Tài liệu Giải pháp bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản vùng biển ven bờ huyện u minh, tỉnh cà mau

BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG VÕ MINH TẤN GIẢI PHÁP BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN NGUỒN LỢI THỦY SẢN VÙNG BIỂN VEN BỜ HUYỆN U MINH TỈNH CÀ MAU LUẬN VĂN THẠC SĨ KHÁNH HÒA - 2017 BỘ GIÁO DỤC ĐÀO TẠO TRƢỜNG ĐẠI HỌC NHA TRANG VÕ MINH TẤN GIẢI PHÁP BẢO VỆ VÀ PHÁT TRIỂN NGUỒN LỢI THỦY SẢN VÙNG BIỂN VEN BỜ HUYỆN U MINH TỈNH CÀ MAU LUẬN VĂN THẠC SĨ Ngành: Khai Thác Thủy Sản Mã số: 60620304 Quyết định giao đề tài: 338/QĐ-ĐHNT, ngày 25/04/2016 Quyết định thành lập hội đồng: 704/QĐ-ĐHNT ngày 09/8/2017 Ngày bảo vệ: 09/9/2017 Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. PHAN TRỌNG HUYẾN Chủ tịch Hội Đồng: TS. NGUYỄN ĐỨC SĨ Khoa sau đại học: KHÁNH HÒA - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn “Giải pháp bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản vùng biển ven bờ huyện U Minh tỉnh Cà Mau” được hoàn thành là kết quả của quá trình nghiên cứu tài liệu, thực hiện các chuyến điều tra khảo sát thực tế ở huyện U Minh, tỉnh Cà Mau. Số liệu trong luận văn là hoàn toàn trung thực, được xử lý theo phương pháp khoa học và đảm bảo độ tin cậy. Tôi xin cam đoan mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn được chỉ rõ nguồn gốc. Khánh Hòa, ngày 20 tháng 9 năm 2017 Tác giả Võ Minh Tấn iii LỜI CẢM ƠN Tôi xin cảm ơn sâu sắc tới TS. Phan Trọng Huyến là người trực tiếp hướng dẫn và tạo mọi điều kiện để tôi hoàn thành luận văn. Tôi xin trân trọng cảm ơn Lãnh đạo Chi cục Thủy sản Cà Mau, Phòng Nông nghiệp huyện U Minh, Ủy ban nhân dân xã Khánh Hội, Khánh Tiến và các đơn vị chức năng đã cho phép và tạo mọi điều kiện để tôi tham gia và sử dụng số liệu thực hiện luận văn. Tôi xin gửi lời cảm ơn tới Ban Giám hiệu Trường Đại học Nha Trang, Lãnh đạo Viện Khoa học và Công nghệ Khai thác Thủy sản, quý thầy trong Viện đã truyền đạt kiến thức và kinh nghiệm giúp tôi hoàn thành luận văn này./. Khánh Hòa, ngày 20 tháng 9 năm 2017 Tác giả Võ Minh Tấn iv MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN................................................................................................. iii LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................... iv MỤC LỤC ............................................................................................................. v DANH MỤC VIẾT TẮT .................................................................................... vii DANH MỤC BẢNG .......................................................................................... viii DANH MỤC HÌNH ............................................................................................. ix TRÍCH YẾU LUẬN VĂN .................................................................................... x MỞ ĐẦU ............................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU ......................... 4 1.1. Tổng quan về địa phương nghiên cứu ............................................................ 4 1.1.1. Đặc điểm tự nhiên ....................................................................................... 4 1.1.2. Dân số, dân cư và lao động ......................................................................... 7 1.1.3. Thực trạng phát triển kinh tế xã hội các xã ven biển huyện U Minh.......... 8 1.1.4. Tổng quan vùng biển huyện U Minh ........................................................ 10 1.1.5. Tổng quan về ngành thuỷ sản huyện U Minh ........................................... 14 1.2. Tổng quan nghiên cứu khoa học trong và ngoài nước ................................. 15 1.2.1. Các công trình nghiên cứu ở nước ngoài .................................................. 15 1.2.2. Các nghiên cứu ở trong nước .................................................................... 20 1.2.3. Nhận xét chung về tổng quan nghiên cứu khoa học ................................. 24 CHƢƠNG 2: NỘI DUNG VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................ 26 2.1. Nội dung nghiên cứu .................................................................................... 26 2.2. Phương pháp nghiên cứu .............................................................................. 26 2.2.1. Phương pháp chung ................................................................................... 26 2.2.2. Phương pháp nghiên cứu tài liệu............................................................... 27 2.2.3. Phương pháp thu thập thông tin sơ cấp ..................................................... 27 2.2.4. Phương pháp xác định số lượng và phân bố mẫu điều tra ........................ 28 2.2.5. Phân tích, xử lý số liệu thống kê ............................................................... 30 2.2.6. Phương pháp xây dựng giải pháp bảo vệ và phát triển nguồn lợi thuỷ sản..... 30 v CHƢƠNG 3: KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ BÀN LUẬN ........................... 32 3.1. Thực trạng nghề khai thác thuỷ sản tại vùng biển ven bờ huyện U Minh, tỉnh Cà Mau ......................................................................................................... 32 3.1.1. Cơ cấu nghề khai thác ............................................................................... 32 3.1.2. Thực trạng về tàu thuyền........................................................................... 36 3.1.3. Thực trạng hoạt động khai thác trên vùng nước ven bờ huyện U Minh ... 40 3.1.4. Thực trạng ngư trường hoạt động khai thác của các nghề trong vùng nước ven bờ huyện U Minh .......................................................................................... 42 3.1.5. Thực trạng ngư cụ hoạt động khai thác trong vùng nước ven bờ huyện U Minh....... 44 3.1.6. Thực trạng về sản phẩm khai thác trong vùng nước ven bờ huyện U Minh ..... 47 3.1.7. Thực trạng về lao động.............................................................................. 53 3.1.8. Thực trạng về sản lượng khai thác ............................................................ 54 3.1.9. Thực trạng về thu nhập của tàu ................................................................. 56 3.1.10. Nhận xét đánh giá chung thực trạng khai thác thuỷ sản trong vùng biển ven bờ huyện U Minh .......................................................................................... 57 3.2. Thực trạng về công tác quản lý khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản ..... 58 3.2.1. Công tác quản lý của sở Nông nghiệp và PTNT tỉnh Cà Mau ................. 58 3.2.2. Công tác quản lý của Chi cục thủy sản ..................................................... 58 3.2.3. Tổ chức cán bộ Thanh tra chuyên ngành NN và PTNT tỉnh Ca Mau ...... 60 3.3. Đề xuất giải pháp bảo vệ và phát triển nguồn lợi thuỷ sản tại vùng biển ven bờ huyện U Minh ................................................................................................ 64 3.3.1. Giải pháp quản lý tàu thuyền .................................................................... 64 3.3.2. Giải pháp quản lý nghề khai thác .............................................................. 66 3.3.3. Giải pháp quản lý ngư trường ................................................................... 68 3.3.4. Giải pháp nâng cao năng lực quản lý ........................................................ 