Tài liệu đoàn thanh niên cộng sản hồ chí minh với việc giáo dục đạo đức cho thanh niên tỉnh bình dương hiện nay.

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRẦN THỊ YẾN ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH VỚI VIỆC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO THANH NIÊN TỈNH BÌNH DƢƠNG HIỆN NAY LUẬN VĂN THẠC SĨ TRIẾT HỌC HÀ NỘI, năm 2018 VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI TRẦN THỊ YẾN ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH VỚI VIỆC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO THANH NIÊN TỈNH BÌNH DƢƠNG HIỆN NAY Ngành: Triết học Mã số: 8229001 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: PGS.TS. CAO THU HẰNG HÀ NỘI, năm 2018 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn “Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh với việc giáo dục đạo đức cho thanh niên tỉnh Bình Dương hiện nay” là công trình nghiên cứu của riêng tôi được thực hiện dưới sự hướng dẫn khoa học của PGS. TS. Cao Thu Hằng. Các tài liệu tham khảo sử dụng trong luận văn là trung thực, các thông tin trích dẫn có nguồn gốc, xuất xứ rõ ràng. Tác giả Trần Thị Yến MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO THANH NIÊN ................................................................ 13 1.1. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài ......................................... 13 1.1.1. Đạo đức ................................................................................................. 13 1.1.2. Giáo dục đạo đức .................................................................................. 14 1.2. Tầm quan trọng và nội dung giáo dục đạo đức cho thanh niên của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ................................................................ 17 1.2.1. Tầm quan trọng của việc giáo dục đạo đức cho thanh niên ................. 17 1.2.2. Những chuẩn mực đạo đức cần giáo dục cho thanh niên..................... 21 1.3. Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh và vai trò của nó trong công tác giáo dục đạo đức cho thanh niên hiện nay ...................................................... 27 1.3.1. Một số đặc điểm cơ bản về Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh…………………………………………………………………………27 1.3.2. Vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong giáo dục đạo đức cho thanh niên Việt Nam hiện nay .................................................... 30 Tiểu kết chương 1............................................................................................ 35 Chƣơng 2: GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH TỈNH BÌNH DƢƠNG CHO THANH NIÊN HIỆN NAY THỰC TRẠNG VÀ GIẢI PHÁP ....................................................... 37 2.1. Đặc điểm, tình hình tỉnh Bình Dương và thanh niên tỉnh Bình Dương... 37 2.1.1. Tình hình, đặc điểm tỉnh Bình Dương................................................... 37 2.1.2. Đặc điểm Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh tỉnh Bình Dương và thanh niên tỉnh Bình Dương hiện nay ........................................................ 39 2.2. Thực trạng công tác giáo dục đạo đức cho thanh niên tỉnh Bình Dương hiện nay của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh ................................. 43 2.2.1. Thực trạng công tác giáo dục tình yêu quê hương, đất nước; kiên định tinh thần độc lập gắn liền với chủ nghĩa xã hội.............................................. 43 2.2.2. Thực trạng công tác giáo dục các giá trị đạo đức truyền thống .............. 47 2.2.3. Thực trạng công tác giáo dục tinh thần lao động, học tập, chăm chỉ, sáng tạo ........................................................................................................... 50 2.2.4. Thực trạng công tác giáo dục đức tính khiêm tốn, giản dị, trung thực, ý thức tổ chức kỷ luật ......................................................................................... 