Tài liệu Giải pháp hoàn thiện kế toán huy động vốn tại chi nhánh ngân hàng nhđt&pt (bidv) nghệ an

Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng Lời nói đầu 1. Tính cấp thiết của đề tài. Hội nhập kinh tế quốc tế với việc gia nhập WTO của nước ta sẽ thúc đẩy cạnh tranh và kỷ luật thị trường trong hoạt động ngân hàng. Các ngân hàng sẽ phải hoạt động theo nguyên tắc thị trường. Cạnh tranh giữa các ngân hàng không những thúc đẩy hiệu quả trong huy động, phân bổ các nguồn vốn mà còn tăng cường hiệu quả trong kinh doanh của mỗi ngân hàng. Khả năng cạnh tranh giữa các ngân hàng sẽ được nâng cao bởi cơ hội liên kết, hợp tác với các đối tác nước ngoài trong chuyển giao công nghệ, phát triển sản phẩm và khai thác thị trường. Hội nhập quốc tế tạo ra nhiều cơ hội kinh doanh do mở rộng khả năng tiếp cận của các ngân hàng đối với các khu vực thị trường mới, các nhóm khách hàng có mức độ rủi ro thấp. Các ngân hàng trong nước có khả năng huy động các nguồn vốn từ thị trường tài chính quốc tế và sử dụng vốn có hiệu quả hơn để giảm thiểu rủi ro và các chi phí cơ hội. Nguồn vốn trên thị trường tài chính trong nước trở nên sẵn có hơn và được phân bổ hiệu quả không chỉ do nguồn vốn quốc tế mà còn do tăng khả năng huy động các nguồn tiết kiệm nội địa nhờ tác động của tự do hoá tài chính và đầu tư. Tuy nhiên, việc gia nhập WTO đồng nghĩa với sự gia tăng áp lực cạnh tranh từ phía các ngân hàng nước ngoài với năng lực tài chính tốt hơn, công nghệ, trình độ quản lý và hệ thống sản phẩm đa dạng, có chất lượng cao hơn và có thể đáp ứng nhu cầu đa dạng của khách hàng. Bên cạnh đó, do xuất phát điểm và trình độ phát triển của ngành ngân hàng nước ta còn thấp, cả về công nghệ, trình độ tổ chức, quản lý và chuyên môn nghiệp vụ. Tốc độ mở cửa nền kinh tế còn chậm, khả năng huy động vốn trong nội bộ nền kinh tế còn thấp, nhất là vốn trung dài hạn và tiết kiệm nội địa, hầu hết các ngân hàng chưa có chiến lược kinh doanh hợp lý để có thể vươn ra trên thị trường quốc tế. Nguyền Thị Thuý Hiền 1 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng Vốn là một trong những nhân tố quan trọng trong quá trình hội nhập kinh tế thế giới. Các ngân hàng phải có chiến lược huy động vốn sao cho có hiệu quả đáp ứng nhu cầu ngày càng lớn của nền kinh tế. Và kế toán huy động vốn cũng đóng vai trò khá quan trọng để làm sao cho vốn huy động được an toàn, tránh mất mát tài sản của ngân hàng, quan tâm đến lợi ích của khách hàng và đảm bảo được tính cạnh tranh giữa các ngân hàng . Với kiến thức được học tại trường cũng như thu thập được trong quá trình thực tập tại chi nhánh ngân hàng Đầu Tư và Phát Triển Nghệ An em đã mạnh dạn chọn đề tài: "Giải pháp hoàn thiện kế toán huy động vốn tại chi nhánh NH Đầu Tư và Phát Triển Nghệ An" làm khoá luận tốt nghiệp của mình. 2. Mục đích nghiên cứu của đề tài. - Khoá luận trình bày cơ sở lý luận về huy động vốn và kế toán huy động vốn của ngân hàng thương mại. - Phân tích thực trạng công tác kế toán huy động vốn tại chi nhánh NH ĐT và PT Nghệ An, để từ đó đưa ra một số giải pháp và kiến nghị nhằm nâng cao hiệu quả công tác kế toán huy động vốn tại chi nhánh. 3. Phương pháp nghiên cứu. Khoá luận sử dụng phương pháp so sánh, phân tích, tổng hợp, luận giải, thống kê. 4. Phạm vi nghiên cứu. Khoá luận tập trung nghiên cứu thực trạng kế toán huy động vốn tại chi nhánh NHĐT&PT Nghệ An. Số liệu chủ yếu là năm 2005, năm 2006, năm 2007. 5. Kết cấu của khoá luận. Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, khoá luận gồm 3 chương: Chương 1: Khái quát chung về huy động vốn và kế toán huy động vốn tại ngân hàng thương mại. Chương 2: Thực trạng kế toán huy động vốn tại chi nhánh NHĐT&PT Nghệ An. Nguyền Thị Thuý Hiền 2 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng Chương 3: Giải pháp và kiến nghị nhằm hoàn thiện công tác kế toán huy động vốn tại chi nhánh NHĐT&PT Nghệ An. Nguyền Thị Thuý Hiền 3 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng Chương 1: Khái quát chung về huy động vốn và kế toán huy động vốn tại NHTM. 1.1.VHĐ và vai trò của VHĐ trong hoạt động kinh doanh của NHTM. 1.1.1. Khái niệm và các hình thức HĐV của NHTM. 1.1.1.1 khái niệm VHĐ "VHĐ là những giá trị