Tài liệu Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu chi ngân sách nhà nước tại huyện chợ mới tỉnh bắc kạn

.. ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM MA VĂN CHÍNH GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU, CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI HUYỆN CHỢ MỚI, TỈNH BẮC KẠN LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM MA VĂN CHÍNH GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN CÔNG TÁC QUẢN LÝ THU, CHI NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC TẠI HUYỆN CHỢ MỚI, TỈNH BẮC KẠN Ngành: Kinh tế nông nghiệp Mã số: 8 62 01 15 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ NÔNG NGHIỆP Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Xuân Trường THÁI NGUYÊN - 2019 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn i LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan về số liệu và các kết quả nghiên cứu trong bản luận văn này là hoàn toàn trung thực, do bản thân thu thập từ các nguồn tài liệu tham khảo và nghiên cứu, phân tích đánh giá, chưa được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Mọi sự giúp đỡ cho tác giả hoàn thành luận văn đều được cảm ơn. Các thông tin, tài liệu trình bày trong luận văn đã được ghi rõ nguồn gốc cụ thể. Thái Nguyên, ngày 19 tháng 7 năm 2019 Tác giả luận văn Ma Văn Chính Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ii LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập tại trường Đại học Nông Lâm - Đại học Thái Nguyên và khi thực hiện đề tài, bản thân tôi đã nhận được sự giúp đỡ rất lớn và vô cùng quý báu của các đơn vị, tập thể và các cá nhân. Tôi xin chân thành cảm ơn các giảng viên của các khoa thuộc trường Đại học Nông lâm Thái Nguyên, cùng các nhà khoa học đã tham gia giảng dạy trong chương trình học của tôi trong thời gian qua. Đặc biệt là sự hướng dẫn khoa học của PGS.TS. Nguyễn Xuân Trường trong suốt thời gian thực hiện đề tài. Tôi xin chân thành cảm ơn sự giúp đỡ và tạo điều kiện của các đồng chí lãnh đạo, chuyên viên UBND huyện Chợ Mới; Chi cục Thống kê huyện; Chi cục thuế huyện; Phòng Tài chính - Kế hoạch huyện, cùng các phòng, ban, ngành có liên quan đã giúp đỡ tôi trong quá trình thực hiện đề tài này. Xin trân trọng cảm ơn các đồng chí lãnh đạo Thường trực huyện ủy; Thường trực Hội đồng nhân dân huyện; Thường trực Ủy ban nhân dân huyện, các phòng ban chuyên môn huyện cùng các bạn bè, đồng nghiệp đã cổ vũ động viên và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình tham gia học tập và thực hiện luận văn này. Xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày 19 tháng 7 năm 2019 Tác giả luận văn Ma Văn Chính Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn iii MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................ i LỜI CẢM ƠN .............................................................................................................ii DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT ........................................................................ vi DANH MỤC CÁC BẢNG........................................................................................vii DANH MỤC CÁC HÌNH .......................................................................................... ix TRÍCH YẾU LUẬN VĂN .......................................................................................... x MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu ....................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu ........................................................................... 2 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu ............................................. 3 5. Bố cục của luận văn ................................................................................................ 3 Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG ........................................................................... 