70 KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ..................................................................... 72 TÀI LIỆU THAM KHẢO ................................................................................... 75 PHỤ LỤC vi DANH MỤC VIẾT TẮT - BVNL : Bảo vệ nguồn lợi - BVNLTS : Bảo vệ nguồn lợi thủy sản - FAO : Food and Agriculture Organization (Tổ chức lương thực Nông nghiệp Liên Hợp Quốc) - PTNT : Phát triển nông thôn - SEAFDEC : Southeast Asian Fisheries Development Center (Trung tâm Phát triển nghề cá Đông Nam Á) - UBND : Ủy ban nhân dân - CRSD : Dự án nguồn lợi ven biển vì sự phát triển bền vững. - NLTS : Nguồn lợi thủy sản - PTBV : Phát triển bền vững - VBVB : Vùng biển ven bờ - BTS : Bộ Thủy sản vii DANH MỤC BẢNG Bảng 1.1. Nguồn lợi thủy sản vùng ven biển huyện U Minh ............................. 13 Bảng 2.1. Phân bố mẫu điều tra theo nghề và địa phương năm 2016 ................ 29 Bảng 3.1. Cơ cấu tàu thuyền khai thác thuỷ sản theo nghề khai thác và năm .... 32 Bảng 3.2. Cơ cấu tàu thuyền khai thác theo địa phương và năm........................ 33 Bảng 3.3. Cơ cấu nghề khai thác thuỷ sản theo công suất và năm ..................... 35 Bảng 3.4. Một vài thông tin cơ bản của tàu thuyền nghề lưới kéo ..................... 37 Bảng 3.5. Một vài thông tin cơ bản của tàu thuyền nghề bát quái...................... 38 Bảng 3.6. Một vài thông tin cơ bản của tàu thuyền nghề lưới rê ........................ 39 Bảng 3.7. Tần suất về thời gian khai thác thủy sản theo nghề ............................ 40 Bảng 3.8. Kích thước mắt lưới của đụt lưới kéo ................................................. 44 Bảng 3.9. Kích thước mắt lưới của lưới rê.......................................................... 45 Bảng 3.10. Kích thước mắt lưới của ngư cụ lưới bát quái .................................. 46 Bảng 3.11. Kích thước mắt lưới ngư cụ nghề te ................................................. 47 Bảng 3.12. Tỷ trọng trung bình các nhóm sản phẩm trong một mẻ lưới kéo ..... 47 Bảng 3.13. Tỷ trọng trung bình các nhóm sản phẩm trong một mẻ lưới rê........ 49 Bảng 3.14. Tỷ trọng trung bình các nhóm sản phẩm trong một mẻ lưới nghề lưới bát quái ................................................................................................................ 51 Bảng 3.15. Tỷ trọng trung bình các nhóm sản phẩm trong từng mẻ lưới te ....... 52 Bảng 3.16. Cơ cấu lao động theo địa phương và giới tính ...................................... 53 Bảng 3.17. Thống kê sản lượng khai thác trên vùng nước ven bờ huyện U Minh ... 54 Bảng 3.18. Sản lượng theo loại nghề khai thác................................................... 55 Bảng 3.19. Thu nhập bình quân của tàu trong ngày ........................................... 56 Bảng 3.20. Tổ chức cán bộ Thanh tra ngành NN và PTNT Cà Mau .................. 60 Bảng 3.21. Phương tiện hỗ trợ phục vụ cho công tác tuần tra, kiểm soát .......... 61 Bảng 3.22. Tổng hợp số vụ vi phạm quy định về khai thác thủy sản qua các năm..... 62 Bảng 3.23. Số lượng các cuộc tuần tra trong vùng nước huyện U Minh năm 2016 .... 63 Bảng 3.24. Tàu hoạt động trong vùng biển ven bờ huyện U Minh năm 2017 ... 64 viii DANH MỤC HÌNH Hình 1.1. Bản đồ hành chính huyện U Minh tỉnh Cà Mau ................................... 5 Hình 1.2. Cửa biển Khánh Hội, huyện U Minh, tỉnh Cà mau ............................ 11 Hình 1.3. Bản đồ hiện trạng nguồn lợi và đa dạng sinh học ............................... 14 Hình 3.1. Cơ cấu nghề khai thác tại VBVB huyện U Minh theo nghề ............... 32 Hình 3.2. Cơ cấu tàu thuyền khai thác tại VBVB huyện U Minh theo địa phương .... 