55 2.3. Nguyên nhân của thực trạng trên ............................................................. 58 2.3.1. Nguyên nhân của những thành tựu ....................................................... 58 2.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế .......................................................... 59 2.4. Một số giải pháp cơ bản nhằm phát huy vai trò của Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh trong công tác giáo dục đạo đức cho thanh niên tỉnh Bình Dương hiện nay ...................................................................................... 61 2.4.1. Xây dựng đội ngũ cán bộ Đoàn đủ tiêu chuẩn, thực hiện tốt công giáo dục đạo đức cho thanh niên Bình Dương hiện nay......................................... 61 2.4.2. Đổi mới nội dung, đa dạng hóa các hình thức giáo dục đạo đức cho thanh niên ........................................................................................................ 64 2.4.3. Tổ chức các phong trào, hoạt động phù hợp gắn với từng đối tượng thanh niên ........................................................................................................ 73 2.4.4. Nâng cao tính tích cực rèn luyện của thanh niên tỉnh Bình Dương hiện nay ................................................................................................................... 75 Tiểu kết chương 2............................................................................................ 78 KẾT LUẬN .................................................................................................... 79 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT CLB :Câu lạc bộ CHDCND :Cộng hòa dân chủ nhân dân ĐVTN :Đoàn viên thanh niên LHTN :Liên hiệp thanh niên TNCN :Thanh niên công nhân TNCS :Thanh niên Cộng sản TNTP :Thiếu niên tiền phong MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thanh niên là lực lượng đông đảo, chiếm trên 1/3 dân số và trên 1/2 lực lượng lao động xã hội, có vai trò quan trọng trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Chủ tịch Hồ Chí Minh, khi đánh giá về vai trò của thanh niên, đã nhấn mạnh: “Thanh niên là người chủ tương lai của nước nhà. Thật vậy, nước nhà thịnh hay suy, yếu hay mạnh một phần lớn là do các thanh niên” [55, tr.185]. Chính vì lý do đó, việc bồi dưỡng, chăm lo giáo dục cho tầng lớp này có tầm quan trọng đặc biệt. Trong Di chúc, Hồ Chí Minh đã từng căn dặn: “Đảng phải có kế hoạch đào tạo bồi dưỡng họ thành những người kế tục sự nghiệp cách mạng vừa hồng vừa chuyên. Bồi dưỡng thế hệ cách mạng cho đời sau là một việc làm rất quan trọng và rất cần thiết” [57, tr.510]. Kế thừa và vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh, trong Nghị quyết Hội nghị Ban Chấp hành Trung ương Đảng lần thứ VII, khóa X về tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác thanh niên trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, Đảng ta khẳng định: “Thanh niên là rường cột của nước nhà, chủ nhân tương lai của đất nước, là lực lượng xung kích trong xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, một trong những nhân tố quyết định sự thành bại của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế và xây dựng chủ nghĩa xã hội" [15, tr.7]. Trong những năm qua, nhận thức được tầm quan trọng đó, Đảng và Nhà nước ta cùng với các tổ chức chính trị - xã hội khác đã luôn chú trọng đến công tác thanh niên, quan tâm, bồi dưỡng giáo dục thanh niên về đạo đức, lối sống, bản lĩnh chính trị, hướng tới xây dựng lớp người kế tục mục tiêu, lý tưởng của Đảng “Xây dựng nước Việt Nam độc lập dân tộc gắn liền với Chủ nghĩa xã hội”. 