tiền tệ mà ngân hàng huy động được từ các tổ chức kinh tế và cá nhân trong xã hội thông qua quá trình thực hiện các nghiệp vụ tín dụng, thanh toán, các nghiệp vụ kinh doanh khác và được dùng làm vốn để kinh doanh." Bản chất của VHĐ là tài sản thuộc các chủ sở hữu khác nhau. Ngân hàng chỉ có quyền sử dụng và có trách nhiệm hoàn trả đúng hạn cả gốc và lãi khi đến kỳ hạn (tiền gửi có kỳ hạn) hoặc khi họ có nhu cầu rút vốn (tiền gửi có kỳ hạn). VHĐ luôn biến động, nên ngân hàng không được phép sử dụng hết số vốn đó vào kinh doanh mà phải dự trữ với một tỷ lệ hợp lý để đảm bảo khả năng thanh toán. Muốn làm ngân hàng cần phải có vốn riêng. Tuy số vốn riêng đó chỉ là một tỷ lệ nhỏ so với số tiền mà ngân hàng cho vay. Số vốn riêng của ngân hàng thường chỉ để mua sắm, trang bị trụ sở ngân hàng. Trong thực tế, số tiền mà ngân hàng cho vay có nguồn gốc từ tiền gửi của khách hàng. Do đó, HĐV là hoạt động chủ yếu và thường xuyên của NHTM, là mối quan tâm chính của các ngân hàng. Về mặt hình thức, NHTM có nhiều cách HĐV khác nhau, chẳng hạn như huy động tiền gửi thanh toán, huy động tiền gửi tiết kiệm của dân cư, phát hành kỳ phiếu, trái phiếu… 0. 1.1.1.2. Các hình thức HĐV của NHTM. a. HĐV qua tài khoản tiền gửi Nguyền Thị Thuý Hiền 4 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng Tiền gửi tại ngân hàng bao gồm tiền gửi có kỳ hạn và tiền gửi không kỳ hạn. * Tiền gửi không kỳ hạn. Đây là khoản tiền gửi mà người gửi có thể rút ra sử dụng bất cứ lúc nào và ngân hàng phải thoả mãn yêu cầu đó của khách hàng. Tiền gửi không kỳ hạn có lãi suất thấp và bao gồm hai loại:  Tiền gửi thanh toán: Về mặt pháp lý, khi gửi tiền không kỳ hạn theo tài khoản thanh toán thể hiện một hợp đồng mặc nhiên giữa khách hàng và ngân hàng. Trong đó, ngân hàng phải có trách nhiệm thực hiện các khoản chi trả cho khách hàng một cách kịp thời và chính xác. Tài khoản sử dụng cho tiền gửi thanh toán được gọi là tài khoản giao dịch hay tài khoản séc vì rằng phần lớn các khoản giao dịch thông qua tài khoản này được thực hiện bằng séc. Đối với loại tiền gửi này, mục đích gửi là nhằm đảm bảo an toàn về tài sản và thực hiện các khoản chi trả trong hoạt động sản xuất kinh doanh và tiêu dùng. Khách hàng không có ý định để giành hoặc không chú trọng đến tiền lãi. Khách hàng chỉ muốn đổi hình thức tiền tệ này bằng một hình thức tiền tệ khác và thích thanh toán bằng séc hơn là dùng tiền mặt. Khả năng tiện lợi của tiền gửi không kỳ hạn trong thanh toán phụ thuộc vào mạng lưới tổ chức và hoạt động của NHTM đã phát hành ra nó. ở Việt Nam, tài khoản tiền gửi thanh toán được chia làm hai loại: - Tài khoản thanh toán dùng cho các doanh nghiệp: Tài khoản này không được hưởng lãi trực tiếp mà người gửi chỉ hưởng lãi gián tiếp thông qua các dịch vụ miễn phí của ngân hàng. - Tài khoản thanh toán dùng cho cá nhân: Tài khoản này được ngân hàng trả lãi nhưng lãi suất áp dụng cho loại tiền gửi này thấp hơn lãi suất tiền gửi định kỳ.  Tiền gửi không kỳ hạn thuần tuý: Nguyền Thị Thuý Hiền 5 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng Đây là loại tiền gửi thể hiện khoản tiền tạm thời nhàn rỗi của khách hàng, họ gửi tiền vào ngân hàng không mang tính chất phục vụ thanh toán mà nhằm mục đích an toàn tài sản. Khi cần khách hàng có thể đến ngân hàng rút ra để chi tiêu. * Tiền gửi có kỳ hạn. Đây là loại tiền gửi có sự thoả thuận về thời gian rút tiền giữa khách hàng và ngân hàng. Theo nguyên tắc, đối với loại tài khoản này, khách hàng chỉ được rút tiền khi đáo hạn. Khác với tài khoản thanh toán, tiền gửi có kỳ hạn là tiền tạm thời nhàn rỗi hoặc là tiền để giành của cá nhân. Vì vậy, mục đích gửi tiền vào ngân hàng là nhằm tìm kiếm lợi tức. Đối với các ngân hàng, tiền gửi có kỳ hạn là nguồn vốn tương đối ổn định trong kinh doanh, do đó lãi suất mà các ngân hàng chi trả cho loại tiền gửi này cao hơn lãi suất chi trả cho tiền gửi thanh toán. Chính vì vậy, các NHTM luôn tìm cách đa dạng hoá loại tiền gửi này bằng cách áp dụng nhiều kỳ hạn với mức lãi suất khác nhau nhằm đáp ứng nhu cầu của mọi khách hàng. Và để khuyến khích khách hàng gửi tiền kỳ hạn dài, ngân hàng thường áp dụng nguyên tắc kỳ hạn càng dài, lãi suất càng cao. Tiền gửi