Tài liệu Giải pháp huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới tại huyện đại từ tỉnh thái nguyên

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM LÃ LAN ANH GIẢI PHÁP HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỘNG ĐỒNG TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN - 2022 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM LÃ LAN ANH GIẢI PHÁP HUY ĐỘNG NGUỒN LỰC CỘNG ĐỒNG TRONG XÂY DỰNG NÔNG THÔN MỚI TẠI HUYỆN ĐẠI TỪ, TỈNH THÁI NGUYÊN Ngành: Kinh tế Nông nghiệp Mã ngành: 8.62.01.15 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. ĐINH NGỌC LAN THÁI NGUYÊN - 2022 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn này là trung thực và hoàn toàn chưa hề được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ để thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đều được chỉ rõ nguồn gốc. Tác giả luận văn Lã Lan Anh i LỜI CẢM ƠN Trước hết với tình cảm chân thành và lòng biết ơn sâu sắc, tôi xin gửi lời trân trọng cảm ơn đến PGS.TS. Định Ngọc Lan - Người trực tiếp hướng dẫn và giúp đỡ tôi hoàn thành luận văn này. Tôi xin trân trọng cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Khoa Kinh tế và Phát triển nông thôn, các Thầy Cô phòng Đào tạo trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên đã trực tiếp giảng dạy và giúp đỡ tôi trong suốt quá trình học tập và nghiên cứu. Tôi xin cảm ơn Hộ nông dân huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên đã cung cấp số liệu thực tế và thông tin cần thiết để tôi hoàn thành luận văn này. Cuối cùng, tôi xin trân thành cảm ơn đồng nghiệp, bạn bè, cùng toàn thể gia đình, người thân đã động viên tôi trong thời gian học tập và nghiên cứu đề tài. Thái Nguyên, ngày tháng năm 2022 Tác giả luận văn Lã Lan Anh ii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN .............................................................................................. i LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... ii MỤC LỤC ........................................................................................................ iii DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT ............................................. vi DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH ................................................................. vii MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài ................................................................................ 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ...................................................................................... 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ................................................................. 2 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn....................................................................... 3 Chương 1.CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI............................................. 4 1.1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu ......................................................... 4 1.1.1. Một số khái niệm, thuật ngữ ................................................................... 4 1.1.2. Huy động nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới ................................ 6 1.1.3. Các yếu tố ảnh hưởng tới huy động và sử dụng nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới .................................................................................. 8 1.2. Cơ sở thực tiễn của vấn đề nghiên cứu .................................................... 10 1.2.1. Kinh nghiệm của các địa phương trên thế giới ..................................... 10 1.2.2. Kinh nghiệm huy động nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới tại một số tỉnh trong nước ............................................................................ 