1 Trên cơ sở các quan điểm chỉ đạo, định hướng của Đảng và vai trò, trách nhiệm của tổ chức đối với công tác giáo dục cho thanh niên, trong thời gian qua, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Bình Dương đã phát huy vai trò, tổ chức tốt các hoạt động tuyên truyền, giáo dục, rèn luyện cho thanh niên. Trong đó, công tác giáo dục đạo đức là một trong những nội dung trọng tâm được thực hiện. Trong thời gian qua, các hoạt động giáo dục đạo đức của Đoàn thanh niên các cấp trong tỉnh đã góp phần quan trọng trong việc xây dựng một lớp thanh niên mới. Thanh niên Bình Dương đã kế tục xứng đáng sự nghiệp cách mạng của Đảng. Trên các lĩnh vực của đời sống xã hội đã và đang xuất hiện những gương thanh niên điển hình, có đức, có tài, cống hiến tích cực cho quê hương, đất nước. Nét nổi bật của thanh niên ở Bình Dương hiện nay là tinh thần năng động, sáng tạo trong lao động sản xuất, tích cực nghiên cứu và ứng dụng khoa học công nghệ để vươn lên làm giàu cho bản thân, gia đình và xã hội. Đa số thanh niên Bình Dương ngày nay vẫn ý thức rõ trách nhiệm trước Tổ quốc và nhân dân, mong muốn được đóng góp vào công việc xây dựng đất nước ta đàng hoàng hơn, to đẹp hơn như Chủ tịch Hồ Chí Minh hằng mong ước. Tuy nhiên, bên cạnh đó, công tác giáo dục đạo đức cho thanh niên của Đoàn Thanh niên tỉnh Bình Dương còn có những hạn chế nhất định. Đó là công tác giáo dục từng lúc, từng nơi còn yếu, chưa phát huy được sức mạnh đồng bộ của các lực lượng xã hội trong giáo dục đạo đức cho thanh niên. Việc nắm bắt diễn biến, tình hình tư tưởng của thanh niên và thực hiện các nội dung giáo dục đạo đức cho thanh niên của Đoàn – Hội chưa được đổi mới về nội dung và phương thức để có sức hấp dẫn, lôi cuốn thanh niên. Một số nội dung, phương thức giáo dục chưa phù hợp với địa phương, đơn vị, lứa tuổi,… Đó cũng là một trong những nguyên nhân khiến cho một bộ phận thanh niên Bình Dương chạy theo lối sống thực dụng, xa rời các giá trị đạo đức tốt đẹp 2 của dân tộc, có thái độ thờ ơ, bàng quan trước các sự kiện kinh tế, chính trị của đất nước. Điều nguy hiểm hiện nay là đã xuất hiện một bộ phận thanh niên tôn thờ chủ nghĩa cá nhân, sống ích kỷ, chạy theo lợi ích vật chất, coi đồng tiền là trên hết. Đặc biệt, vẫn có một số thanh niên phạm vào các tệ nạn xã hội, vi phạm pháp luật. Nhiều vụ án được khám phá trong thời gian gần đây cho thấy tỷ lệ phạm tội trong thanh niên có chiều hướng gia tăng. Thực trạng này đòi hỏi tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh Bình Dương cần đặc biệt chú trọng việc giáo dục đạo đức cho thanh niên; qua đó, phát huy vai trò to lớn của thanh niên trong sự nghiệp cách mạng Việt Nam hiện nay. Chính vì lý do đó, học viên lựa chọn chủ đề Đoàn TNCS Hồ Chí Minh với việc giáo dục đạo đức cho thanh niên tỉnh Bình Dương hiện nay làm đề tài luận văn thạc sĩ triết học của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài Giáo dục đạo đức nói chung và giáo dục đạo đức cho thanh niên nói riêng trong bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng ở nước ta là một yêu cầu, nhiệm vụ quan trọng đặt ra thường xuyên, liên tục đối với tổ chức Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Do đó, vấn đề này thu hút sự quan tâm nghiên cứu của nhiều nhà khoa học với nhiều công trình được công bố với những mức độ, cách tiếp cận khác nhau. Có thể kể đến một số công trình nghiên cứu sau: Thứ nhất, những nghiên cứu về giáo dục đạo đức: - Công trình “Giáo dục và đào tạo trong thời kỳ đổi mới, chủ trương, thực hiện, đánh giá” (Ban Khoa giáo Trung ương, NXB Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh, Hà Nội, 2002) bao gồm các văn kiện của Đảng, một số bài phát biểu của các đồng chí lãnh đạo Đảng và Nhà nước tập trung đánh giá những thành tựu cũng như những hạn chế của ngành giáo dục nói chung, giáo dục đạo đức nói riêng; đồng thời, công trình chỉ ra phương hướng và nhiệm vụ trong thời gian tới giúp chúng ta nắm vững đường lối, chủ trương, chính sách 3 của Đảng và Nhà nước về công tác giáo dục và đào tạo ở nước ta trong thời kỳ đổi mới. - Trong bài viết Vai trò của giáo dục đạo đức đối với sự phát triển nhân cách trong cơ chế thị trường (Trong cuốn: Mấy vấn đề đạo đức trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay, Nguyễn Trọng Chuẩn, Nguyễn Văn Phúc đồng chủ biên, NXB Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 2003), tác giả Nguyễn Văn Phúc cho rằng, nền kinh tế thị trường, bên cạnh những mặt tích cực, còn có những ảnh hưởng, tác động tiêu cực tới nhân cách mỗi người. Đó là sự vị kỷ, chỉ biết tới lợi ích cá nhân mà bỏ qua lợi ích cộng đồng, xã hội; là sự vô cảm, thờ ơ trong mối quan hệ giữa người với người; là sự “lệch chuẩn”… Vì vậy, theo tác giả, giáo dục đạo đức góp phần không nhỏ vào việc đánh thức lương tâm, đề kháng được các chuẩn mực đạo đức xa lạ không phù hợp với dân tộc, hình thành và củng cố trong con một niềm tin sâu sắc vào những giá trị đích thực và lâu bền của con người…[8, tr.215-222]. Ngoài các công trình kể trên, còn có thể kể đến các công trình: “Tình cảm đạo đức và giáo dục tình cảm đạo đức trong điều kiện hiện nay ” (Tạp chí Triết học, số 6, 2000) của tác giả Nguyễn Văn Phúc; “Vai trò của đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách con người Việt Nam hiện nay” (Luận án Tiến sĩ Triết học, 2001) của Lê Thị Thủy; “Một số vấn đề về lối sống đạo đức, chuẩn mực giá trị xã hội” (2001) của Huỳnh Khái Vinh; “Xây dựng đạo đức mới trong nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa” (Luận án tiến sĩ, 2007) của tác giả Trịnh Duy Huy; Học thuyết tính thiện của Mạnh Tử với việc giáo dục đạo đức ở nước ta hiện nay (NXB Chính trị Quốc gia, 2010) của Phạm Đình Đạt; Ý nghĩa giáo dục đạo đức (NXB Văn hóa nghệ thuật, TP. Hồ Chí Minh, 2011) của tác giả Thích Minh Hòa… Trong những công trình này, các tác giả đã đề cập đến những vấn đề cơ bản của đạo đức, đạo đức truyền thống, giáo dục đạo đức với phát triển văn hóa và con 4 người Việt Nam; từ đó, đề xuất những quan điểm và giải pháp nhằm đẩy mạnh công tác giáo dục đạo đức ở nước ta trong tình hình hiện nay… Bên cạnh những công trình trên, những công trình đi sâu phân tích về đạo đức truyền thống Việt Nam cũng có ý nghĩa quan trọng tạo ra một cái nhìn toàn diện và sâu sắc trong quá trình giáo dục đạo đức ở Việt Nam hiện nay, trong đó phải kể đến công trình Luận án “Giá trị đạo đức truyền thống với việc xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ ViệtNam hiện nay” của tác giả Ngô Thị Thu Ngà năm 2011 tại Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh; “Xây dựng nhân cách con người Việt Nam hiện nay dưới góc độ truyền thống” của tác giả Cao Thu Hằng (NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2016)… Các công trình này đã khái quát về vai trò của các giá trị đạo đức truyền thống trong đời sống con người, trong quá trình xây dựng đạo đức mới, trên cơ sở đó khẳng định sự cần thiết phải giáo dục đạo đức truyền thống nói riêng, giáo dục đạo đức nói chung cho các tầng lớp nhân dân trong xã hội. Thứ hai, những nghiên cứu về giáo dục đạo đức cho thanh niên: - Luận án “Giáo dục đạo đức đối với sự hình thành và phát triển nhân cách sinh viên Việt Nam trong giai đoạn hiện nay” của tác giả Trần Sỹ Phán, luận án Tiến sĩ triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh năm 1999. Nội dung của luận án góp phần làm sáng tỏ những nhân tố tác động đến sự hình thành, phát triển nhân cách, từ đó làm nổi bật vai trò của giáo dục đạo đức, tìm hiểu, đưa ra những nét đặc thù của mối quan hệ giữa giáo dục đạo đức với sự hình thành phát triển nhân cách sinh viên; qua đó đề ra một số phương hướng, giải pháp nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả công tác giáo dục đạo đức cho sinh viên. - Luận án “Quan hệ biện chứng giữa truyền thống và hiện đại trong giáo dục đạo đức cho thanh niên Việt Nam hiện nay” của tác giả Lê Thị Hoài Thanh, Luận án Tiến sỹ Triết học, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh 5 năm 2003. Luận án nêu rõ mối quan hệ giữa truyền thống và hiện đại trong sự phát triển đạo đức và vận dụng mối quan hệ này vào hoạt động giáo dục đạo đức cho thanh niên, đồng thời đề ra một số giải pháp chủ yếu kết hợp truyền thống và hiện đại để xây dựng đạo đức mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay. - Luận