1
Đại học Thái Nguyên
Trƣờng Đại học Sƣ phạm
------------------
Vũ Huy Kỳ
ĐỊNH HƢỚNG TÌM TÒI GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ KHI DẠY HỌC
MỘT SỐ KIẾN THỨC CHƢƠNG “ CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN”
LỚP 10 BAN CƠ BẢN CHO HỌC SINH DÂN TỘC NỘI TRÚ
LUẬN VĂN THẠC SĨ GIÁO DỤC HỌC
Thái Nguyên – 2007
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
2
Đại học Thái Nguyên
Trƣờng đại học sƣ phạm
------------------
VŨ HUY KỲ
ĐỊNH HƢỚNG TÌM TÒI GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ KHI DẠY HỌC
MỘT SỐ KIẾN THỨC CHƢƠNG “ CÁC ĐỊNH LUẬT BẢO TOÀN”
LỚP 10 BAN CƠ BẢN CHO HỌC SINH DÂN TỘC NỘI TRÚ
LUẬN VĂN THẠC SỸ GIÁO DỤC HỌC
Chuyên ngành: Phƣơng pháp giảng dạy Vật lý
Mã số
:
60.14.10
Hƣớng dẫn khoa học
PGS - TS. Phan Đình Kiển
Thái Nguyên - 2007
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
3
Lời cảm ơn
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới PGS - TS Phan Đình Kiển, người thầy đã
tận tình, chu đáo giúp đỡ em trong suốt quá trình làm luận văn.
Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, khoa sau đại học, khoa Vật lý trường đại
học sư phạm Thái Nguyên đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho em trong suốt quá
trình học tập và nghiên cứu ở trường.
Xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu trường phổ thông Vùng cao việt bắc ,
trường PTDTNT tỉnh Hà Giang, các thầy cô giáo trong bộ môn Vật lý ở các
trường thực nghiệm, các giáo viên cộng tác đã giúp đỡ , tạo điều kiện cho tôi trong
quá trình thực nghiệm.
Thái nguyên tháng 10 năm 2007
Tác giả
Vũ Huy Kỳ
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
4
Lêi cam ®oan
T«i xin cam ®oan ®©y lµ c«ng tr×nh nghiªn cøu cña riªng t«i.
C¸c sè liÖu, kÕt qu¶ nghiªn cøu trong luËn v¨n lµ trung thùc vµ ch-a cã ai c«ng bè
trong mét c«ng tr×nh nµo kh¸c.
Th¸i nguyªn ngµy 25 th¸ng 09 n¨m 2007
T¸c gi¶
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
5
Danh môc tõ vµ côm tõ viÕt t¾t trong luËn v¨n
BCH Tw
Dtnt
§C
Ban chÊp hµnh trung -¬ng
D©n téc néi tró
§èi chøng
GV
Gi¸o viªn
HS
Häc sinh
Nxb
Nhµ xuÊt b¶n
PT DTNT
Phæ th«ng d©n téc néi tró
SBT
S¸ch bµi tËp
SGK
S¸ch gi¸o khoa
STK
S¸ch tham kh¶o
THPT
Trung häc phæ th«ng
TN
Thùc nghiÖm
TNSP
Thùc nghiÖm s- ph¹m
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
6
Danh môc c¸c b¶ng
B¶ng 01: Sö dông s¸ch phôc vô cho gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn ....................... 26
B¶ng 02: Sö dông s¸ch phôc vô cho häc tËp cña häc sinh ............................. 26
B¶ng 03: Ph-¬ng ph¸p d¹y häc cña gi¸o viªn ............................................... 27
B¶ng 04: Môc ®Ých, ®éng c¬, høng thó vµ c¸ch thøc häc m«n VËt lÝ
cña HS..................... .............................................................................................28
B¶ng 05: Kh¶ n¨ng nhËn thøc, møc ®é tÝch cùc, tù lùc cña häc sinh ........ 29
B¶ng 06: ChÊt l-îng häc tËp, ®Æc ®iÓm häc sinh líp TN vµ §C....................81
B¶ng 7.1: Thèng kª biÓu hiÖn tÝnh tÝch cùc nhËn thøc trªn líp
qua c¸c giê d¹y...............................................................................................88
B¶ng 7.1: Høng thó, møc ®é tÝch cùc cña häc sinh....................................... ....88
B¶ng 08: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 1 ..................................................................... 89
B¶ng 09: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 1................................................................... 89
B¶ng 10: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 1 ........................................ 90
B¶ng 11: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 2 ..................................................................... 92
B¶ng 12: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 2 .................................................................... 92
B¶ng 13: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 2 ........................................ 93
B¶ng 14: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 3 ..................................................................... 95
B¶ng 15: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 3 .................................................................... 95