12 1.2.3. Bài học kinh nghiệm cho huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên .................. 16 1.3. Tổng quan các công trình nghiên cứu trong huy động nguồn lực xây dựng NTM trên thế giới và Việt Nam..................................................... 14 1.3.1. Các công trình nghiên cứu trên thế giới ................................................ 14 Chương 2.ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU....................................................................................... 18 2.1. Đặc điểm địa bàn nghiên cứu .................................................................. 18 2.1.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên ................................................................. 18 2.1.2. Điều kiện về kinh tế - xã hội ................................................................. 20 iii 2.1.3. Điều kiện kinh tế- xã hội của huyện Đại Từ ......................................... 22 2.1.4. Những lợi thế trong phát triển kinh tế xã hội của huyện Đại Từ .......... 24 2.2. Nội dung nghiên cứu ............................................................................... 24 2.3. Phương pháp nghiên cứu......................................................................... 25 2.3.1. Phương pháp tiếp cận ............................................................................ 25 2.3.2. Phương pháp thu thập số liệu ................................................................ 25 2.3.3. Phương pháp phân tích và xử lý............................................................ 27 2.3.4. Phương pháp tổng hợp tài liệu .............................................................. 28 2.4. Hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................ 28 2.4.1. Nhóm chỉ tiêu về nguồn lực tài chính ................................................... 28 2.4.2. Nhóm chỉ tiêu về nguồn vật lực (đất đai).............................................. 28 2.4.3. Nhóm chỉ tiêu về nguồn nhân lực ......................................................... 29 Chương 3.KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ......................... 30 3.1. Thực trạng chương trình xây dựng nông thôn mới tại huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên .................................................................................... 30 3.1.1. Kết quả xây dựng nông thôn mới tại huyện Đại Từ ............................. 30 3.1.2. Đánh giá chung ..................................................................................... 38 3.2. Thực trạng huy động nguồn lực cộng đồng cho xây dựng nông thôn mới ở huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên ................................................... 40 3.2.1. Kết quả huy động nguồn lực cộng đồng cho xây dựng nông thôn mới của huyện 2018 - 2020..................................................................... 40 3.2.2. Tình hình huy động nguồn lực cộng đồng xây dựng NTM ở 3 xã nghiên cứu ............................................................................................... 43 3.2.3. Tình hình huy động các nguồn lực cộng đồng ...................................... 49 3.3. Đánh giá tình hình huy động các nguồn lực xây dựng NTM trên địa bàn huyện Đại Từ .................................................................................... 51 3.3.1. Đánh giá nhận thức của người dân và cán bộ xã, thôn về chương trìnhMTQG xây dựng NTM ................................................................... 56 3.4. Phân tích khó khăn thuận lợi cơ hội, thách thức trong quá trình huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM .................................. 57 iv 3.4.1. Những tồn tại, hạn chế .......................................................................... 