Tài liệu Giải pháp khai thác các thị trường trung chuyển nhằm phát triển xuất khẩu hàng hóa của việt nam

Bé th−¬ng m¹i ®Ò tµi khoa häc cÊp bé m∙ sè: 2004-78-011 b¸o c¸o tæng kÕt Gi¶i ph¸p khai th¸c c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn nh»m ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam C¬ quan chñ qu¶n: Bé Th−¬ng m¹i C¬ quan chñ tr×: ViÖn nghiªn cøu Th−¬ng m¹i Chñ nhiÖm ®Ò tµi: CN. Bïi Quang ChiÕn C¸c thµnh viªn tham gia: TS. TrÇn C«ng S¸ch CN. Ph¹m V¨n Minh CN. Phïng ThÞ V©n KiÒu CN. PhÝ V¨n Dung C¬ quan chñ tr× (Ký tªn dãng dÊu) C¬ quan chñ qu¶n (Ký tªn dãng dÊu) Chñ tÞch Héi ®ång nghiÖm thu (Ký tªn dãng dÊu 6470 22/8/2007 hµ néi, 05 –2006 Bé th−¬ng m¹i ®Ò tµi khoa häc cÊp bé m∙ sè: 2004-78-011 B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé Gi¶i ph¸p khai th¸c c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn nh»m ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam hµ néi, 05 –2006 Môc lôc Ký hiÖu viÕt t¾t Më ®Çu Ch−¬ng 1. Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c¸c thÞ tr−êng trung trang 1 chuyÓn trong ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ 1.1.Kh¸i niÖm, ®Æc tr−ng vµ ph©n lo¹i thÞ tr−êng trung chuyÓn trong 1 1.1.1. Kh¸i niÖm ”thÞ tr−êng trung chuyÓn” (TTTC) trong ho¹t ®éng xuÊt 1 khÈu hµng ho¸ cña th−¬ng m¹i thÕ giíi xuÊt khÈu hµng ho¸ 1.1.2. Nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña TTTCXKHH 1.1.2.1. Lµ thÞ tr−êng ®Çu mèi 1.1.2.2. Lµ thÞ tr−êng cã chÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng th«ng tho¸ng 1.1.2.3. Lµ thÞ tr−êng cã quan hªn kinh tÕ – th−¬ng m¹i réng r·i 1.1.2.4. Lµ thÞ tr−êng b¸n bu«n ®èi víi n−íc xuÊt khÈu ban ®Çu 1.1.2.5. Lµ thÞ tr−êng cã uy tÝn víi th−¬ng nh©n quèc tÕ 1.1.2.6. Lµ thÞ tr−êng cã lîi thÕ vÒ chÕ biÕn hoÆc kinh doanh hµng hãa 1.1.3. Ph©n lo¹i TTTCXKHH 1.1.3.1. C¨n cø vµo thêi gian tiÕp cËn vµ khai th¸c 1.1.3.2. C¨n cø vµo kh«ng gian ®Þa lý 1.1.3.3. C¨n cø vµo ¶nh h−ëng cña TTTC ®èi víi n−íc XK ban ®Çu 1.1.3.4. C¨n cø vµo tÝnh chÊt vµ cÊp ®é hµng hãa XK 1.2.C¬ së kh¸ch quan cña sù tån t¹i vµ vai trß cña c¸c TTTCXKHH 1.2.1 C¬ së kh¸ch quan cña sù tån t¹i cña c¸c TTTCXKHH 1.2.1.1. Nh©n tè tù nhiªn 1.2.1.2. Nh©n tè kinh tÕ 1.2.1.3. Nh©n tè chÝnh trÞ – x· héi 1.2.1.4. Nh©n tè lîi Ých quèc gia cña TTTC 1.2.1.5. Nh÷ng khã kh¨n cña c¸c n−íc XK ban ®Çu 1.2.2 Vai trß tÝch cùc vµ nh÷ng h¹n chÕ cña TTTCXKHH 1.2.2.1. Vai trß tÝch cùc cña TTTC 1.2.2.2. Nh÷ng h¹n chÕ 1.3 C¸c ph−¬ng thøc, h×nh thøc chñ yÕu XK hµng ho¸ vµo TTTCXKHH 1.3.1 C¸c h×nh thøc chñ yÕu xuÊt khÈu hµng ho¸ vµo TTTCXKHH 1.3.2 C¸c kªnh vËn ®éng chñ yÕu cña hµng ho¸ xuÊt khÈu cña n−íc xuÊt khÈu ban ®Çu t¹i TTTC 1.4. Nh÷ng ¶nh h−ëng cña xu h−íng tù do hãa TM ®èi víi kh¶ n¨ng 4 5 5 5 5 5 5 5 6 6 6 7 7 7 7 8 13 14 15 15 16 19 22 22 khai th¸c TTTCXKHH 24 25 1.4.1 Xu h−íng tù do ho¸ TM vµ ¶nh h−ëng cña nã ®èi víi TTTCXKHH 1.4.2 Xu h−íng tù do hãa TM vµ ¶nh h−ëng cña nã ®Õn kh¶ n¨ng khai th¸c TTTCXKHH cña c¸c nhµ XK 1.4.2.1. Qu¸ tr×nh th©m nhËp vµ khai th¸c TTXKHH cña nhµ XK 22 28 28 a 1.4.2.2. Qu¸ tr×nh th©m nhËp vµ khai th¸c TTTCXKHH cña nhµ XK 1.4.2.3. T¸c ®éng chñ yÕu cña xu h−íng tù do hãa TM ®Õn kh¶ n¨ng khai th¸c TTTC cña nhµ XK 1.4.3. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi c¸c nhµ XK trong viÖc khai th¸c c¸c TTTC 1.5. Sù cÇn thiÕt kh¸ch quan cña TTTC trong XKHH cña ViÖt Nam 1.5.1. Yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc thêi kú ®æi míi 1.5.2. Sù phï hîp cña TTTC trong ho¹t ®éng XKHH cña ViÖt Nam 1.5.2.1. Sù phï hîp víi HHXK cña ViÖt Nam 1.5.2.2. Sù phï hîp víi n¨ng lùc kinh doanh XKHH 1.5.2.3. Sù phï hîp víi c¸c ®iÒu kiÖn kh¸c Ch−¬ng 2. §¸nh gi¸ thùc tr¹ng khai th¸c c¸c tTTC trong ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam 2.1. Giíi thiÖu 6 TTTCXKHH cña ViÖt Nam 2.1.1. ThÞ tr−êng Singapore vµ quan hÖ th−¬ng m¹i ViÖt Nam-Singapore 2. 1.2. ThÞ tr−êng §µi Loan vµ quan hÖ th−¬ng m¹i ViÖt Nam -§µi Loan 2.1.3. ThÞ tr−êng Hång K«ng 2.1.4. ThÞ tr−êng c¸c TiÓu v−¬ng quèc ArËp thèng nhÊt (UAE) 2.1.5. ThÞ tr−êng Achentina 2.1.6. ThÞ tr−êng Nam Phi 2.2.Thùc tr¹ng khai th¸c c¸c TTTCXKHH cñaViÖt Nam thêi gian qua 2.2.1. Néi dung chñ yÕu cña viÖc khai th¸c TTTCXKHH 2.2.2. T×nh h×nh khai th¸c TTTCXK cña ViÖt Nam 2.2.3. thùc tr¹ng t×nh h×nh tæ chøc, qu¶n lý XKHH cña ViÖt Nam vµo c¸c TTTC 2.3 . §¸nh gi¸ nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc vµ nh÷ng h¹n chÕ vÒ khai th¸c TTTCXKHH cña ViÖt Nam thêi gian qua 2.3.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc 2.3.1.1. Khai th¸c TTTC gãp phÇn kh¬i th«ng vµ më réng TTXKHH VN 2.3.1.2. Khai th¸c TTTC gãp phÇn quan träng t¨ng KNXKHH c¶ n−íc 2.3.1.3. Khai th¸c TTTC gãp phÇn gia t¨ng sè l−îng, chñng lo¹i vµ c¶i thiÖn c¬ cÊu hµng XKVN 2.3.1.4. Khai th¸c TTTC gãp phÇn thóc ®Èy ph¸t triÓn SXhµng XK 2.3.1.5. Khai th¸c TTTC gãp phÇn ph¸t triÓn ®éi ngò th−¬ng nh©n kinh doanh xuÊt khÈu HHcña ViÖt Nam 2.3.2. Nh÷ng mÆt h¹n chÕ 2.3.2.1. Nh÷ng ¶nh h−ëng tiªu cùc cña TTTCXKHH ®Õn ho¹t ®éng XKHH cña ViÖt Nam 2.3.2.2. H¹n chÕ cña chóng ta trong qu¸ tr×nh khai th¸c TTTCXKHH 2.3.3. Nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra ®èi víi ho¹t ®éng khai th¸c TTTCXKHH cña ViÖt Nam 30 31 33 34 34 35 35 41 44 47 47 47 49 52 55 57 59 61 61 62 74 76 76 76 77 78 79 79 80 80 82 83 b Ch−¬ng 3. Quan ®iÓm, ®Þnh h−íng vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu tiÕp tôc khai th¸c c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn nh»m ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam thêi kú ®Õn 2010 85 3.1. TriÓn väng ph¸t triÓn s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam ®Õn 2010 85 85 85 87 3.1.1. TriÓn väng SX hµng XK cña ViÖt Nam giai ®o¹n ®Õn 2010 - 2020. 