có kỳ hạn có thể áp dụng lãi suất cố định hoặc thả nổi. Nếu áp dụng lãi suất thả nổi thì lấy lãi suất liên ngân hàng làm cơ sở cho việc xác định lãi suất. Hiện nay, các NHTM Việt Nam đang áp dụng hai loại tiền gửi định kỳ đó là tiền gửi định kỳ theo tài khoản và tiền gửi định kỳ dưới hình thức phát hành kỳ phiếu ngân hàng. b.HĐV qua tiền gửi tiết kiệm. Xét về mặt bản chất, đây là một phần thu nhập của cá nhân, người lao động chưa sử dụng cho tiêu dùng. Họ gửi tiền vào ngân hàng với mục đích tích luỹ tiền một cách an toàn và hưởng một phần lãi từ số tiền đó. Tiền gửi tiết kiệm là một dạng đặc biệt để tích luỹ tiền tệ trong lĩnh vực tiêu dùng cá nhân. Nguyền Thị Thuý Hiền 6 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng Tiền gửi tiết kiệm được coi là công cụ HĐV truyền thống của NHTM. Vốn huy động từ các tài khoản tiết kiệm thường chiếm một tỷ trọng đáng kể trong tiền gửi ngân hàng. TGTK bao gồm TGTK không kỳ hạn và TGTK có kỳ hạn. * TGTK không kỳ hạn là khoản tiền gửi có thể rút ra bất cứ lúc nào song không được sử dụng các công cụ thanh toán để chi trả cho người khác. Tuy nhiên, số dư tài khoản này thường không lớn nhưng ít biến động. Chính vì vậy, đối với loại tiền gửi này, các NHTM thường phải trả lãi suất cao hơn so với tiền gửi thanh toán. Đó là điều kiện để các NHTM có thể dễ dàng huy động số vốn này. * TGTK có kỳ hạn là khoản tiền có sự thoả thuận về thời hạn gửi và rút tiền, có mức lãi suất cao hơn so với tiền gửi không kỳ hạn. Khách hàng chỉ được rút tiền ra khi đến hạn. TGTK có nhiều kỳ hạn khác nhau, thường là 3 tháng, 6 tháng, 12 tháng. Tuy nhiên, để tăng sức cạnh tranh trong thu hút tiền gửi, ngân hàng vẫn cho phép khách hàng rút tiền trước hạn và khách hàng chỉ được hưởng lãi suất không vượt quá lãi suất tiền gửi tiết kiệm không kỳ hạn. Tiền gửi là nguồn vốn lớn nhất của NHTM. Việc duy trì và mở rộng tiền gửi có ý nghĩa đặc biệt quan trọng trong việc mở rộng kinh doanh và gia tăng lợi nhuận của ngân hàng. Vì lý do đó, các ngân hàng đã tập trung nỗ lực trong việc khai thác mọi nguồn vốn nhàn rỗi trong xã hội. c. HĐV qua việc phát hành GTCG. Các GTCG là các công cụ nợ do ngân hàng phát hành để huy động vốn trên thị trường. Nguồn vốn này tương đối ổn định để sử dụng cho mục đích nào đó. Các GTCG do NHTM phát hành gồm kỳ phiếu, trái phiếu, chứng chỉ tiền gửi có mệnh giá. Chứng chỉ tiền gửi là phiếu nợ ngắn hạn với mệnh giá quy định; trái phiếu là loại phiếu nợ trung và dài hạn. Cả hai loại phiếu nợ này đều do NHTM phát hành từng đợt. Mỗi lần phát hành phải được phép của NHNN hoặc Uỷ ban chứng khoán quốc gia. Nguyền Thị Thuý Hiền 7 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng Huy động vốn dưới hình thức phát hành chứng chỉ tiền gửi, trái phiếu ngân hàng, các NHTM phải trả lãi suất cao hơn so với lãi suất tiền gửi huy động. Nghiệp vụ này chỉ được tiến hành khi ngân hàng thiếu vốn mà vốn tự có hoặc vốn huy động tiền gửi không đủ. Như vậy, khi thực hiện HĐV dưới hình thức này, các ngân hàng phải căn cứ vào đầu ra để quyết định về khối lượng huy động, mức lãi suất, thời hạn, phương pháp huy động. Vốn này chỉ huy động trong một thời gian nhất định và khi đã huy động đủ khối lượng vốn theo dự kiến thì ngân hàng sẽ dừng việc bán kỳ phiếu, trái phiếu. Để đạt được hiệu quả trong công tác HĐV, ngân hàng phải có chiến lược thích hợp, phù hợp với khả năng, mục tiêu chiến lược kinh doanh của mình. Các ngân hàng cần nghiên cứu kỹ các hình thức huy động vốn để tìm ra những biện pháp hợp lý nhằm thu hút được nhiều nhất nguồn vốn trong xã hội. ở nước ta, những năm gần đây, đặc biệt là trong năm 2006, vốn huy động của các NHTM có tốc độ tăng trưởng cao. Theo số liệu thống kê cho thấy, tính đến hết tháng 12/2006, ước tính tổng nguồn vốn huy động của các NHTM và TCTD trên địa bàn Hà Nội đạt 231799 tỷ đồng, tăng 32,3% so với cuối năm 2005, mức tăng trưởng cao nhất kể từ năm 2001 đến nay; số dư nguồn vốn huy động từ dân cư tăng tới31,8%. Cũng tính đến hết năm 2006, trên địa bàn thành phố Hồ Chí Minh, tổng nguồn vốn huy động của các NHTM và TCTD ước tính đạt 259705 tỷ đồng, tăng 37,5% so với cuối năm 2005, tăng gấp hơn 1,5 lần so với mức dự kiến từ đầu năm, đạt mức