Tài liệu Giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn huyện đông anh thành phố hà nội

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘI TRẦN THÚY HẰNG GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH – THÀNH PHỐ HÀ NỘI LUẬN VĂN THẠC SĨ HÀ NỘI - 2018 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO TRƯỜNG ĐẠI HỌC BÁCH KHOA HÀ NỘ TRẦN THÚY HẰNG GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH – THÀNH PHỐ HÀ NỘI Chuyên ngành: Quản lý kinh tế LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. ĐÀO THANH BÌNH HÀ NỘI - 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan bài luận văn tốt nghiệp: “Giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội” do tôi thực hiện dưới sự hướng dẫn của thầy giáo TS. Đào Thanh Bình. Các số liệu và trích dẫn được sử dụng trong luận văn là trung thực, có nguồn gốc rõ ràng và đáng tin cậy. Để hoàn thành khóa luận này, tôi chỉ sử dụng những tài liệu được ghi trong danh mục tài liệu tham khảo và không sao chép hay sử dụng bất kỳ tài liệu nào khác. Nếu phát hiện có sự sao chép tôi xin chịu hoàn toàn trách nhiệm. Hà Nội, ngày 12 tháng 4 năm 2018 Học viên thực hiện Trần Thúy Hằng LỜI CÁM ƠN Để có thể hoàn thành đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh, bên cạnh sự nỗ lực cố gắng của bản thân còn có sự hướng dẫn nhiệt tình của quý Thầy Cô, cũng nhờ sự động viên ủng hộ của Gia đình, đồng nghiệp và bạn bè trong suốt thời gian học tập nghiên cứu và thực hiện Luận văn thạc sĩ. Xin chân thành bày tỏ lòng biết ơn đến Thầy TS. Đào Thanh Bình đã hết lòng giúp đỡ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi hoàn thành luận văn này. Xin gửi lời cám ơn đến toàn thể quý thầy cô trường Đại học Bách Khoa Hà Nội đã tận tình truyền đạt những kiến thức quý báu cũng như tạo mọi điều kiện thuận lợi nhất cho tôi trong suốt quá trình học tập nghiên cứu và cho đến khi thực hiện đề tài luận văn. Xin trân trọng cám ơn UBND huyện Đông Anh, Thành phố Hà Nội đã không ngừng hỗ trợ và tạo mọi điều kiện tốt nhất cho tôi trong suốt thời gian nghiên cứu và thực hiện luận văn. Cuối cùng, tôi xin chân thành cảm ơn Gia đình, đồng nghiệp và bạn bè đã hỗ trợ cho tôi rất nhiều trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và thực hiện đề tài luận văn thạc sĩ một cách hoàn chỉnh. Hà Nội, ngày 12 tháng 4 năm 2018 Học viên thực hiện Trần Thúy Hằng MỤC LỤC DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT ................................................................................................. i DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ ...................................................................................... ii DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU ............................................................................................ iii PHẦN MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 1. Lý do chọn đề tài ............................................................................................................. 1 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài ................................................................... 2 3. Mục tiêu nghiên cứu ........................................................................................................ 4 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu .................................................................................. 5 5. Phương pháp nghiên cứu ................................................................................................ 5 6. Kết cấu của luận văn ....................................................................................................... 5 CHƯƠNG 1. CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC, QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TẾ QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN …………………………………………………………………………………….7 1.1. Tổng quan về Ngân sách nhà nước ............................................................................. 7 1.1.1. Khái niệm ngân sách nhà nước ............................................................................. 7 1.1.2. Chức năng ngân sách nhà nước ............................................................................ 9 1.1.3. Vai trò của ngân sách nhà nước .......................................................................... 10 1.1.4. Nội dung của ngân sách nhà nước ...................................................................... 12 1.1.5. Nội dung quản lý ngân sách nhà nước ................................................................ 13 1.2. Ngân sách nhà nước cấp huyện và chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện .............................................................................................................................. 