án “Ý thức đạo đức sinh viên Việt Nam hiện nay” của tác giả Võ Minh Tuấn tại Đại học Khoa học xã hội và nhân văn năm 2004 và Luận án “Vấn đề xây dựng đạo đức mới trong điều kiện kinh tế thị trường ở nước ta hiện nay” của tác giả Trịnh Duy Huy tại Viện Triết học - Viện khoa học xã hội Việt Nam năm 2007 lại phân tích rõ sự biến đổi nhân cách đạo đức sinh viên trong điều kiện kinh tế thị trường, từ đó nêu lên tính cấp thiết phải xây dựng, giáo dục nhân cách đạo đức cho sinh viên cho phù hợp tình hình mới. - Công trình “Thanh niên và lối sống của thanh niên Việt Nam trong quá trình đổi mới và hội nhập quốc tế” (do PGS.TS Phạm Hồng Tung chủ biên) tập trung làm sáng tỏ những vấn đề cơ bản về thanh niên và lối sống của thanh niên; khảo sát và phân tích tình hình thanh niên Việt Nam và lối sống của thanh niên trong hơn hai thập kỷ đổi mới đất nước, thông qua đó chỉ ra những đặc trưng cơ bản của thanh niên và đặc trưng lối sống của thanh niên; xu hướng biến đổi của thanh niên trong hội nhập quốc tế, chỉ ra những yếu tố tác động cơ bản và đưa ra các giải pháp nhằm xây dựng lối sống của thanh niên Việt Nam phù hợp với tiến trình đổi mới của đất nước. Dù đề cập đến lối sống của thanh niên, nhưng công trình cũng là một tài liệu tham khảo hữu ích cho tác giả luận văn triển khai nghiên cứu đề tài của mình. - Công trình“Giáo dục đạo đức mới cho sinh viên trong điều kiện kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay” của Lương Gia Ban, Nguyễn Thế Kiệt, NXB Chính trị quốc gia, Hà Nội, 2013. Cuốn sách phân tích tầm quan trọng và nội dung giáo dục đạo đức mới cho sinh viên; khái quát thực trạng và những vấn đề đặt ra trong việc giáo dục đạo đức mới cho sinh viên; từ đó, đề 6 xuất một số phương pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác giáo dục đạo đức mới cho sinh viên trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Ngoài các cuốn sách, các luận án, luận văn trên, liên quan đến chủ đề này cũng có có thể kể đến một số bài viết, như “Giáo dục truyền thống cách mạng cho thanh niên trong giai đoạn hiện nay” của tác giả Lại Quốc Khánh, Phan Duy An, Tạp chí Tuyên giáo, số 9 (2013). Trong bài viết này, theo các tác giả, để nâng cao hơn nữa chất lượng hiệu quả công tác giáo dục lý tưởng và đạo đức cách mạng cho thanh niên cần phải thực hiện một số giải pháp cơ bản và các giải pháp cần phải được thực hiện đồng bộ. Bài viết“Về lối sống mới cho thế hệ trẻ Việt Nam hiện nay” của tác giả Mai Thị Dung đăng tại Tạp chí Triết học, số 5 (2013) cho rằng, để việc định hướng lối sống mới cho thế hệ trẻ hiện nay đạt hiệu quả thì cần chú trọng một số giải pháp: xây dựng tình yêu quê hương, đất nước; xây dựng lối sống vì cộng đồng có tinh thần trách nhiệm cao với bản thân, gia đình và xã hội; xây dựng lối ứng xử có văn hoá trong cuộc sống. Trong bài viết“Tăng cường công tác giáo dục giá trị truyền thống dân tộc cho thế hệ trẻ Việt Nam theo tư tưởng Hồ Chí Minh” của tác giả Đàm Thế Vinh, Nguyễn Ngọc Ánh đăng tại Tạp chí Giáo dục lý luận, số 216 (2014), các tác giả đã phân tích tư tưởng Hồ Chí Minh về giá trị truyền thống của dân tộc và đưa ra những giải pháp để nâng cao chất lượng giáo dục các giá trị truyền thống dân tộc cho thế hệ trẻ trong điều kiện hiện nay. Trong bài viết“Giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh, thiếu niên giai đoạn hiện nay” của tác giả Nguyễn Đắc Vinh đăng tại Tạp chí Tuyên giáo, số 3 (2015), tác giả đề xuất một số giải pháp cơ bản của Trung ương Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong công tác giáo dục lý tưởng cách mạng cho thanh, thiếu niên hiện nay. 7 Ngoài các công trình trên, liên quan đến chủ đề này, có thể kể đến các bài viết“Những nguyên nhân chủ quan dẫn đến tình trạng suy thoái đạo đức ở nước ta hiện nay” của tác giả Nguyễn Ngọc Hà đăng tại Tạp chí Triết học, số 3 (2002); “Tác động của toàn cầu hóa đến đạo đức sinh viên Việt Nam hiện nay” của tác giả Võ Minh Tuấn đăng tại Tạp chí Triết học, số 