tăng trưởng cao nhất từ trước đến nay. Như vậy, cuối năm 2006 tổng số dư vốn huy động chỉ ở riêng hai thành phố nói trên sẽ bằng số dư vốn huy động của các NHTM và TCTD trong cả nước cách đây hơn một năm. 1.1.2. Vai trò của VHĐ. Nguồn vốn huy động có một số đặc điểm sau: Nguyền Thị Thuý Hiền 8 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng Thứ nhất, đó là nguồn vốn huy động chủ yếu, chiếm tỷ trọng lớn trong tổng nguồn vốn của ngân hàng. Ngân hàng vừa là người "cung cấp" đồng vốn, vừa là người "tiêu thụ" đồng vốn của khách hàng. Theo thống kê, nguồn vốn huy động chiếm khoảng 80% - 85% tổng nguồn vốn và ngân hàng hoạt động chủ yếu dựa vào nguồn vốn huy động này. Thứ hai, với nguồn vốn này ngân hàng sẽ chủ động hơn về thời gian và khối lượng vốn cần huy động. Khi ngân hàng cần vốn cho hoạt động kinh doanh của mình, thông qua chính sách lãi suất và nhiều biện pháp khác như quảng cáo, khuyến mại…ngân hàng sẽ huy động được nguồn vốn theo mục đích của mình với thời hạn đã được xác định trước, có thể là ngắn hạn, dài hạn tuỳ theo nhu cầu cấp bách của ngân hàng. Ngân hàng sẽ chủ động hơn trong việc xác định chi phí trả lãi. Hơn thế, do việc chủ động trong nguồn vốn đầu vào nên ngân hàng cũng sẽ chủ động trong đầu ra của mình. Hoạt động cho vay của ngân hàng phải đảm bảo sự cân xứng trong cấu trúc kỳ hạn giữa nguồn vốn và sử dụng vốn. Ngân hàng chủ động trong việc đưa ra lãi suất huy động thì sẽ chủ động đưa ra lãi suất cho vay để đảm bảo ngân hàng có lãi. Thứ ba, đây là nguồn vốn có chất lượng, có chi phí ổn định. Chi phí của ngân hàng cho nghiệp vụ huy động vốn chính là chi phí trả lãi. Lãi suất huy động thường ổn định và chỉ dao động chút ít nếu thị trường có nhiều biến động lớn. Trong kỳ hạn đã xác định trước của nguồn vốn thì chi phí trả lãi là cố định hàng tháng. Với đặc điểm như vậy, ta thấy VHĐ đóng vai trò quan trọng đối với mọi hoạt động kinh doanh của NHTM. Nó sẽ cho phép ngân hàng thực hiện các nghiệp vụ của mình như cho vay, đầu tư, …và thu lợi nhuận. Nói cách khác, nguồn vốn này quyết định đến việc mở rộng hay thu hẹp khối lượng tín dụng - là mảng kinh doanh chủ yếu mang lại lợi nhuận cho ngân hàng. NHTM với chức năng tập trung vốn và phân phối lại nhu cầu của nền kinh tế, sẽ mở rộng được các hoạt động kinh doanh, đa dạng hoá sản phẩm, Nguyền Thị Thuý Hiền 9 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng các loại hình dịch vụ, không bỏ lỡ cơ hội đầu tư, giảm thiểu rủi ro, tạo dựng uy tín cho mình thông qua nguồn VHĐ dồi dào. Các ngân hàng thực hiện cho vay, thanh toán, đầu tư và một số nghiệp vụ khác chủ yếu dựa trên nguồn vốn huy động được. Chính vì vậy, khi quyết định cấp một khoản tín dụng, tiến hành một kế hoạch đầu tư hay giản đơn chỉ là mua sắm một trang thiết bị phục vụ cho hoạt động kinh doanh, các ngân hàng đều phải xem xét trên cơ sở cân đối giữa việc mở rộng tài sản đó với khả năng đáp ứng của nguồn vốn. Ngoài ra, nguồn vốn huy động lớn sẽ góp phần đảm bảo uy tín và tăng cường năng lực cạnh tranh của ngân hàng trên thị trường. Với những vai trò hết sức quan trọng như vậy, các ngân hàng luôn tìm cách đưa ra những chính sách quản lý nguồn vốn từ khâu nhận vốn từ người gửi tiền đến việc sử dụng nguồn vốn đó một cách hiệu quả. Bên cạnh đó, các nhà quản trị ngân hàng cũng luôn tìm cách đổi mới, hoàn thiện chúng cho phù hợp với tình hình chung của nền kinh tế. Đó là một trong những điều kiện tiên quyết để đưa ngân hàng đến thành công. 1.2. Các nhân tố ảnh hưởng đến hiệu quả huy động vốn. Môi trường kinh doanh là yếu tố tác động đến hiệu quả hoạt động của mỗi ngân hàng. Để có thể tồn tại và phát triển, các ngân hàng cần phải thích nghi với những biến đổi của môi trường kinh doanh. Nó bao gồm rất nhiều yểu tố đan xen và ảnh hưởng lẫn nhau. Hoạt động kinh doanh của ngân hàng vừa chịu ảnh hưởng của các yếu tố đó đồng thời cũng tác động trở lại môi trường kinh doanh. Công tác huy động vốn là một trong những hoạt động cơ bản của ngân hàng, nó cũng chịu ảnh hưởng của những nhân tố đó và tựu chung lại đó là hai nhóm nhân tố: nhóm nhân tố mang tính khách quan và nhóm nhân tố mang tính chủ quan. a. Nhân tố khách quan. * Hành lang pháp lý. Nguyền Thị Thuý Hiền 