57 3.4.2. Cơ hội và điều kiện thuận lợi ................................................................ 62 3.4.3. Thách thức ............................................................................................. 63 3.5. Các giải pháp tăng cường huy động nguồn lực cộng đồng cho xây dựng nông thôn mới tại huyện Đại Từ trong thời gian tới...................... 64 3.5.1. Mục tiêu, nhiệm vụ và các giải pháp thực hiện chương trình NTM giai đoạn 2021- 2025............................................................................... 64 3.5.2. Các giải pháp huy động nguồn vốn xây dựng NTM tại huyện Đại Từ...... 69 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ............................................................... 72 1. Kết luận ....................................................................................................... 72 2. Kiến nghị ..................................................................................................... 73 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 74 v DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU CHỮ VIẾT TẮT STT Từ viết tắt Nghĩa đầy đủ 1 BCĐ Ban chỉ đạo 2 BQL Ban quản lí 3 CNH-HĐH Công nghiệp hóa - Hiện đại hóa 4 CSHT Cơ sở hạ tầng 5 HTX Hợp tác xã 6 KT-XH Kinh tế xã hội 7 MTQG Mục tiêu quốc gia 8 NN&PTNT Nông nghiệp và Phát triển nông thôn 9 NTM Nông thôn mới 10 PTNT Phát triển nông thôn 11 TTCN Tiểu thủ công nghiệp 12 UBND Ủy ban nhân dân 13 VHXH Văn hoá - Xã hội 14 VSMT Vệ sinh môi trường 15 XĐGN Xóa đói giảm nghèo vi DANH MỤC CÁC BẢNG, HÌNH Bảng: Bảng 3.1. Tổng hợp kết quả thực hiện các tiêu chí huyện NTMcủa huyện Đại Từ tính đến tháng 12/2020 ..................................................... 38 Bảng 3.2. Kết quả huy động vốn cho xây dựng NTM huyện Đại Từ năm 2019 - 2021 ................................................................................... 41 Bảng 3.3. Quy định về vốn và nguồn vốn thực hiện chương trình xây dựng NTM .................................................................................... 42 Bảng 3.4. Điều kiện kinh tế, thực trạng nông thôn mới của 3 xã năm 2020 .... 43 Bảng 3.5. Tỷ lệ vốn ngân sách huy động cho xây dựng cơ sở hạ tầng tại 3 xã chương trình xây dựng nông thôn mới (2019 - 2021) ............. 44 Bảng 3.6. Kết quả huy động vốn ngân sách thực hiện các mô hình phát triển sản xuất thuộc chương trình xây dựng nông thôn mới năm 2020 ....................................................................................... 44 Bảng 3.7. Đánh giá kết quả huy động nguồn lực từ ngân sách Nhà nước cho xây dựng nông thôn mới ........................................................ 45 Bảng 3.8. Nhu cầu vốn còn thiếu cần huy động xây dựng NTM huyện Đại Từ giai đoạn 2019 - 2021 ....................................................... 46 Bảng 3.9. Nhu cầu vốn xây dựng công trình CSHT do xã làm chủ đầu tư giai đoạn 2019 - 2021 ................................................................... 47 Bảng 3.10. Nguồn vốn đầu tư xây dựng CSHT do xã làm chủ đầu tư giai đoạn 2019 - 2021 .......................................................................... 48 Bảng 3.14. Kết quả huy động ngày công lao động xây dựng NTMhuyện Đại Từ giai đoạn 2019 - 2021 ....................................................... 50 Hình: Hình 3.1. Nhận thức của người dân về nông thôn mới ................................... 57 vii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN 1. Những thông tin chung 1.1.Họ và tên tác giả: Lã Lan Anh 1.2. Tên đề tài: Giải pháp huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Đại Từ- Tỉnh Thái Nguyên 1.3. Chuyên ngành:Kinh tế nông nghiệp. Mã số: 8.62.01.15 1.4.Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Đinh Ngọc Lan 1.5.Cơ sở đào tạo: Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên. 2. Nội dung trích yếu 2.1. Lý do chọn đề tài Huyện Đại Từ đến năm 2020 đã có 21/28 xã về đích xây dựng NTM, đạt 75% trên tổng số xã, đạt 03/09 tiêu chí của huyện Nông thôn mới.Kết quả đạt được như trên là cả một quá trình cố gắng và sự vào cuộc của các cấp Uỷ đảng, chính quyền và nguồn lực từ xã hội, cộng đồng dân cư. Với quyết tâm cao đến năm 2024 huyện Đại Từ sẽ cán đích NTM, để thực hiện được mục tiêu huyện cần hỗ trợ 724,236 tỷ đồng. Để làm rõ nguồn lực huy động trong xây dựng nông thôn mới được thực hiện như thế nào? Các yếu tố ảnh hưởng và các giải pháp hiệu quả trong huy động các nguồn lực giai đoạn tới.Xuất phát từ những nội dung trên Tác giả đã lựa chọn đề tài trên với mục tiêu để nghiên cứu những kiến thức lý luận vào thực tiễn, tìm giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động thu hút các nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới. 2.2. Mục đích nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về công tác huy động và sử dụng nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới. - Thực trạng huy động và sử dụng các nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên trong 3 năm 2019-2021. - Phân tích khó khăn thuận lợi cơ hội, thách thức trong quá trình huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM của huyện Đại Từ. viii - Đề xuất được giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả trong huy động các nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. 2.3. Phương pháp nghiên cứu Số liệu nghiên cứu của đề tài được thu được bằng phương pháp thu thập số liệu thứ cấp, điều tra thu thập số liệu sơ cấp từ 135 đối tượng điều tra. Phân tích số liệu dựa trên phương pháp so sánh, phương pháp chuyên gia, phương pháp thống kê mô tả... 2.4. Tóm lược các kết quả nghiên cứu đã đạt được: Kết quả nghiên cứu cho thấy Huyện Đại Từ là một trong những huyện gặp nhiều khó khăn về điều kiện tự nhiên kinh tế xã hội, với địa bàn rộng và nhiều đơn vị hành chính. Nhưng dưới sự quyết tâm và chỉ đạo quyết liệt huyện đã đạt được những thành tựu trong công cuộc xây dựng NTM giai đoạn 2016-2020.Huyện đã chỉ đạovà ban hành nhiều nghị quyết, quyết định và sự chung tay góp sức của các tập thể cá nhân và doanh nghiệp trong cộng đồng đã đưa huyện đạt được 03/09 tiêu chí NTM.Đến hết năm 2020 huyện có 21/28 xã đạt chuẩn NTM và 01 xóm đạt NTM kiểu mẫu, bình quân tiêu chí trên đạt 17,52 tiêu chí và không còn xã đạt dưới 10 tiêu chí. Trong thời gian tới, để có thể tiếp tục thực hiện và hoàn thành mục tiêu huyện NTM trước năm 2025 và tiến tới xây dựng 03 xã NTM kiểu mẫu giai đoạn 2021-2025, huyện Đại Từ cần phải đẩy mạnh là tốt công tác huy động nguồn lực và chú trọng tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp. 2.5. Kết luận Đề tài đã đưa ra một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao hiệu quả thu hút nguồn lực cộng đồng cho xây dựng nông thông mới như (1) Triển khai công tác thông tin, tuyên truyền, vận động người dân tham gia cùng xây dựng NTM, (2) Chỉ đạo công tác lập, thẩm định và phê duyệt các nguồn vốn cho xây dựng NTM, (3) Tăng cường hệ thống kiểm tra giám sát, (4) Thực hiện công khai, dân chủ các nội dung kế hoạch để người dân biết tham gia. ix MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nông nghiệp- nông thôn có vai trò hết sức quan trọng trong chiến lược phát triển đất nước theo hướng công nghiệp hoá và hiện đại hoá. Trong hội nghị Trung Ương Khoá X lần thứ 7, Ban chấp hành đã ban hành Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05/8/2008 về nông nghiệp, nông dân, nông thôn nhấn mạnh: vai trò của nông nghiệp, nông dân và nông thôn trong quá trình xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Sau hơn 10 năm thực hiện Nghị quyết 26 và triển khai chương trình xây dựng