4 1.1. Ngân sách nhà nước ............................................................................................. 4 1.1.1. Đặc điểm ngân sách nhà nước........................................................................... 4 1.1.2. Vai trò của ngân sách nhà nước ........................................................................ 5 1.1.3. Hệ thống ngân sách nhà nước ........................................................................... 5 1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến thu ngân sách Nhà nước ......................................... 5 1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến chi ngân sách Nhà nước ......................................... 5 1.2. Ngân sách cấp huyện ............................................................................................ 6 1.2.1. Quy định phân cấp nguồn thu, nhiệm vụ chi ngân sách huyện ......................... 6 1.2.2. Nguyên tắc cơ bản về quản lý NSNN ............................................................... 8 1.2.3. Nội dung quản lý ngân sách huyện ................................................................... 9 1.2.4. Những nhân tố ảnh hưởng đến quản lý ngân sách cấp huyện ......................... 16 1.2.5. Một số kinh nghiệm quản lý ngân sách huyện ở Việt Nam và bài học rút ra cho huyện Chợ Mới............................................................................................... 17 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn iv Chương 2: ĐẶC ĐIỂM ĐỊA BÀN VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ........ 23 2.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên và kinh tế xã hội................................................... 23 2.1.1. Vị trí địa lý và đặc điểm điều kiện tự nhiên huyện Chợ Mới ......................... 23 2.1.2. Đặc điểm về điều kiện kinh tế- xã hội của huyện Chợ Mới ........................... 24 2.2. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 28 2.2.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu.................................................... 28 2.2.2. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu ......................................................... 28 2.2.3. Phương pháp xử lý thông tin ........................................................................... 31 2.2.4. Phương pháp phân tích đánh giá ..................................................................... 31 2.2.5. Phương pháp chuyên gia ................................................................................. 32 2.3. Hệ thống chỉ tiêu nghiên cứu ............................................................................. 32 2.3.1. Nhóm chỉ tiêu về thu ngân sách ...................................................................... 32 2.3.2. Nhóm chỉ tiêu về chi ngân sách ...................................................................... 32 Chương 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU .................................................................. 33 3.1. Tình hình về thu, chi ngân sách tại huyện Chợ Mới .......................................... 33 3.1.1. Quy định thu, nhiệm vụ chi của ngân sách huyện và cấp xã trong giai đoạn 2016 - 2021 ....................................................................................................... 33 3.1.2. Quy định tỷ lệ phần trăm phân chia nguồn thu giữa ngân sách huyện và cấp xã......................................................................................................................... 33 3.1.3. Thực trạng quản lý, điều hành ngân sách huyện ............................................. 34 3.1.4. Kết quả thu, chi ngân sách huyện giai đoạn 2016 - 2018 ............................... 36 3.1.5. Công tác quyết toán ngân sách nhà nước ở huyện Chợ Mới .......................... 57 3.1.6. Công tác kiểm tra, thanh tra thu, chi ngân sách huyện ................................... 59 3.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến công tác thu, chi ngân sách tại huyện Chợ Mới ............. 