10 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng Hành lang pháp lý được xây dựng chủ yếu để bảo vệ lợi ích và bảo quản tài sản của toàn xã hội. Một hành lang pháp lý hoàn chỉnh hay thiếu hoàn chỉnh có tác động trực tiếp đến hoạt động ngân hàng nói chung và hoạt động huy động vốn nói riêng. Những bộ luật điều chỉnh trực tiếp tới hoạt động huy động vốn của NHTM là luật TCTD, Luật NHNN…, những luật này quy định tỷ lệ huy động vốn của ngân hàng so với vốn tự có, quy định việc phát hành kỳ phiếu, trái phiếu…Ngoài ra còn có những bộ luật tác động gián tiếp đến hoạt động ngân hàng như luật đầu tư nước ngoài… Bên cạnh những bộ luật đó thì chính sách tiền tệ quốc gia cũng ảnh hưởng rất lớn đến hoạt động huy động vốn của các NHTM. Trước hết thể hiện ở mục tiêu của chính sách tiền tệ. Tuỳ thuộc vào mục tiêu của chính sách tiền tệ trong từng thời kỳ mà sự ảnh hưởng của nó đến hiệu quả huy động vốn là khác nhau. Chẳng hạn, khi nền kinh tế lạm phát cao, NHNN thực hiện chính sách tiền tệ thắt chặt bằng cách tăng lãi suất tiền gửi để thu hút tiền ngoài xã hội thì lúc đó ngân hàng sẽ huy động vốn dễ dàng hơn và ngược lại, khi nhà nước có chính sách khuyến khích đầu tư, mở rộng sản xuất thì ngân hàng khó huy động vốn hơn vì người có tiền nhàn rỗi, họ bỏ tiền vào sản xuất có lợi hơn gửi ngân hàng. Ngoài ra, hiệu quả huy động vốn còn tuỳ thuộc vào chính sách đầu tư của nhà nước. Chính sách đầu tư của nhà nước hợp lý hay không hợp lý đều ảnh hưởng đến chính sách huy động vốn của ngân hàng. Bởi vì trên thực tế những chính sách này sẽ ảnh hưởng trực tiếp tới môi trường kinh doanh không chỉ đối với khách hàng mà cả đối với ngân hàng. * Tình hình kinh tế - chính trị - xã hội. Tình hình kinh tế - xã hội ổn định hay không ổn định sẽ có tác động mạnh mẽ tới nền kinh tế nói chung mà hoạt động ngân hàng nói riêng. Nền kinh tế đang ở thời kỳ tăng trưởng, sản xuất phát triển tạo điều kiện tích luỹ nhiều hơn nên sẽ tăng khả năng huy động vốn của ngân hàng. Trái lại, khi nền kinh tế suy thoái, sản xuất bị kìm hãm, lạm phát gia tăng làm cho môi trường Nguyền Thị Thuý Hiền 11 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng đầu tư của ngân hàng bị thu hẹp lại do các doanh nghiệp làm ăn thua lỗ, do đó việc huy động vốn của ngân hàng cũng sẽ gặp khó khăn. Như vậy, sự biến động của nền kinh tế là mang tính chất chu kỳ nên ngân hàng cần có kế hoạch về vốn và sử dụng vốn hợp lý. Tình hình chính trị của mỗi quốc gia cũng có ảnh hưởng lớn tới mọi lĩnh vực của đất nước trong đó có cả hoạt động của ngân hàng. Khi nền chính trị ổn định thì người dân mới có sự tin tưởng vào hệ thống tài chính và khi đó họ mới gửi khoản tiền nhàn rỗi của mình vào ngân hàng. Ngược lại, khi chính trị không ổn định, đất nước bị khủng hoảng hay có chiến tranh thì ngân hàng sẽ khó khăn hơn trong việc huy động vốn. * Tâm lý, thói quen tiêu dùng của người gửi tiền. Thói quen tiêu dùng ảnh hưởng rất lớn đến nghiệp vụ tạo vốn của ngân hàng. Nếu ở những vùng dân cư quen sử dụng tiền nhàn rỗi dưới hình thức cất trữ thì việc huy động vốn của ngân hàng cũng sẽ gặp khó khăn. Ngược lại, nếu người dân thích sử dụng các hình thức thanh toán qua ngân hàng thì cơ hội huy động vốn của ngân hàng sẽ tăng lên. Bên cạnh đó, yếu tố tâm lý cũng ảnh hưởng đến sự biến động ra vào của các nguồn tiền. Tâm lý tin tưởng vào tương lai của ngân hàng có tác dụng làm ổn định lượng tiền gửi vào và rút ra. Còn trong điều kiện nền kinh tế mất ổn định hoặc có tin đồn thất thiệt sẽ gây ra tâm lý hoang mang, lo lắng dẫn đến hiện tượng rút tiền hàng loạt. Do đó, các ngân hàng phải nắm bắt được các yếu tố tâm lý của người dân, từ đó đưa ra các hình thức huy động phù hợp để thu hút được nguồn tiền nhàn rỗi phục vụ cho nhu cầu của nền kinh tế. * Sự cạnh tranh của các ngân hàng khác. Hệ thống ngân hàng trên toàn thế giới ngày càng lớn mạnh với sự ra đời của hàng loạt các ngân hàng mới và xu thế toàn cầu hoá nền tài chính quốc tế. Tuy nhiên, cùng với sự gia tăng của các ngân hàng và sự tham gia vào lĩnh vực ngân hàng của các tổ chức tài chính phi ngân hàng đã tạo ra một sức ép cạnh tranh ngày càng mạnh mẽ, đặc biệt là trong hoạt động huy động vốn của Nguyền Thị Thuý