B¶ng 16: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 3 ........................................ 96
B¶ng 17: Tæng hîp c¸c th«ng sè thèng kª qua 3 bµi kiÓm tra TNSP ............. 98
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
7
Danh môc c¸c ®å thÞ, biÓu ®å
BiÓu ®å 01 : XÕp lo¹i häc tËp lÇn 1 ............................................................90
§å thÞ 01 : Ph©n phèi tÇn suÊt lÇn 1 .........................................................91
BiÓu ®å 02 : XÕp lo¹i häc tËp lÇn 2............................................................ 93
§å thÞ 02 : Ph©n phèi tÇn suÊt lÇn 2 .........................................................94
BiÓu ®å 03: XÕp lo¹i häc tËp lÇn 3 .............................................................96
§å thÞ 03 : Ph©n phèi tÇn suÊt lÇn 3 .........................................................97
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
8
Danh môc c¸c tõ viÕt t¾t
§èi chøng
§C
Gi¸o viªn
GV
Häc sinh
HS
M¸y vi tÝnh
MVT
PhÇn mÒm d¹y häc
PMDH
S¸ch gi¸o khoa
SGK
S¸ch gi¸o khoa c¶i c¸ch gi¸o dôc
SGKCCGD
S¸ch gi¸o khoa thÝ ®iÓm
SGKT§
Thùc nghiÖm
TN
Thùc nghiÖm s- ph¹m
TNSP
Trung häc phæ th«ng
THPT
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
9
Danh môc c¸c b¶ng
B¶ng 01: Sö dông s¸ch phôc vô cho gi¶ng d¹y cña gi¸o viªn ....................... 26
B¶ng 02: Sö dông s¸ch phôc vô cho häc tËp cña häc sinh ............................. 26
B¶ng 03: Ph-¬ng ph¸p d¹y häc cña gi¸o viªn ............................................... 27
B¶ng 04: Môc ®Ých, ®éng c¬, høng thó vµ c¸ch thøc häc m«n VËt lÝ cña HS.....28
B¶ng 05: Kh¶ n¨ng nhËn thøc, møc ®é tÝch cùc, tù lùc cña häc sinh ........ 29
B¶ng 06: ChÊt l-îng häc tËp, ®Æc ®iÓm häc sinh líp TN vµ §C....................81
B¶ng 7.1: Thèng kª biÓu hiÖn tÝnh tÝch cùc nhËn thøc trªn líp
qua c¸c giê d¹y...............................................................................................88
B¶ng 7.1: Høng thó, møc ®é tÝch cùc cña häc sinh.....................................
..88
B¶ng 08: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 1 ..................................................................... 89
B¶ng 09: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 1....................................................................89
B¶ng 10: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 1 ........................................ 90
B¶ng 11: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 2 ..................................................................... 92
B¶ng 12: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 2 .................................................................... 92
B¶ng 13: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 2 ........................................ 93
B¶ng 14: KÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 3 ..................................................................... 95
B¶ng 15: XÕp lo¹i kiÓm tra lÇn 3 .................................................................... 95
B¶ng 16: Ph©n phèi tÇn suÊt kÕt qu¶ kiÓm tra lÇn 3 ........................................ 96
B¶ng 17: Tæng hîp c¸c th«ng sè thèng kª qua 3 bµi kiÓm tra TNSP ............. 98
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
10
danh môc c¸c ®å thÞ, biÓu ®å
Trang
H×nh 1: §å thÞ biÓu diÔn tÇn suÊt – lÇn 1......................................90
H×nh 2: BiÓu ®å xÕp lo¹i häc tËp – lÇn 1......................................91
H×nh 3: §å thÞ biÓu diÔn tÇn suÊt – lÇn 2......................................93
H×nh 4: BiÓu ®å xÕp lo¹i häc tËp – lÇn 2......................................94
H×nh 5: BiÓu ®å xÕp lo¹i häc tËp – lÇn 3......................................96
H×nh 6: §å thÞ biÓu diÔn tÇn suÊt – lÇn 3......................................97
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
11
Môc lôc
Trang
Lêi c¶m ¬n
Më ®Çu
I
II
III
IV
V
VI
VII
VIII
1.1
1.2
1.2.1
1.2.2
1..2.3
1.3
1.3.1
1.3..2
1.3..2.1
1.3..2.2
1.4
1.4.1
1.4.2
1.4.3
1.4.4
1.5
1.5.1
1.5.2
1.5.3
Lý do chän ®Ò tµi
Môc ®Ých nghiªn cøu
§èi t-îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu
Gi¶ thuyÕt khoa häc
NhiÖm vô nghiªn cøu
Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
ý nghÜa khoa häc cña ®Ò tµi
CÊu tróc luËn v¨n
CH¦¥NG i: c¬ së lÝ luËn vµ thùc tiÔn cña ®Ò tµi
1
3
3
3
3
4
4
4
Tæng quan vÊn ®Ò cÇn nghiªn cøu.
Ho¹t ®éng d¹y – häc.
B¶n chÊt cña sù d¹y.
B¶n chÊt hµnh ®éng cña sù häc tËp.
Mèi liªn hÖ gi÷a d¹y vµ häc.
Ph-¬ng ph¸p d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
D¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
TiÕn tr×nh d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
C¸c pha cña tiÕn tr×nh d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
S¬ ®å tiÕn tr×nh d¹y häc gi¶i quyÕt vÊn ®Ò.
§Æc ®iÓm ho¹t ®éng häc tËp cña häc sinh DTNT
Môc ®Ých, ®éng c¬ häc tËp
N¨ng lùc häc tËp
Ph-¬ng ph¸p häc tËp
Qu¹n hÖ giao tiÕp trong häc tËp
§Þnh h-íng hµnh ®éng häc tËp cho häc sinh d©n téc néi tró
trong d¹y häc VËt lÝ.
Quan niÖm vÒ ®Þnh h-íng hµnh ®éng häc tËp
C¸c kiÓu ®Þnh h-íng hµnh ®éng häc tËp trong d¹y häc VËt lÝ
Nh÷ng yÕu tè cÇn thiÕt ®Ó n©ng cao tÝnh tÝch cùc, tù lùc chiÕm
lÜnh kiÕn thøc cña häc sinh d©n téc néi tró.
5
6
6
8
11
13
13
14
14
15
15
15
16
17
17
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
5
18
18
18
21
http://www.lrc-tnu.edu.vn
12
1.6
T×m hiÓu thùc tr¹ng viÖc d¹y vµ häc vËt lÝ ë tr-êng d©n téc néi
tró.
1.6.1
Môc ®Ých:
1.6.2
Ph-¬ng ph¸p ®iÒu tra.
1.6.3
kÕt qu¶ ®iÒu tra.
1.6.3.1 C¬ së vËt chÊt phôc vô d¹y vµ häc.
1.6.3.2 T×nh h×nh d¹y vµ häc
1.6.3. 3 D¹y häc theo kiÓu ®Þnh h-íng t×m tßi gi¶i quyÕt vÊn ®Ò víi häc
H-íng kh¾c phôc khã kh¨n trong viÖc d¹y- häc VËt lÝ vµ
31
kiÕn nghÞ.
1.7
T×m hiÓu t×nh h×nh d¹y vµ häc ch¬ng “C¸c ®Þnh luËt b¶o toµn”
31
VËt lÝ10 ban c¬ b¶n)
1.7.1
1.7.2
24
24
24
25
27
30
sinh d©n téc néi tró.
1.6.4
24
Môc ®Ých t×m hiÓu
KÕt qu¶ t×m hiÓu
KÕt luËn ch-¬ng I
31
32
34
Ch-¬ng2: x©y dùng tiÕn tr×nh d¹y häc mét sè kiÕn thøc vËt lÝ
dùa trªn sù ®Þnh h-íng t×m tßi kiÕn thøc cho häc sinh d©n
36
téc néi tró
2.1
Mét sè ®Æc ®iÓm vÒ ch-¬ng tr×nh VËt lÝ líp 10 ban c¬ b¶n.
36
2.1.1
2.1.1.1
2.1.1.2
2.1.1.3
2.1.2
2.2
Môc tiªu: M«n VËt lÝ líp 10 ban c¬ b¶n nh»m gióp häc sinh:
VÒ kiÕn thøc
VÒ kÜ n¨ng
VÒ th¸i ®é
Néi dung
Nh÷ng thuËn lîi vµ khã kh¨n trong ho¹t ®éng d¹y vµ häc VËt lÝ
36
36
36
37
37
líp 10 ®èi víi tr-êng d©n téc néi tró.
38
2.2.1
ThuËn lîi:
38
2.2.2
Khã kh¨n:
38
2.3
C¸c giai ®o¹n cña tiÕn tr×nh d¹y häc VËt lÝ.