16 1.2.1. Ngân sách nhà nước cấp huyện và quản lý ngân sách cấp huyện....................... 16 1.2.2. Khái niệm và một số nội dung về chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện .................................................................................................................................... 17 1.2.3. Vai trò và các nguyên tắc quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện .................................................................................................................................... 20 1.3. Nội dung quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện ..................... 22 1.3.1. Quản lý quá trình lập, phân bổ và giao dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện: ............................................................................................................ 23 1.3.2. Chấp hành dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện ............... 26 1.3.3. Quyết toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện............................ 27 1.3.4. Kiểm tra, thanh tra chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện ............... 29 1.4. Kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện tại một số địa phương .......................................................................................................................... 29 1.4.1. Kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên ngân sách huyện Phúc Thọ ................. 29 1.4.2. Kinh nghiệm quản lý chi thường xuyên ngân sách huyện Ba Vì ....................... 30 1.4.3. Bài học rút ra cho huyện Đông Anh trong quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước ....................................................................................................................... 31 Tiểu kết Chương 1…………………………………………..………………. 30 CHƯƠNG 2.THỰC TRẠNG QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........................ 46 2.1.Tổng quan về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội của huyện Đông Anh .................. 46 2.2.Tổng quan thu chi ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội............................................................................................................................. 46 2.2.1. Về thu Ngân sách ................................................................................................ 50 2.2.2. Về chi Ngân sách ................................................................................................ 53 2.2.3. Về cân đối thu - chi Ngân sách ........................................................................... 56 2.3.Thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước huyện Đông Anh....... 58 2.3.1. Mô hình tổ chức công tác quản lý chi thường xuyên NSNN huyện Đông Anh . 58 2.3.2. Công tác lập, phân bổ và giao dự toán chi thường xuyên ngân sách .................. 58 2.3.3. Chấp hành dự toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện……………………............................................................................................. 65 2.3.4. Công tác quyết toán chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện.. 61 2.3.5. Thanh, kiểm tra chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện......... 63 2.4.Đánh giá chung về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn huyện Đông Anh ................................................................................................... 65 2.4.1. Những thành công............................................................................................... 65 2.4.2. Những hạn chế .................................................................................................... 66 2.4.3.Nguyên nhân cơ bản của những hạn chế nói trên ................................................ 68 Tiểu kết Chương 2……………………………………………………..…… 70 CHƯƠNG 3. GIẢI PHÁP VÀ KIẾN NGHỊ HOÀN THIỆN QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TRÊN ĐỊA BÀN HUYỆN ĐÔNG ANH, THÀNH PHỐ HÀ NỘI ........................................................................................... 72 3.1. Mục tiêu, phương hướng phát triển kinh tế của huyện Đông Anh trong thời gian tới ......................................................................................................................................... 72 3.1.1 Mục tiêu phát triển kinh tế của huyện Đông Anh ................................................ 72 3.1.2 Phương hướng phát triển kinh tế của huyện Đông Anh ...................................... 73 3.1.3 Mục tiêu và quan điểm quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn Thành phố Hà Nội .................................................................................................. 