34 Hình 3.3. Cơ cấu tàu thuyền khai thác tại VBVB huyện U Minh theo nhóm công suất .... 35 Hình 3.4. Tàu thuyền hoạt động nghề lưới kéo................................................... 37 Hình 3.5. Tàu thuyền hoạt động nghề bát quái ................................................... 38 Hình 3.6. Tàu thuyền đánh bắt nghề lưới rê........................................................ 40 Hình 3.7. Tần suất về thời gian khai thác thủy sản của các nghề ....................... 41 Hình 3.8. Ngư trường đánh bắt nghề lưới kéo .................................................... 42 Hình 3.9. Ngư trường đánh bắt nghề lưới rê ....................................................... 43 Hình 3.10. Ngư trường đánh bắt nghề Te ........................................................... 44 Hình 3.11. Ngư cụ nghề lưới bát quái ................................................................. 46 Hình 3.12. Tỷ lệ trung bình nhóm sản phẩm trong một mẻ lưới của nghề lưới kéo ... 48 Hình 3.13. Sản phẩm khai thác của nghề lưới rê ................................................ 49 Hình 3.14. Tỷ lệ trung bình các nhóm sản phẩm của nghề lưới rê ..................... 49 Hình 3.15. Sản phẩm khai thác nghề lưới bát quái ............................................. 50 Hình 3.16. Pa nô tuyên truyền về Bảo vệ nguồn lợi thủy sản............................. 59 Hình 3.17. Thả giống tái tạo nguồn lợi thủy sản................................................. 60 Hình 3.18. Ca nô tuần tra của Thanh tra nông nghiệp và PTNT ........................ 62 Hình 3.19. Số lượng các vụ vi phạm quy định về khai thác thủy sản qua các năm .... 63 ix TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Khai thác hải sản quá mức bằng những phương pháp đánh bắt mang tính huỷ diệt không những phá vỡ cân bằng sinh học của hệ sinh thái mà còn nguy hại hơn vì huỷ hoại nơi cư trú của các loài hải sản. Cùng với sự gia tăng cường lực khai thác thì nguồn lợi thủy sản, đặc biệt là vùng ven bờ ngày càng cạn kiệt. Huyện U Minh, tỉnh Cà Mau có chiều dài bờ biển khoảng 31 km. Nguồn lợi thủy sản trong gần bờ khá đa dạng, với nhiều loại thủy sản có giá trị kinh tế cao như: tôm, cá và các loài nhuyễn thể. Hàng năm, vùng biển ven bờ cung cấp cho cộng đồng dân cư ở khu vực một khối lượng lớn về nguồn lợi thủy sản. Nghề khai thác ven bờ đã đóng góp tích cực cho việc phát triển kinh tế - xã hội của huyện U Minh nói riêng và tỉnh Cà Mau nói chung, tạo điều kiện cho người dân có công ăn việc làm, góp phần xóa đói, giảm nghèo, duy trì ổn định đời sống của nhân dân trong vùng. Tuy nhiên, những năm gần đây, do sự gia tăng dân số, nhu cầu phát triển và mở rộng diện tích của nhiều ngành kinh tế (khai thác thủy sản, nuôi trồng thủy sản, ...) phát triển nhanh nhưng lại không được đặt trong một quy hoạch tổng thể đã gây ra hậu quả sinh thái nghiêm trọng làm ô nhiễm môi trường nước, ảnh hưởng tài nguyên thiên nhiên. Nhiều hoạt động khai thác được đẩy mạnh bằng những ngư cụ mang tính chất hủy diệt nguồn lợi như: sử dụng xung điện, te, xiệp, ngư cụ có kích thước mắt lưới nhỏ, đánh bắt đối tượng không đúng mùa vụ theo quy định, hủy hoại môi trường sống của nhiều loài, làm suy giảm tính đa dạng sinh học…. Việc nghiên cứu, để xuất giải pháp nhằm bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản ven bờ ở khu vực này là rất cần thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn nghề cá tại địa phương. Phương pháp nghiên cứu: Tổng hợp số liệu, tài liệu đã được công bố của các cơ quan quản lý nghề cá, các phòng ban chức năng liên quan, bao gồm các thông tin về: Điều kiện tự x nhiên, môi trường, nguồn lợi thủy sản; Số liệu thống kê về hiện trạng nghề khai thác thủy sản, tình hình vi phạm