3.1.1.1. Nh÷ng yÕu tè thuËn lîi 3.1.1.2. Nh÷ng mÆt h¹n chÕ ®Õn t×nh h×nh s¶n xuÊt hµng XK cña ViÖt Nam ®Õn 2010 3.1.2. TriÓn väng vÒ TTXKHH cña ViÖt Nam giai ®o¹n ®Õn 2010, tÇm nh×n 2020 90 3.1.3. TriÓn väng vÒ n¨ng lùc KD XK cña doanh nh©n ViÖt Nam 91 3.2. Quan ®iÓm vµ ®Þnh h−íng khai th¸c c¸c tTTC nh»m ph¸t triÓn xuÊt 93 khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam thêi kú ®Õn 2010, 2020. 3.2.1. Quan ®iÓm vÒ khai th¸c c¸c TTTC nh»m ph¸t triÓn xuÊt khÈu HH 3.2.2. Nh÷ng ®Þnh h−íng chñ yÕu nh»m tiÕp tôc khai th¸c c¸c TTTC XKHH cña ViÖt Nam giai ®o¹n ®Õn 2010 3.2.2.1. §Þnh h−íng ph¸t triÓn qui m« vµ c¬ cÊu hµng XK qua TTTC giai ®o¹n ®Õn 2010 3.2.2.2. §Þnh h−íng h×nh thøc XKHH qua TTTC giai ®o¹n ®Õn 2010 3.2.2.3. §Þnh h−íng ph¸t triÓn TTTC giai ®o¹n ®Õn 2010 3.2.2.4. §Þnh h−íng chÝnh s¸ch hç trî cña nhµ n−íc ®èi víi XKHH qua TTTC 3.3. C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m khai th¸c hiÖu qu¶ c¸c TTTC ®Ó ®Èy 93 m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam trong thêi kú tíi 2010 100 100 3.3.1. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ n©ng cao nhËn thøc vai trß cña TTTC ®èi víi ho¹t ®éng XKHH cña ViÖt Nam ®Õn 2010 3.3.2. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ SX, t¹o nguån hµng XK qua TTTC ®Õn n¨m 2010 3.3.2.1. Nhãm gi¶i ph¸p ph¸t triÓn s¶n xuÊt hµng XK qua TTTC 3.3.2.2. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ t¹o nguån hµng XK qua TTTC 3.3.3. Nhãm gi¶i ph¸p vÒ tiÕp cËn vµ khai th¸c TTTCXKHH thêi kú ®Õn 2010 3.3.4. Nhãm gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc XK hµng hãa vµo TTTC XKHH 3.3.4.1. Nhãm gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc t¹o nguån hµng XK vµo TTTC 3.3.4.2. Nhãm gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc tiÕp thÞ cña hµng hãa vµ DN 3.3.4.3. Nhãm gi¶i ph¸p n©ng cao n¨ng lùc XTTM 3.4. Mét sè kiÕn nghÞ KÕt luËn Tµi liÖu tham kh¶o Phô lôc 95 96 97 98 99 101 101 110 112 117 117 122 123 125 127 c C¸c ch÷ viÕt t¾t CB C§ CHXHCNVN CN CNH CT-KT-XH CT-KT-NG DN DNNN DNSX DNKDXK EU FDI GDP GATT IMF ISO KD KDXK KDXNK KNXK KT KT-TM H§H HH HHNH HK LTSS MERCOSUR MHXK MFN NK ChÕ biÕn Cao ®¼ng Céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam C«ng nghiÖp C«ng nghiÖp ho¸ ChÝnh trÞ kinh tÕ x· héi ChÝnh trÞ kinh tÕ ngo¹i giao Doanh nghiÖp Doanh nghiÖp Nhµ n−íc Doanh nghiÖp s¶n xuÊt Doanh nghiÖp kinh doanh xuÊt khÈu Uû ban kinh tÕ ch©u ¢u §Çu t− trùc tiÕp n−íc ngoµi Tæng s¶n phÈm quèc néi HiÖp ®Þnh chung vÒ thuÕ quan vµ th−¬ng m¹i Quü tiÒn tÖ quèc tÕ Tæ chøc tiªu chuÈn quèc tÕ Kinh doanh Kinh doanh xuÊt khÈu Kinh doanh xuÊt nhËp khÈu Kim ng¹ch xuÊt khÈu Kinh tÕ Kinh tÕ th−¬ng m¹i HiÖn ®¹i ho¸ Hµng ho¸ HiÖp héi ngµnh hµng Hång K«ng Lîi thÕ so s¸nh ThÞ tr−êng Trung Nam Mü Mua hµng xuÊt khÈu ChÕ ®é tèi huÖ quèc NhËp khÈu SP SX SX-KD SXHH SPHH SNG SADC TTCN TNSc TM TP.HCM TT TTTC TTTCXKHH TTXK TTXKHH TW UAE USD VAT VLT WHO WTO XH XHCN XK XKHH XKSP XNK XTTM S¶n phÈm S¶n xuÊt S¶n xuÊt kinh doanh S¶n xuÊt hµng ho¸ S¶n phÈm hµng ho¸ Céng ®ång c¸c quèc gia ®éc lËp thuéc Liªn X« cò C¸c n−íc thuéc céng ®ång ph¸t triÓn miÒn nam Ch©u Phi TiÓu thñ c«ng nghiÖp TËp ®oµn xuyªn quèc gia Th−¬ng m¹i Thµnh phè Hå ChÝ Minh ThÞ tr−êng ThÞ tr−êng trung chuyÓn ThÞ tr−êng trung chuyÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ ThÞ tr−êng xuÊt khÈu ThÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng ho¸ Trung −¬ng C¸c tiÓu v−¬ng quèc ¶ RËp §« la Mü ThuÕ gi¸ trÞ gia t¨ng Vïng l·nh thæ Tæ chøc y tÕ thÕ giíi Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi X· héi X· héi chñ nghÜa XuÊt khÈu XuÊt khÈu hµng ho¸ XuÊt khÈu s¶n phÈm XuÊt nhËp khÈu Xóc tiÕn th−¬ng m¹i Më ®Çu §Ó ph¸t triÓn kinh tÕ ®Êt n−íc, §¶ng vµ Nhµ n−íc ta ®· chñ tr−¬ng më réng thÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. Tõ l©u chóng ta ®· khai th¸c c¸c thÞ tr−êng Singapore, Hång K«ng, mµ c¸c thÞ tr−êng nµy ®−îc gäi lµ thÞ tr−êng trung chuyÓn lín nhÊt cña thÕ giíi vµ Ch©u ¸. Sau nµy chóng ta cßn khai th¸c mét sè thÞ tr−êng lo¹i nµy nh− §µi Loan (tõ n¨m 1990 ®Õn nay). ViÖc khai th¸c c¸c thÞ tr−êng Êy ®· thu ®−îc nhiÒu kÕt qu¶. Trong nh÷ng n¨m ®Çu thËp kû 90 c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn nµy ®· chiÕm tû träng trªn 20% tæng kim ngh¹ch xuÊt khÈu hµng ho¸ vµ trªn 15% tæng kim ngh¹ch nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. Tõ n¨m 1998 ®Õn nay, thùc hiÖn chñ tr−¬ng gi¶m dÇn sù lÖ thuéc vµo c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn, gi¶m tû träng xuÊt khÈu qua c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn Ch©u ¸, ®a d¹ng ho¸ thÞ tr−êng quèc tÕ vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu trùc