73 3.1.4 Mục tiêu và quan điểm quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Đông Anh .................................................................................................... 74 3.2 Giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội .......................................................... 75 3.2.1 Giải pháp hoàn thiện quy trình lập, chấp hành và quyết toán chi thường xuyên NSNN cấp huyện. .............................................................................................. 75 3.2.2. Giải pháp tăng cường thanh tra, kiểm tra, khen thưởng và xử lý vi phạm trong quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước ............................................................. 79 3.2.3 Giải pháp nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ, công chức làm công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước ............................................................................... 83 3.2.4 Giải pháp đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý chi thường xuyên NSNN ................................................................................................................. 84 3.3 Một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội........................................ 86 3.3.1 Kiến nghị với UBND, Sở, ban ngành của thành phố.......................................... 86 3.3.2 Kiến nghị với UBND huyện Đông Anh ............................................................ 86 KẾT LUẬN ......................................................................................................................... 90 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO.......................................................................... 92 PHỤ LỤC………………………………………………………………………… 93 Danh mục từ viết tắt DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Ký hiệu BĐXH CCTL CQTC DN ĐVSD GTGT HĐND KHHGĐ KH-TC NSNNĐP NSNN NSNNTW Luận văn tốt nghiệp Diễn giải Bảo đảm xã hội Cải cách tiền lương Cơ quan tổ chức Doanh nghiệp Đơn vị sử dụng Giá trị gia tặng Hội đồng nhân dân Kế hoạch hóa gia đình Kế hoạch – Tài chính Ngân sách địa phương Ngân sách nhà nước Ngân sách trung ương QĐ-TTg QLHC QLNN QSD TNCN TNDN TTĐB UBND Quyết định - Thủ tướng XDCB Xây dựng cơ bản Quản lý hành chính Quản lý nhà nước Quyền sử dụng Thu nhập cá nhân Thu nhập doanh nghiệp Tiêu thụ đặc biệt Uỷ ban nhân dân Trang|i Danh mục hình vẽ, biểu đồ DANH MỤC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ Hình 1.1. Sơ đồ quy trình lập dự toán ngân sách chi thường xuyên cấp huyện .................. 24 Sơ đồ 2.1: Cơ cấu bộ máy quản lý phòng Tài chính – kế hoạch huyện Đông Anh – TP. Hà Nội ...................................................................................................................................... 46 Biểu đồ 2.1. Biểu đồ đánh giá tiến độ lập sự toán ngân sách hàng năm của huyện Đông Anh – Hà Nội ...................................................................................................................... 51 Biểu đồ 2.2. Tỷ trọng trung bình chi thường xuyên NSNN huyện Đông Anh giai đoạn 2014 – 2016 ................................................................................................................................. 54 Luận văn tốt nghiệp Trang|ii Danh mục hình vẽ, biểu đồ DANH MỤC BẢNG SỐ LIỆU Bảng 2.1: Tốc độ tăng trưởng kinh tế bình quân của Huyện Đông Anh giai đoạn 2014-2016 ............................................................................................................................................. 48 Bảng 2.2. Chuyển dịch cơ cấu các ngành kinh tế huyện Đông Anh giai đoạn 2014-2016 . 49 Bảng 2.3. Tổng Thu NSNN Huyện Đông Anh giai đoạn 2014 -2016 ................................. 50 Bảng 2.4. Tỷ lệ hoàn thành chỉ tiêu thu NSNN của Huyện Đông Anh giai đoạn 2014 -2016 ........................................................................................................................... 51 Bảng 2.5. Tỷ trọng nguồn thu ngân sách các cấp trên địa bàn huyện Đông Anh (giai đoạn 2014 - 2016) ......................................................................................................................... 52 Bảng 2.6. Quyết toán thu NSNN trên địa bàn huyện Đông Anh ......................................... 52 Bảng 2.7. Tổng hợp Chi NSNN Huyện Đông Anh giai đoạn 2014 -2016 .......................... 54 Bảng 2.8. Tổng hợp quyết toán chi ngân sách ngân sách các xã trên địa bàn huyện Đông Anh giai đoạn 2014 – 2016 .................................................................................................. 