Hiền 12 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng NHTM. Ngay cả trong cùng hệ thống ngân hàng hiện nay cũng có sự cạnh tranh gay gắt, các NHTM không ngừng tăng lãi suất tiền gửi, cung cấp các tiện ích tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình giao dịch giữa khách hàng và ngân hàng. Mặt khác, cùng với sự tham gia vào việc thu hút lượng tiền nhàn rỗi trong xã hội của các tổ chức tài chính như: bưu điện, bảo hiểm,…nguồn vốn càng trở nên khan hiếm hơn. Với áp lực cạnh tranh thúc đẩy các ngân hàng không ngừng hiện đại hoá, đa dạng hoá danh mục sản phẩm, tạo ra được những lợi thế cạnh tranh và hoà nhập với nền tài chính thế giới. Cạnh tranh cũng là động lực giúp ngân hàng khẳng định vị thế của mình và đóng vai trò như một lực đẩy tạo ra sự phát triển dịch vụ trong tương lai. b. Nhân tố chủ quan * Hình thức huy động. Hình thức huy động của ngân hàng càng phong phú, đa dạng, linh hoạt và thuận tiện thì khả năng thu hút vốn trong nền kinh tế càng lớn. Chính sự đa dạng của các hình thức huy động sẽ giúp cho mỗi người dân, mỗi doanh nghiệp lựa chọn được hình thức đầu tư phù hợp với khả năng của mình. Chẳng hạn, ngân hàng có thể huy động tiền gửi tiết kiệm bằng cách đưa ra nhiều thời hạn khác nhau để phù hợp với mục đích sử dụng khác nhau của khách hàng. * Chính sách lãi suất huy động. Đối với các khách hàng khác nhau thì mục đích gửi tiền vào ngân hàng cũng khác nhau. Nếu khách hàng là doanh nghiệp, mục đích của họ là thanh toán qua ngân hàng chứ không phải lãi suất. Tuy nhiên, một số bộ phận thì mục đích của họ là hưởng lãi nên lãi suất là vấn đề họ quan tâm hàng đầu. Vì vậy, để tạo được nhiều vốn đáp ứng cho nhu cầu sử dụng của mình thì các ngân hàng phải có chính sách hợp lý sao cho lãi suất huy động vừa đảm bảo thu hút và duy trì sự ổn định khối lượng tiền gửi của khách hàng, vừa phù hợp với lãi suất cho vay để ngân hàng có lãi. Hiện nay, một số ngân hàng để thu hút khách hàng gửi tiền đã sử dụng lãi suất rất linh hoạt như chia nhỏ lãi suất Nguyền Thị Thuý Hiền 13 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng theo nhiều thời hạn khác nhau. Tuy nhiên, nếu sử dụng chính sách lãi suất bằng cách tăng lãi suất tiền gửi liên tục có thể không mang lại hiệu quả như mong muốn mà chi phí huy động lại cao. Do đó, ngân hàng phải hoạch định chính sách lãi suất linh hoạt, phù hợp với sự biến động của thị trường và mục tiêu của ngân hàng trên cơ sở đảm bảo quyền lợi của người gửi tiền, ngân hàng và người sử dụng vốn. * Năng lực của cán bộ ngân hàng. - Con người là yếu tố quyết định thành công của hoạt động quản lý, sản xuất kinh doanh và hoạt động xã hội. Để có thể đạt được mục tiêu đề ra thì các tổ chức phải chú trọng đến công tác phát triển nguồn nhân lực, ngành ngân hàng cũng không phải là ngoại lệ. Đặc biệt trong công tác huy động vốn thì năng lực và trình độ của cán bộ ngân hàng có ảnh hưởng rất 1.3.3.1. Kế toán HĐV qua tài khoản tiền gửi của TCKT, cá nhân. a. Thủ tục mở tài khoản. Đơn vị TCKT, cá nhân muốn mở tài khoản tại ngân hàng phải có tư cách pháp nhân hoặc thể nhân, thể hiện hạch toán kế toán độc lập. Việc chọn lựa ngân hàng để mở tài khoản và số lượng tài khoản là quyền của khách hàng. Khi có nhu cầu, khách hàng phải đến lập thủ tục tại bộ phận tiền gửi. Tại đây, kế toán giao dịch sẽ cấp phát và hướng dẫn khách hàng lập các giấy tờ cần thiết.. - Đối với khách hàng là TCKT: khách hàng phải có quyết định thành lập doanh nghiệp, giấy phép đăng ký kinh doanh hợp lệ, hợp pháp do cơ quan nhà nước có thẩm quyền cấp. Khi mở tài khoản, khách hàng phải điền đầy đủ thông tin vào mẫu đơn xin mở tài khoản tại ngân hàng bao gồm tên đơn vị, số đăng ký kinh doanh, mẫu chữ ký của chủ tài khoản và kế toán trưởng hoặc những người được chủ tài khoản, kế toán trưởng uỷ quyền, mẫu con dấu đơn vị… Nguyền Thị Thuý Hiền 14 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng - Đối với khách hàng là cá nhân: phải có giấy chứng minh nhân dân hoặc hộ chiếu (đối với người nước ngoài) và điền đầy đủ thông tin cần thiết vào mẫu xin mở tài khoản như tên, số chứng minh nhân dân, ngày tháng cấp, nơi cấp, mẫu chữ ký… Khi mở tài khoản tiền gửi KKH, khách hàng phải duy trì