59 3.2.1. Các yếu tố ảnh hưởng đến thu ngân sách nhà nước. ....................................... 59 3.2.2. Các yếu tố ảnh hưởng đến chi ngân sách Nhà nước ....................................... 60 3.3. Đánh giá thực trạng quản lý chi NSNN tại huyện Chợ Mới ................................. 60 3.3.1. Đánh giá tính hợp lý trong phân cấp quản lý chi NSNN huyện ..................... 61 3.3.2. Đánh giá về cơ sở khoa học (căn cứ) của lập dự toán chi NSNN huyện .......... 62 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn v 3.3.3. Đánh giá về sự phù hợp trong cơ cấu lập dự toán chi NSNN huyện theo các khoản mục chi ..................................................................................................... 63 3.3.4. Đánh giá về nội dung chấp hành dự toán chi NSNN của huyện ..................... 63 3.3.5. Đánh giá về hoạt động giám sát, thanh tra chi Ngân sách nhà nước .............. 64 3.4. Phân tích kết quả đạt được và những hạn chế tồn tại trong việc thu, chi ngân sách huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn ................................................................. 65 3.4.1. Kết quả đạt được ............................................................................................. 65 3.4.2. Những hạn chế tồn tại ..................................................................................... 68 3.4.3. Nguyên nhân của kết quả đạt được ................................................................. 71 3.4.4. Nguyên nhân của hạn chế tồn tại .................................................................... 72 3.5. Phương hướng, mục tiêu, nhiệm vụ chủ yếu phát triển kinh tế - xã hội đến năm 2020 ................................................................................................................... 74 3.5.1. Phương hướng ................................................................................................. 74 3.5.2. Mục tiêu .......................................................................................................... 75 3.6. Giải pháp về thu, chi ngân sách nhà nước trên địa phương huyện Chợ Mới theo mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội huyện Chợ Mới ......................................... 79 3.6.1. Nhóm giải pháp về hoàn thiện quy trình lập, chấp hành, kiểm soát chi và quyết toán ngân sách Nhà nước ................................................................................ 79 3.6.2. Nhóm giải pháp nâng cao chất lượng ban hành các văn bản pháp quy về quản lý chi ngân sách Nhà nước ............................................................................... 83 3.6.3. Nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý thu, chi ngân sách .................................................................................................................. 84 3.6.4. Một số giải pháp khác ..................................................................................... 84 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ................................................................................ 87 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................... 91 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn vi DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Chữ viết đầy đủ DN Doanh nghiệp DNNN Doanh nghiệp Nhà nước DNTN Doanh nghiệp tư nhân HĐND Hội đồng nhân dân NN Nhà nước NSNN Ngân sách Nhà nước VHTT Văn hóa thông tin QLĐĐ Quản lý đất đai QLHC Quản lý hành chính KH Kế hoạch KHKT Khoa học kỹ thuật KD Kinh doanh MTQG Mục tiêu quốc gia GTGT Giá trị gia tăng TNCN Thu nhập cá nhân TNDN Thu nhập doanh nghiệp TTCN Tiểu thủ công nghiệp SXNLN Sản xuất nông, lâm nghiệp XDCB Xây dựng cơ bản UBND Ủy ban nhân dân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn vii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1. Đơn vị hành chính, diện tích, dân số các xã, thị trấn thuộc huyện Chợ Mới ................................................................................................. 