55 Bảng 2.9: Kết quả cân đối thu - chi NSNN sau quyết toán huyện Đông Anh giai đoạn 2014 -2016 ........................................................................................................................... 56 Bảng 2.10. Tỷ trọng trong chi cân đối NSNN huyện Đông Anh giai đoạn 2014 - 2016..... 57 Bảng 2.11. Cơ cấu chi thường xuyên NSNN huyện Đông Anh giai đoạn 2014 - 2016 ..... 66 Bảng 2.11. Tổng hợp chi thường xuyên NSNN huyện Đông Anh giai đoạn 2014-2016 ... 66 Luận văn tốt nghiệp Trang|iii Phần mở đầu PHẦN MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ở bất kỳ một nền kinh tế nào nói chung, nền kinh tế Việt Nam nói riêng, ngân sách nhà nước vừa là một công cụ tài chính, vừa là một nguồn lực hết sức quan trọng của nhà nước. Ngân sách nhà nước ra đời, tồn tại, phát triển cùng với nhà nước, là phương tiện tài chính và cũng là mục tiêu cơ bản của nền kinh tế để Nhà nước thực hiện các chức năng, nhiệm vụ quyền lực của mình. Sự phân cấp quản lý ngân sách nhà nước phù hợp với phân cấp của bộ máy chính quyền tạo ra những đòn bẩy tích cực nhằm phát triển các lĩnh vực kinh tế, văn hóa, huyện hội. Trong hệ thống chính quyền nhà nước 4 cấp ở nước ta và Thủ đô Hà Nội hiện nay, chính quyền huyện là cấp chính quyền cơ sở, có vị trí đặc biệt quan trọng. Là cấp trực tiếp đưa mọi chủ trương, đường lối, chính sách, pháp luật của Đảng và Nhà nước đến với người dân lao động và cũng là nơi các chủ trương, chính sách của Nhà nước được hiện thực hóa trong cuộc sống. Là nơi giải quyết toàn bộ các mối quan hệ và lợi ích trực tiếp giữa Nhà nước với nhân dân bằng pháp luật. Là một cấp ngân sách nằm trong hệ thống Ngân sách Nhà nước trong những năm qua, Ngân sách huyện được Đảng và Nhà nước quan tâm xây dựng, củng cố và ngày càng được hoàn thiện. Đông Anh là huyện phía bắc của Thủ đô Hà Nội, là đầu mối giao thông quan trọng giữa Thủ đô với các tỉnh phía bắc của Tổ quốc, có tổng diện tích 18.230 ha, dân số hơn 38 vạn người phân bổ trên 23 xã, 01 thị trấn. Việc quản lý NSNN huyện Đông Anh trong giai đoạn 2014 - 2016 đã có những chuyển biến tích cực, đạt được kết quả khá tốt và tương đối toàn diện. Tuy nhiên, quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn Huyện vẫn còn những tồn tại, hạn chế ảnh hưởng đến kết quả điều hành ngân sách nhà nước. Công tác chi thường xuyên ngân sách nhà nước ở các đơn vị dự toán còn khá nhiều hạn chế. Tình trạng lãng phí trong chi thường xuyên ở lĩnh vực chi quản lý hành chính như mua sắm trang thiết bị, phương tiện làm việc không đúng tiêu chuẩn, chế độ; chi tổ chức hội nghị, hội thảo còn chưa hợp lý, lãng phí. Vì vậy, việc quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước của chính quyền cấp huyện trên địa bàn huyện Đông Anh cần phải được tiếp tục nghiên cứu để hoàn thiện nhằm mục tiêu sử dụng nguồn lực ngân sách thật sự đúng quy định, linh hoạt, hiệu quả, làm đòn bẩy thật sự phát triển kinh tế hạ tầng đô thị, thu hút đầu tư, cải thiện đời sống nhân dân, đảm bảo trật tự an toàn xã hội, an ninh quốc phòng. Từ luận cứ khoa học trên và thực tiễn công tác ở ngành tài chính Thủ đô Hà Nội, tôi chọn đề tài: “Giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội” làm luận Luận văn tốt nghiệp Trang| 1 Phần mở đầu văn tốt nghiệp cao học chuyên ngành Quản lý kinh tế. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Cho đến nay, việc nghiên cứu công tác quản lý ngân sách nhà nước nói chung và ngân sách cấp huyện nói riêng ở nước ta trong những năm qua đã có một số công trình tiêu biểu như sau: - Nguyễn Cúc (2000), Tập bài giảng Quản lý nhà nước về kinh tế, NXB Chính trị - Hành chính. Tập bài giảng đã trang bị cho sinh viên các ngành kinh tế những nội dung kiến thức cơ bản, từ đó giúp sinh viên các ngành kinh tế những nội dung kiến thức cơ bản, từ đó giúp sinh viên nhận thức được những vấn đề đặt ra đối với quản lý nhà nước về kinh tế trong giai đoạn hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay. - Luận án tiến sĩ chuyên ngành quản lý hành chính công “Phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam hiện nay” của tác giả Lê Toàn Thắng, Học viện hành chính, Học viện Chính trị - hành chính quốc gia Hồ Chí Minh, năm 2013. Nội dung chính của Luận văn bao gồm những cơ sở khoa học của phân cấp quản lý ngân sách nhà nước, từ thực trạng phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam hiện nay đưa ra định hướng và giải pháp phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam. Luận án đã tập trung đi sâu vào xem xét những nội dung phân cấp quản lý ngân sách nhà nước ở Việt Nam giữa cấp ngân sách trung ương và ngân sách địa phương, tác giả đã đánh giá thực trạng phân cấp trên cả hai trạng thái là “tĩnh” và trạng thái “động”, từ đó đưa ra các kiến nghị: (1) Phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của ngân sách trung ương và ngân sách địa phương (2) Tổ chức lại thời gian