4 (2004); “Hội nhập quốc tế: cơ hội và thách thức đối với giá trị truyền thống trong điều kiện toàn cầu hóa” của tác giả Nguyễn Trọng Chuẩn đăng tại Tạp chí Triết học, số 8 (2004); “Toàn cầu hóa và nguy cơ suy thoái đạo đức, lối sống cho con người Việt Nam hiện nay” của tác giả Nguyễn Thị Thanh Huyền đăng tại Tạp chí Triết học, số 2 (2007). Trong các bài viết này, các tác giả tập trung phân tích những chuyển dịch về những chuẩn mực giá trị đạo đức xã hội Việt Nam những năm gần đây dưới tác động của điều kiện kinh tế - xã hội, nhất là xu thế hội nhập và toàn cầu hóa; đồng thời phân tích ảnh hưởng, tác động đó tới nhiều phương diện như: lối sống, văn hóa, đạo đức,… của mỗi người, đặc biệt là đối với thế hệ trẻ. Từ đó, đề xuất một số giải pháp nhằm phát huy những mặt tích cực và đẩy lùi mặt tiêu cực của kinh tế thị trường, toàn cầu hóa trong giáo dục đạo đức cho thanh niên Việt Nam hiện nay. Thứ ba, những nghiên cứu về giáo dục đạo đức cho thanh niên của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh: - Công trình “Tổng quan tình hình thanh niên, công tác Đoàn và phong trào thanh thiếu niên giai đoạn 2007-2012” do tác giả Nguyễn Đắc Vinh làm chủ biên được xuất bản năm 2012. Cuốn sách tiếp cận các vấn đề liên quan đến thanh niên và đặt nó trong tương quan chung của xã hội, so sánh với các giai đoạn trước để chỉ ra những biến đổi, chiều hướng biến đổi của các vấn đề; những yếu tố tác động đến sự biến đổi đó; tổng kết, xác định những vấn đề nổi bật về tình hình thanh niên trong giai đoạn 5 năm (2007 – 2012); đánh giá hiệu quả công tác, tác động của hoạt động Đoàn đến thanh niên nói chung 8 và sinh viên nói riêng. Đồng thời, công trình cũng nghiên cứu những cơ sở lý luận, thực tiễn, từ đó đề xuất mục tiêu, phương hướng, giải pháp công tác Đoàn trong nhiệm kỳ tới. - Công trình“Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh – Những chặng đường phát triển” do tác giả Vũ Quang Hiển (Chủ biên) (NXB Chính trị quốc gia – sự thật, Hà Nội, 2014), đã tổng hợp nhiều bài viết của các tác giả khác nhau với các nội dung: tái hiện những trang sử vàng của các thế hệ thanh niên Việt Nam, khẳng định vai trò của lực lượng thanh niên Việt Nam trong quá trình hội nhập và phát triển đất nước hiện nay; nêu ra nhiều quan điểm, đường lối của Đảng, pháp luật của Nhà nước đối với thanh niên và công tác thanh niên trong thời kỳ đổi mới; vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong công tác vận động thanh niên giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc, trong giao lưu văn hóa quốc tế,… Thứ tư, những nghiên cứu về giáo dục đạo đức cho thanh niên của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Bình Dương: Về cơ bản, việc giáo dục đạo đức cho thanh niên tỉnh Bình Dương cũng đã được chú ý, quan tâm. Tuy nhiên, sự quan tâm này mới chỉ dừng lại ở mức độ trong các báo cáo hàng năm, thường kỳ. Cho đến nay, chưa có một công trình nào nghiên cứu một cách có hệ thống công tác giáo dục đạo đức cho thanh niên tỉnh Bình Dương nói chung và công tác giáo dục đạo đức cho thanh niên trong tỉnh của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh nói riêng. Tuy nhiên, các báo cáo này cũng là tài liệu tham khảo quý để học viên tham khảo trong quá trình triển khai nghiên cứu đề tài. Trong các báo cáo đó, có thể kể đến Báo cáo chính trị của Ban Chấp hành Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Bình Dương khóa IX trình tại Đại hội đại biểu Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Bình Dương lần thứ X, nhiệm kỳ 2017 – 2022 và Báo cáo tổng kết công tác giáo dục của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Bình Dương giai đoạn 2012 – 2017. Các báo 9 cáo đã tổng kết, đánh giá thực tiễn 05 năm (2012 – 2017) thực hiện chức năng giáo dục cho đoàn viên, thanh niên Bình Dương của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh. Báo cáo cũng đã tổng kết thực tiễn, đưa ra các số liệu phản ánh thực tế, rút ra những đánh giá khách quan