quy định về công tác bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản của ngư dân trong huyện ; Hiện trạng nghề khai thác thủy sản tại vùng biển ven bờ huyện U Minh, tỉnh Cà Mau bao gồm: số liệu về cơ cấu nghề, đối tượng khai thác, sản lượng khai thác, hiệu quả kinh tế, vùng khai thác, cường lực khai thác, Kết quả nghiên cứu: - Về thực trạng nguồn lợi thủy sản vùng biển ven bờ huyện U Minh, có một số loài thủy sản có giá trị kinh tế cao và đang ngày càng cạn kiệt. - Về khai thác thủy sản,tổng số tàu thuyền khai thác biển trên địa bàn huyện năm 2015 là 730 chiếc, tổng công suất 44.825 CV, trong đó, có 127 chiếc trên 90 CV. - Tác động của hoạt động khai thác thủy sản đến đa dạng sinh học: Hoạt động khai thác thủy sản gần bờ cạn kiệt (sò huyết) ảnh hưởng đến đa dạng sinh học, môi trường sống và phát triển thủy sản. - Việc xung đột giữa các nghề khai thác đang diễn ra khá gay gắt, nhiều người dân làm nghề trong khu vực cấm khai thác vẫn biết việc làm của họ đang vi phạm quy định bảo vệ nguồn lợi và môi trường sống của các loài thuỷ sản. - Quy hoạch không gian tổng hợp (ISP) nhằm đẩy mạnh tăng trưởng và phát triển kinh tế, cũng như là thước đo về môi trường, nhằm bảo tồn hệ sinh thái và đa dạng sinh học xi MỞ ĐẦU Cũng như nhiều quốc gia trên thế giới, Việt Nam đang phải đối mặt với sự suy giảm nguồn lợi ven bờ nghiêm trọng. Nguồn lợi thủy sản ở vùng biển ven bờ đã bị khai thác quá mức cùng với việc mất đi nhiều loài thủy sinh vật quý hiếm, có giá trị kinh tế, giá trị khoa học cao do chính những hành động bất hợp lý của con người: khai thác quá mức; khai thác bằng phương pháp mang tính hủy diệt; bằng lưới có kích thước mắt lưới nhỏ hơn mức cho phép; xả nước thải, chất thải làm ô nhiễm môi trường sống của các loài thủy sản... Huyện U Minh nằm về phía Tây Bắc của tỉnh Cà Mau, được thành lập vào ngày 20/5/1979. Phía bắc giáp tỉnh Kiên Giang, phía đông giáp huyện Thới Bình, phía tây giáp Vịnh Thái Lan, phía nam giáp huyện Trần Văn Thời. Hiện nay diện tích tự nhiên 774,14 km2 bằng 14,62% diện tích tự nhiên của tỉnh. Huyện U Minh có 08 đơn vị hành chính trực thuộc gồm 01 thị trấn huyện lỵ và 07 xã: thị trấn U Minh; xã Khánh An; xã Khánh Hòa; xã Khánh Hội; xã Khánh Lâm; xã Khánh Thuận xã Khánh Tiến; xã Nguyễn Phích. Huyện U Minh được hình thành trên vùng đất U Minh Hạ, nằm dọc theo tuyến sông Cái Tàu, chạy xuyên qua xóm Cái Tàu - Lâm An và Biện Nhị đến Tiểu Dừa (giáp xã Vân Khánh, huyện An Minh, Tỉnh Kiên Giang). Sông Cái Tàu bắt nguồn từ vùng trũng của Rừng U Minh Hạ có hình cánh cung, ngọn trổ ra biển Tây, còn Vàm Sông tiếp giáp hữu ngạn sông Ông Đốc, đổ nước vào sông này ra biển. Sông Cái Tàu với hệ thống kênh rạch xuyên sâu vào rừng tràm, xẻ thẳng vào ruột rừng chia U Minh Hạ ra từng ô với nhiều tên gọi khác nhau bám chặt vào rừng tràm rộng lớn và hùng vĩ. Huyện U Minh có chiều dài bờ biển khoảng 31 km. Nguồn lợi thủy sản trong gần bờ khá đa dạng, với nhiều loại thủy sản có giá trị kinh tế cao như: tôm, cá và các loài nhuyễn thể. Hàng năm, vừng biển ven bờ cung cấp cho cộng đồng dân cư ở khu vực một khối lượng lớn về nguồn lợi thủy sản. Nghề khai thác ven bờ đã đóng góp tích cực cho việc phát triển kinh tế - xã hội của huyện U Minh nói riêng và tỉnh Cà Mau nói chung, tạo điều kiện cho người dân có công ăn việc làm, góp phần xóa đói, giảm nghèo, duy trì ổn định đời sống của nhân dân trong vùng. 1 Tuy nhiên, những năm gần đây, do sự gia tăng dân số, nhu cầu phát triển và mở rộng diện tích của nhiều ngành kinh tế (khai thác thủy sản, nuôi trồng thủy sản, ...) phát triển nhanh nhưng lại không được đặt trong một quy hoạch tổng thể đã gây ra hậu quả sinh thái nghiêm trọng làm ô nhiễm môi trường nước, ảnh