tiÕp...Tû träng kim ngh¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn tuy cã gi¶m xuèng (hiÖn nay cßn kho¶ng 15%) nh−ng c¸c thÞ tr−êng nµy vÉn gi÷ vai trß rÊt quan träng trong ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. MÆt kh¸c, thay vµo ®ã c¸c doanh nghiÖp n−íc ta còng ®· chuyÓn h−íng sang khai th¸c nh÷ng thÞ tr−êng míi ë c¸c khu vùc kh¸c nh− Dubai, Nam Phi, Achentina ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ sang c¸c khu vùc thÞ tr−êng: Trung cËn §«ng, Ch©u Phi vµ Nam Mü. Thùc tÕ cho thÊy, thÞ tr−êng trung chuyÓn cã vai trß rÊt lín trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i thÕ giíi nãi chung, ®Æc biÖt ®èi víi ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn, c¸c nÒn kinh tÕ míi tham gia vµo thÞ tr−êng thÕ giíi trong ®ã cã ViÖt Nam. Tuy nhiªn, hiÖn nay ë n−íc ta cßn cã sù kh¸c nhau trong nhËn thøc vÒ sù tån t¹i vµ vai trß kh¸ch quan cña c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn trong th−¬ng m¹i quèc tÕ, trong sù ®¸nh gi¸ vÒ kÕt qu¶ khai th¸c c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn phôc vô cho ho¹t ®éng xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp n−íc ta thêi gian qua vµ vÒ ph−¬ng h−íng tiÕp tôc khai th¸c c¸c thÞ tr−êng nµy. Do ®ã trong ho¹ch ®Þnh chiÕn l−îc thÞ tr−êng quèc tÕ cßn thiÕu nhÊt qu¸n vµ cßn i lóng tóng trong ®iÒu hµnh xuÊt khÈu mét sè ngµnh hµng cña Nhµ n−íc (ChiÕn l−îc ph¸t triÓn xuÊt nhËp khÈu thêi kú 2001-2010 ®Ò ra chñ tr−¬ng gi¶m xuÊt khÈu qua c¸c thÞ tr−êng trung gian, nh−ng l¹i chó träng ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ sang c¸c thÞ tr−êng träng ®iÓm míi nh− Dubai, Nam Phi, Achentina mµ trªn thùc tÕ c¸c thÞ tr−êng nµy ®ãng vai trß lµ thÞ tr−êng trung chuyÓn ®èi víi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam...). Bªn c¹nh ®ã, cho ®Õn nay chóng ta vÉn ch−a cã mét c«ng tr×nh nghiªn cøu nµo ®Ò cËp mét c¸ch tæng thÓ vµ c¬ b¶n vÒ lo¹i thÞ tr−êng nµy.V× vËy, viÖc nghiªn cøu cã tÝnh hÖ thèng vÒ sù tån t¹i kh¸ch quan vµ vai trß cña c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn trong ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam lµ thùc sù cÇn thiÕt, qua ®ã cã thÓ ®¸nh gi¸ ®óng nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc còng nh− nh÷ng h¹n chÕ cña viÖc khai th¸c c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn trong xuÊt khÈu cña ViÖt Nam thêi gian qua. Trªn c¬ së ®ã x¸c ®Þnh râ quan ®iÓm, môc tiªu, ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p tiÕp tôc khai th¸c cã hiÖu qu¶ lo¹i thÞ tr−êng nµy nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ cña n−íc ta thêi kú tíi. §Ò tµi khoa häc cÊp Bé:" Gi¶i ph¸p khai th¸c c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn nh»m ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam " ®−îc thùc hiÖn nh»m gãp phÇn ®¸p øng yªu cÇu thùc tiÔn bøc xóc nãi trªn. Môc tiªu nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ: - Lµm râ c¬ së lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ sù tån t¹i, vÞ trÝ vµ vai trß cña thÞ tr−êng trung chuyÓn trong ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸. - §¸nh gi¸ thùc tr¹ng khai th¸c c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn trong ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. - §Ò xuÊt quan ®iÓm, ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu vÒ tiÕp tôc khai th¸c triÖt ®Ó h¬n vµ hiÖu qu¶ lîi Ých cña c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam trong thêi kú tíi. §èi t−îng nghiªn cøu: lµ c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn trong xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. Ph¹m vi nghiªn cøu: ii - VÒ néi dung: C¸c vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn khai th¸c c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn trong trong ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ cña th−¬ng m¹i thÕ giíi vµ ®èi víi ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. TËp trung lµm râ vai trß cña c¸c thÞ tr−êng nµy trong thêi gian qua vµ ®Þnh h−íng khai th¸c lîi Ých cña chóng triÖt ®Ó h¬n trong thêi gian tíi. - VÒ kh«ng gian: Nghiªn cøu c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn trong xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam ë tÇm quèc gia hoÆc vïng l·nh thæ cã tæ chøc H¶i quan ®éc lËp. Trong ®ã träng t©m lµ c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn Singapore, §µi Loan, Hång K«ng, Dubai (thuéc C¸c TiÓu V−¬ng quèc ArËp Thèng nhÊt- UAE), Achentina, Nam Phi. - VÒ thêi gian: Cø liÖu ®¸nh gi¸ tõ n¨m 1986 vµ ®Þnh h−íng ph¸t triÓn cïng c¸c gi¶i ph¸p khai th¸c c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn ®Õn n¨m 2010. Néi dung nghiªn cøu cña ®Ò tµi: gåm 3 ch−¬ng víi nh÷ng néi dung nghiªn cøu cô thÓ nh− sau: Ch−¬ng 1: Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn trong ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ Ch−¬ng 2: §¸nh gi¸ thùc tr¹ng khai th¸c c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn trong ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam Ch−¬ng 3: Quan ®iÓm, ®Þnh h−íng vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu tiÕp tôc khai th¸c c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn nh»m ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam iii Ch−¬ng 1 Mét sè vÊn ®Ò c¬ b¶n vÒ c¸c thÞ tr−êng trung chuyÓn trong ph¸t triÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ 1.1.kh¸i niÖm, ®Æc tr−ng vµ ph©n lo¹i thÞ tr−êng trung chuyÓn trong xuÊt khÈu hµng ho¸: 1.1.1. Kh¸i niÖm "ThÞ tr−êng trung chuyÓn (TTTC) trong ho¹t ®éng xuÊt khÈu hµng ho¸ cña th−¬ng m¹i thÕ giíi: Trªn thÞ tr−êng thÕ giíi, cã nhiÒu ph−¬ng thøc giao dÞch mua b¸n. Trong ®ã c¬ b¶n nhÊt lµ: bu«n b¸n th«ng th−êng, bu«n b¸n ®èi l−u, gia c«ng quèc tÕ, giao dÞch t¸i xuÊt khÈu (XK) vµ nh÷ng ph−¬ng thøc giao dÞch ®Æc biÖt. ë ®©y, ph−¬ng thøc bu«n b¸n th«ng th−êng lµ ph−¬ng thøc bu«n b¸n phæ biÕn nhÊt. Nã ®−îc chia lµm hai lo¹i: bu«n b¸n th«ng th−êng trùc tiÕp vµ giao dÞch qua trung gian. Theo gi¸o tr×nh "Kü thuËt nghiÖp vô ngo¹i th−¬ng”1 th×: Bu«n b¸n th«ng th−êng trùc tiÕp lµ h×nh thøc bu«n b¸n, trong ®ã ng−êi mua vµ ng−êi b¸n giao dÞch trùc tiÕp víi nhau ®Ó thiÕt lËp vµ thùc hiÖn hîp ®ång mua b¸n. Bu«n b¸n qua trung gian lµ h×nh thøc bu«n b¸n trong ®ã mäi viÖc kiÕn lËp quan hÖ gi÷a ng−êi b¸n víi ng−êi mua (vµ ng−îc l¹i) vµ viÖc quy ®Þnh c¸c ®iÒu kiÖn mua b¸n ®Òu ph¶i th«ng qua ng−êi thø ba (ng−êi trung gian bu«n b¸n). Ng−êi trung gian bu«n b¸n trªn thÞ tr−êng phæ biÕn lµ ®¹i lý vµ m«i giíi. Nh− vËy, bu«n b¸n qua trung gian hay XK, nhËp khÈu (NK) hµng ho¸(HH) qua trung gian lµ: ng−êi (n−íc) XK muèn xuÊt khÈu hµng ho¸ (XKHH) cña m×nh ®Õn ®−îc ng−êi (n−íc) NK ph¶i th«ng qua ®¹i lý hoÆc m«i giíi lµ ng−êi trung gian bu«n b¸n trªn thÞ tr−êng; víi h×nh thøc nµy hµng ho¸ xuÊt khÈu (HHXK) kh«ng bÞ mÊt th−¬ng hiÖu; quyÒn së h÷u HHXK kh«ng ph¶i chuyÓn qua ng−êi trung gian; gi¸ c¶ HHXK cho ng−êi NK do ng−êi XK ®Þnh ®o¹t; ng−êi trung gian bu«n b¸n ®−îc h−ëng hoa hång. Víi kh¸i niÖm nµy th× bu«n b¸n, hÑp h¬n lµ XKHH qua trung gian chØ cã hai kªnh vËn ®éng cña HH, ®ã lµ: Kªnh 1: hµng ho¸ XK Qua ®¹i lý §Õn nhµ NK . Kªnh 2: hµng ho¸ XK Qua m«i giíi §Õn nhµ NK . 1 Gi¸o tr×nh "Kü thuËt nghiÖp vô ngo¹i th−¬ng”- Tr−êng §¹i häc Ngo¹i th−¬ng - Hµ néi, t¸c gi¶: PGS - LuËt s− Vò H÷u Töu, Nxb Gi¸o dôc, 2002. 1 Còng nh»m môc ®Ých ph©n lo¹i c¸c h×nh thøc giao dÞch trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i (TM) quèc tÕ, theo c¸c t¸c gi¶ John Wild, Kenneth L.Wild vµ Jerry C.Y. Han,2 riªng ®èi víi ho¹t ®éng XKHH, ®−îc chia lµm hai h×nh thøc: XK trùc tiÕp vµ XK gi¸n tiÕp. H×nh thøc XK trùc tiÕp (direct exporting) lµ c«ng ty b¸n (XK) s¶n phÈm (SP) cña m×nh th¼ng tíi (trùc tiÕp) ng−êi mua (NK) ë thÞ tr−êng môc tiªu (kh«ng nhÊt thiÕt lµ ng−êi mua cuèi cïng). H×nh thøc XK gi¸n tiÕp (indirect exporting) lµ c«ng ty b¸n (XK) SP cña m×nh cho nh÷ng trung gian (NK), nh÷ng trung gian nµy b¸n (XK) l¹i cho ng−êi mua ë thÞ tr−êng môc tiªu. Trong h×nh thøc XK gi¸n tiÕp (hay XK qua trung gian), nh÷ng trung gian lµ nh÷ng ph¸p nh©n, quan hÖ mua ®øt b¸n ®o¹n, quyÒn së h÷u HH ®−îc chuyÓn giao tõ ng−êi XK sang ng−êi NK, ng−êi NK hµng ho¸ xong l¹i t¸i XK ®Õn ng−êi thø ba. Trong h×nh thøc XK qua trung gian, chØ xuÊt hiÖn mét kªnh vËn ®éng cña HH (gäi lµ kªnh 3): Kªnh 3: Hµng ho¸ XK B¸n cho ph¸p nh©n trung gian B¸n cho nhµ NK (hoÆc ph¸p nh©n kh¸c) ë thÞ tr−êng môc tiªu. Qua hai c¸ch ph©n lo¹i c¸c giao dÞch bu«n b¸n trªn thÞ tr−êng thÕ giíi nãi trªn cña c¸c t¸c gi¶ trong n−íc vµ t¸c gi¶ n−íc ngoµi, chØ xÐt ë khÝa c¹nh XK HH, cã thÓ thÊy r»ng: Thø nhÊt: §Òu thèng nhÊt t−¬ng ®èi ë kh¸i niÖm XKHH trùc tiÕp. §ã lµ viÖc giao dÞch trùc tiÕp gi÷a ng−êi XK víi ng−êi NK ë thÞ tr−êng môc tiªu (ë ®©y ng−êi NK ë thÞ tr−êng môc tiªu ch−a ch¾c ®· ph¶i lµ ng−êi tiªu thô cuèi cïng hoÆc thÞ tr−êng tiªu thô cuèi cïng). Thø hai: §èi víi kh¸i niÖm XKHH qua trung gian th× ®Òu ch−a bao qu¸t hÕt ph¹m vi cña ho¹t ®éng TM nµy. Tæng hîp hai kh¸i niÖm vÒ XKHH qua trung gian ë trªn ta thÊy, trong h×nh thøc XK qua trung gian cã ba kªnh chñ yÕu cña sù vËn ®éng cña HH lµ: Kªnh 1: Hµng ho¸ XK Qua ®¹i lý Kªnh 2: Hµng ho¸ XK Qua m«i giíi Kªnh 3: Hµng ho¸ XK §Õn nhµ NK . Ph¸p nh©n trung gian §Õn nhµ NK . §Õn nhµ NK. Tãm l¹i, trong h×nh thøc XKHH qua trung gian, ng−êi NK vµ ng−êi XK kh«ng giao dÞch trùc tiÕp ®−îc víi nhau mµ th«ng qua ng−êi trung gian lµ c¸c ®¹i lý, m«i giíi hay mét ph¸p nh©n trung gian, ng−êi NK vµ ng−êi XK míi tho¶ m·n 2 C¸c t¸c gi¶ cuèn "International Business (an Integrated Approach)"- Nxb-Hail,Inc, Upper Saddle River, New Jersey, 07458 Copyright 2001. 2 ®−îc nhu cÇu NK hoÆc XKHH cña m×nh, vµ trong ®ã lu«n tån t¹i mét, mét sè hoÆc c¶ ba kªnh vËn ®éng cña HH nh− trªn. Ph¸p nh©n trung gian ë ®©y ®−îc hiÓu lµ: mét c«ng ty, mét doanh nh©n tiÕn hµnh NK hµng ho¸ ®Ó t¸i XK ®Õn ng−êi NK ë thÞ tr−êng môc tiªu (n−íc thø ba). Th«ng th−êng mçi h×nh thøc giao dÞch bu«n b¸n quèc tÕ ( ë cÊp ®é bu«n b¸n gi÷a c¸c n−íc hoÆc vïng l·nh thæ víi nhau) l¹i g¾n víi mét lo¹i thÞ tr−êng kh¸c nhau. Giao dÞch bu«n b¸n trùc tiÕp g¾n víi thÞ tr−êng bu«n b¸n trùc tiÕp vµ XK HH trùc tiÕp g¾n víi thÞ tr−êng xuÊt khÈu (TTXK) trùc tiÕp. Giao dÞch bu«n b¸n qua trung gian - gi¸n tiÕp sÏ g¾n víi thÞ tr−êng bu«n b¸n trung gian - gi¸n tiÕp vµ XK HH qua trung gian - gi¸n tiÕp l¹i g¾n víi TTXK trung gian. VÒ kh¸i niÖm thÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng hãa (TTXKHH) trùc tiÕp, trong ®Ò tµi khoa häc cÊp nhµ n−íc m· sè 2001- 78- 0013 quan niÖm r»ng: TTXKHH trùc tiÕp cã nghÜa lµ HH ph¶i XK th¼ng tíi thÞ tr−êng tiªu thô cuèi cïng HH ®ã. VÝ dô 1: n−íc B (hoÆc vïng l·nh thæ) ®−îc gäi lµ TTXK trùc tiÕp cña n−íc A (hoÆc vïng l·nh thæ) vÒ lo¹i hµng ho¸ X nµo ®ã, khi: n−íc B NK lo¹i hµng ho¸ X cña n−íc A víi môc ®Ých ®Ó tiªu thô vµ lµ n−íc tiªu thô cuèi cïng. ë ®©y thÞ tr−êng môc tiªu cña ho¹t ®éng XKHH lµ thÞ tr−êng tiªu thô cuèi cïng. Vµ nh− vËy ph¹m vi cña TTXK trung gian rÊt réng. Nã lµ kho¶ng gi÷a: tõ nhµ XK ban ®Çu ®Õn nhµ NK cuèi cïng (ë n−íc tiªu thô cuèi cïng lo¹i hµng ho¸ ®ã). Kh¸i niÖm vÒ TTXK trung gian (ë cÊp ®é quèc gia hoÆc vïng l·nh thæ): lµ n¬i (quèc gia hoÆc vïng l·nh thæ) mµ th«ng qua ®ã HH ®−îc XK tõ n−íc nµy ®Õn n−íc kh¸c, ë ®ã diÔn ra c¸c ho¹t ®éng cña h×nh thøc XKHH qua trung gian. VÝ dô 2: n−íc B ®−îc gäi lµ TTXK trung gian cña n−íc A khi ph¶i th«ng qua B (víi nh÷ng kªnh vËn ®éng cña HHXK ë h×nh thøc XK qua trung gian) HH cña n−íc A míi XK ®Õn ®−îc n−íc C nµo ®ã. VÒ ph−¬ng diÖn lý thuyÕt, nh÷ng kh¸i niÖm trªn ®©y ch−a ®Ò cËp ®Õn mét thùc tÕ lµ, cã mét kªnh vËn ®éng cña HHXK cña (nh÷ng) n−íc A (XK) vµo n−íc B (NK), n−íc B tæ chøc chÕ biÕn tiÕp(ë c¸c møc ®é kh¸c nhau), lµm t¨ng gi¸ trÞ gia t¨ng cña HH ®ã råi míi t¸i XK tiÕp ®Õn n−íc C. Kªnh HH nµy rÊt ®¸ng kÓ vµ chÝnh l−îng HHXK qua kªnh nµy lµ ®iÒu quan t©m lín cña (nh÷ng) n−íc A trong ho¹t ®éng XKHH cña m×nh. Bëi lÏ: ®ã chÝnh lµ kªnh vËn ®éng nh÷ng lo¹i HHXK chñ yÕu cña c¸c n−íc kÐm, chËm vµ ®ang ph¸t triÓn, nh− SP HH n«ng, l©m, thuû h¶i s¶n; HH s¬ chÕ; hµng nguyªn liÖu th«, SP HH cßn cã søc c¹nh tranh yÕu trªn thÞ tr−êng thÕ giíi (kªnh vËn ®éng nµy t¹m gäi lµ kªnh 4). Theo nguyªn lý "l−îng ®æi th× chÊt ®æi”, th×: TTXK trung gian B nãi trªn, cã thªm mét kªnh vËn ®éng cña HHXK (kªnh 4) tõ n−íc XK A, nªn tªn gäi cña B 3-§Ò tµi khoa häc cÊp Nhµ n−íc, m· sè 2001-78-001, chñ nhiÖm PGS,TS NguyÔn v¨n Nam, Hµ néi th¸ng 11 n¨m 2001. 3 còng ph¶i cã sù thay ®æi t−¬ng øng, vµ sù ho¹t ®éng cña kªnh 3, kªnh 4 vµ mét sè h×nh thøc ®¹i lý ë kªnh 1, nh− “®¹i lý Kinh tiªu”, h×nh thøc ®¹i lý ”Ph¾c-t¬”(factor), cã liªn quan ®Õn kh¸i niÖm “trung chuyÓn”. Theo tõ ®iÓn tiÕng ViÖt4 th×: “Trung chuyÓn”, thuéc thÓ lo¹i ®éng tõ, víi nghÜa lµ: “Lµm kh©u trung gian, nhËn ®Ó chuyÓn ®i tiÕp trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn”. Nh− vËy cã thÓ hiÓu: “lµm kh©u trung gian” lµ nh÷ng hµnh ®éng ®−îc tiÕn hµnh ë gi÷a cña hai giíi h¹n. “NhËn ®Ó chuyÓn ®i tiÕp trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn”: “NhËn”, “§Ó”, “ChuyÓn ®i” còng lµ nh÷ng hµnh ®éng vµ lµ nh÷ng hµnh ®éng liªn tiÕp t¸c ®éng vµo mét vËt nµo ®ã; “Trong qu¸ tr×nh vËn chuyÓn”, nãi lªn sù di chuyÓn, sù vËn ®éng cña mét vËt nµo ®ã tõ giíi h¹n nµy ®Õn giíi h¹n kia. VËn dông víi vÝ dô 2 ë trªn: th× nh÷ng ho¹t ®éng trung chuyÓn ®èi víi hµng ho¸ XK cña quèc gia A trong ph¹m vi l·nh thæ cña quèc gia B lµ: iNh÷ng ho¹t ®éng tiÕn hµnh NK hµng ho¸ cña quèc gia A, råi t¸i XK HH ®ã ®Õn quèc gia thø ba. iNh÷ng ho¹t ®éng tiÕn hµnh NK hµng ho¸ cña quèc gia A, råi s¬ chÕ hoÆc tiÕn hµnh chÕ biÕn ,lµm t¨ng gi¸ trÞ gia t¨ng cña HH råi tiÕn hµnh t¸i XK HH ®ã ®Õn quèc gia thø ba. Ngoµi ra cßn mét sè ho¹t ®éng ®¹i lý t¸c ®éng vµo HH XK cña quèc gia A ®Ó XK chóng ®Õn quèc gia thø ba nh− h×nh thøc ®¹i lý kinh tiªu, ®¹i lý ph¨c-t¬… Tõ néi dung vµ b¶n chÊt (nh− ph©n tÝch ë trªn) ho¹t ®éng cña kªnh 3 vµ kªnh 4 ë quèc gia B (qua nh÷ng vÝ dô trªn), kÕt hîp víi nghÜa cña côm tõ, “Trung chuyÓn”, chóng ta thÊy r»ng, quèc gia B ®ãng vai trß lµ TTTC trong ho¹t ®éng XK hµng ho¸ ( gäi t¾t lµ thÞ tr−êng trung chuyÓn xuÊt khÈu hµng ho¸ TTTCXKHH ) cña quèc gia A. Qua ®ã cã thÓ kh¸i niÖm vÒ thÞ tr−êng trung chuyÓn xuÊt khÈu hµng hãa (TTTCXKHH) nh− sau: TTTCXKHH lµ n¬i (quèc gia hoÆc vïng l·nh thæ cã tæ chøc H¶i quan ®éc lËp) diÔn ra c¸c ho¹t ®éng trung chuyÓn HHXK tõ quèc gia XK ®Õn quèc gia NK. ë ®©y quèc gia XK ®−îc gäi lµ quèc gia XK ban ®Çu; quèc gia NK ®−îc gäi lµ n−íc thø ba. §èi víi nh÷ng quèc gia XK ban ®Çu, nhÊt lµ c¸c n−íc chËm, ®ang ph¸t triÓn hoÆc c¸c n−íc míi tham gia vµo thÞ tr−êng thÕ giíi th× ngoµi viÖc rÊt quan t©m ®Õn TTTCXKHH nãi chung, hä cßn ®Æc biÖt quan t©m ®Õn TTTCXKHH träng ®iÓm ®èi víi hä. §ã lµ TTTCXKHH, mµ: iCã ¶nh h−ëng lín ®Õn viÖc t¨ng kim ng¹ch XKHH cña hä. iCã ¶nh h−ëng lín ®Õn luång vËn ®éng HHXK cña hä ®Õn khu vùc thÞ tr−êng môc tiªu. 4 Tõ ®iÓn tiÕng ViÖt -ViÖn Ng«n ng÷ häc ViÖt Nam, Nxb §µ N½ng- Hµ néi n¨m 1997, trang 1013. 