về công tác giáo dục cho thanh niên và những bài học kinh nghiệm sâu sắc cho nhiệm kỳ sau. Theo đó, công tác giáo dục cho đoàn viên, thanh niên Bình Dương do Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Bình Dương thực hiện đã đạt những kết quả rất quan trọng, được các cấp ủy Đảng, chính quyền và toàn xã hội đánh giá cao, đồng tình, ủng hộ. Tuy nhiên, với phạm vi của các báo cáo nên chưa đưa ra các nhóm giải pháp bài bản góp phần nâng cao công tác giáo dục đạo đức cho đoàn viên, thanh niên Bình Dương trong giai đoạn hiện nay. Nhìn chung, các cuốn sách, các công trình nghiên cứu trên đã có đóng góp nhất định trong việc nêu rõ những vấn đề lý luận và thực tiễn về yêu cầu của việc giáo dục đạo đức nói chung, giáo dục đạo đức cho thanh niên ở nước ta hiện nay; đã làm sáng tỏ ở mức độ nhất định tác động của các điều kiện kinh tế, xã hội, chính trị trong và ngoài nước tới sự biến đổi của đạo đức xã hội, đạo đức thanh niên, đề ra một số phương hướng để nâng cao hiệu quả giáo dục đạo đức. Tuy nhiên, một mặt, sự tổng quan của các công trình nghiên cứu, bài viết nói trên phản ánh tầm quan trọng và yêu cầu bức thiết của vấn đề giáo dục đạo đức cho thế hệ trẻ. Mặt khác, cũng cho thấy, việc giáo dục đạo đức cho thanh niên tỉnh Bình Dương của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh hiện nay cũng chưa được tập trung nghiên cứu một cách có hệ thống, bài bản và chuyên sâu. Vì vậy, việc triển khai nghiên cứu đề tài “Đoàn TNCS Hồ Chí Minh với việc giáo dục đạo đức cho thanh niên tỉnh Bình Dương hiện nay” đảm bảo tính mới. 3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn 3.1. Mục đích của luận văn 10 Luận văn được thực hiện nhằm mục đích phát huy hơn nữa vai trò của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh trong việc giáo dục đạo đức cho thanh niên tỉnh Bình Dương trong tình hình hiện nay. Qua đó, xây dựng lớp thanh niên Bình Dương vừa có đức, vừa có tài phục vụ cho sự nghiệp phát triển quê hương, đất nước. 3.2. Nhiệm vụ của luận văn Để đạt được mục đích trên, luận văn thực hiện tốt một số nhiệm vụ sau: - Làm rõ một số vấn đề lý luận về công tác giáo dục đạo đức cho thanh niên của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh hiện nay. - Làm rõ thực trạng giáo dục đạo đức của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh cho thanh niên Bình Dương hiện nay. - Đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao vai trò trong giáo dục đạo đức của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh cho thanh niên Bình Dương hiện nay. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu: Giáo dục đạo đức của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh cho thanh niên tỉnh Bình Dương - Phạm vi nghiên cứu: Phạm vi không gian: luận văn nghiên cứu công tác giáo dục đạo đức cho thanh niên Bình Dương của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Bình Dương. Phạm vi thời gian: từ năm 2012 đến nay 5. Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu 5.1. Cơ sở lý luận Luận văn được thực hiện trên cơ sở lý luận và phương pháp luận chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh và quan điểm của Đảng Cộng sản Việt Nam về đạo đức, thanh niên và công tác giáo dục đạo đức cho thanh niên. 5.2. Phương pháp nghiên cứu 11 Luận văn được thực hiện dựa trên cơ sở phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử, đồng thời sử dụng các phương pháp liên ngành, trong đó coi trọng phương pháp nghiên cứu tài liệu kết hợp phương pháp thu thập thông tin, phương pháp phân tích - tổng hợp; lôgic - lịch sử; quy nạp và diễn dịch; tổng kết thực tiễn. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn - Kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ góp phần hoàn thiện cơ sở lý luận về công tác giáo dục đạo đức của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh cho thanh niên hiện nay. - Kết quả nghiên cứu luận văn có thể làm tài liệu tham khảo cho công tác nghiên cứu, giảng dạy, tổng kết thực tiễn và có ý nghĩa khuyến nghị trong việc nâng cao vai trò trong giáo dục đạo đức cho thanh niên của Đoàn TNCS Hồ Chí Minh nói chung, Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh Bình Dương nói riêng trong tình hình hiện nay. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận và danh mục tài liệu tham khảo, luận văn gồm 2 chương, 7 tiết. 12 Chƣơng 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VỀ CÔNG TÁC GIÁO DỤC ĐẠO ĐỨC CHO THANH NIÊN CỦA ĐOÀN THANH NIÊN CỘNG SẢN HỒ CHÍ MINH 1.1. Một số khái niệm cơ bản liên quan đến đề tài 1.1.1. Khái niệm đạo đức Ở phương Tây, danh từ đạo đức bắt nguồn từ tiếng Latinh là mos, moris, nghĩa là lề thói. Ngoài ra, còn một danh từ nữa cũng hay được sử dụng là ethicos, có gốc từ chữ Hy Lạp cũng có nghĩa là lề thói, tập tục. Theo nghĩa đó, khi nói đến đạo đức là nói đến những lề thói, tập tục biểu hiện mối quan hệ nhất định giữa người với người trong giao tiếp với nhau hàng ngày. Ở phương Đông, người Trung Quốc cổ đại sớm đưa ra các học thuyết về đạo và đức của họ. Theo đó, Đạo có nghĩa là con đường, đường đi, về sau khái niệm này được vận dụng trong triết học nhằm chỉ con đường của tự nhiên. Sau đó, đạo không chỉ là con đường của tự nhiên, mà còn có nghĩa là đường sống của con người trong xã hội. Đức dùng để nói đến nhân đức, đức tính, là biểu hiện của đạo nghĩa, là nguyên tắc của luân lý. Như vậy, đạo đức được hiểu như những nguyên tắc, các quy định, các chuẩn mực xã hội nhằm điều tiết hành vi của con người mà mỗi người sống trong đó cần phải tuân theo. Từ cách tiếp cận mácxít, có thể hiểu: Đạo đức là một hình thái ý thức xã hội, là tập hợp những nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực xã hội nhằm điều chỉnh và đánh giá cách ứng xử của con người trong quan hệ với nhau và quan hệ với xã hội, chúng được thực hiện bởi niềm tin cá nhân, bởi truyền thống và sức mạnh của dư luận xã hội [40, tr.8]. Đạo đức còn là tổng hợp những nguyên tắc, quy tắc, chuẩn mực điều tiết hành vi trong mối quan hệ giữa con người với con người, con người với tự 13 nhiên, giữa cá nhân với xã hội. Nó được phát triển, bị ảnh hưởng nhiều bởi các chế độ kinh tế - xã hội khác nhau. Trong quá trình phát triển đó, cùng với sự vận động biến đổi của tồn tại xã hội, đạo đức cũng có những biến đổi, như các nhà kinh điển chủ nghĩa Mác đã từng nói rằng, “Từ dân tộc này sang dân tộc khác, từ thời đại này sang thời đại khác, những quan niệm về thiện và ác đã biến đổi nhiều đến mức chúng thường trái ngược hẳn nhau”[46, tr.135]. Có thể thấy rằng, thứ nhất, với tư cách hình thái ý thức xã hội, phản ánh tồn tại xã hội, đạo đức chịu ảnh hưởng của tồn tại xã hội. Tuy nhiên, ở đây, có thể thấy rằng, quan hệ giữa kinh tế với đạo đức không phải là quan hệ đơn trị, một chiều. Vì vậy, không phải mọi biến đổi nào đó trong cơ sở kinh tế cũng đều nhất thiết và ngay lập tức dẫn đến sự biến đổi tương ứng trong đạo đức. Không phải mọi sự phát triển kinh tế nào cũng dẫn đến sự tiến bộ đạo đức. Hơn nữa, đạo đức còn bị ảnh hưởng triết học, chính trị, khoa học, nghệ thuật, tôn giáo,… nghĩa là của toàn bộ đời sống tinh thần. Thứ hai, với tư cách là những nguyên tắc, chuẩn mực xã hội … điều tiết hành vi con người, người nào thực hiện đúng những nguyên tắc, chuẩn mực đó được coi là có đạo đức, được xã hội ủng hộ, biểu dương và ngược lại. 1.1.2. Giáo dục đạo đức Có nhiều quan niệm khác nhau về giáo dục đạo đức, song có thể coi “giáo dục đạo đức là quá trình tác động có mục đích của chủ thể giáo dục đến đối tượng giáo dục để hình thành trong họ những yếu tố, tình cảm, niềm tin, lý tưởng và tất cả được thể hiện ở những hành vi đạo đức” [2, tr.45]. Như vậy, giáo dục đạo đức không chỉ làm cho con người nhận thức đúng các chuẩn mực đạo đức, các giá trị đạo đức mà còn thông qua đó để hình thành niềm tin và tình cảm đạo đức. Giáo dục đạo đức là một trong những hoạt động nhằm góp phần chuyển đạo đức xã hội thành đạo đức cá nhân. Đây cũng là quá trình mang những tri 14