24 Bảng 2.2. Tình hình lao động, việc làm huyện Chợ Mới ....................................... 25 Bảng 2.3. Các chỉ tiêu tăng trưởng, cơ cấu kinh tế của huyện Chợ Mới giai đoạn 2016 -2018 .................................................................................... 26 Bảng 2.4. Cơ cấu kinh tế của huyện Chợ Mới các năm 2016-2018....................... 26 Bảng 2.5. Tổng hợp các phòng, ban chuyên môn cấp huyện, xã tại huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn .................................................................................. 30 Bảng 3.1. Tình hình thu ngân sách trên địa bàn huyện Chợ Mới năm 2016 ............... 37 Bảng 3.2. Tình hình thu ngân sách trên địa bàn huyện Chợ Mới năm 2017 ............. 39 Bảng 3.3. Tình hình thu ngân sách trên địa bàn huyện Chợ Mới năm 2018 ............... 42 Bảng 3.4. Kết quả thu ngân sách trên địa bàn các xã, thị trấn năm 2016 .............. 43 Bảng 3.5. Kết quả thu ngân sách trên địa bàn các xã, thị trấn năm 2017 .............. 44 Bảng 3.6. Kết quả thu ngân sách trên địa bàn các xã, thị trấn năm 2018 .............. 44 Bảng 3.7. Tình hình chi ngân sách trên địa bàn huyện Chợ Mới năm 2016 ............. 46 Bảng 3.8. Tình hình chi ngân sách trên địa bàn huyện Chợ Mới năm 2017 .......... 48 Bảng 3.9. Tình hình chi ngân sách trên địa bàn huyện Chợ Mới năm 2018 ............. 50 Bảng 3.10. Tình hình chi ngân sách trên địa bàn các xã, thị trấn năm 2016 ............... 54 Bảng 3.11. Bảng tổng hợp chi ngân sách huyện Chợ Mới 03 năm 2016-2018 ....... 54 Bảng 3.12. Tình hình chi ngân sách trên địa bàn các xã, thị trấn năm 2016 ............... 55 Bảng 3.13. Tình hình chi ngân sách trên địa bàn các xã, thị trấn năm 2017 ............... 55 Bảng 3.14. Tình hình chi ngân sách trên địa bàn các xã, thị trấn năm 2018 ............... 56 Bảng 3.15. Bảng tổng hợp chi ngân sách huyện Chợ Mới 03 năm 2016-2018 ....... 56 Bảng 3.16. Tổng hợp ý kiến đánh giá về tính hợp lý trong phân cấp quản lý chi NSNN ở huyện Chợ Mới ....................................................................... 61 Bảng 3.17. Tổng hợp ý kiến đánh giá về tính cơ sở khoa học của việc lập dự toán chi NSNN ở huyện Chợ Mới ......................................................... 62 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn viii Bảng 3.18. Tổng hợp ý kiến đánh giá về sự phù hợp trong cơ cấu lập dự toán chi NSNN cấp huyện theo các khoản mục chi chi NSNN ở huyện Chợ Mới ................................................................................................. 63 Bảng 3.19. Tổng hợp ý kiến đánh giá về nội dung chấp hành dự toán chi NSNN của huyện Chợ Mới ............................................................................... 64 Bảng 3.20. Tổng hợp ý kiến đánh giá về hoạt động giám sát, thanh tra chi NSNN cấp huyện chi NSNN của huyện Chợ Mới ................................ 65 Bảng 3.21. Tổng hợp ý kiến đánh giá mức độ thực tế đạt được hiện nay của các biện pháp sau đây mà huyện đã sử dụng để quản lý chi NSNN ............ 73 Bảng 3.22. Tổng hợp ý kiến đánh giá thứ tự ưu tiên về các nội dung cần hoàn thiện trong quản lý chi NSNN cấp huyện tại huyện Chợ Mới những năm tới ................................................................................................... 79 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn ix DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 3.1. Giá trị tổng sản phẩm huyện Chợ Mới năm 2016 - 2018 ......................... 