4 iCã ¶nh h−ëng lín ®Õn viÖc triÓn khai vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch kinh tÕ (KT) ®èi ngo¹i cña hä trong mét giai ®o¹n nhÊt ®Þnh. 1.1.2. Nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña TTTCXKHH: Nh÷ng ®Æc tr−ng c¬ b¶n cña TTTCXKHH lµ nh÷ng nÐt riªng biÖt vµ tiªu biÓu c¬ b¶n, ®−îc xem nh− nh÷ng dÊu hiÖu ®Ó nhËn diÖn vµ ph©n biÖt gi÷a TTTCXKHH víi c¸c lo¹i TTXKHH kh¸c. Nh÷ng ®Æc tr−ng Êy gåm: 1.1.2.1. Lµ mét thÞ tr−êng ®Çu mèi, thÞ tr−êng bµn ®¹p trong XKHH cña mét quèc gia hay vïng l·nh thæ, thÓ hiÖn: TTTCXKHH lµ thÞ tr−êng cã vÞ trÝ ®Þa kinh tÕ (KT) thuËn lîi. Nã n»m ë nh÷ng vÞ trÝ ®Þa lý cÇu nèi hay ®Çu mèi cña c¸c tuyÕn giao th«ng huyÕt m¹ch, rÊt thuËn tiÖn cho viÖc giao l−u bu«n b¸n gi÷a c¸c n−íc, c¸c vïng réng lín. §ång thêi ë ®ã còng tËp trung vµ lµ n¬i héi tô cña nhiÒu th−¬ng nh©n, nhiÒu lo¹i h×nh dÞch vô tiªu biÓu vµ hiÖn ®¹i phôc vô vµ thóc ®Èy c¸c qu¸ tr×nh ®µm ph¸n, c¸c giao dÞch bu«n b¸n cña th−¬ng nh©n nhiÒu quèc gia, nhiÒu c«ng ty ®a quèc gia vµ xuyªn quèc gia. §©y chÝnh lµ ®iÓm tùa, lµ c¨n cø ®Þa, lµ bµn ®¹p ®Ó HH cña c¸c n−íc XK vµo ®©y vµ tõ ®©y cã thÓ t¸i XK lan to¶ ®i c¸c n−íc, c¸c khu vùc xung quanh hoÆc xa h¬n. 1.1.2.2. ThÞ tr−êng cã chÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng th«ng tho¸ng: ChÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng ®−îc xem lµ th«ng tho¸ng hay kh«ng th«ng tho¸ng cña mét quèc gia hoÆc vïng l·nh thæ thÓ hiÖn râ nhÊt, c¨n b¶n nhÊt ë sè l−îng vµ tÝnh tinh vi, phøc t¹p cña hÖ thèng rµo c¶n TM ®èi víi ho¹t ®éng xuÊt, nhËp khÈu (XNK) hµng ho¸ cña quèc gia ®ã. ThÞ tr−êng cã chÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng th«ng tho¸ng lµ thÞ tr−êng cã Ýt rµo c¶n TM nhÊt vµ nÕu cã th× ®ã lµ nh÷ng rµo c¶n TM ë møc ®é ®¬n gi¶n nhÊt vµ ®· ®−îc minh b¹ch ho¸. 1.1.2.3. ThÞ tr−êng cã quan hÖ kinh tÕ-th−¬ng m¹i réng r∙i: §iÒu nµy thÓ hiÖn quèc gia (vïng l·nh thæ) ®ã tham gia nhiÒu c¸c tæ chøc kinh tÕ quèc tÕ, còng nh− ®· ký kÕt nhiÒu ®iÒu −íc th−¬ng m¹i quèc tÕ song ph−¬ng vµ ®a ph−¬ng víi c¸c quèc gia vµ vïng l·nh thæ, cã quan hÖ XNK hµng ho¸ víi nhiÒu quèc gia hoÆc vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi. 1.1.2.4. Lµ thÞ tr−êng b¸n bu«n ®èi víi c¸c n−íc XKHH ban ®Çu: thÓ hiÖn, th−¬ng nh©n cña TTTC nhËp khÈu HH cña n−íc XK ban ®Çu ®Ó t¸i XK ngay hoÆc tiÕn hµnh s¬ chÕ hay chÕ biÕn( chÕ biÕn ë møc ®é quy ®Þnh) råi t¸i XK ®Õn n−íc thø 3. Hµng XK cña n−íc XK ban ®Çu ch−a kÕt thóc qu¸ tr×nh l−u th«ng t¹i thÞ tr−êng trung chuyÓn. 1.1.2.5. Lµ thÞ tr−êng cã uy tÝn víi c¸c th−¬ng nh©n quèc tÕ trong kinh doanh (KD) XNK hµng ho¸. 5 1.1.2.6. Lµ thÞ tr−êng cã lîi thÕ vÒ chÕ biÕn hoÆc KD ®èi víi mét sè lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã. 1.1.3. Ph©n lo¹i TTTCXKHH: TTTCXKHH lµ mét lo¹i TTXKHH n»m trong thÞ tr−êng HH thÕ giíi, cho nªn viÖc ph©n lo¹i nã còng trªn c¬ së nguyªn t¾c ph©n lo¹i thÞ tr−êng nãi chung. Ngoµi ra do tÝnh ®Æc thï cña lo¹i thÞ tr−êng nµy ®ßi hái cã nh÷ng c¸ch ph©n lo¹i thÝch hîp. Cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i, ®Ò tµi chän c¸ch ph©n lo¹i TTTCXKHH víi nh÷ng c¨n cø chÝnh nh− sau: 1.1.3.1. C¨n cø vµo thêi gian tiÕp cËn vµ khai th¸c, cã: * TTTCXKHH ®ang khai th¸c hay cßn gäi lµ thÞ tr−êng truyÒn thèng. * TTTCXKHH míi (thÞ tr−êng míi). ThÞ tr−êng truyÒn thèng lµ thÞ tr−êng ®· ®−îc x¸c lËp vµ c¸c ho¹t ®éng XK HH ®·, ®ang diÔn ra th−êng xuyªn. Trong nµy c¸c mèi quan hÖ XNK hµng ho¸ gi÷a n−íc XK vµ TTTCXKHH ®· t−¬ng ®èi nÒ nÕp vµ cã mét qu¸ tr×nh nhÊt ®Þnh. Nh÷ng ho¹t ®éng nµy cã t¸c ®éng lín ®Õn kÕt qu¶ ho¹t ®éng XKHH cña n−íc XK. VÝ dô ®èi víi ViÖt Nam, TTTCXKHH truyÒn thèng lµ c¸c thÞ tr−êng: Singapore, Hång K«ng, §µi Loan vµ mét sè thÞ tr−êng kh¸c…Víi c¸c thÞ tr−êng nµy chóng ta ®· cã ho¹t ®éng XKHH nhiÒu n¨m nay vµ thu ®−îc nhiÒu kÕt qu¶ . ThÞ tr−êng míi lµ thÞ tr−êng mµ trong chÝnh s¸ch ph¸t triÓn XKHH vµ më réng TTXK cña m×nh n−íc XK ®· lùa chän vµ x¸c ®Þnh ®Ó tiÕn hµnh c¸c h×nh thøc biÖn ph¸p nh»m khai th¸c nã phôc vô cho ho¹t ®éng XKHH cña m×nh. VÝ dô, ®èi víi ViÖt Nam ®ã lµ c¸c thÞ tr−êng: Nam Phi, §ubai thuéc c¸c TiÓu V−¬ng quèc ¶ RËp Thèng nhÊt (UAE), Achentina ... 1.1.3.2. C¨n cø vµo kh«ng gian ®Þa lý: Cã TTTCXKHH ch©u lôc, khu vùc vµ vïng. TTTCXKHH ch©u lôc, ph¹m vi ho¹t ®éng ngo¹i th−¬ng nãi chung, XK HH nãi riªng cña thÞ tr−êng nµy ë tÇm ch©u lôc. §©y lµ lo¹i TTTCXKHH lín hoÆc cã vÞ trÝ quan träng ®èi víi viÖc trung chuyÓn HHXK cña quèc gia XK ban ®Çu. TTTCXKHH khu vùc lµ thÞ tr−êng cã ph¹m vi ho¹t ®éng ë tÇm khu vùc, gåm nhiÒu quèc gia hoÆc vïng l·nh thæ. TTTCXKHH cÊp vïng: Cã ph¹m vi ho¹t ®éng ë mét vïng gåm mét sè quèc gia hoÆc vïng l·nh thæ ... 1.1.3.3. C¨n cø vµo ¶nh h−ëng cña TTTCXKHH ®èi víi quèc gia XK ban ®Çu: Cã TTTCXKHH ph©n t¸n vµ TTTCXKHH träng ®iÓm. TTTCXKHH ph©n t¸n lµ nh÷ng thÞ tr−êng tuy cã x¶y ra nh÷ng ho¹t ®éng trung chuyÓn XKHH cña quèc gia XK ban ®Çu, nh−ng kh«ng th−êng xuyªn, ®¹t kim ng¹ch nhá, mÆt hµng Ýt, sè l−îng HHXK Ýt vµ kÕt qu¶ cña c¸c ho¹t ®éng 6 trung chuyÓn XKHH vµo thÞ tr−êng nµy chiÕm tû lÖ nhá, vÝ dô mÆt hµng ®å gç XK cña ViÖt Nam vµo Trung Quèc råi tõ Trung Quèc hä XK tíi Malaixia. TTTCXKHH träng ®iÓm: Lµ n¬i diÔn ra c¸c ho¹t ®éng trung chuyÓn XK HH th−êng xuyªn víi qui m« kh¸ lín vÒ HHXK vµ kim ng¹ch xuÊt khÈu (KNXK) chiÕm tû lÖ kh¸ lín trong tæng KNXK hµng ho¸ cña quèc gia XK ban ®Çu trong mét thêi kú nhÊt ®Þnh. VÝ du ®èi víi ViÖt Nam, hiÖn nay chóng ta ®· XKHH ®Õn trªn 220 quèc gia vµ vïng l·nh thæ trªn thÕ giíi nh−ng ba TTTCXKHH träng ®iÓm cña ta lµ Singapore, §µi Loan, Hång K«ng vÉn chiÕm tû träng KNXK trªn 15% so víi tæng KNXK hµng n¨m (cã n¨m trªn 30%). 