nông thôn mới (NTM) đến nay đất nước ta đã có nhiều thành tựu nổi bật như khu vực nông thôn đã có nhiều thay đổi tích cực như hiện đại hoá nông nghiệp, nông thôn, cơ sở vất chất được nâng cấp và xây dựng mới, đời sống của người dân địa phương được nâng cao, tỷ lệ hộ nghèo giảm, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực…những điều đó đã góp phần quan trọng trong phát triển kinh tế- xã hội của cả nước, người dân nâng cao niềm tin vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước. Bên cạnh những thành tựu vẫn còn một số những tồn tại, vướng mắc ảnh hướng đến tiến độ thực hiện chương trình xây dựng NTM như: công tác chỉ đạo và quản lý còn nhiều yếu kém do chưa được đào tạo, việc kêu gọi và huy động các nguồn lực đầu tư từ các doanh nghiệp, tổ chức cá nhân còn hạn chế, việc thiết kế và quy hoạch còn nhiều lúng túng chủ yếu mang tính tự phát, thiếu định hướng, chuyển dịch cơ cấu kinh tế còn chậm đổi mới các phương thức sản xuất, năng suất lao động thấp do chưa qua đào tạo, tỷ lệ lao động thiếu việc làm và thu nhập không ổn định cao, các dịch vụ chưa đáp ứng được yêu cầu đổi mới, đặc biệt là các vùng sâu- vùng xa Huyện Đại Từ đến năm 2020 đã có 21/28 xã về đích xây dựng NTM, đạt 75% trên tổng số xã, đạt 03/09 tiêu chí của huyện Nông thôn mới.Kết quả đạt được như trên là cả một quá trình cố gắng và sự vào cuộc của các cấp Uỷ đảng, chính quyền và nguồn lực từ xã hội, cộng đồng dân cư. Với 1 quyết tâm cao đến năm 2024 huyện Đại Từ sẽ cán đích NTM, để thực hiện được mục tiêu huyện cần hỗ trợ 724,236 tỷ đồng. Để làm rõ nguồn lực huy động trong xây dựng nông thôn mới được thực hiện như thế nào? Các yếu tố ảnh hưởng và các giải pháp hiệu quả trong huy động các nguồn lực giai đoạn tới.Xuất phát từ những nội dung trên tôi đề xuất lựa chọn đề tài “Giải pháp huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Đại Từ- Tỉnh Thái Nguyên” để làm luận văn thạc sỹ. 2. Mục tiêu nghiên cứu - Hệ thống hóa cơ sở lý luận về công tác huy động và sử dụng nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới. - Thực trạng huy động và sử dụng các nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên trong 3 năm 2019-2021. - Phân tích khó khăn thuận lợi cơ hội, thách thức trong quá trình huy động nguồn lực cộng đồng trong xây dựng NTM của huyện Đại Từ. - Đề xuất được giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả trong huy động các nguồn lực cộng đồng trong xây dựng nông thôn mới tại huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là tập trung nghiên cứu các vấn đề liên quan đến việc công tác huy động và sử dụng nguồn lực cho xây dựng NTM trên địa bàn huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. 3.2. Phạm vi nghiên cứu 3.2.1. Phạm vi về thời gian - Số liệu thứ cấp thu thập từ năm 2019 đến năm 2021. - Số liệu sơ cấp thu thập đầu năm 2021. 3.2.2. Phạm vi về nội dung Tập trung nghiên cứu 3 nhóm nguồn lực chính: Nguồn lực đất đai, nguồn nhân lực và vốn tài chính. 2 3.2.3. Phạm vi về không gian Địa điểm nghiên cứu tại 3 xã Tiên Hội, An Khánh, Yên Lãng huyện Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn 4.1. Ý nghĩa khoa học Kết quả nghiên cứu sẽ là một trong những góp ý chính sách của huyện trong việc tăng cường huy động các nguồn lực phục vụ xây dựng NTM và là tài liệu tham khảo trong nghiên cứu và học tập trong lĩnh vực phát triển nông thôn. 4.2. Ý nghĩa thực tiễn Phong trào xây dựng chương trình NTM đã lan toả mạnh mẽ và sâu rộng trên phạm vi cả nước, với sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị các cấp và sự đoàn kết của các thành viên trong xã hội. Chương trình đã thay đổi diện mạo của vùng nông thôn, cơ sở hạ tầng được nâng cấp và xây dựng mới, đời sống của người dân được cải thiện, tỷ lệ hộ nghèo giảm, phát huy được tinh thần chủ động và sáng tạo trong nhân dân, phát huy