thể tìm được việc làm hoặc tự tạo việc làm sau khi hoàn thành khoá học”.(Luật Dạy nghề số 76/2006/QH11) Như vậy, đào tạo nghề có những đặc trưng cơ bản sau: - Đào tạo nghề bao gồm hai quá trình có quan hệ hữu cơ với nhau, đó là dạy nghề và học nghề. + Dạy nghề: “Là quá trình giáo viên truyền bá những kiến thức về lý thuyết và thực hành để các học viên có được một trình độ, kỹ năng, kỹ xảo, sự khéo léo, thành thục nhất định về nghề nghiệp” + Học nghề: “Là quá trình tiếp thu những kiến thức về lý thuyết và thực hành của người lao động để đạt được một trình độ nghề nghiệp nhất định”. + Đào tạo nghề cho người lao động là giáo dục kỹ thuật sản xuất cho người lao động để họ nắm vững nghề nghiệp, chuyên môn bao gồm đào tạo nghề mới, đào tạo nghề bổ sung, đào tạo lại nghề. Các hình thức đào tạo nghề gồm có: Hình thức kèm cặp trong sản xuất, hình thức mở các lớp nghề tại doanh nghiệp, cơ sở sản xuất và hình thức đào tạo tại cơ cơ sở đào tạo nghề tập trung. Sự khác nhau giữa khái niệm “Đào tạo nghề” và “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn” là ở đối tượng đào tạo nghề; là những người thuộc lao động vùng nông thôn và những điều kiện gắn với quá trình đào tạo nghề đó. Từ sự phân tích trên, ta có thể đưa ra khái niệm: 6 - Đào tạo nghề cho LĐNT: Là quá trình giảng viên truyền bá những kiến thức về lý thuyết và thực hành để những người lao động ở nông thôn có được một trình độ, kỹ năng, kỹ xảo, sự khéo léo, thành thục nhất định về nghề nghiệp, đáp ứng yêu cầu phát triển KT-XH nông thôn. - Chính sách đào tạo nghề cho LĐNT: Là chính sách của nhà nước các cấp phục vụ cho hoạt động đào tạo nghề LĐNT, nhằm thực hiện chuyển dịch cơ cấu lao động, cơ cấu kinh tế, đáp ứng yêu cầu về phát triển KT-XH trong thời kỳ CNH-HĐH, góp phần tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho người dân. 1.1.1.2. Quan điểm, mục tiêu của chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn Đào tạo nghề nói chung và đào tạo nghề cho LĐNT cũng như chính sách đào tạo nghề cho LĐNT nói riêng luôn được Đảng và Nhà nước ta đặc biệt quan tâm. Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05/8/2008 của BCH TW Đảng khóa X về “nông nghiệp, nông thôn, nông dân” đã nêu rõ quan điểm, định hướng, mục tiêu của Đảng ta trong chiến lược phát triển đất nước đó là: “… CNH-HĐH nông nghiệp, nông thôn là một nhiệm vụ quan trọng hàng đầu của quá trình CNH-HĐH hoá đất nước. Một trong những giải pháp và nhiệm vụ quan trọng của Nghị quyết là việc thực hiện đào tạo nghề, giải quyết việc làm cho LĐNT; với mục tiêu Nghị quyết phấn đấu đến năm 2020 lao động NN còn khoảng 30% trên tổng lao động xã hội, tỉ lệ LĐNT qua đào tạo đạt trên 50%, bảo đảm phát triển hài hòa, thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các vùng, miền, giữa thành thị và nông thôn” (Nghị quyết 26) Để triển khai thực hiện Nghị quyết của Đảng, Chính phủ đã ban hành Chương trình hành động tại Nghị quyết số 24/2008/NQ-CP ngày 28/10/2008; trong đó việc xây dựng CTMT quốc gia về đào tạo nguồn nhân ở nông thôn là một trong những Chương trình quan trọng của Nghị quyết, với mục tiêu: “Tập trung đào tạo nguồn nhân lực nông thôn, chuyển một bộ phận lao động NN và 7 dịch vụ, giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập của LĐNT tăng lên 2,5 lần so với hiện nay (Nghị quyết 24); tập trung xây dựng kế hoạch, đề ra các giải pháp để đào tạo con em nông dân có đủ trình độ, năng lực để vào làm việc trong các cơ sở sản xuất công nghiệp, cơ sở dịch vụ, tiểu thủ công nghiệp; đối với bộ phận nông dân còn tiếp tục sản xuất NN thì tiến