số dư tối thiểu trên tài khoản theo quy định của ngân hàng. Chủ tài khoản phải chịu trách nhiệm pháp lý về số tiền trên tài khoản của mình và thực hiện các giao dịch trên tài khoản bằng chứng từ kế toán hợp lệ. Khi có bất kỳ sự thay đổi nào của TCKT, cá nhân như thay đổi con dấu, chữ ký mẫu… thì chủ tài khoản phải thông báo cho ngân hàng biết. Sau khi hoàn tất thủ tục trên, bộ phận tiền gửi sẽ cho số hiệu tài khoản của khách hàng căn cứ vào hệ thống tài khoản kế toán NHTM do NHNN ban hành. Ngân hàng có nhiệm vụ quản lý tốt tài khoản của khách hàng, giữ bí mật số dư tài khoản, chỉ được trích tiền từ tài khoản khi có lệnh chi từ tài khoản của chủ tài khoản hoặc yêu cầu của cán bộ có thẩm quyền. b. Hoạt động của tài khoản tiền gửi. Sau khi mở và thực hiện giao dịch với NHTM, tài khoản tiền gửi của các TCKT, cá nhân bắt đầu hoạt động và có thể có nhiều nghiệp vụ kinh tế phát sinh, nhưng nhìn chung tất cả các nghiệp vụ có thể xếp thành: - Những nghiệp vụ làm phát sinh bên Nợ tài khoản. - Những nghiệp vụ làm phát sinh bên Có tài khoản. - Tất toán tài khoản. Ngân hàng tất toán tài khoản tiền gửi khi: - Chủ tài khoản có văn bản yêu cầu tất toán tài khoản. - Tài khoản hết số dư hoặc ngừng giao dịch trong vòng 6 tháng liên tục. - Khi chủ tài khoản là cá nhân chết, mất tích hoặc mất năng lực hành vi dân sự. TCKT chấm dứt hoạt động theo quy định của pháp luật. - Chủ tài khoản vi phạm pháp luật trong thanh toán hoặc các trường hợp khác do NHNN quy định. Nguyền Thị Thuý Hiền 15 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng Khi khách hàng chấm dứt giao dịch với NHTM thì kế toán ngân hàng sẽ thu hồi toàn bộ séc đã cấp phát chưa sử dụng và chuyển hồ sơ vào lưu trữ. Nếu sau này, khách hàng giao dịch trở lại thì phải làm thủ tục mở tài khoản như thường lệ. c. Kế toán HĐV qua tài khoản tiền gửi KKH.  Kế toán nhận tiền gửi: - Kế toán nhận tiền gửi bằng tiền mặt: Người gửi tiền lập giấy nộp tiền kèm tiền mặt nộp vào ngân hàng. Căn cứ vào chứng từ thu tiền mặt, sau khi đã kiểm điếm đủ tiền, kế toán sẽ hạch toán: Nợ: TK Tiền mặt. Có: - TK Tiền gửi KKH/ Khách hàng. Kế toán nhận tiền gửi bằng chuyển khoản. Kế toán căn cứ vào các chứng từ thanh toán không dùng tiền mặt để hạch toán: Nợ: TK Tiền gửi KKH/ người chi trả. Hoặc TK Thanh toán vốn giữa các ngân hàng. Có:  TK Tiền gửi/ người thụ hưởng. Kế toán chi trả tiền gửi. Khi nhận được lệnh chi trả từ chủ tài khoản, kế toán sẽ kiểm tra tính hợp pháp hợp lệ của chứng từ, kiểm tra số dư tài khoản, hạn mức thấu chi, nhập dữ liệu vào máy, làm thủ tục chi tiền. - Kế toán chi trả bằng tiền mặt: Nợ: Có: - TK Tiền gửi KKH/ người chi trả TK Tiền mặt. Kế toán chi trả bằng chuyển khoản. Nợ: Có: TK Tiền gửi KKH/ người chi trả TK Tiền gửi KKH/ người thụ hưởng Hoặc TK Thanh toán vốn giữa các ngân hàng. Nguyền Thị Thuý Hiền 16 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng Trường hợp chủ tài khoản trích tiền từ tài khoản này để chuyển đến tài khoản của người thụ hưởng ở ngân hàng khác thì ngân hàng sẽ thu lệ phí chuyển tiền (tỷ lệ do từng hệ thống NHTM quy định) và thuế GTGT được tính theo số tiền chuyển (thường là 10%).  Kế toán tiền lãi đối với tiền gửi KKH. Theo quy định của NHNN hiện nay, số dư trên tài khoản tiền gửi KKH của TCKT, cá nhân được NHTM trả theo lãi suất quy định. Lãi suất được tính vào cuối tháng theo phương pháp tích số và được nhập vào gốc để gia tăng số dư tiền gửi. Số tiền lãi được tính theo công thức sau: ∑ tích số tính lãi trong tháng Số tiền lãi trong tháng = ------------------------------------- × lãi suất tháng 30 ngày ∑ tích số tính lãi = [Σ số dư có TK thanh toán × Số ngày dư có thực tế trong tháng] Bút toán phản ánh chi trả lãi tiền gửi: Nợ: TK chi trả lãi tiền gửi (TK 801). Có: TK Tiền gửi KKH/ khách hàng. d. Kế toán HĐV qua tài khoản tiền gửi CKH.  Kế toán nhận tiền gửi: Căn cứ vào giấy nộp tiền, kế toán sẽ nhập dữ liệu vào máy tính. Nợ: TK Thích hợp. Có:  TK Tiền gửi CKH/ khách hàng. Kế toán chi trả tiền gửi: Khách hàng có thể rút tiền bằng tiền mặt hoặc chuyển vào tài khoản tiền gửi KKH: Nợ: TK Tiền gửi CKH/ khách hàng. Có: TK Tiền mặt. Nguyền Thị Thuý Hiền 17 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng Hoặc TK Tiền gửi KKH/ khách hàng.  