được nội lực của công đồng, xoá bỏ tư tưởng ỷ lại và trông chờ vào Nhà nước… đó là kết quả 10 năm của quá trình triển khai chương trình NTM và vào cuộc của các nguồn lực trong cộng đồng 3 Chương 1 CƠ SỞ KHOA HỌC CỦA ĐỀ TÀI 1.1. Cơ sở lý luận của vấn đề nghiên cứu 1.1.1. Một số khái niệm, thuật ngữ 1.1.1.1. Khái niệm nông thôn và nông thôn mới - Nông thôn: là nơi sinh sống của bộ phận dân cư sinh sống và làm việc trong lĩnh vực nông nghiệp.Tại đại hội Đảng Khoá XII đã chỉ ra phương hướng và nhiệm vụ trong tâm hiện nay là phát triển nông nghiệp và kinh tế nông nghiệp, tạo điều kiện thuận lợi để sản phẩm của đất nước có đủ sức cạnh trạnh với các quốc gia trong khu vực và quốc tế. Trong Hội nghị Trung Ương lần thứ 7 Khoá X đã đưa ra quyết định số 26- NQ/TW ngày 5 tháng 8 năm 2008 đã đưa ra mục tiêu và nhiệm vụ trong quá trình xây dựng NTM hiện nay là“Xây dựng nông thôn mới có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội hiện đại, cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp với phát triển nhanh công nghiệp, dịch vụ, đô thị theo quy hoạch; xã hội nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hoá dân tộc; dân trí được nâng cao, môi trường sinh thái được bảo vệ; hệ thống chính trị ở nông thôn dưới sự lãnh đạo của Đảng được tăng cường”. Đã có nhiều nghiên cứu và phân tích thế nào là nông thôn mới, nông thôn mới được hiểu là nông thôn chứ không phải thị trấn, thị tứ; nông thôn mới chứ không phải nông thôn truyền thống. Nông thôn mới là chương trình phát triển tổng thể về kinh tế- xã hội, chính trị, an ninh quốc phòng với những nội dung cơ bản như sau: (1) xây dựng kết cấu hạ tầng nông thôn từng bước hiện đại, (2) chuyển đổi cơ cấu kinh tế và sản xuất phát triển bền vững theo hướng kinh tế hàng hóa nhằm nâng cao thu nhập; (3) xây dựng nông thôn ổn định, giàu bản sắc văn hoá dân tộc và bảo vệ môi trường sinh thái, (4) đời sống- tinh thần của người dân được cải thiện, giảm nghèo và an sinh xã hội, (5) giữ vũng an ninh, trật tự xã hội nông thôn, (6) nâng cao chất lượng của tổ chức Đảng, chính quyền và đoàn thể chính trị- xã hội trên địa bàn. 4 1.1.1.2. Khái niệmvà phân loại nguồn lực trong xây dựng nông thôn mới Nguồn lực được hiểu theo nghĩa chung nhất đó là: tất cả những yếu tố, tài nguyên thiên nhiên, lao động, khoa học và công nghệ có thể huy động nhằm phát triển kinh tế - xã hội. Nguồn lực là những thứ sử dụng được hoặc có khả năng sử dụng trong thời gian dự kiến phát triển, còn những thứ được coi là tiềm năng nhưng chưa được đưa vào sử dụng thì chưa được coi là nguồn lực. Nguồn lực trong xây dựng nông thôn mới là bao gồm các yếu tố như vốn, lao động, tài nguyên thiên nhiên, khoa học và công nghệ cơ sở hạ tầng nông thôn, công nghệ sản xuất, kết cấu hạ tầng sản xuất nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ sản, thủ công mỹ nghệ… - Phân loại nguồn lực trong xây dựng nông thôn mới. +Phân loại nguồn lực theo nguồn gốc: có thể chia thành nguồn lực do nhà nước hỗ trợ và nguồn lực trong nhân dân. + Phân loại theo lĩnh vực: nguồn lực vật chất và nguồn lực con người. + Phân loại theo lãnh thổ: nguồn lực trong nước và nguồn lực ngoài nước. + Phân loại theo địa điểm, phạm vi: nguồn lực bên trong (nguồn lực tại chỗ) và nguồn lực bên ngoài (nguồn lực do các cá nhân bên ngoài phạm vị xã, huyện tỉnh, nước đóng góp). 