27 Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn x TRÍCH YẾU LUẬN VĂN 1. Mục đích nghiên cứu của đề tài - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực thực tiễn về quản lý thu, chi ngân sách cấp huyện. - Đánh giá thực trạng tình hình quản lý ngân sách huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn. - Đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện quản lý thu và chi ngân sách tại huyện Chợ Mới. 2. Nội dung nghiên cứu - Thực trạng công tác quản lý ngân sách tại huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn hiện nay như thế nào? Việc thực hiện theo đúng Luật Ngân sách năm 2015 hay không? - Những vấn đề cần phải hoàn thiện trong công tác quản lý thu, chi ngân sách tại huyện Chợ Mới là gì? - Qua thực trạng công tác quản lý ngân sách tại huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn hiện nay, cần kiến nghị những vấn đề gì đối với cấp tỉnh; cấp Trung ương để thực hiện tốt công tác quản lý ngân sách theo Luật ngân sách? 3. Phương pháp luận và phương pháp nghiên cứu 3.1. Phương pháp luận Phương pháp luận được sử dụng trong nghiên cứu đề tài là phương pháp duy vật biện chứng và duy vật lịch sử của chủ nghĩa Mác - Lênin. Phương pháp luận duy vật biện chứng và duy vật lịch sử đòi hỏi việc nghiên cứu chi ngân sách nhà nước phải có tính kế thừa. Trên cơ sở kế thừa các kết quả nghiên cứu, luận văn xây dựng, hoàn thiện khung lý luận về quản lý thu chi ngân sách nhà nước. 3.2. Phương pháp nghiên cứu 3.2.1. Phương pháp phân tích và tổng hợp tài liệu Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã thu thập các văn bản, tài liệu, các nguồn tài liệu liên quan đến vấn đề nghiên cứu. 3.2.2. Phương pháp thu thập thông tin, số liệu Trong quá trình nghiên cứu, tác giả đã điều tra, thu thập các văn bản, tài liệu, các nguồn số liệu thứ cấp và số liệu sơ cấp có liên quan đến vấn đề nghiên cứu. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn xi Đồng thời, tác giả đã kế thừa một số kết quả nghiên cứu trước đó, nhằm làm sáng tỏ hơn nội dung nghiên cứu của đề tài. 3.2.3. Phương pháp xử lý thông tin Thông tin sau khi thu thập được, tác giả tiến hành phân loại, thống kê thông tin theo thứ tự ưu tiên về mức độ quan trọng của thông tin. Đối với các thông tin là số liệu được nhập vào máy tính và tiến hành tổng hợp, phân tích, đánh giá (sử dụng phần mền Excel...) 3.2.4. Phương pháp phân tích đánh giá * Phương pháp so sánh Thông qua phương pháp so sách nhằm so sánh, đánh giá và kết luận về tình hình quản lý ngân sách tại huyện Chợ Mới qua các năm 2016; 2017; 2018. - Biểu hiện bằng số: Số lần hay phần trăm. - Phương pháp so sánh gồm các dạng: + So sánh các nhiệm vụ kế hoạch + So sánh qua các giai đoạn khác nhau + So sánh các đối tượng tương tự * Phương pháp thống kê mô tả Dùng các chỉ số để phân tích, đánh giá mức độ biến động và mối quan hệ giữa các hiện tượng. 3.2.5. Phương pháp chuyên gia Sử dụng phương pháp này nhằm thăm dò ý kiến của các chuyên gia, các lãnh đạo, cán bộ quản lý các phòng Tài chính- KH, chi cục thuế có kinh nghiệm trong lĩnh vực quản lý ngân sách nhằm học hỏi những kinh nghiệm thực tiễn, đảm bảo tính khách quan và độ chính xác cao cho nguồn dữ liệu nghiên cứu của luận văn. 4. Kết quả nghiên cứu Công tác quản lý chi NSNN cấp huyện tại huyện Chợ Mới giai đoạn 2016 2018 đã có nhiều chuyển biến tích cực, việc tổ chức hướng dẫn, tập huấn, kiểm tra, thanh tra trên các quy trình lập dự toán, phân bổ dự toán, thực hiện dự toán, quyết toán ngân sách được thực hiện thường xuyên, nên cơ bản các đơn vị quản lý tài chính và các đơn vị s dụng ngân sách chủ động triển khai nhiệm vụ chi ngân sách, Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn xii chấp hành nghiêm túc định mức chế độ tài chính, thực hiện tốt công tác cải cách hành chính, công khai dân chủ. Các sai phạm trong quản lý ngân sách từng bước được hạn chế, các trư ng hợp sai phạm được x lý nghiêm. Công tác quản lý điều hành chi ngân sách, s dụng ngân sách đã phục vụ tốt cho việc triển khai thực hiện các mục tiêu phát triển KT-XH trên địa bàn huyện. 