hưởng tài nguyên thiên nhiên. Nhiều hoạt động khai thác được đẩy mạnh bằng những ngư cụ mang tính chất hủy diệt nguồn lợi như: sử dụng xung điện, te, xiệp, ngư cụ có kích thước mắt lưới nhỏ, đánh bắt đối tượng không đúng mùa vụ theo quy định, hủy hoại môi trường sống của nhiều loài, làm suy giảm tính đa dạng sinh học…. Bên cạnh đó, công tác bảo vệ nguồn lợi thủy sản gặp nhiều khó khăn do nhận thức của ngư dân thấp, diện tích đầm lớn, lực lượng thanh tra chuyên ngành mỏng, chính quyền địa phương chưa thật sự quan tâm và sự phối hợp giữa các ngành chức năng chưa đồng bộ; việc phân công trách nhiệm quản lý giữa cơ quan quản lý chuyên ngành cấp tỉnh và chính quyền địa phương (huyện, xã) chưa rõ ràng, cụ thể... Nguyên nhân chính dẫn đến tình trạng, bất cập trên, đó là: Hầu hết những công trình nghiên cứu khoa học trước đây phục vụ cho việc hoạch định chính sách, tổ chức quản lý chỉ mới chú trọng đến việc phát triển nuôi trồng thủy sản, chưa có công trình nào nghiên cứu sâu về khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản; các chính sách, quy định về khai thác và bảo vệ nguồn lợi thủy sản của Trung ương và tỉnh còn chung chung, chưa cụ thể và khó áp dụng thực hiện; việc tổ chức, phân công quản lý của các ngành, cấp ở địa phương còn nhiều bất cập, … Chính vì vậy, việc nghiên cứu, đề xuất giải pháp nhằm bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản ven bờ ở khu vực này là rất cần thiết, có ý nghĩa khoa học và thực tiễn nghề cá tại địa phương. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn: Về lý luận: Đề tài thực hiện thành công là cơ sở lý luận và tài liệu tham khảo cho các cơ quan, cá nhân nghiên cứu các vấn đề liên quan đến nghề khai thác ven bờ huyện U Minh, tỉnh Cà Mau. Về ý nghĩa thực tiễn: Kết quả đề tài là cơ sở khoa học góp phần phục vụ công tác quản lý nghề, xây dựng những chính sách, quản lý cho phù hợp với sự 2 phát triển của nghề cá huyện U Minh, tỉnh Cà Mau góp phần ổn định kinh tế xã hội, tăng cường củng cố quốc phòng, an ninh biển đảo. Nội dung nghiên cứu: - Điều tra khảo sát hiện trạng khai thác thủy sản tại vùng biển ven bờ huyện U Minh, tỉnh Cà Mau. - Điều tra khảo sát hiện trạng hoạt động BVNL thủy sản tại vùng biển ven bờ huyện U Minh, tỉnh Cà Mau. - Đề xuất các giải pháp bảo vệ và phát triển nguồn lợi thủy sản vùng biển ven bờ huyện U Minh, tỉnh Cà Mau. 3 CHƢƠNG 1 TỔNG QUAN CÁC VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Tổng quan về địa phƣơng nghiên cứu 1.1.1. Đặc điểm tự nhiên 1.1.1.1. Vị trí địa lý Huyện U Minh nằm về phía Tây Bắc của tỉnh Cà Mau, cách trung tâm thành phố Cà Mau trên 42 km, được thành lập vào ngày 20/5/1979. Phía Bắc giáp huyện An Minh của tỉnh Kiên Giang, phía Đông giáp huyện Thới Bình, phía Tây giáp Vịnh Thái Lan, phía Nam giáp huyện Trần Văn Thời. Huyện U Minh được chia thành 7 xã và 1 thị trấn, bao gồm các xã Khánh An, Nguyễn Phích, Khánh Lâm, Khánh Hội, Khánh Hoà, Khánh Thuận, Khánh Tiến và thị trấn U Minh [10]. Hiện nay diện tích tự nhiên 774,14 km2 bằng 14,62% diện tích tự nhiên của tỉnh. 4 Hình 1.1: Bản đồ hành chính huyện U Minh tỉnh Cà Mau 5 1.1.1.2. Địa hình, địa chất Địa hình của huyện tương đối bằng phẳng, chênh lệch độ cao ít, cao trình trung bình + 0,2m tới 0,4m, một số liếp vườn có độ cao 0,8 – 1,2m. Địa bàn huyện bị chia cắt bởi hệ thống sông rạch và kênh thủy lợi. Địa tầng trong vùng tương đối đồng nhất, cấp tải trọng yếu. Huyện có bờ biển dài 31 km, có các kênh lớn thông ra biển như kênh Biện Nhị, cửa Hương Mai, cụ thể 2 xã ven biển Khánh Tiến và Khánh Hội, chịu ảnh hưởng trực tiếp của thủy triều biển Tây. 1.1.1.3. Khí hậu, thời tiết Về cơ bản huyện U Minh có đặc trưng của khí hậu miền Tây Nam Bộ. Mùa mưa