1.1.1.3. Khái niệm cộng đồng và nguồn lực cộng đồng - Cộng đồng có thể được hiểu là những cá nhân có một số các đặc điểm chung và gắn bó thành một khối, hay nhưng cá nhân con người sống chung trên một địa bàn nhất định có chung những đặc tính xã hội hoặc sinh học và cùng chia sẻ lợi ích vật chất hoặc tinh thần nào đấy. Có thể chia ra gồm 2 loại cộng đồng là: + Cộng đồng theo địa lý: là những cư dân cư trú trong cùng địa bàn và có chung các đặc điểm văn hoá- xã hội và có mối quan hệ ràng buộc lẫn nhau như cộng đồng người Việt sống ở Đức, cộng đồng dân tộc Mông tại Hà Giang… 5 + Cộng đồng chia theo chức năng: là những người có thể cư trú gần hoặc không gần nhau nhưng có chung lợi ích và đặc điểm và họ liên kết với nhau trên cơ sở ngành nghề, sở thích, hợp tác cùng chung lợi ích như cộng đồng dân tộc thiểu số, cộng đồng người làm y khoa, … Nguồn lực cộng đồng là bao gồm tất cả các nguồn lực thực tế trong cộng đồng giúp người dân tạo dựng cuộc sống cho chính họ (Gord Cunningham, 2006). Nguồn lực cộng đồng được khái niệm một cách toàn vẹn bao gồm các thành phần sau: - Các nguồn tài nguyên thiên nhiên (natural capitals): là các nguồn tài nguyên thiên nhiên tồn tại trong cộng đồng. Ví dụ: đất đai sản xuất, nguồn nước, tài nguyên rừng, thuỷ sản… - Các nguồn tài sản vật chất (physical capitals): các công trình xây dựng phục vụ trực tiếp hoặc gián tiếp cho đời sống của cư dân tại cộng đồng (và các cộng đồng lân cận). Ví dụ: cơ sở hạ tầng - giao thông (điện, đường, trường, trạm…). - Nguồn tài sản về con người (human capitals): bao gồm kiến thức, kỹ năng, năng lực… của các thành viên trong cộng đồng - Nguồn tài sản xã hội (social capitals):là những mối quan hệ giữa của các thành viên trong cộng đồng, ví dụ như sự đoàn kết,niềm tin… -Nguồn tài chính (financial capitals): là các nguồn lực kinh tế tồn tại trong cộng đồng như hệ thống ngân hàng đang hoạt động trong vùng, khả năng kinh tế của các thành viên trong cộng đồng (Phạm Văn Toàn, 2015). 1.1.2. Huy động nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới 1.1.2.1. Khái niệm huy động nguồn lực Huy động nguồn lực được hiểu là tiến trình thu hút hoặc tập hợp tiền hoặc các nguồn lực khác từ như cá nhân, tổ chức cơ quan, đoàn thể, các doanh nghiệp, tổ chức, các quỹ đầu tư, hoặc nguồn ngân sách nhà nước. Việc huy động nguồn lực là giải pháp, chính sách nhằm tìm kiếm các nguồn lực cho các 6 hoạt động cộng đồng một cách có lợi ích và nâng cao hiệu quả sử dụng các nguồn lực trong cộng đồng. Huy động nguồn lực trong xây dựng nông thôn mới là việc thu hút các nguồn vốn, tài nguyên thiên nhiên, khoa học kỹ thuật- công nghệ, sức lao động… của các tổ chức, cá nhân trong và ngoài nước phục vụ chương trình xây dựng NTM tại địa phương. 1.1.2.2. Ý nghĩa của việc huy động nguồn lực cộng đồng Chương trình xây dựng NTM là chủ trương của Đảng và Nhà nước với quan điểm xuất phát từ người dân, dân biết, dân làm, dân bàn, dân kiểm tra và dân hưởng. Xây dựng NTM là một quá trình đầu tư hoàn chỉnh từ tất cả các mặt như quy hoạch, cơ sở hạ tầng, kinh tế- văn hoá, giáo dục- y tế, chính trị, an ninh trật tự, môi trường… nên nhu cầu về các nguồn lực để xây dựng chương trình là rất lớn, trong khi đó nguồn lực của đất nước còn nhiều hạn chế. Để tận dụng được cơ hội và vượt qua những thách thức và mục tiêu phát triển kinh tế nhanh và bền vững thì việc huy động các nguồn lực là điều vô cùng cần thiết, trong đó việc huy động đóng góp từ cộng đồng là rất quan trọng. Để làm được điều này cần phải đánh giá đúng tiềm năng, lợi thế và những nguồn lực có thể huy động và sử dụng vào phát triển của địa phương 1.1.2.3. Nguyên tắc huy động nguồn lựccho nông thôn mới - Huy động nguồn lực của địa phương. - Huy động nguồn lực từ doanh nghiệp. - Huy động nguồn lực từ các ban ngành. 1.1.2.4. Phương pháp huy động nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới - Huy động nguồn nhân lực. - Huy động nguồn vật lực. - Huy động nguồn lực tài chính. 