5. Kết luận - Ngân sách nhà nước nói chung và ngân sách huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn nói riêng là một trong những công cụ của chính sách tài chính Nhà nước và địa phương để quản lý kinh tế vĩ mô, nhằm đáp ứng những mục tiêu ổn định kinh tế xã hội theo định hướng xã hội chủ nghĩa. Vì vậy tăng cường công tác quản lý ngân sách nhà nước có ý nghĩa rất quan trọng trong việc phát triển kinh tế, đáp ứng tốt các nhu cầu chi tiêu của bộ máy Nhà nước khi thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh. - Với việc tăng cường sự lãnh đạo, chỉ đạo của Huyện ủy; sự điều hành của UBND huyện, sự nỗ lực cố gắng của các cấp, các ngành, Cấp ủy, chính quyền các xã, thị trấn trên địa bàn huyện, trong những năm qua đã có nhiều cố gắng trong việc quản lý ngân sách huyện. Tuy nhiên thu ngân sách trên địa bàn vẫn còn nhiều hạn chế, nguồn thu ít, không ổn định; kinh phí hoạt động chủ yếu dựa vào nguồn trợ cấp cân đối từ ngân sách tỉnh bổ sung. Vấn đề đặt ra là làm thế nào để thực hiện việc quản lý ngân sách huyện có hiệu quả, giảm dần trợ cấp cân đối từ ngân sách tỉnh; phấn đấu đơn vị thị trấn Chợ Mới đảm bảo tự cân đối ngân sách; Giải quyết việc giảm nợ đọng trong xây dựng cơ bản, đó là vấn đề bức xúc hiện nay đối với Huyện ủy, Hội đồng nhân dân huyện, UBND huyện trong giai đoạn hiện nay. - Thực trạng quản lý ngân sách tại huyện Chợ Mới hiện nay, vẫn còn nhiều tồn tại, hạn chế trong các khâu, cụ thể: Xây dựng và lập dự toán ngân sách; về kế toán và quyết toán ngân sách; về công khai tài chính đối với ngân sách nhà nước; về chất lượng đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý ngân sách; việc kiểm tra, thanh tra và giám sát tình hình quản lý ngân sách. Từ các hạn chế trên cho thấy công tác quản lý ngân sách tại huyện Chợ Mới chưa thực sự đáp ứng được các quy định của Luật ngân sách nhà nước; bên cạnh đó chưa sử dụng triệt để tiết kiệm, hiệu quả ngân Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn xiii sách nhà nước, từ đó chưa thực sự thúc đẩy việc phát triển kinh tế - xã hội trên địa bàn huyện. - Qua khảo sát, đánh giá thực trạng công tác quản lý ngân sách nhà nước tại huyện Chợ Mới, tỉnh bắc Kạn. Luận văn đã có một số kết quả đạt được và những tồn tại, hạn chế nhất định. - Từ những thực trạng trên, để khắc phục những mặt tồn tại hạn chế trong công tác quản lý ngân sách, luận văn đã đưa ra một số nhóm giải pháp, nhằm hoàn thiện công tác thu, chi ngân sách huyện chợ mới, như sau: Một là: Nâng cao chất lượng việc lập dự toán ngân sách huyện. Hai là: Tăng cường công tác quản lý thu ngân sách. Ba là: Tăng cường công tác quản lý chi ngân sách. Bốn là: Tăng cường công tác quản lý, huy động vốn đầu tư XDCB. Năm là: Không ngừng nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ làm công tác quản lý thu, chi ngân sách. Sáu là: Một số giải pháp khác, cụ thể: Công tác tuyên truyền nâng cao nhận thức; Công khai tài chính; Công tác kiểm tra, thanh tra và giám sát tình hình quản lý ngân sách; Công tác kiềm chế lạm phát, đảm bảo ổn định ngân sách. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài nghiên cứu Trong cơ chế thị trường, Nhà nước phải sử dụng một cách có hiệu quả các công cụ điều tiết kinh tế vĩ mô, trong đó có ngân sách nhà nước (NSNN). Điều này góp phần khắc phục khuyết tật của cơ chế thị trường thông qua việc sử dụng bàn tay hữu hình, chủ yếu là chính sách tài chính nhằm điều tiết nền kinh tế có hiệu quả. Mặt khác thông qua sử dụng các công cụ này mới có thể quản lý thống nhất nền tài chính quốc gia, động viên toàn bộ nguồn lực để phát triển kinh tế - xã hội (KT-XH), đáp ứng yêu cầu của cuộc đổi mới đất nước. Luật Ngân sách Nhà nước năm 2002 và tiếp đó là Luật Ngân sách Nhà nước năm 2015 là cơ sở pháp lý cơ bản để tổ chức quản lý NSNN nói chung và ngân sách huyện nói riêng phục vụ cho công tác xây dựng và phát triển xã hội, đảm bảo cho sự phát triển trong sự nghiệp đổi mới của đất nước. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện quản lý thu - chi NSNN vẫn còn nhiều hạn chế bất cập với tình hình thực tế của đất nước và địa phương, cần phải tiếp tục điều chỉnh, bổ sung phù hợp. Với chủ trương phát triển toàn diện của Đảng, ngân sách cấp huyện, là một ngân sách cấp trung gian giữa ngân sách cấp tỉnh, thành phố và ngân sách cấp xã phường. Hiện nay, ngân sách cấp huyện chưa thể hiện được vai trò, chức năng, nhiệm vụ của mình với nền kinh tế địa phương và đã có rất nhiều quan điểm, kiến nghị về việc tổ chức, đổi mới lại hệ thống hành chính nhằm làm rõ chức năng, nhiệm vụ của cấp mình nhằm đáp ứng được yêu cầu thực tế hiện nay. [Nguồn: Luật ngân sách nhà nước năm 2015]. Huyện Chợ Mới là một huyện miền núi của tỉnh Bắc Kạn, kinh tế nông nghiệp là chủ yếu, đại đã số dân số sống ở nông thôn và đồng bào dân tộc thiểu số chiếm đa số, tỷ lệ hộ nghèo cao (13,12%). Thu ngân sách hàng năm của huyện Chợ Mới còn hạn hẹp (dao động từ 16 - 18 tỷ đồng), chủ yếu là ngân sách cấp trên cấp bổ sung cho các hoạt động kinh tế - xã hội tại địa phương. Bên cạnh đó việc chi ngân sách, quyết toán ngân sách còn chậm, chưa đáp ứng kịp thời cho các hoạt động, trình độ cán bộ làm công tác quản lý thu và chi ngân sách còn hạn chế, ảnh Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 2 hưởng đến việc quản lý ngân sách nhà nước tại huyện [Nguồn: UBND huyện Chợ Mới năm 2018]. Do đó việc tăng cường công tác quản lý thu và quản lý chi ngân sách địa phương huyện Chợ Mới mang tính chất quyết định sự quản lý, điều hành ngân sách địa phương, góp phần tăng nguồn thu ngân sách; tiết kiệm chi, sử dụng ngân sách đúng mục đích, có hiệu quả và chống thất thoát, lãng phí các nguồn ngân sách; góp phần từng bước chủ động được các nguồn thu, chi từ đó đáp ứng được yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của địa phương, nâng cao mọi mặt của đời sống xã hội. Tình hình thực tế về thu, chi ngân sách tại huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn, còn nhiều bất cập, thu ngân sách hàng năm có tăng nhưng còn hạn chế, thu không đủ chi, phần lớn ngân sách tỉnh trợ cấp; việc quản lý chi ngân sách còn nhiều điểm bất cập, việc thanh quyết toán ngân sách hàng năm còn chậm (đặc biệt là quyết toán ngân sách cấp xã); trình độ cán bộ chuyên môn, nghiệp vụ phần nào còn hạn chế, do đó ảnh hưởng không nhỏ đến việc quản lý thu, chi ngân sách. Xuất phát từ tình hình thực tế nêu trên, tôi chọn và nghiên cứu đề tài "Giải pháp hoàn thiện công tác quản lý thu, chi ngân sách Nhà nước tại huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn". 2. Mục tiêu nghiên cứu 2.1. Mục tiêu chung Đánh giá thực trạng tình hình quản lý thu, chi ngân sách huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn, từ đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao công tác quản ngân sách huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn. 2.2. Mục tiêu cụ thể - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực thực tiễn về quản lý thu, chi ngân sách cấp huyện. - Đánh giá thực trạng tình hình quản lý ngân sách huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn. - Đề xuất giải pháp chủ yếu nhằm hoàn thiện quản lý thu và chi ngân sách tại huyện Chợ Mới. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 3.1. Đối tượng nghiên cứu Công tác quản lý thu, chi ngân sách địa phương tại huyện Chợ Mới. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 3 3.2. Phạm vi nghiên cứu - Về không gian: Nghiên cứu trong phạm vi huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn. - Về thời gian: Tài liệu tổng quan được thu thập số liệu trong khoảng thời gian từ năm 2016 đến nay, số liệu về thu và chi ngân sách chủ yếu trong 03 năm từ năm 2016 - 2018. 4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài nghiên cứu Luận văn là công trình khoa học có ý nghĩa lý luận và thực tiễn; là đề tài giúp các nhà quản lý, cán bộ chuyên môn trong lĩnh vực quản lý ngân sách huyện Chợ Mới, tỉnh Bắc Kạn thực hiện tốt công tác quản lý ngân sách nhà nước tại địa phương. Góp phần làm sáng tỏ một số vấn đề về cơ sở lý luận, thực tiễn về công tác quản lý thu, chi ngân sách tại huyện Chợ Mới trong giai đoạn 2016- 2018. 5. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu và phần kết luận, luận văn bao gồm 3 chương, như sau: Chương 1: Cơ sở lý luận về ngân sách nhà nước và quản lý ngân sách địa phương tại huyện Chợ Mới. Chương 2: Đặc điểm địa bàn và phương pháp nghiên cứu. Chương 3: Kết quả nghiên cứu. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 4 Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ NGÂN SÁCH NHÀ NƯỚC VÀ QUẢN LÝ NGÂN SÁCH ĐỊA PHƯƠNG 1.1. Ngân sách nhà nước Theo Luật ngân sách nhà nước (NSNN) năm 2015: “Ngân sách nhà nước là toàn bộ các khoản thu, chi của Nhà nước được dự toán và thực hiện trong một khoảng thời gian nhất định do cơ quan nhà nước có thẩm quyền quyết định để bảo đảm thực hiện các chức năng, nhiệm vụ của Nhà nước”’; “Ngân sách địa phương là các khoản thu ngân sách nhà nước phân cấp cho cấp địa phương hưởng, thu bổ sung từ ngân sách trung ương cho ngân sách địa phương và các khoản chi ngân sách nhà nước thuộc nhiệm vụ chi của cấp địa phương” Ngân sách nhà nước phản ánh các quan hệ kinh tế phát sinh gắn liền với quá trình tạo lập, phân phối, sử dụng quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước khi Nhà nước tham gia phân phối các nguồn tài chính quốc gia nhằm thực hiện các chức năng của Nhà nước trên cơ sở luật định [Luật ngân sách nhà nước năm 2015]. 1.1.1. Đặc điểm ngân sách nhà nước Hoạt động thu, chi của NSNN luôn gắn chặt với quyền lực kinh tế, chính trị của Nhà nước và thực hiện các chức năng của nhà nước, được Nhà nước tiến hành trên cơ sở những luật lệ nhất định. Hoạt động NSNN là hoạt động phân phối lại các nguồn tài chính, nó thể hiện ở hai lĩnh vực thu, chi của Nhà nước. NSNN luôn gắn chặt với sở hữu Nhà nước, luôn chứa đựng những lợi ích chung, lợi ích công cộng. NSNN cũng có những đặc điểm như quỹ tiền tệ khác; nét khác biệt của NSNN với tư cách là một quỹ tiền tệ tập trung của Nhà nước, nó được chia thành nhiều nhiều quỹ nhỏ có tác dụng riêng, sau đó mới được chi dùng cho những mục đích đã định. Hoạt động của thu, chi của NSNN được thực hiện theo nguyên tắc không hoàn trả trực tiếp là chủ yếu [Luật ngân sách nhà nước năm 2015]. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn 5 1.1.2. Vai trò của ngân sách nhà nước Ngân sách nhà nước có vai trò rất quan trọng trong toàn bộ hoạt động kinh tế, xã hội, an ninh, quốc phòng và đối ngoại của đất nước. Vai trò của ngân sách nhà nước luôn gắn liền với vai trò của nhà nước theo từng giai đoạn nhất định. Đối với nền kinh tế thị trường, ngân sách nhà nước đảm nhận vai trò quản lý vĩ mô đối với toàn bộ nền kinh tế, xã hội. Ngân sách nhà nước là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế xã hội; định hướng phát triển sản xuất; điều tiết thị trường, bình ổn giá cả, điều chỉnh đời sống xã hội. 1.1.3. Hệ thống ngân sách nhà nước Hệ thống các cấp ngân sách Nhà nước là tổng thể các cấp ngân sách gắn bó hữu cơ với nhau, có mối quan hệ ràng buộc chặt chẽ với nhau trong quá trình thực hiện nhiệm vụ thu, chi của từng cấp ngân sách. Hệ thống NSNN theo luật ngân sách, gồm ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương. Ngân sách địa phương bao gồm ngân sách của các đơn vị hành chính các cấp có Hội đồng nhân dân và ủy ban nhân dân. Theo quy định của Luật Tổ chức HĐND và UBND. 1.1.4. Các yếu tố ảnh hưởng đến thu ngân sách Nhà nước Thu nhập GDP bình quân đầu người.: Đây là nhân tố quyết định đến mức động viên của ngân sách Nhà nước. Tỷ xuất lợi nhuận trong nền kinh tế: Là chỉ tiêu phản ánh hiệu quả của đầu tư phát triển kinh tế, tỷ xuất này càng lớn thì nguồn tài chính càng lớn, do đó thu ngân sách phụ thuộc vào mức độ trang trải các khoản chi phí của nhà nước. Tiềm năng về tài nguyên thiên nhiên: Là yếu tố làm tăng thu ngân sách nhà nước, ảnh hưởng đến việc nâng cao tỷ xuất thu ngân sách nhà nước. Tổ chức bộ máy thu ngân sách nhà nước: Ảnh hưởng trực tiếp đến kết quả thu ngân sách nhà nước. 1.1.5. Các yếu tố ảnh hưởng đến chi ngân sách Nhà nước Chế độ xã hội là nhân tố cơ bản. Sự phát triển của lực lượng sản xuất. Số hóa bởi Trung tâm Học liệu và Công nghệ thông tin – ĐHTN http://lrc.tnu.edu.vn