chuẩn bị, xây dựng dự toán ngân sách nhà nước và (3) Nâng cao tính pháp lý Nghị quyết của Quốc hội về NSNN. - Nghiên cứu khoa học “Ngân sách huyện trong phân cấp quản lý ngân sách nhà nước: nghiên cứu tại huyện Hoàng Diệu, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương” của tác giả Nguyễn Hữu Khánh, Tạp chí Khoa học và phát triển 2014, tập 12, số 6. Bài viết này phân tích những vấn đề đối với ngân sách huyện trong phân cấp quản lý NSNN. Nội dung phân tích tập trung vào một số thay đổi kinh tế - huyện hội nông thôn dẫn đến biến động khoản thu và nhiệm vụ chi của ngân sách huyện. Bằng chứng cho những nội dung thảo luận của bài viết được thu thập từ một huyện nằm ở trung tâm của vùng đồng bằng sông Hồng, huyện Hoàng Diệu, huyện Gia Lộc, tỉnh Hải Dương. Kết quả nghiên cứu cho thấy, trong thời kỳ từ 2008 đến 2013, các khoản thu và chi của ngân sách huyện biến động mạnh cả về số lượng và cơ cấu. Chi cho đầu tư phát triển trên địa bàn huyện phụ thuộc phần lớn vào thu từ cấp quyền sử dụng đất. Đồng thời, tác giả đã đưa ra kiến nghị: (1) cần tăng cường minh bạch thông tin về ngân sách huyện tới người dân, (2) nên thay đổi mức thuế sử Luận văn tốt nghiệp Trang| 2 Phần mở đầu dụng đất phi nông nghiệp và (3) điều chỉnh phí sử dụng đất công ích là đất canh tác trên đồng ruộng cho phù hợp. - Bài viết “Một số vấn đề về phân cấp quản lý ngân sách nhà nước” của TS. Nguyễn Thị Lan Hương, Tạp chí Pháp luật Ngân sách nhà nước, năm 2012. Bài viết này trên cơ sở khái quát một số bất cập trong quản lý phân cấp NSNN để đưa ra một số kiến nghị nhằm hoàn thiện quy định pháp luật về phân cấp quản lý NSNN hiện nay. Đặc biệt, trong bối cảnh thí điểm không tổ chức Hội đồng nhân dân (HĐND) ở cấp huyện, quận, phường, đồng thời trước thực trạng vốn của nhà nước tập trung đầu tư vào các tập đoàn kinh tế, tổng công ty khá lớn nhưng lại được đầu tư dàn trải và kém hiệu quả thì việc điều chỉnh phân cấp quản lý NSNN tạo quyền tự chủ thực sự cho địa phương là một yêu cầu cấp bách nhằm phát triển nguồn thu đáp ứng nhu cầu chi không ngừng gia tăng và việc xác định trách nhiệm quản lý và phạm vi hoạt động đầu tư bằng vốn NSNN cũng cần phải giải quyết triệt để. Từ những vấn đề thực tiễn và bất cập nêu trên, tác giả đã đưa ra kiến nghị: đảm bảo quyền tự chủ tài chính của địa phương, gắn trách nhiệm của cơ quan được phân cấp với hiệu quả chi NSNN đồng thời đảm bảo dự toán chi NSNN lập hàng năm. - Luận văn Thạc sĩ “Quản lý nguồn thu chi ngân sách nhà nước tại chính quyền cấp huyện, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng giai đoạn hiện nay” của tác giả Vũ Minh Thông, Đại học Kinh tế, năm 2012. Nội dung chính của luận văn bao gồm Hệ thống hóa những vấn đề lý luận cơ bản về ngân sách huyện và quản lý ngân sách huyện; Phân tích đánh giá thực trạng quản lý hoạt động thu chi ngân sách nhà nước tại chính quyền cơ sở cấp huyện, phường, thị trấn trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng, chỉ ra những kết quả đạt được, những tồn tại hạn chế và nguyên nhân của những tồn tại hạn chế; Đề xuất một số giải pháp để đổi mới công tác quản lý ngân sách huyện nhằm nâng cao hiệu quả và hiệu lực quản lý ngân sách nhà nước tại cấp huyện. Tuy nhiên, luận văn đã tập trung vào nghiên cứu sâu về thực trạng quản lý nguồn thu ngân sách nhà nước tại chính quyền cấp huyện đồng thời đưa ra được những giải pháp thiết thực cho việc khai thác, quản lý nguồn thu nhằm đạt hiệu quả cao nhất trên địa bàn tỉnh Lâm Đồng... - Luận văn Thạc sĩ “Quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội” của tác giả Trịnh Thị Hồng Lan, Học viện Hành chính Quốc Gia năm 2015. Luận văn đã đề cập tới các cơ sở khoa học về quản lý ngân sách nhà nước cấp huyện đến việc phân tích thực trạng quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Đông Anh và rút ra những thành công, hạn chế trong quá trình quản lý ngân sách của địa phương, đã tạo ra những căn cứ xác thực cho việc đề ra các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý điều hành NSNN huyện Đông Anh trong thời gian tới. Luận văn tốt nghiệp Trang| 3 Phần mở đầu Đồng thời đề ra những giải pháp thực sự có tính khả thi. - Luận văn Thạc sỹ “Tăng cường quản lý chi thường xuyên NSNN trên địa bàn thị xã Sơn Tây” của tác giả Nguyễn Quang Hán, Trường Đại học Thăng Long năm 2015. Luận văn đã đề cập tới các cơ sở khoa học về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện đến việc phân tích thực trạng quản lý ngân sách nhà nước trên địa bàn thị xã Sơn Tây và rút ra những thành công, hạn chế trong quá trình quản lý ngân sách của địa phương, đã đề ra các giải pháp hoàn thiện công tác quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn thị xã Sơn Tây. Như vậy, các công trình nghiên cứu nêu trên đã đạt được những thành công như sau: Thứ nhất: Đã tổng hợp và khái quát được những cơ sở lý luận chính, nền tảng về ngân sách nhà nước, quản lý ngân sách nhà nước, ngân sách huyện và quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện. Thứ hai: Đã đi vào trình bày và phân tích cũng như đánh giá thực trạng của quản lý ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện, tại một số địa bàn cụ thể, từ đó đưa ra những nhận xét và đánh giá khách quan, sát thực tiễn Thứ ba: đã có những kiến nghị, giải pháp cụ thể cho các địa bàn, đối tượng nghiên cứu, các giải pháp có tính thực tiễn khá cao. Tuy nhiên, đối với quản lý chi thường xuyên ngân sách huyện, cụ thể là đối với huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội trong giai đoạn từ năm 2014 - 2016 cho đến nay thì chưa có công trình nào nghiên cứu. Điều đó cho thấy việc nghiên cứu đề tài này là vấn đề mới, đòi hỏi phải đi sâu nghiên cứu, phân tích để từ đó đưa ra được những giải pháp thiết thực nhằm mục đích quản lý ngân sách cấp huyện đạt được hiệu quả. Trong quá trình nghiên cứu, tác giả sẽ tiếp thu, kế thừa có chọn lọc thành quả nghiên cứu của các công trình đã có và các tài liệu liên quan đến luận văn này. 3. Mục tiêu nghiên cứu 3.1. Mục tiêu chung: Đề xuất giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu cụ thể: Hệ thống hóa cơ sở lý thuyết về NSNN và quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện; Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện tại huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội, chỉ ra những vấn đề còn hạn chế, bất cập trong quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện cùng những nguyên nhân khách quan lẫn chủ quan của tình trạng đó; Luận văn tốt nghiệp Trang| 4 Phần mở đầu Đề xuất các giải pháp và kiến nghị thiết thực và phù hợp với điều kiện của địa phương nhằm hoàn thiện quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện trong tương lai thông qua các giải pháp về cở chế, chính sách, tổ chức thực hiện, tổ chức quản lý… 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện. 4.2. Phạm vi nghiên cứu: -Về không gian: Giới hạn nghiên cứu trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. -Về thời gian: Tập trung chủ yếu vào giai đoạn từ năm 2014-2016, từ những nghiên cứu thực tiễn đó để đề xuất những giải pháp hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước cấp huyện trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. 5. Phương pháp nghiên cứu Đề tài phối hợp nhiều phương pháp nghiên cứu khác nhau (Phương pháp nghiên cứu lý thuyết, Phương pháp phân tích và tổng kết kinh nghiệm) Phân tích và tổng hợp để có được những dữ liệu phản ánh một cách tổng hợp, khách quan và đa chiều về quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước tại huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội. Dữ liệu được thu thập và phân tích những dữ liệu tổng quan về thực trạng quản lý ngân sách huyện Đông Anh nói chung và chi thường xuyên ngân sách huyện nói riêng. Đề tài kết hợp sử dụng các số liệu thống kê từ kết quả của các công trình nghiên cứu khoa học đã được công bố; các số liệu từ các Sở ban ngành của thành phố Hà Nội, các báo cáo của UBND Huyện và các cơ quan có liên quan... Quá trình thu thập và phân tích dữ liệu như sau: - Liên hệ với các tổ chức cung cấp thông tin và tiến hành sao chép dữ liệu. - Thu thập các Bảo cáo của UBND huyện Đông Anh và các đơn vị có liên quan. - Khảo sát đối với một số cán bộ và nhân dân trên địa bàn Huyện (Theo bảng câu hỏi đính kèm) - Rà soát các nguồn thông tin: sách báo, internet. - Kiểm tra tính chính xác, thời sự của dữ liệu thu thập được. - Xử lý và phân tích dữ liệu theo mục tiêu đã xác định. 6. Kết cấu của luận văn Ngoài các trang bìa, mục lục, danh mục bảng biểu, danh mục các sơ đồ, biểu Luận văn tốt nghiệp Trang| 5 Phần mở đầu đồ, hình vẽ, danh mục các từ viết tắt, các phần mở đầu và kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn chia làm 03 chương như sau: Chương 1: Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện và kinh nghiệm thực tế quản lý chi thường xuyên NSNN cấp huyện Chương 2: Thực trạng quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội Chương 3: Giải pháp và kiến nghị hoàn thiện quản lý chi thường xuyên ngân sách nhà nước trên địa bàn huyện Đông Anh, thành phố Hà Nội Luận văn tốt nghiệp Trang| 6 Chương 1. Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên … CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ THUYẾT VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC, QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN VÀ KINH NGHIỆM THỰC TẾ QUẢN LÝ CHI THƯỜNG XUYÊN NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC CẤP HUYỆN 1.1. Tổng quan về Ngân sách nhà nước 1.1.1. Khái niệm ngân sách nhà nước Trong hệ thống tài chính thống nhất ngân sách nhà nước là khâu tài chính tập trung giữ vị trí chủ đạo. Ngân sách nhà nước cũng là khâu tài chính được hình thành sớm nhất, nó ra đời tồn tại và phát triển gắn liền với sự ra đời của hệ thống quản lý nhà nước và sự phát triển của kinh tế hàng hoá tiền tệ. Cho đến nay, thuật ngữ “ngân sách nhà nước” được sử dụng rộng rãi trong đời sống kinh tế huyện hội ở mọi quốc gia. Nhưng quan niệm về ngân sách nhà nước lại chưa thống nhất. Trên thực tế, người ta đã đưa ra nhiều định nghĩa về ngân sách nhà nước không giống nhau tuỳ theo quan điểm của người định nghĩa thuộc các trường phái kinh tế khác nhau hoặc tuỳ theo mục đích nghiên cứu khác nhau. Theo từ điển Bách Khoa Toàn Thư của Liên Xô (cũ) (1971) cho rằng: “Ngân sách là bảng liệt kê các khoản thu và chi bằng tiền của Nhà nước trong một giai đoạn nhất định; là mọi kế hoạch thu chi bằng tiền của bất kỳ một xí nghiệp, cơ quan hoặc cá nhân nào trong một giai đoạn nhất định”. Từ điển Bách Khoa Toàn Thư về kinh tế của Pháp định nghĩa: “Ngân sách là văn kiện được Nghị viện hoặc Hội đồng thảo luận và phê chuẩn mà trong đó, các nghiệp vụ tài chính (thu, chi) của một tổ chức công (Nhà nước, chính quyền, địa phương, đơn vị công hoặc tư (doanh nghiệp, hiệp hội.…) được dự kiến và cho phép”. Từ điển Kinh tế thị trường của Trung Quốc định nghĩa: “Ngân sách nhà nước là kế hoạch thu chi tài chính hàng năm của nhà nước được xét duyệt theo trình tự pháp định”. Theo Luật Ngân sách nhà nước đã được Quốc hội nước Cộng hòa huyện hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ hai thông qua ngày 16/12/2002 có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2004, thì: "Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định và được thực hiện trong một năm để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước". Theo Luật Ngân sách nhà nước số 83/2015/QH13 đã được Quốc hội nước Cộng hòa huyện hội chủ nghĩa Việt Nam khóa XI, kỳ họp thứ hai thông qua ngày Luận văn tốt nghiệp Trang| 7 Chương 1. Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên … 25/6/2015 có hiệu lực thi hành từ năm ngân sách 2017 “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”. Như vậy, định nghĩa về NSNN như trong Luật ngân sách nhà nước đã nhìn nhận NSNN một cách toàn diện theo nhiều góc độ khác nhau. Năm ngân sách (còn được gọi là niên độ ngân sách hay năm tài chính hoặc tài khóa), mà trong đó, dự toán thu, chi tài chính của Nhà nước đã được phê chuẩn của quốc hội có hiệu lực thi hành. Hiện nay, ở tất cả các nước, năm ngân sách đều có thời hạn bằng một năm dương lịch, nhưng thời điểm bắt đầu và kết thúc năm ngân sách ở mỗi nước một khác. Đa số các nước, năm ngân sách trùng với năm dương lịch tức là bắt đầu từ 01/01 kết thúc vào 31/12, như: Pháp, Bỉ, Hà Lan, Trung Quốc, Lào, Triều Tiên, Malaisia, Philippin,… Ở một số nước khác, thời điểm bắt đầu và kết thúc năm ngân sách thường rơi vào tháng 3, như: Apganixtan (bắt đầu 21/3 năm trước và kết thúc vào 20/3 năm sau), tháng 4, như: Anh, Nhật, Canada, Hongkong, Ấn Độ, Inđônêxia, Singapore (bắt đầu 01/4 năm trước và kết thúc vào 31/3 năm sau),… Việc quy định năm ngân sách hoàn toàn là ý định chủ quan của nhà nước. Tuy nhiên, ý định này cũng bắt nguồn từ những yếu tố tác động khác nhau, trong đó có 2 yêu cầu cơ bản là: - Đặc điểm hoạt động của nền kinh tế có liên quan tới nguồn thu của NSNN. - Đặc điểm hoạt động của cơ quan lập pháp (các kỳ họp của Quốc hội hoặc Nghị viện để phê chuẩn NSNN). Ở nước ta, năm ngân sách bắt đầu từ 01/01 và kết thúc vào 31/12 hàng năm. Điều này phù hợp với các kỳ họp của Quốc hội. Mặc dù biểu hiện của NSNN rất đa dạng và phong phú, nhưng về thực chất chúng đều phản ánh các nội dung cơ bản là: - NSNN hoạt động trong lĩnh vực phân phối các nguồn tài chính, vì vậy nó thể hiện các mối quan hệ về lợi ích kinh tế giữa Nhà nước và huyện hội. - Nhà nước quản lý ngân sách, mọi khoản thu và chi tài chính của Nhà nước đều do nhà nước quyết định, nhằm mục đích phục vụ yêu cầu thực hiện các chức năng của Nhà nước. Những nội dung trên cũng chính là những mặt, những mối liên hệ quyết định sự phát sinh, phát triển của NSNN. Do đó, bản chất của NSNN qua nghiên cứu các quy định, tham khảo các tài liệu nghiên cứu và thực tế có thể kết luận như sau: Bản chất NSNN là hệ thống các mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước và huyện Luận văn tốt nghiệp Trang| 8 Chương 1. Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên … hội phát sinh trong quá trình nhà nước huy động và sử dụng các nguồn tài chính đảm bảo yêu cầu thực hiện các chức năng quản lý và điều hành nền kinh tế huyện hội của mình. NSNN không tách rời nhà nước. Một Nhà nước ra đời trước hết cần phải có nguồn tài chính để chi tiêu cho mục đích bảo vệ sự tồn tại ngày càng vững chắc của mình. Đó là các khoản chi cho các nhu cầu nhằm thực hiện các chức năng của nhà nước như chi cho nhu cầu văn hoá giáo dục đào tạo, y tế, phúc lợi huyện hội, trợ cấp huyện hội, chi cho đầu tư xây dựng cơ bản hệ thống kết cấu hạ tầng, chi phí phát triển sản xuất… NSNN ra đời đã tập hợp và cân đối thu chi của nhà nước, bắt buộc các khoản thu phải theo luật định và các khoản chi phải theo tiêu chuẩn định mức, đúng dự toán. Nhiệm vụ của NSNN là huy động nguồn thu, bảo đảm nhu cầu chỉ tiêu của nhà nước. Qua đó bản chất của ngân sách nhà nước được thể hiện là: - Huy động nguồn tài chính và đảm bảo các nhu cầu chi tiêu theo dự toán của Nhà nước. - Thực hiện cân đối giữa các khoản thu và các khoản chi (bằng tiền) của Nhà nước. 1.1.2. Chức năng ngân sách nhà nước Một là, chức năng phân phối NSNN. Bộ máy Nhà nước muốn thực hiện được sự hoạt động của mình một cách bình thường và ổn định để thực hiện tốt các chức năng, nhiệm vụ là quản lý mọi mặt của đời sống huyện hội của một quốc gia thì nhất thiết phải có nguồn NSNN đảm bảo. Với quyền lực tối cao của mình, Nhà nước sử dụng các công cụ, các biện pháp bắt buộc các thành viên trong huyện hội cung cấp cho mình các nguồn lực tài chính cần thiết. Nhưng cơ sở để hình thành nguồn lực tài chính đó là từ sự phát triển kinh tế, phát triển sản xuất kinh doanh. Vì vậy, muốn động viên được nguồn thu NSNN ngày càng tăng và có hiệu quả thì nền kinh tế nói chung, sản xuất kinh doanh nói riêng phải được phát triển với tốc độ nhanh, bền vững và có hiệu quả cao. Vì vậy, Nhà nước trong quá trình quản lý kinh tế - huyện hội phải nắm được quy luật kinh tế và tôn trọng các quy luật kinh tế khách quan. Đồng thời phải bảo đảm hài hoà các quan hệ lợi ích của các chủ thể của nền kinh tế. Một NSNN vững mạnh là một ngân sách mà cơ chế phân phối của nó đảm bảo được sự cân đối trên cơ sở khuyến khích phát triển sản xuất kinh doanh nuôi dưỡng nguồn thu, trên cơ sở đó tăng được thu để đáp ứng nhu cầu chi tiêu của Nhà nước ngày càng tăng lên. Mặt khác, một NSNN vững mạnh còn phải thể hiện việc phân phối và quản lý chi đúng đắn, hợp lý và hiệu quả. Nhà nước sử dụng khối lượng tài chính từ nguồn Luận văn tốt nghiệp Trang| 9 Chương 1. Cơ sở lý thuyết về ngân sách nhà nước, quản lý chi thường xuyên … NSNN để chi tiêu vào mục đích phát triển kinh tế - huyện hội và chi tiêu cho sự hoạt động của bộ máy Nhà nước. Như vậy, chức năng của NSNN, ngoài việc động viên nguồn thu thì còn phải thực hiện quản lý và phân phối chi tiêu sao cho có hiệu quả. Đó cũng là một tất yếu khách quan. Từ sự phân tích trên đây, ta có thể hiểu được bản chất của NSNN - đó là hệ thống các mối quan hệ kinh tế giữa Nhà nước với các thành viên trong huyện hội, phát sinh trong quá trình Nhà nước huy động và sử dụng các nguồn lực tài chính nhằm đảm bảo yêu cầu thực hiện trong các chức năng quản lý và điều hành nền kinh tế - huyện hội của Nhà nước. Hoạt động của NSNN luôn luôn gắn liền với thực hiện các chức năng của Nhà nước. Hai là, chức năng giám đốc quá trình huy động các nguồn thu và thực hiện các khoản chi tiêu. Thực hiện chức năng này, Nhà nước thông qua NSNN để biết được nguồn thu - chi nào là cơ bản của từng thời kỳ, từng giai đoạn và do đó có những giải pháp để làm tốt thu - chi. Nhà nước định ra cơ cấu thu- chi hợp lý ; theo dõi các phát sinh và những nhân tố ảnh hưởng đến thu- chi... Tóm lại, NSNN có hai chức năng cơ bản- chức năng phân phối và chức năng giám đốc. NSNN không thể cân đối được nếu như không thực hiện đầy đủ hai chức năng đó, bởi vì: nếu không có sự giám đốc trong việc động viên khai thác hợp lý các nguồn thu và do đó sẽ dẫn đến tình trạng thất thu dưới nhiều hình thức. Nếu không thực hiện tốt chức năng phân phối thì cũng không thể động viên được nguồn thu cho NSNN. Chức năng phân phối và chức năng giám đốc của NSNN đều có vị trí và tầm quan trọng của nó. Do đó, cần phải coi trọng cả hai chức năng đó và tổ chức chỉ đạo để các cơ quan chức năng thực hiện tốt hai chức năng đó của NSNN. 1.1.3. Vai trò của ngân sách nhà nước 1.1.3.1 Vai trò huy động các nguồn tài chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu và thực hiện sự cân đối thu, chi tài chính của Nhà nước Bất cứ một mô hình kinh tế nào, Nhà nước muốn tồn tại và thực hiện được các chức năng, nhiệm vụ của mình, đòi hỏi phải có nguồn tài chính để thỏa mãn các nhu cầu chi tiêu đã xác định. Trải qua các giai đoạn lịch sử NSNN đã thực sự trở thành công cụ huy động các nguồn lực tài chính để đảm bảo nhu cầu chi tiêu của Nhà nước, do đó vai trò này còn được gọi là vai trò truyền thống của NSNN. Mặt khác, thu - chi của NSNN phải được xác lập trên nguyên tắc cân đối nhằm đảm bảo một ngân sách lành mạnh. Để thực hiện cân đối thu, chi NSNN cần quan tâm tới ba vấn đề sau: Luận văn tốt nghiệp Trang| 10