Kế toán trả lãi tiền gửi CKH. Lãi được tính theo nguyên tắc cơ sở dồn tích. Việc trả lãi tiền gửi CKH cho người gửi tiền được thực hiện khi đáo hạn (trả cùng gốc). Công thức tính lãi hàng tháng: Tiền lãi = Số tiền gửi vào × lãi suất tiền gửi/ tháng. Sau khi tính được số lãi phải trả, hàng tháng kế toán lập chứng từ và hạch toán: Nợ: Có: TK Chi phí trả lãi. TK Lãi phải trả cho tiền gửi. Khi khách hàng đến lĩnh lãi (cùng gốc), kế toán lập phiếu chi lãi và hạch toán: Nợ: Có: TK Lãi phải trả cho tiền gửi. TK Thích hợp. 1.3.3.2. Kế toán HĐV qua tài khoản TGTK. a. Thủ tục mở tài khoản TGTK. Tại NHTM, quầy giao dịch thường có bảng thông báo lớn về tiền gửi và lãi suất để khách hàng tham khảo và lựa chọn hình thức gửi tiền. Khi muốn gửi tiền, khách hàng đến bộ phận TGTK để làm thủ tục mở sổ tiết kiệm. Tại đây, kế toán giao dịch sẽ hướng dẫn những vấn đề liên quan đến tiền gửi của họ như lãi suất, vấn đề an toàn tiền gửi và những thủ tục, giấy tờ cần thiết. Khách hàng phải xuất trình giấy chứng minh nhân dân hoặc hộ chiếu (đối với người nước ngoài), đăng ký mẫu chữ ký, con dấu… Sau đó, họ sẽ hướng dẫn khách hàng lập giấy nộp tiền và nộp tiền vào. Sau khi hoàn tất việc nộp tiền, khách hàng sẽ nhận được sổ TGTK, đồng thời kế toán lập thẻ lưu để theo dõi. b. Các hoạt động phát sinh sau khi mở sổ TGTK. Nguyền Thị Thuý Hiền 18 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Khoa: Ngân hàng Sau khi mở sổ, thường có một số hoạt động phát sinh khi khách hàng đến giao dịch, chẳng hạn như khách hàng rút tiền, gửi thêm tiền vào hay yêu cầu khoá sổ. Trong các hoạt động phát sinh này cần lưu ý: - Bất cứ trường hợp phát sinh nào khách hàng cũng phải xuất trình sổ và chứng minh nhân dân khi giao dịch. - Khách hàng chỉ được phép rút tiền trong phạm vi số dư trên sổ TGTK của mình. - Khi hết số dư, kế toán sẽ xoá sổ, thu hồi lại sổ cũ. c. Kế toán HĐV qua tài khoản TGTK KKH.  Kế toán nhận tiền gửi: Người gửi tiền viết giấy nộp tiền kèm sổ tiết kiệm gửi cho kế toán giao dịch. Kế toán giao dịch sẽ kiểm soát chứng từ, nhập số tiền gửi tiếp vào sổ tiết kiệm, rồi sau đó trả lại sổ tiết kiệm cho người gửi tiền, hạch toán: Nợ: Có:  TK Tiền mặt. TK TGTK KKH/ khách hàng. Khách hàng chi trả TGTK: Khách hàng viết giấy lĩnh tiền mặt kèm sổ tiết kiệm và chứng minh thư hoặc hộ chiếu (đối với người nước ngoài) đưa cho kế toán. Sau khi kiểm soát chứng từ, nếu có gì sai sót, kế toán sẽ xử lý theo 2 trường hợp: - Nếu khách hàng chỉ rút một phần của số tiền trên sổ tiết kiệm thì sau khi ghi số tiền rút ra vào sổ tiết kiệm và phiếu lưu sẽ trả lại sổ tiết kiệm cho người gửi để giao dịch tiếp. - Nếu khách hàng rút toàn bộ số tiền ghi trên sổ thì sau khi làm các thủ tục như trên, kế toán sẽ thu hồi sổ tiết kiệm để bảo quản cùng phiếu lưu. + Chi trả bằng tiền mặt: Nợ: Có: TK TGTK KKH/ khách hàng. TK Tiền mặt. + Chi trả bằng chuyển khoản : Nợ: Nguyền Thị Thuý Hiền TK TGTK KKH/ khách hàng. 19 Lớp NHB – CĐ2A Khoá luận tốt nghiệp Có:  Khoa: Ngân hàng TK Tiền gửi/ người thụ hưởng. Kế toán tiền lãi: Lãi được tính sau ngày gửi tiền đầu tiên một tháng, áp dụng phương pháp tích số. Hạch toán: Nợ: TK Trả lãi tiền gửi Có: TK Thích hợp. d. Kế toán HĐV qua tài khoản TGTK CKH.  Kế toán nhận TGTK CKH. Sau khi làm thủ tục mở sổ TGTK, khách hàng sẽ lập giấy nộp tiền kèm theo phiếu lưu cho kế toán và tuỳ từng phương thức trả lãi mà kế toán sẽ hạch toán như sau: - Đối với phương thức trả lãi trước: lãi được trả ngay thời điểm khách hàng gửi tiền. Kế toán sẽ hạch toán: Nợ: TK Tiền mặt. Nợ: TK Chi phí chờ phân bổ (SH 388) Có: - TK TGTK CKH/ thời hạn/ khách hàng. Đối với phương thức trả lãi sau: lãi được trả định kỳ hàng tháng hoặc vào lúc đáo hạn. Hạch toán: Nợ: Có:  TK Tiền mặt. TK TGTK CKH/ thời hạn/ khách hàng. Kế toán chi trả TGTK CKH. - Trường hợp khách hàng xin rút tiền đúng hạn: Khách hàng sẽ làm các thủ tục để lĩnh tiền. Sau khi hoàn tất việc chi tiền, kế toán sẽ thu hồi sổ tiết kiệm và bảo quản cùng phiếu lưu. + Đối với phương thức trả lãi trước thì kế toán chỉ thanh toán gốc cho khách hàng. Hạch toán: Nợ: Có: Nguyền Thị Thuý Hiền TK TGTK CKH/ thời hạn/ khách hàng. TK Thích hợp. 20 Lớp NHB – CĐ2A