1.1.2.5. Các nguồn huy động được Các nguồn lực được huy động phục vụ cho chương trình xây dựng NTM bao gồm: (1) Nguồn nhân lực: là bộ phận những người dân trong độ 7 tuổi lao động đóng góp những ngày công lao động, những kiến thức, trình độ kỹ thuật và kinh nghiệm để xây dựng các công trình công như làm đường, trường học, trạm y tế, kênh mương thuỷ lợi… phục vụ cho đời sống của cư dân nông thôn. (2) Nguồn vật lực: là những những tài nguyên thiên nhiên như đất đai, nguồn nước, khoáng sản, năng lượng… trong quá trình xây dựng NTM cần phải huy động nguồn vật lực từ nhân dân để phục vụ các công trình giao thông, mở rộng đường nội đồng hay những kênh mương phục vụ sản xuất thông qua các hoạt động như hiến đất của người dân. (3) Tài chính là một trong những nguồn lực quan trọng quyết định đến sự thành công của chương trình. Nguồn lực tài chính phục vụ cho toàn bộ hệ thống về cơ sở vật chất, kết cấu xây dựng, kỹ thuật phục vụ sản xuất nông nghiệp, thương mại dịch vụ và tiểu thủ công nghiệp. Ngoài những nguồn lực do Nhà nước cung cấp còn có nguồn lực tài chính được huy động từ các doanh nghiệp, các chương trình, dự án, các cá nhân trên địa bàn…góp phần làm tăng nguồn lực tài chính của địa phương trong xây dựng NTM. 1.1.3.Các yếu tố ảnh hưởng tới huy động và sử dụng nguồn lực cho xây dựng nông thôn mới a. Năng lực của cán bộ quản lý các cấp trong chương trình xây dựng NTM. Cán bộ quản lý các cấp cần phải đảm bảo yếu tố sử dụng các nguồn lực đúng và hiệu quả từ nguồn ngân sách đầu tư của Nhà nước; Tăng cường huy động tối đa các nguồn lực xây dựng NTM từ các tổ chức, các quỹ đầu tư và phát huy vai trò của người dân trong xây dựng NTM; lồng ghép các nguồn vốn từ các chương trình, dự án của từng ngành và từng địa phương để hoàn thành mục tiêu cuả Tỉnh, của địa phương đề ra. b. Sự tham gia đóng góp của các nguồn lực cộng đồng. Vốn tín dụng đầu tư của Nhà nước phải được sử dụng minh bạch, rõ ràng theo từng nội dụng cụ thể và theo kế hoạch đã đề ra, tránh việc sử dụng nguồn vốn tín dụng sai mục địch. Đôi khi nguồn vốn do Trung Ương hỗ trợ còn chậm và chưa đảm bảo theo kế hoạch và tiến độ thực hiện chương trình. 8 Ngoài nguồn vốn hỗ trợ của Nhà nước cần phải huy động từ các nguồn đối ứng từ các cá nhân, tổ chức, các doanh nghiệp hoặc các chương trình, dự án lồng ghép tại địa phương.Việc tổ chức huy động nguồn lực cộng đồng cần phải lấy ý kiến của người dân để đảm bảo minh bạch trong việc sử dụng các nguồn lực và phù hợp với nhu cầu của nhân dân đã đề ra. c. Cơ sở vật chất, kết cấu hạ tầng nông thôn, đời sống và thu nhập của người dân: đây cũng là nguồn lực cực kỳ quan trong giúp các địa phương hoàn thiện các tiêu chí đúng kế hoạch. Những địa phương có cơ sở vật chất, đường giao thông thuận lợi và gần các khu đô thị- thương mại và dịch vụ phát triển thì thu nhập và mức sống của người dân cao, có khả năng thu hút được các nguồn vốn đầu tư từ các nguồn lực nhanh hơn những nơi có cơ sở vật chất kém phát triển, kết cấu hạ tầng thấp, giao thông đi lại khó khăn và xa các khu đô thị thương mại và dịch vụ, kinh tế kém phát triển sẽ khó khăn trong việc huy động các nguồn lực từ cộng đồng. d. Trình độ sản xuất, cơ cấu và tốc độ phát triển kinh tế Tốc độ phát triển kinh tế tại khu vực nông thôn kém phát triển do cơ cấu kinh tế và trình độ sản xuất của người dân nơi dân sản xuất nhỏ lẻ, chưa áp dụng sản xuất theo hướng hàng hoá… Cần phải cơ cấu kinh tế theo hướng sản xuất hàng hoá trong trồng trọt và chăn nuôi, chuyển dịch cơ cấu lao động nông nghiệp, nông thôn và chuyển giao tiến bộ khoa học kỹ thuật vào trong sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh tế và trình độ sản xuất của người dân vùng nông thôn, phát triển các làng nghề, các vùng theo thế mạnh của địa phương, tăng cường giao thương và đẩy mạnh xúc tiến thương mại, giải quyết vấn đề việc làm cho lao động địa phương, giảm tỷ lệ hộ nghèo và đảm bảo an sinh xã hội. e. Cơ chế và chính sách trong huy động và sử dụng nguồn lực Chương trình xây dựng NTM là chương trình mục tiêu quốc gia cần có sự quyết tâm của Đảng, Nhà nước và sự đoàn kết của các tổ chức, đoàn thể và chính quyền nhân dân để phát huy được sức mạnh và hoàn thành mục tiêu 9