từ tháng 5 đến tháng 11, mùa khô từ tháng 12 đến tháng 4 năm sau. Lượng mưa trung bình hàng năm 2.000 - 2.200 mm, mùa mưa thường chiếm tới 90% lượng mưa cả năm, mưa tập trung vào các tháng 8, tháng 9 và tháng 10. Nhiệt độ trung bình năm 26,60C, độ ẩm không khí trung bình 80 - 85%. Trong năm gió thịnh hành theo mùa: Mùa khô hướng gió thịnh hành là Đông Bắc vận tốc trung bình khoảng 1,6 - 2,8 m/s; Mùa mưa hướng gió thịnh hành là Tây Nam hoặc gió Tây, tốc độ bình quân 1,8 - 4,5 m/s. Trong mùa mưa thường xảy ra giông, lốc xoáy (nhất là ở vùng ven biển) có gió mạnh cấp 7, cấp 8. Chế độ phân mùa rõ rệt có ảnh hưởng nhiều đến sản xuất và sinh hoạt của nhân dân, mùa khô thiếu nước ngọt sản xuất, sinh hoạt, nguy cơ cháy rừng cao, mùa mưa, mưa bão, áp thấp nhiệt đới thường ảnh hưởng đến khai thác biển. Chế độ phân mùa cũng tạo điều kiện phát triển nuôi tôm trong mùa khô, sản xuất nông nghiệp trong mùa mưa tạo điều kiện cấy một vụ lúa luân canh trên đất nuôi tôm trong quá trình chuyển đổi cơ cấu sản xuất của huyện. Trong những năm gần đây, biến đổi khí hậu đang là mối quan tâm của tất cả các quốc gia. Là khu vực ven biển, huyện U Minh nói riêng và tỉnh Cà Mau nói chung đang phải chịu những tác động tiêu cực đến từ biến đổi khí hậu. Theo kịch bản biến đổi khí hậu và nước biển dâng cho Việt Nam do Bộ Tài nguyên và Môi trường công bố năm 2012, kịch bản phát thải trung bình, đến năm 2020, nhiệt độ trung bình tỉnh Cà Mau tăng 0,5oC, lượng mưa tăng 0,9%; đến năm 6 2030, các con số này lần lượt là 0,7oC và 1,3%. Khu vực mũi Cà Mau – Kiên Giang, đến năm 2020, nước biển dâng trong khoảng từ 9 đến 10cm và 13 đến 15cm năm 2030. Theo đó, kết quả xác định vùng có nguy cơ bị ngập theo các mực nước biển dâng cho thấy, nếu nước biển dâng 1m, khoảng 39% diện tích ĐBSCL có nguy cơ bị ngập, đặc biệt là các tỉnh Cà Mau, Kiên Giang, Hậu Giang, Sóc Trăng, Bạc Liêu; gần 35% dân số thuộc các tỉnh vùng ĐBSCL bị ảnh hưởng trực tiếp. Một số tác động của BĐKH có thể gây ảnh hưởng tới việc phát triển kinh tế - xã hội cũng như việc thực hiện quy hoạch tổng hợp không gian vùng ven biển huyện U Minh: - Đối với sản xuất nông nghiệp: diện tích lúa sẽ bị thu hẹp do sự xâm nhập mặn, suy giảm chất lượng đất; nuôi trồng thủy sản sẽ giảm sản lượng và mất diện tích nuôi trồng do bị ngập sâu và độ mặn tăng lên đáng kể; diện tích rừng sẽ giảm đi, hệ sinh thái rừng ngập mặn đặc trưng của vùng sẽ bị tổn thất lớn do tình trạng sạt lở ngày càng cao. - Đối với các khu dân cư do đặc điểm vùng sông nước khu vực ĐBSCL phần lớn các khu dân cư tập trung theo hệ thống sông và kênh rạch, do vậy, biến đổi khí hậu gây nước biển dâng sẽ tác động trực tiếp đến đời sống người dân: ngập lụt, sạt lở, thiếu nguồn nước ngọt, sự thiếu hụt đất phục vụ cho nhu cầu nhà ở và sản xuất của người dân rất hạn chế. - Đối với hệ thống cơ sở hạ tầng: nước biển dâng khiến mạng lưới giao thông và các cơ sở hạ tầng khác sẽ bị nhấn chìm trong nước, nguy cơ sạt lở công trình cao, kinh phí xây dựng tăng lên đáng kể (đặc biệt là công trình xây dựng tuyến đê biển Tây). Hệ thống tưới và cấp nước giảm khả năng lấy nước do xâm nhập mặn [10]. 1.1.2. Dân số, dân cƣ và lao động 1.1.2.1. Dân số, dân cƣ: Dân số trung bình huyện U Minh năm 2014 là 103.876 người, bằng 8,43% dân số toàn tỉnh. Huyện U Minh có nhiều dân tộc trong đó dân số nhiều nhất là dân tộc kinh chiếm tới 94,31%, dân tộc Khmer, Hoa và các dân tộc khác chiếm 5,69%. 