hành đào tạo, trang bị kiến thức, kỹ năng cho họ, để nâng cao trình độ, nắm bắt được kỹ thuật, công nghệ sản xuất mới; bên cạnh đó tập trung đào tạo nhằm nâng cao trình độ cho cán bộ quản lý, các bộ cơ sở”. Đề án 1956 của Thủ tướng Chính phủ thể hiện rõ quan điểm “Đào tạo nghề cho LĐNT là sự nghiệp của Đảng và Nhà nước, của các ngành, các cấp và của toàn xã hội nhằm đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn lao động nông thôn, phục vụ cho yêu cầu CNH-HĐH nông nghiệp, nông thôn”; thể hiện các chính sách về đào tạo nghề LĐNT của Nhà nước, là cơ sở để huy động các nguồn lực thực hiện nhằm tăng cường, nâng cao số lượng và chất lượng đào tạo nguồn nhân lực LĐNT theo mục tiêu đề ra. Với thời gian thực hiện trong 11 năm (2010-2020), mục tiêu của Đề án là: “Dạy nghề cho khoảng 10,6 triệu LĐNT, trong đó hỗ trợ dạy nghề cho 6,54 triệu người theo chính sách của Đề án; bình quân hàng năm đào tạo nghề cho khoảng 1 triệu LĐNT, trong đó đào tạo, bồi dưỡng 100 ngàn lượt cán bộ, công chức xã; đến năm 2020, lao động ở nông thôn còn khoảng dưới 30% lao động xã hội, tỷ lệ qua đào tạo đạt trên 50%, tỷ lệ có việc làm sau khi học nghề tối thiểu đạt 80%”. 1.1.1.3. Ý nghĩa của chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn Chính sách đào tạo nghề cho LĐNT có vai trò đặc biệt quan trọng đối với việc phát triển nguồn vốn con người, nguồn nhân lực trong tăng trưởng kinh tế, tạo việc làm, tăng thu nhập cho người lao động. Đào tạo nghề là một trong những giải pháp đột phá của chiến lược phát triển KTXH, nhằm đào tạo nguồn nhân lực, phát triển nhanh đội ngũ lao động kỹ thuật trực tiếp, phục vụ cho sự nghiệp CNH-HĐH đất nước, góp phần đảm 8 bảo an sinh xã hội và sự phát triển bền vững của đất nước. Việc đào tạo nghề cho LĐNT có ý nghĩa rất lớn trong việc góp phần chuyển dịch lao động, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn, thực hiện chủ trương của Đảng và Nhà nước ta là thực hiện giảm nghèo bền vững, từng bước giảm bớt sự chênh lệch giàu nghèo giữa thành thị và nông thôn. Vì vậy đào tạo nghề và nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nói chung và LĐNT nói riêng có một ý nghĩa rất lớn, là yêu cầu cần thiết và cấp bách, là chính sách hàng đầu trong phát triển KT-XH của nước ta trong thời gian qua cũng như trong giai đoạn đến. (Võ Thanh Tùng (2018) 1.1.1.4. Vấn đề chính sách đào tạo nghề cho LĐNT Chính sách đào tạo nghề cho LĐNT được triển khai nhất quán từ TW đến các địa phương, trên cơ sở các văn bản về chủ trương của Đảng và chính sách cụ thể của nhà nước như: Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 5/8/2008 của BCH Trung ương Đảng, Quyết định số 1956/QĐ-TTg ngày 27/12/2009 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án đào tạo nghề cho LĐNT đến năm 2020, Quyết định số 800/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ ngày 04/6/2010 phê duyệt “Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2010 -2020”; đây là chương trình tổng thể về xây dựng nông thôn mới với các nhiệm vụ, mục tiêu trên tất cả các lĩnh vực về kinh tế, văn hóa xã hội, an ninh quốc phòng...; trong đó có việc tập trung đào tạo, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực ở nông thôn, chuyển dịch cơ cấu lao động ở vùng nông thôn... Do đó, vấn đề đào tạo nghề cho LĐNT và chính sách đào tạo nghề cho LĐNT thực hiện những năm vừa qua cũng như trong thời gian đến là hết sức cần thiết, nhằm cụ thể hóa những chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước đã ban hành về nội dung này; bên cạnh đó, xuất phát từ thực trạng LĐNT hiện nay như: