Tài liệu Giá trị định lượng trab trong chẩn đoán và theo dõi tái phát sau điều trị nội khoa bệnh basedow

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH PHAN HUY ANH VŨ GIÁ TRỊ ĐỊNH LƯỢNG TRAb TRONG CHẨN ĐOÁN VÀ THEO DÕI TÁI PHÁT SAU ĐIỀU TRỊ NỘI KHOA BỆNH BASEDOW LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC TP. Hồ Chí Minh – Năm 2008 BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO BỘ Y TẾ ĐẠI HỌC Y DƯỢC THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH PHAN HUY ANH VŨ GIÁ TRỊ ĐỊNH LƯỢNG TRAb TRONG CHẨN ĐOÁN VÀ THEO DÕI TÁI PHÁT SAU ĐIỀU TRỊ NỘI KHOA BỆNH BASEDOW Chuyên ngành: Bệnh học nội khoa Mã số : 3 01 31 LUẬN ÁN TIẾN SĨ Y HỌC Người hướng dẫn khoa học: PGS MAI THẾ TRẠCH TP. Hồ Chí Minh – Năm 2008 LÔØI CAM ÑOAN Toâi cam ñoan ñaây laø coâng trình nghieân cöùu cuûa toâi. Caùc soá lieäu, keát quaû neâu trong luaän vaên laø trung thöïc vaø chöa töøng ñöôïc ai coâng boá trong baát kyø coâng trình naøo khaùc. Ngöôøi thöïc hieän Phan Huy Anh Vuõ MUÏC LUÏC Trang phuï bìa Trang Lôøi cam ñoan Muïc luïc Danh muïc caùc chöõ vieát taét Danh muïc caùc baûng, bieåu ñoà, sô ñoà MÔÛ ÑAÀU 1 Chöông 1 TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU 1.1 Ñaëc ñieåm laâm saøng vaø cô cheá beänh sinh beänh Basedow 1.2 4 4 Caùc khaùng nguyeân, khaùng theå tuyeán giaùp 16 1.3 Tình hình nghieân cöùu trong vaø ngoaøi nöôùc 31 Chöông 2 ĐỐI TƯỢNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 35 2.1 Nghieân cöùu thöù nhaát 35 2.2 Nghieân cöùu thöù hai 38 2.3 Kyõ thuaät ñònh löôïng TRAb 41 Chöông 3 KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU 52 3.1 Nghieân cöùu thöù nhaát 52 3.2 Nghieân cöùu thöù hai 70 Chöông 4 BAØN LUAÄN 4.1 Ñaùnh giaù vai troø cuûa TRAb trong chaån ñoaùn beänh Basedow 4.2 Ñaùnh giaù vai troø cuûa TRAb trong theo doõi taùi phaùt beänh Basedow sau ñieàu trò noäi khoa KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ DANH MUÏC CAÙC COÂNG TRÌNH CUÛA TAÙC GIAÛ TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC 1 PHUÏ LUÏC 2 85 85 95 102 DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT TRONG LUAÄN AÙN DIT Diodotyrosine ELISA Enzyme linked immunosorbent assay (Ñònh löôïng mieãn dòch enzym) FT4 Free thyroxine (FT4, fT4) FT3 Free triiodothyronine HLA Human leucocyte antigen (HLA) IFN Interferon IgG Immunoglobulin G IL Interleukin LATS Long acting thyroid stimulating (Chất kích thích tuyeán giaùp taùc duïng keùo daøi) MIT Monoiodotyrosine MRC Medical Research Council PEG Polyethylene glycol RIA Radioimmunoassay (Ñònh löôïng mieãn dòch phoùng xaï, RIA) ROC Receiver optimized comparison T4 Tetraiodothyronin (Thyroxine) T3 Triiodothyronine TBAb TSH blocking antibodies TBI TSH binding inhibitory TBII TSH binding inhibiting immunoglobulin Tg Thyroglobulin TPO Thyroid peroxydase (Peroxydaza tuyeán giaùp) TNF Tumor necrosis factor TRAb TSH receptor antibodies (khaùng theå khaùng thuï theå TSH) TRH Thyrotropin Releasing hormone TSAb Thyroid stimulating antibodies TSBAb TSH receptor blocking antibodies (Hormon giaûi phoùng thyrotropin,TRH) TSH Thyroid stimulating hormone (Hormon höôùng tuyeán giaùp) TSH-R TSH receptor TSI Thyroid stimulating immunoglobulin (Globulin mieãn dòch kích thích tuyeán giaùp, TSI) DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng Teân baûng Trang 1.1 Caùc trieäu chöùng vaø daáu hieäu thöôøng gaëp trong beänh Basedow 1.2 Thuaät ngöõ caùc khaùng theå khaùng thuï theå TSH 29 1.3 Caùc chæ ñònh xeùt nghieäm TRAb trong thöïc haønh laâm saøng 31 2.4 Caùc bước tieán haønh ñònh löôïng TRAb 47 3.5 Tæ leä nam nöõ nhoùm nghieân cöùu thöù nhaát 52 3.6 Tæ leä giöõa nhoùm môùi maéc beänh vaø nhoùm ngöôøi bình thöôøng 53 3.7 Tuoåi trung bình nam nöõ nhoùm nghieân cöùu thöù nhaát 54 3.8 Tuoåi trung bình rieâng cho töøng nhoùm nghieân cöùu thöù nhaát 54 3.9 Phaân boá giôùi tính giöõa caùc nhoùm nghieân cöùu 55 3.10 Nhöõng bieán soá ñaëc tröng cuûa nhoùm môùi maéc beänh Basedow 56 3.11 Giaù trò trung bình TRAb_RIA theo nhoùm 57 3.12 Giaù trò TRAb_RIA giöõa nam vaø nöõ ôû nhoùm beänh nhaân môùi maéc beänh Basedow 3.13 7 58 Giaù trò TRAb_RIA giöõa nam vaø nöõ ôû nhoùm ngöôøi bình thöôøng 59 3.14 Giaù trò trung bình TRAb_ELISA theo nhoùm 59 3.15 Giaù trò trung bình TRAb_ELISA giöõa nam vaø nöõ treân nhoùm ngöôøi môùi maéc beänh Basedow 3.16 60 Giaù trò TRAb_ELISA giöõa nam vaø nöõ treân nhoùm ngöôøi bình thöôøng 61 3.17 So saùnh giaù trò trung bình TRAb giöõa hai phöông phaùp RIA vaø ELISA treân ngöôøi bình thöôøng 3.18 61 So saùnh giaù trò trung bình TRAb giöõa hai phöông phaùp RIA vaø ELISA treân ngöôøi môùi maéc beänh 62 3.19 Xaùc suaát ñieåm caét TRAb_RIA 1 65 3.20 Xaùc suaát ñieåm caét TRAb_ELISA 1 68 3.21 So saùnh giaù trò chaån ñoaùn ñuùng beänh Basedow giöõa hai phöông phaùp RIA vaø ELISA 70 3.22 Tæ leä nam nöõ nhoùm nghieân cöùu thöù hai 70 3.23 Tuoåi trung bình nam nöõ nhoùm nghieân cöùu thöù hai 71 3.24 Giaù trò trung bình TRAb_RIA theo giôùi 72 3.25 Giaù trò trung bình TRAb_ELISA theo giôùi 72 3.26 Giaù trò trung bình TRAb_RIA phaân theo nhoùm tuoåi 73 3.27 Giaù trò trung bình TRAb_ELISA theo nhoùm tuoåi 73 3.28 So saùnh giaù trò trung bình TRAb cuûa 2 phöông phaùp treân nhoùm beänh nhaân ñieàu trò 18 thaùng 74 3.29 Tæ leä taùi phaùt nhoùm beänh nhaân ñaõ ñieàu trò 18 thaùng 74 3.30 Moái lieân heä giöõa TRAb_RIA vaø söï taùi phaùt cuûa beänh Basedow 75 3.31 Moái lieân heä giöõa TRAb_ELISA vaø söï taùi phaùt cuûa beänh Basedow 76 3.32 Giaù trò TRAb_RIA giöõa nhoùm taùi phaùt vaø khoâng taùi phaùt 76 3.33 Giaù trò TRAb_ELISA giöõa nhoùm taùi phaùt vaø khoâng taùi phaùt 77 3.34 Xaùc suaát ñieåm caét TRAb_RIA 2 79 3.35 Xaùc suaát ñieåm caét TRAb_ELISA 2 83 DANH MUÏC CAÙC BIEÅU ÑOÀ Bieåu ñoà Teân bieåu ñoà Trang 3.1 Phaân boá theo giôùi nhoùm nghieân cöùu thöù nhaát 52 3.2 Phaân boá giöõa caùc nhoùm nghieân cöùu thöù nhaát 53 3.3 Phaân boá giôùi tính giöõa caùc nhoùm nghieân cöùu thöù nhaát 55 3.4 Giaù trò TRAb_RIA theo nhoùm 58 3.5 Giaù trò TRAb_ELISA theo nhoùm 60 3.6 Phaân phoái TRAb_RIA treân beänh nhaân môùi maéc 63 3.7 Phaân phoái TRAb_ELISA treân beänh nhaân môùi maéc 63 3.8 Ñoà thò ñöôøng cong ROC cuûa TRAb_RIA 64 3.9 Phaân boá ñoä nhaïy, ñoä chuyeân ñeå xaùc ñònh xaùc suaát ñieåm caét TRAb_RIA 1 65 3.10 Ñoà thò ñöôøng cong ROC cuûa TRAb_ELISA 67 3.11 Phaân boá ñoä nhaïy, ñoä chuyeân ñeå xaùc ñònh xaùc suaát ñieåm caét TRAb_ELISA 1 3.12 68 Ñieåm caét giöõa beänh lyù vaø khoâng beänh lyù cuûa TRAb theo phöông phaùp RIA vaø ELISA 69 3.13 Phaân boá theo giôùi nhoùm nghieân cöùu thöù hai 71 3.14 Bieåu ñoà taùi phaùt nhoùm 18 thaùng 75 3.15 Ñoà thò ñöôøng cong ROC TRAb_RIA taùi phaùt 78 3.16 Phaân boá ñoä nhaïy, ñoä chuyeân ñeå xaùc ñònh xaùc suaát ñieåm caét TRAb_RIA 2 79 3.17 Ñoà thò ñöôøng cong ROC TRAb_ELISA taùi phaùt 81 3.18 Phaân boá ñoä nhaïy, ñoä chuyeân ñeå xaùc ñònh xaùc suaát ñieåm caét TRAb_ELISA 2 3.19 4.20 82 So saùnh giaù trò chaån ñoaùn ñuùng beänh giöõa TRAb ño baèng phöông phaùp RIA vaø ELISA 84 Minh hoïa cho phöông phaùp ROC 93 DANH MUÏC CAÙC SÔ ÑOÀ Sô ñoà Teân sô ñoà Trang 1.1 Khaùng theå khaùng thuï theå TSH (TRAb) 12 1.2 Taùc ñoäng của TRAb 13 1.3 Sô ñoà taïo khaùng theå trong beänh Basedow 14 1.4 Sô ñoà toùm taét cô cheá beänh sinh cuûa beänh Basedow 15 2.5 Sô ñoà theo doõi taùi phaùt beänh Basedow sau ñieàu trò noäi khoa 41 1 MÔÛ ÑAÀU Cöôøng giaùp laø tình traïng hoaït ñoäng quaù möùc cuûa tuyeán giaùp vôùi haäu quaû laø söï saûn xuaát hormon giaùp Triiodothyronine (T3) vaø Thyroxine (T4) nhieàu hôn bình thöôøng daãn ñeán hieän töôïng gia taêng noàng ñoä hormon löu haønh trong maùu, gaây ra tổn haïi veà moâ vaø chuyeån hoùa. Caùc traïng thaùi laâm saøng cuûa cöôøng giaùp lieân quan chaët cheõ ñeán cô cheá sinh lyù beänh naøy ñöôïc goïi chung laø tình traïng nhieãm ñoäc giaùp. Döïa theo cô cheá sinh lyù beänh vöøa neâu, cöôøng giaùp ñöôïc phaân thaønh hai nhoùm nguyeân nhaân: do taêng söï kích thích vaø do taêng tính töï chuû. Trong ñoù, beänh Basedow thì thöôøng gaëp nhaát thuoäc nhoùm do taêng söï kích thích [8],[10],[18],[30],[33],[41],[57]. Beänh Basedow ñöôïc Robert Graves moâ taû ñaàu tieân vaøo naêm 1835. Ngaøy nay cô cheá beänh sinh ñaõ ñöôïc laøm saùng toû vôùi söï phaùt hieän ra yeáu toá kích thích tuyeán giaùp, baûn chaát laø khaùng theå IgG, gaén keát vaø hoaït hoùa caùc thuï theå TSH treân teá baøo tuyeán giaùp gaây ra tình traïng nhieãm ñoäc giaùp cuûa beänh nhaân Basedow [19],[41],[57],[105]. Beänh Basedow ñöôïc xeáp vaøo nhoùm beänh tuyeán giaùp töï mieãn gaây ra caùc toån thöông teá baøo vaø laøm thay ñoåi chöùc naêng tuyeán giaùp thoâng qua cô cheá dòch theå vaø trung gian teá baøo [22]. Coù ba loaïi khaùng nguyeân chính coù lieân quan ñeán nhoùm beänh töï mieãn tuyeán giaùp: thyroperoxidase (TPO), Thyroglobulin (Tg), vaø thuï theå TSH. Töông öùng vôùi ba loaïi khaùng theå: khaùng theå khaùng TPO (TPOAb), khaùng theå khaùng Thyroglobulin (TgAb), khaùng theå khaùng thuï theå TSH (TRAb). Trong ñoù, töï khaùng theå khaùng thuï theå TSH coù taùc ñoäng gioáng vôùi hoaït 2 ñoäng kích tuyeán giaùp cuûa TSH neân gaây ra cöôøng giaùp trong beänh lyù Basedow[6],[23],[24],[33],[83]. Keå töø khi phaân laäp ñöôïc phaân töû thuï theå TSH, caùc nhaø khoa hoïc treân theá giôùi ñaõ tìm ñöôïc ba phöông phaùp chính ñònh löôïng caùc khaùng theå khaùng thuï theå TSH (TRAb) xeùt nghieäm sinh hoïc hay xeùt nghieäm veà thuï theå: thoâng qua khaùng theå kích thích (TSAb) baèng phöông phaùp sinh hoïc teá baøo; Khaùng theå chaën thuï theå TSH (TSBAb) baèng phöông phaùp sinh hoïc teá baøo; hay globulin mieãn dòch kích thích söï taêng tröôûng tuyeán giaùp TBII baèng phöông phaùp thuï theå [27],[28],[32],[83]. Daáu nhaán cuûa vieäc ñònh löôïng TRAb laø ôû choã do TRAb coù taùc ñoäng kích thích hoaït ñoäng tuyeán giaùp thoâng qua thuï theå TSH naèm treân teá baøo tuyeán giaùp. Neân coù raát nhieàu khuyeán caùo neân söû duïng vieäc ñònh löôïng TRAb trong vieäc tieân löôïng dieãn tieán beänh Basedow sau ñieàu trò noäi khoa [29],[32],[34],[57],[83]. Vieäc ñieàu trò beänh Basedow thoâng thöôøng coù ba phöông phaùp sau: ñieàu trò noäi khoa, ñieàu trò baèng tia xaï vaø ñieàu trò baèng phaãu thuaät. Trong ñoù ñieàu trò noäi khoa ñöôïc öu tieân choïn löïa vì khoâng gaây nhöõng thieät haïi vónh vieãn cho tuyeán giaùp, theá nhöng tæ leä taùi phaùt sau ñieàu trò vaãn coøn raát cao coù khi leân ñeán 30% caùc tröôøng hôïp. Chính vì leõ ñoù vieäc ñònh löôïng TRAb ñeå tieân löôïng khaû naêng taùi phaùt cuûa beänh mang laïi moät lôïi ích lôùn cho caùc thaày thuoác thöïc haønh laâm saøng [34],[38],[51]. Tuy nhieân cho ñeán nay taïi Vieät Nam chæ môùi coù moät vaøi coâng trình nghieân cöùu ñònh löôïng TRAb nhöng khaûo saùt chuû yeáu ñeán vaán ñeà giaù trò chaån ñoaùn cuûa xeùt nghieäm ñònh löôïng TRAb, chöa coù ñeà taøi khaûo saùt giaù trò 3 TRAb trong ñaùnh giaù tieân löôïng taùi phaùt. Ñeà taøi nghieân cöùu: “Giaù trò ñònh löôïng TRAb trong chaån ñoaùn vaø theo doõi taùi phaùt sau ñieàu trò noäi khoa beänh Basedow” coù ba muïc tieâu sau: 1. Ñaùnh giaù vai troø cuûa TRAb trong chaån ñoaùn beänh Basedow. 2. Ñaùnh giaù vai troø cuûa TRAb trong tieân löôïng khaû naêng taùi phaùt beänh Basedow sau ñieàu trò noäi khoa. 3. So saùnh giaù trò chaån ñoaùn ñuùng beänh giöõa TRAb ñònh löôïng baèng kyõ thuaät RIA vaø ELISA. 4 Chöông 1 TOÅNG QUAN TAØI LIEÄU 1.1 ÑAËC ÑIEÅM LAÂM SAØNG VAØ CÔ CHEÁ BEÄNH SINH BEÄNH BASEDOW. Beänh Basedow ñöôïc xaùc nhaän laàn ñaàu tieân do Robert Graves (ngöôøi Ailen, 1797-1853) vaøo naêm 1835, nhöng tröôùc ñoù möôøi naêm Caleb Parry ñaõ coù coâng moâ taû chi tieát caùc trieäu chöùng cuûa beänh.[57] Beänh Basedow ñöôïc bieát ñeán vôùi bieåu hieän cöôøng chöùc naêng tuyeán giaùp keát hôïp vôùi böôùu giaùp phì ñaïi lan toûa, coù theå coù keøm theo loài maét vaø phuø nieâm [6],[8],[10],[33],[35],[41],[57]. Beänh mang nhieàu teân goïi khaùc nhau tuøy töøng chaâu luïc, thoùi quen ôû töøng quoác gia. - Beänh Graves (Graves ’ disease) - Beänh böôùu giaùp loài maét ( Exopthalmic goiter) - Beänh Basedow ( Basedow’s disease) - Beänh Parry ( Parry’s disease) - Beänh cöôøng chöùc naêng tuyeán giaùp do mieãn dòch (immunogenic hyperthyroidism) - Beänh cöôøng chöùc naêng tuyeán giaùp töï mieãn (autoimmune hyperthyroidism) - Bệnh Graves laø teân ñöôïc duøng roäng raõi ôû những nước noùi tiếng Anh. Taïi Chaâu AÂu beänh ñöôïc bieát vôùi teân goïi beänh Von Basedow teân moät 5 baùc só ngöôøi Ñöùc (1799-1854), taïi nöôùc ta thöôøng duøng vôùi teân goïi Basedow[8],[26],[41]. Beänh Basedow laø beänh cöôøng chöùc naêng, phì ñaïi vaø taêng saûn tuyeán giaùp. Nhöõng bieán ñoåi beänh lyù trong caùc cô quan vaø toå chöùc laø do taùc duïng cuûa caùc hormon giaùp tieát quaù nhieàu vaøo trong maùu [9],[10],[11],[33],[57]. Trong taát caû caùc nguyeân nhaân gaây cöôøng giaùp beänh Basedow chieám khoaûng 60 ñeán 80% caùc tröôøng hôïp, tæ leä beänh thì khaùc nhau ôû caùc nhoùm daân cö. Coù khoaûng 2% phuï nöõ maéc beänh nhöng chæ coù khoaûng 0,1% nam giôùi bò maéc beänh naøy, nöõ maéc beänh nhieàu hôn nam töø naêm ñeán baûy laàn. Beänh thöôøng gaëp ôû ñoä tuoåi 20 ñeán 50 tuoåi [57]. Moät nghieân cöùu taïi Whickham, moät thò traán nhoû taïi Taây Baéc nöôùc Anh (khoaûng 2800 daân cö) ñaõ phaùt hieän coù 2,7% daân soá maéc beänh Basedow vaø phuï nöõ maéc beänh nhieàu hôn ñaøn oâng gaáp möôøi laàn.[57] Taïi Vieät Nam hieän nay chöa coù moät thoáng keâ toaøn quoác veà beänh Basedow tuy nhieân coù moät vaøi baùo caùo ghi nhaän nhöõng soá lieäu sau : - Taïi beänh vieän Baïch Mai, soá beänh nhaân Basedow chieám khoaûng 45,8% soá beänh nhaân noäi tieát ñeán ñieàu trò (1991). - Theo Mai Theá Traïch, soá beänh nhaân Basedow chieám töø 10 -39% soá ngöôøi coù böôùu ñeán khaùm beänh vaø soá phuï nöõ chieám 80% caùc tröôøng hôïp (1992). - Theo Taï Vaên Bình, taïi Beänh vieän Noäi tieát trung öông naêm 2003 soá beänh nhaân ñeán vieän khaùm vì beänh cöôøng giaùp chieám 40% toång soá löôït khaùm vaø trong ñoù nöõ giôùi chieám 95%. 6 1.1.1 Ñaëc ñieåm laâm saøng. Nhieãm ñoäc giaùp Caùc trieäu chöùng laâm saøng nhieãm ñoäc giaùp xuaát hieän laø do hormon tuyeán giaùp taùc ñoäng leân toác ñoä chuyeån hoùa vaø nhieàu moâ khaùc nhau, ñaëc bieät laø tim vaø heä thaàn kinh trung öông [9],[10],[33],[53],[57]. 1) Bieåu hieän thaàn kinh: boàn choàn, tính khí thaát thöôøng, deã caùu gaét, traàm caûm, roái loaïn taâm thaàn coù theå xaûy ra nhöng hieám. Run ôû ñaàu ngoùn tay vôùi taàn soá cao, bieân ñoä thaáp, ñeàu. Coù theå keøm theo roái loaïn vaän maïch: ñoû maët töøng luùc, toaùt moà hoâi [9],[11]. 2) Bieåu hieän tim maïch: hoài hoäp ñaùnh troáng ngöïc, nhòp tim nhanh thöôøng xuyeân hôn 100 laàn phuùt khoâng thay ñoåi duø nghæ ngôi (trieäu chöùng raát thöôøng gaëp), maïch roäng vaø nhaûy maïnh nhö trong beänh hôû van ñoäng maïch chuû. Tieáng tim maïnh, ñoâi khi T1 keùo daøi, T2 taùch ñoâi, nghóa laø gioáng caùc trieäu chöùng heïp van hai laù, ñoâi khi coù aâm thoåi taâm thu ôû ñaùy. Hieäu soá huyeát aùp lôùn vì huyeát aùp taâm thu taêng, huyeát aùp taâm tröông giaûm. Toác ñoä tuaàn hoaøn ngaén laïi, cung löôïng tim taêng. Ñieän taâm ñoà nhòp nhanh xoang, ñeàu, ñoâi khi coù ngoaïi taâm thu. X quang boùng tim lôùn, ñaäp maïnh. Laâu ngaøy daãn ñeán suy tim cung löôïng cao [53],[60],[72],[77],[94]. 3) Roái loaïn ñieàu hoøa nhieät: caûm giaùc sôï noùng, da noùng vaø soát nheï 3705 – 380 C..Baøn tay “Basedow” aám, aåm öôùt vaø trôn [10],[57]. 4) Caân naëng: thöôøng gaày suùt nhanh, maëc duø vaãn aên bình thöôøng hoaëc coù khi aên raát nhieàu. ÔÛ moät soá ít beänh nhaân nöõ treû tuoåi coù khi laïi taêng caân nghòch thöôøng (Hyperpondeùrose Paradoxale) [10]. 7 5) Bieåu hieän ôû cô baép: coù theå teo cô ñaëc bieät cô thaùi döông, cô voøng quanh vai, cô töù ñaàu ñuøi [9],[11]. 6) Tieâu hoùa-tieát nieäu: coù theå coù khaùt nöôùc, uoáng nhieàu tieåu nhieàu ôû möùc ñoä naøo ñoù. Tieâu chaûy 5– 10 laàn /ngaøy do taêng nhu ñoäng ruoät khoâng keøm ñau quaën buïng. Neáu laø ngöôøi bò taùo boùn thöôøng xuyeân thì nay ñi caàu trôû laïi bình thöôøng [26],[57]. 7) Bieåu hieän khaùc: ruïng toùc, ôû nöõ voâ kinh hay thieåu kinh hieám gaëp. Beänh nhaân coù theå coù ñaày ñuû hoaëc khoâng ñaày ñuû caùc trieäu chöùng vaø daáu chöùng treân. Baûng 1.1 Caùc trieäu chöùng vaø daáu hieäu thöôøng gaëp trong beänh Basedow.[59] Trieäu chöùng Daáu hieäu - Beänh thaàn kinh coù theå - Tim ñaäp nhanh / rung nhó keøm theo run. - Suït caân - Hieäu soá huyeát aùp lôùn - Hoài hoäp - HA taâm thu taêng & HA taâm tröông giaûm - Sôï noùng vaø ñoå moà hoâi - Da aám, trôn. raát nhieàu - Deã xuùc ñoäng - Run - Yeáu cô - Yeáu cô goác chi - Tieâu chaûy - Tuyeán giaùp to hay baát thöôøng 8 Cöôøng giaùp yeân laëng (Apathetic / Masked Hyperthyroidism). Moät bieåu hieän khoâng ñieån hình cuûa cöôøng giaùp. ÔÛ moät soá beänh nhaân, ñaëc bieät beänh nhaân lôùn tuoåi, caùc trieäu chöùng hay daáu hieäu kinh ñieån cuûa cöôøng giaùp coù theå lu môø hoaëc khoâng coù. ÔÛ ngöôøi lôùn tuoåi coù theå bò traàm caûm. Suït caân vaø caùc trieäu chöùng suy tim öù huyeát coù theå laø bieåu bieän noåi baät cuûa hoäi chöùng taêng chuyeån hoùa [11],[59],[77]. Böôùu giaùp maïch lan toûa Haàu nhö tuyeán giaùp luoân luoân to lan toûa töø 1,5 – 6 laàn bình thöôøng, thöôøng vaøo khoaûng ñoä I hoaëc II theo phaân loaïi böôùu giaùp cuûa Toå chöùc y teá theá giôùi. Moät phaàn ba beänh nhaân lôùn tuoåi seõ khoâng phaùt hieän ñöôïc böôùu giaùp. Tuyeán giaùp coù theå meàm hoaëc chaéc. Moät soá beänh nhaân coù theå nghe ñöôïc aâm thoåi taâm thu treân böôùu do taêng löu löôïng maùu ñeán tuyeán giaùp [53],[84]. Beänh maét Basedow Trieäu chöùng veà maét xaûy ra töø 40 – 50% beänh nhaân beänh Basedow nhöng hieám khi gaëp ôû caùc nguyeân nhaân khaùc cuûa cöôøng giaùp. Ñaây laø trieäu chöùng höõu ích ñeå xaùc ñònh chaån ñoaùn [57],[86],[95],[100]. Loài maét thöôøng hai beân nhöng cuõng coù theå moät beân vaø beänh Basedow laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân thöôøng gaëp nhaát cuûa loài maét moät beân. - Beänh nhaân than phieàn: deã chaûy nöôùc maét ñaëc bieät khi tieáp xuùc vôùi gioù hay laïnh, choùi maét hay sôï aùnh saùng, caûm giaùc coäm ôû maét, song thò ít gaëp. Beänh nhaân loài maét nhieàu thöôøng than phieàn raùt maét, ñaëc bieät luùc nguû daäy do mi maét khoâng che kín hoaøn toaøn giaùc maïc luùc nguû (chöùng hôû mi). 9 - Khaùm maét coù theå thaáy: AÙnh maét coù veû long lanh, nhìn chaêm chuù ít chôùp. Loài maét ñôn thuaàn do phuø neà sau hoác maét. Loài maét ñoái xöùng, coù theå aán vaøo ñöôïc, troâng roõ luùc nhìn nghieâng. Duøng thöôùc ño ñoä loài maét cuûa Hertel ñaùnh giaù cuï theå hôn [11],[40]. Loài maét keøm theo phuø (loài maét aùc tính) hieám gaëp. Phuø mi maét, vieâm vaø phuø quanh oå maét phuø keát maïc, giaùc maïc, sung huyeát giaùc maïc. Caøng phuø nhieàu maét caøng khoâng aán vaøo ñöôïc khi phuø keát maïc, vieâm, vaø phuø quanh oå maét [11],[99],[104]. Co cô mi treân, daáu hieäu Dalrymple (hôû khe mi hay “loài maét giaû”), daáu hieäu Stellwag (mi nhaém khoâng kín), daáu hieäu Von Graefe (maát ñoàng taùc giöõa nhaõn caàu vaø mi maét), daáu hieäu Joffroy (maát ñoàng taùc giöõa nhaõn caàu vaø cô traùn), daáu hieäu Jellinek (vieàn saäm maøu quanh mi maét) [57],[104]. Lieät cô vaän nhaõn gaây nhìn ñoâi, hoäi tuï hai maét khoâng ñeàu (daáu hieäu Moebius), maét khoâng nhìn leân vaø lieác ngang ñöôïc. Phuø nieâm tröôùc xöông chaøy Daáu hieäu naøy laø ñaëc hieäu cuûa beänh Basedow. Coù teân nhö vaäy laø do veà moâ hoïc coù söï thaâm nhieãm mucopolysaccharide moâ döôùi da töông töï trong beänh nhöôïc giaùp naëng (beänh phuø nieâm, Myxedema). Gaëp ôû moät soá beänh nhaân Basedow, 1– 3% beänh nhaân AÂu-Myõ, Vieät Nam hieám gaëp. Phuø vuøng tröôùc xöông chaøy, maét caù hoaëc baøn chaân, khoâng bao giôø vöôït quaù ñaàu goái. Ñoâi khi gaëp phuø nieâm ôû caùnh tay hay ngöïc. Phuø cöùng aán khoâng loõm.