7 Tỷ lệ tăng dân số tự nhiên của huyện tương đương với mức bình quân toàn tỉnh, năm 1997 là 1,95%, những năm sau giảm dần (từ 1,2 - 1,15% theo từng năm giai đoạn 2011-2015). Mật độ dân số trung bình của huyện năm 2014 đạt 134 người/km2 so với bình quân toàn tỉnh 229 người/km2. Dân cư của huyện phân bố không đều, mật độ dân số ở thị trấn U Minh đạt 362 người/km2, nhưng ở các xã khu vực rừng mật độ dân số còn rất thấp, tại xã Khánh Thuận bình quân 68 người/km 2, xã Khánh An bình quân 98 người/km2. Cũng như các địa phương khác trong tỉnh, dân cư ở huyện U Minh chủ yếu định cư ở thị trấn, trung tâm các xã và dọc theo 2 bên bờ sông, bờ kênh lớn, nhằm thuận tiện giao thông thuỷ, bộ, dân cư của huyện phân bổ phân tán theo kiểu tiện canh tiện cư, ít quần tụ; đây là một trong những yếu tố ảnh hưởng đến đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng khu dân cư nhất là về điện, đường giao thông, trường học... dân số thành thị của huyện tăng từ 5.632 người năm 2000 lên 6.975 người năm 2014 [10]. 1.1.2.2. Lao động Số lao động trong độ tuổi của huyện năm 2014 là 69.385 người, chiếm 66,8% dân số của huyện, trong đó lao động nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản 35.448 chiếm trên 51,1%; lao động chuyên sản xuất công nghiệp, xây dựng và dịch vụ chiếm 48,9%. Nhìn chung lao động của huyện là lao động trẻ, có thể lực tốt, tỷ lệ lao động qua đào tạo tăng hàng năm, đến nay là 28%. Nguồn lực lao động của huyện hiện nay sử dụng còn hạn chế, ngoài việc thời gian nông nhàn ở nông thôn còn lớn thì số lượng khá lớn lao động nữ của huyện chủ yếu làm các việc nội trợ gia đình. Số lao động nữ tham gia làm việc trong các ngành kinh tế chỉ chiếm khoảng 32% đến 38%. 1.1.3. Thực trạng phát triển kinh tế xã hội các xã ven biển huyện U Minh 1.1.3.1. Hiện trạng phát triển kinh tế - xã hội xã Khánh Tiến Kinh tế xã Khánh Tiến có sự phát triển qua các năm. Sinh kế chủ yếu của người dân là nông nghiệp và ngư nghiệp. 8 Về nông nghiệp, năm 2015, tổng diện tích cấy lúa mùa là 3.720 ha (trong đó lúa tôm 120 ha), sản lượng ước đạt trên 13.000 tấn. Các cây trồng khác trên địa bàn xã như mía, dừa, cây ăn quả, chuối… Chăn nuôi khá phát triển với đàn gia súc 5.500 con và gia cầm 15.500 con. Về thủy sản, tổng sản lượng khai thác thủy sản năm 2015 ước đạt 9.500 tấn tôm, cá các loại. Nuôi trồng thủy sản phát triển với diện tích nuôi tôm quảng canh cải tiến là 30,6 ha, năng suất đạt 360 kg/ha; nuôi tôm quảng canh 90 ha với năng suất 250 kg/ha. Về lâm nghiệp, Khánh Tiến có 1.114 ha rừng, qua nhiều năm chăm sóc, bảo vệ, đến nay rừng đã đủ tuổi khai thác, riêng trong năm 2015 khai thác được 55 ha, bình quân mỗi ha 50 triệu đồng, hiện tại đã trồng lại sau khai thác đảm bảo. Về thương mại, dịch vụ, trên địa bàn xã có 02 doanh nghiệp kinh doanh vàng bạc đá quý, 03 cơ sở kinh doanh xăng, dầu, nhớt và gas, 02 cơ sở thu mua và sơ chế sản phẩm thủy sản và 01 doanh nghiệp sản xuất nước đá. Nhìn chung, các doanh nghiệp và cơ sở kinh doanh đều hoạt động có hiệu quả, góp phần vào sự phát triển chung của kinh tế xã Khánh Tiến. 1.1.3.2. Hiện trạng phát triển kinh tế - xã hội xã Khánh Hội Tình hình kinh tế - xã hội của xã Khánh Hội có sự phát triển, hạ tầng kinh tế được quan tâm đầu tư, đời sống vật chất, tinh thần của nhân dân ngày một nâng cao. Về nông nghiệp, năm 2015, diện tích canh tác lúa hè thu là 719 ha, năng suất bình quân 4,6 tấn/ha. Diện tích canh tác lúa mùa, lúa lấp vụ 2 là 2.150 ha. Xã đã tổ chức thực hiện mô hình cánh đồng mẫu ở ấp 5 có 107 hộ với diện tích là 161,9 ha. Diện tích trồng hoa màu, cây ăn trái đạt 31 ha. Chăn nuôi khá phát triển với tổng đàn gia súc là 3.950 con, đàn gia cầm là 32.500 con. Về thủy sản, toàn xã có 361 phương tiện khai thác biển, trong đó 134 phương tiện có công suất dưới 90 CV, 227 phương tiện từ 90 CV trở lên. Sản lượng khai thác ước đạt 21.500 tấn tôm, cá các loại. Ngoài ra, trong năm 2015, thực hiện Nghị định 67 của Chính phủ, xã có 09 hồ sơ được UBND tỉnh phê 9