1.1.3.4. C¨n cø vµo tÝnh chÊt vµ cÊp ®é hµng ho¸ XK: cã TTTCXKHH nguyªn liÖu th« vµ s¬ chÕ vµ TTTCXKHH ®· qua chÕ biÕn v.v... TTTCXKHH nguyªn liÖu th« vµ s¬ chÕ, lµ thÞ tr−êng tiªu thô chñ yÕu c¸c mÆt hµng nguyªn liÖu th« hoÆc ®· qua s¬ chÕ nh− c¸c lo¹i kho¸ng s¶n, n«ng, l©m, thuû h¶i s¶n v.v... Nh÷ng mÆt hµng nµy lµ HHXK chñ yÕu cña c¸c n−íc ®ang vµ chËm ph¸t triÓn. TTTCXKHH chÕ biÕn: Hµng ho¸ qua chÕ biÕn cã nhiÒu cÊp ®é kh¸c nhau. Cã thÓ lµ nh÷ng SP hµng ho¸ hoµn chØnh cña c¶ mét qu¸ tr×nh SX hoµn chØnh, phôc vô cho tiªu dïng cuèi cïng; cã thÓ lµ nh÷ng SP hoµn chØnh cña mét c«ng ®o¹n SX phôc vô cho viÖc gia c«ng tiÕp ®Ó SX ra SP cuèi cïng phôc vô cho tiªu dïng cuèi cïng. Tãm l¹i: Cã nhiÒu c¨n cø ®Ó ph©n lo¹i TTTCXKHH. Trªn ®©y lµ nh÷ng c¨n cø chñ yÕu vµ phï hîp víi tr×nh ®é ph¸t triÓn cña TTTCXKHH. SX ph¸t triÓn, nhu cÇu t¨ng lªn tÊt yÕu TTTCXKHH ngµy cµng ®a d¹ng vµ ë tr×nh ®é cao h¬n, khi Êy l¹i ®ßi hái cã nh÷ng c¨n cø ph©n lo¹i phï hîp. 1.2.C¬ së kh¸ch quan cña sù tån t¹i vµ vai trß cña c¸c TTTCXKHH: 1.2.1: C¬ së kh¸ch quan cña sù tån t¹i cña c¸c TTTCXKHH: BÊt kú sù h×nh thµnh vµ tån t¹i cña mét sù vËt hay hiÖn t−îng ®Òu cã nh÷ng c¬ së chñ quan, kh¸ch quan nhÊt ®Þnh. Sù h×nh thµnh vµ tån t¹i c¸c TTTCXKHH trong ho¹t ®éng TM thÕ giíi còng vËy. Nh÷ng c¬ së kh¸ch quan chñ yÕu cho sù tån t¹i c¸c TTTCXKHH gåm: 1.2.1.1. Nh©n tè tù nhiªn: * VÞ trÝ ®Þa lý: mét trong nh÷ng yÕu tè quan träng nhÊt ®Ó h×nh thµnh TTTCXKHH lµ vÞ trÝ ®Þa lý cña mét qu«c gia hay vïng l·nh thæ. §ã ph¶i lµ nh÷ng n¬i trung t©m, ®ã ph¶i lµ nh÷ng ®iÓm giao c¾t hay ®Çu mèi cña c¸c tuyÕn giao th«ng quan träng gi÷a c¸c quèc gia, c¸c khu vùc hay c¸c Ch©u lôc. 7 * Lîi thÕ vÒ vËn chuyÓn vµ giao l−u hµng ho¸: cã vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi lµ rÊt quan träng, song cho ®Õn nay, viÖc vËn t¶i HHXK mang l¹i hiÖu qu¶ KT nhÊt, thuËn tiÖn vµ phæ biÕn nhÊt vÉn lµ h×nh thøc vËn t¶i b»ng ®−êng biÓn. Do vËy, cã c¶ng biÓn ®ñ lín vµ n»m ë c¸c vÞ trÝ trung t©m cña c¸c tuyÕn vËn t¶i biÓn quan träng sÏ t¹o nªn lîi thÕ lín vÒ vËn chuyÓn HH cña mét quèc gia hay vïng l·nh thæ. Ngoµi ra, do qu¸ tr×nh ph¸t triÓn KT ë c¸c vïng, c¸c khu vùc trªn thÕ giíi ngµy cµng cao, nh−ng l¹i kh«ng ®ång ®Òu, nªn nhu cÇu vËn chuyÓn HH ngµy cµng lín còng nh− sÏ h×nh thµnh c¸c luång vËn ®éng, di chuyÓn cña HH tõ vïng nµy, khu vùc nµy ®Õn vïng kh¸c vµ khu vùc kh¸c.ViÖc mét quèc gia, do cã vÞ trÝ n»m trªn c¸c luång vËn ®éng vµ di chuyÓn HH Êy sÏ rÊt cã lîi thÕ vÒ giao l−u HH. Nh÷ng ®iÒu trªn ®©y kh¼ng ®Þnh r»ng, mét trong nh÷ng c¬ së quyÕt ®Þnh ®Ó h×nh thµnh vµ tån t¹i mét TTTCXKHH lµ ®iÒu kiÖn tù nhiªn cña quèc gia hoÆc vïng l·nh thæ Êy. §©y lµ c¬ së ®Çu tiªn cho phÐp mét quèc gia hoÆc vïng l·nh thæ cã thÓ më réng giao l−u KT vµ ph¸t triÓn nÒn ngo¹i th−¬ng cña m×nh. Tuy nhiªn, trªn thÕ giíi, sè quèc gia hoÆc vïng l·nh thæ cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi cho më réng giao l−u KT chiÕm tû lÖ rÊt nhá bÐ mµ nhu cÇu giao l−u ®Ó ph¸t triÓn KT th× bÊt cø quèc gia nµo còng cã. Do vËy, c¸c quèc gia nµy cã thÓ ph¶i th«ng qua mét sè quèc gia cã ®iÒu kiÖn tù nhiªn thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn nÒn ngo¹i th−¬ng cña m×nh, cho nªn TTTCXKHH cã ®iÒu kiÖn kh¸ch quan ®Ó h×nh thµnh vµ tån t¹i. 1.2.1.2. C¸c nh©n tè kinh tÕ t¹o tiÒn ®Ò cho sù h×nh thµnh vµ tån t¹i c¸c TTTCXKHH, gåm: * Sù gia t¨ng nhu cÇu trao ®æi hµng ho¸ gi÷a c¸c quèc gia vµ sù h×nh thµnh c¸c rµo c¶n th−¬ng m¹i: C¸c ®iÒu kiÖn, c¸c yÕu tè thóc ®Èy sù ph¸t triÓn nÒn KT thÕ giíi ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó vµ ngµy cµng ë tr×nh ®é cao. Do ®ã, nãi chung KT thÕ giíi ph¸t triÓn cµng nhanh, nhu cÇu HH tiªu dïng cho SX vµ tiªu dïng cho cuéc sèng cña con ng−êi còng ngµy cµng cao, ngµy cµng ®a d¹ng, phong phó vµ phøc t¹p.§ång thêi sù ph¸t triÓn vÒ tr×nh ®é, quy m« nÒn KT gi÷a c¸c quèc gia, c¸c khu vùc kh«ng ®ång ®Òu; viÖc ho¹ch ®Þnh vµ thùc thi c¸c chÝnh s¸ch KT nãi chung, chÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng nãi riªng cña c¸c quèc gia, c¸c tæ chøc, c¸c khu vùc KT cã sù kh¸c nhau.TÊt c¶ nh÷ng ®iÒu ®ã mét mÆt t¹o ra khèi l−îng HH khæng lå, t¹o ra nhu cÇu tiªu thô HH khæng lå, t¹o ra nhu cÇu giao l−u HH réng kh¾p, th«ng suèt gi÷a tÊt c¶ c¸c quèc gia, vïng l·nh thæ trªn ph¹m vi toµn cÇu; nh−ng mÆt kh¸c còng t¹o ra rÊt nhiÒu nh÷ng vËt c¶n dßng giao l−u HH nãi chung, dßng giao l−u HH gi÷a c¸c quèc gia nãi riªng, lµm cho nhiÒu nhu cÇu kh«ng ®−îc ®¸p øng.§Ó phÇn nµo kh¾c phôc nh÷ng c¶n trë Êy, tÊt yÕu TTTCXKHH ph¶i h×nh thµnh vµ tån t¹i. §ã chÝnh lµ yÕu tè vÒ mÆt KT, mét yÕu tè kh¸ch quan cho sù h×nh thµnh vµ tån t¹i cña lo¹i thÞ tr−êng nµy. 8 * Sù chªnh lÖch kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña SP hµng ho¸ XK gi÷a c¸c n−íc: SP hµng ho¸ cña mét quèc gia(vïng l·nh thæ) muèn XK ®−îc ®Õn quèc gia tiªu thô cuèi cïng th× HH ®ã ph¶i ®¸p øng ®Çy ®ñ yªu cÇu vÒ sè l−îng, chÊt l−îng, gi¸ c¶ cña quèc gia NK. Nh−ng trong thùc tÕ rÊt nhiÒu SP hµng ho¸ cña c¸c quèc gia( phÇn lín lµ c¸c quèc gia chËm hoÆc ®ang ph¸t triÓn) kh«ng ®ñ kh¶ n¨ng vÒ mÆt sè l−îng, chÊt l−îng, mÉu m· ®¸p øng yªu cÇu XK trùc tiÕp ®Õn quèc gia tiªu thô cuèi cïng, nªn b¾t buéc ph¶i XK cho mét quèc gia kh¸c, ®Ó råi HH ®ã ®−îc quèc gia NK tiÕn hµnh gom l¹i t¹o ra nh÷ng l« hµng lín, s¬ chÕ, chÕ biÕn thªm, ®ãng gãi, g¾n nh·n m¸c...sau ®ã míi XK ®Õn quèc gia tiªu thô cuèi cïng. ë ®©y cho thÊy mét vÊn ®Ò lµ, kh«ng ph¶i bÊt cø HH g× víi chÊt l−îng nh− thÕ nµo còng cã thÓ XK trùc tiÕp ®−îc. Trªn thÞ tr−êng thÕ giíi c¹nh tranh nh»m chiÕm lÜnh thÞ tr−êng, thu hót kh¸ch hµng cña mäi lo¹i HHXK ®·, ®ang vµ sÏ diÔn ra v« cïng quyÕt liÖt. HH muèn XK trùc tiÕp ®−îc ph¶i cã chÊt l−îng cao, gi¸ thµnh h¹ vµ sè l−îng ph¶i ®¸p øng ®−îc nhu cÇu cña quèc gia NK tiªu thô cuèi cïng.Cã thÓ nhiÒu quèc gia XKHH biÕt ®iÒu ®ã, nh−ng cßn gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n trong viÖc ®Çu t− trang thiÕt bÞ, ®æi míi c«ng nghÖ vµ nhiÒu ®iÒu kiÖn kh¸c n÷a trong viÖc SX HH ®Ó XK, cho nªn chÊt l−îng HHXK cßn thÊp, sè l−îng Ýt hoÆc kh«ng æn ®Þnh, kh«ng hoÆc ch−a XK trùc tiÕp ®−îc mµ vÉn ph¶i XK qua TTTC. * Tr×nh ®é doanh nh©n cña c¸c quèc gia XK: Trong kinh doanh (KD) XNK hµng ho¸ nãi chung vµ KD XK hµng ho¸ nãi riªng, mét yÕu tè quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng lµ ph¶i cã mét ®éi ngò doanh nh©n giái vÒ nghiÖp vô, dµy d¹n kinh nghiÖm th−¬ng tr−êng. §èi víi phÇn lín c¸c quèc gia chËm, ®ang ph¸t triÓn hoÆc míi tham gia héi nhËp vµo thÞ tr−êng thÕ giíi, th× kh«ng thÓ cã ngay ®éi ngò doanh nh©n nh− vËy. ë c¸c quèc gia nµy th−êng th× ®éi ngò doanh nh©n KD XK hµng ho¸ thiÕu vÒ sè l−îng, non yÕu vÒ tr×nh ®é nghiÖp vô vµ rÊt Ýt kinh nghiÖm th−¬ng tr−êng quèc tÕ. V× vËy hä rÊt thiÕu th«ng tin, thiÕu b¹n hµng vµ ch−a cã uy tÝn trªn th−¬ng tr−êng.Cho nªn hä rÊt Ýt c¬ héi ®Ó cã thÓ XKHH cña m×nh ®Õn thÞ tr−êng tiªu thô cuèi cïng. * ViÖc thùc hiÖn chÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng cña c¸c quèc gia, c¸c tæ chøc liªn kÕt KT khu vùc vµ quèc tÕ: §Ó b¶o ®Èm lîi Ých cña m×nh trong qu¸ tr×nh tham gia vµ héi nhËp víi thÞ tr−êng thÕ giíi, mçi quèc gia, tæ chøc liªn kÕt KT khu vùc hay quèc tÕ ®Òu cã hÖ thèng chÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng riªng. ViÖc thùc hiÖn nh÷ng chÝnh s¸ch ngo¹i th−¬ng Êy nhiÒu khi g©y khã kh¨n hoÆc c¶n trë HHXK cña quèc gia nµy ®Õn quèc gia kh¸c, nhÊt lµ viÖc XKHH cña c¸c quèc gia chËm, ®ang ph¸t triÓn ®Õn c¸c quèc gia ph¸t triÓn, hoÆc c¸c quèc gia n»m ngoµi tæ chøc liªn kÕt kinh tÕ XKHH vµo c¸c quèc gia trong tæ chøc liªn kÕt KT nµo ®ã.Nh÷ng c¶n trë Êy thùc chÊt lµ nh÷ng rµo c¶n TM. §Ó kh¾c phôc c¸c rµo c¶n nµy b¾t buéc nhiÒu quèc gia ph¶i XKHH ®Õn TTTC . VÝ dô vÒ viÖc ¸p chÕ ®é tèi huÖ quèc (MFN) cña Mü ®èi víi mét sè n−íc: 9 Nh÷ng n−íc ®−îc h−ëng MFN b×nh qu©n thuÕ NK ®¸nh vµo HH lµ 9%. Trong khi ®ã thuÕ NK b×nh th−êng kh«ng ®−îc h−ëng MFN cao gÊp bÈy lÇn5.Còng do lo¹i rµo c¶n TM nµy, trong TM quèc tÕ cßn xuÊt hiÖn mét hiÖn t−îng gäi lµ: "ChÖch h−íng TM“, lµm ph¸t sinh TTTCXKHH. §ã lµ: mÆc dï, trong hÇu hÕt c¸c tr−êng hîp, c¸c n−íc thµnh lËp khu TM tù do(FTA) cã tr×nh ®é ph¸t triÓn t−¬ng ®èi ngang nhau, nh−ng c¸c chÝnh s¸ch TM vµ møc ®é b¶o hé cã thÓ kh¸ kh¸c nhau. Trong tr−êng hîp nh− vËy, c¸c n−íc ngoµi FTA sÏ t×m c¸ch XKHH vµo mét n−íc thuéc FTA cã thuÕ suÊt NK thÊp nhÊt ®Ó n−íc ®ã NK råi t¸i XKHH ®ã tíi c¸c n−íc kh¸c thuéc FTA. Nh− vËy, n−íc cã thuÕ suÊt hµng ho¸ NK thÊp nhÊt thuéc FTA ®· trë thµnh TTTCXKHH cña c¸c n−íc ngoµi FTA ®èi víi c¸c n−íc kh¸c trong FTA. * ViÖc h×nh thµnh c¸c khèi liªn kÕt KT ®Æc biÖt: Do nhiÒu nguyªn nh©n, mét nhãm quèc gia h×nh thµnh lªn mét liªn kÕt KT. Trong liªn kÕt Êy, c¸c quèc gia cßn l¹i uû quyÒn cho mét quèc gia phô tr¸ch viÖc mua, b¸n mét sè lo¹i HH nµo ®ã cho c¶ tæ chøc ®ã. Nh− vËy quèc gia ®−îc uû quyÒn nµy còng trë thµnh TTTCXKHH cho c¸c quèc gia cßn l¹i trong liªn kÕt KT. VÝ dô, khèi chiÕn l−îc hîp t¸c KT gåm c¸c thµnh viªn Th¸i Lan, Lµo, Campuchia vµ Myanmar th−êng gäi lµ khèi ECS. Ba n−íc cßn l¹i bÇu Th¸i Lan lµm thµnh viªn chñ chèt phô tr¸ch viÖc tiÕp thÞ vµ mua b¸n SP hµng ho¸ cña khèi nµy víi thÞ tr−êng ngoµi. §Çu n¨m 2004, Bé TM Th¸i Lan tuyªn bè, Th¸i Lan chuÈn bÞ NK 1,5 triÖu tÊn g¹o tõ Lµo, Campuchia vµ Myanmar ®Ó t¸i XK. * Xu thÕ ph¸t triÓn vµ ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty ®a quèc gia, xuyªn quèc gia: C¸ch ®©y trªn 200 n¨m, trong thêi kú t− b¶n c¹nh tr¹nh thèng trÞ, c¸c c«ng ty quèc tÕ ®· ®−îc h×nh thµnh vµ tån t¹i. §Õn nay chóng ph¸t triÓn rÊt m¹nh mÏ c¶ vÒ sè l−îng còng nh− qui m«, tiÒm lùc vµ cã mÆt ë rÊt nhiÒu n−íc trªn thÕ giíi. C«ng ty quèc tÕ cã nhiÒu lo¹i h×nh kh¸c nhau, c¸c c«ng ty ®a quèc gia, c¸c c«ng ty xuyªn quèc gia lµ mét sè trong sè c¸c lo¹i h×nh cña chóng. Ngay tõ khi míi xuÊt hiÖn chóng ®· cã vai trß vµ thÕ lùc rÊt to lín ®èi víi nÒn KT vµ TM thÕ giíi. NhËn xÐt vÒ chóng, V.I. Lªnin ®· kh¼ng ®Þnh: ”C¸c tê-rít (Trust ) quèc tÕ ph©n chia thÕ giíi víi nhau vÒ mÆt KT , ký hiÖp −íc víi nhau ®Ó ph©n chia c¸c n−íc ®−îc coi lµ khu vùc tiªu thô hµng ho¸” 6. Kh¼ng ®Þnh trªn ®©y cña Lªnin cho thÊy søc m¹nh vµ môc ®Ých ho¹t ®éng cña c¸c c«ng ty quèc tÕ. Theo ®µ ph¸t triÓn cña KT toµn cÇu, c¸c c«ng ty quèc tÕ ngµy cµng trë lªn lín m¹nh vµ ®Õn nay chóng ho¹t ®éng trªn hÇu hÕt c¸c lÜnh vùc KT, th©u tãm nhiÒu lÜnh vùc quan träng cña KT thÕ giíi. VÝ dô, riªng ®èi víi lo¹i h×nh c«ng ty xuyªn quèc gia, hiÖn nay, trªn thÕ giíi cã kho¶ng 600000 c«ng ty xuyªn quèc gia víi m¹ng l−íi kho¶ng 500.000 5 6 Gi¸o tr×nh KT§N - PGS,TS Vâ Thanh Thu, §HKT thµnh phè HCM, Nxb Thèng kª 1994, trg 79. V.I. Lªnin toµn tËp, Nxb TiÕn bé, Matxc¬va, 1976,tËp 34, tr485 10