39
2.3.1
Ph©n tÝch cÊu tróc néi dung kiÕn thøc cÇn d¹y cho mét tiÕt häc.
39
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
13
2.3.2
X¸c ®Þnh c¸c b-íc trong tiÕn tr×nh d¹y häc mét tiÕt häc
40
2.3.2.1
§Þnh h-íng vÊn ®Ò cÇn d¹y (giao nhiÖm vô nhËn thøc)
41
2.3.2.2
§Þnh h-íng gi¶i quyÕt vÊn ®Ò ( häc sinh tù chñ, trao ®æi, t×m tßi
gi¶i quyÕt vÊn ®Ò).
41
2.3..2.3 §Þnh h-íng vËn dông kiÕn thøc míi.
41
2.3.3
So¹n th¶o tiÕn tr×nh d¹y häc cho mét tiÕt häc.
42
2.3.3.1
C¬ së khoa häc vµ yªu cÇu cña bµi so¹n.
42
2.3.3.2
X¸c ®Þnh tiÕn tr×nh ho¹t ®éng cña gi¸o viªn vµ häc sinh.
42
2.4
S¬ ®å h×nh thµnh kiÕn thøc ch¬ng “ c¸c ®Þnh luËt b¶o toµn”
44
2.4.1
S¬ ®å h×nh thµnh kiÕn thøc bµi “ §Þnh luËt b¶o toµn ®éng lîng”
44
2.4.2
S¬ ®å h×nh thµnh kiÕn thøc bµi “ §Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng”
44
2.5
So¹n th¶o tiÕn tr×nh d¹y häc mét sè kiÕn thøc VËt lÝ cô thÓ dùa
trªn sù ®Þnh h-íng t×m tßi kiÕn thøc cho häc sinh d©n téc néi
45
tró.
2.5.1
X©y dùng tiÕn tr×nh bµi sè 1.
“§Þnh luËt b¶o toµn ®éng lîng”
2.5..2
X©y dùng tiÕn tr×nh bµi sè 2
“c¬ n¨ng”
2.5.3
X©y dùng tiÕn tr×nh bµi sè 3.
bµi tËp «n tËp ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng
KÕt luËn ch-¬ng II
45
56
67
79
Ch-¬ng 3: thùc nghiÖm s- ph¹m
80
3.1
môc ®Ých vµ nhiÖm vô thùc nghiÖm s- ph¹m
80
3.1.1
Môc ®Ých thùc nghiÖm
80
3.1.2
NhiÖm vô
80
3.2
§èi t-îng vµ ph-¬ng ph¸p thùc nghiÖm s- ph¹m
80
3.2.1
§èi t-îng thùc nghiÖm
80
3.2.2
Ph-¬ng ph¸p thùc nghiÖm
81
3.3
ph-¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ kÕt qu¶ thùc nghiÖm s- ph¹m.
81
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
14
3.3.1
C¨n cø ®Ó ®¸nh gi¸
81
3.3.2
C¸ch ®¸nh gi¸
82
3.4
TiÕn hµnh thùc nghiÖm s- ph¹m
82
3.4.1
C«ng t¸c chuÈn bÞ
82
3.4.2
DiÔn biÕn qu¸ tr×nh thùc nghiÖm s- ph¹m
83
Bµi 1: ®Þnh luËt b¶o toµn ®éng l-îng ( tiÕt2)
83
Bµi 2: ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng
84
Bµi 3 : Bµi tËp «n tËp ®Þnh luËt b¶o toµn c¬ n¨ng
85
3.5
KÕt qu¶ vµ xö lý kÕt qu¶ thùc nghiÖm s- ph¹m
86
3.5.1
Yªu cÇu chung vÒ xö lý kÕt qu¶ thùc nghiÖm s- ph¹m
86
3.5.2
KÕt qu¶ TNSP
87
3.6
§¸nh gi¸ chung vÒ thùc nghiÖm s- ph¹m
98
KÕt luËn ch-¬ng III
99
KÕt luËn chung
100
Tµi liÖu tham kh¶o
102
Phô lôc 1
105
Phô lôc 2
106
Phô lôc 3
107
Phô lôc 4
108
Phô lôc 5
109
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
15
MỞ ĐẦU
I. Lý do chọn đề tài
Dạy học là hoạt động đặc trƣng chủ yếu của nhà trƣờng nói chung và các trƣờng
phổ thông nói riêng. Dƣới ảnh hƣởng của cuộc cách mạng khoa học phát triển nhƣ
vũ bão, tri thức mới ngày càng nhiều, đòi hỏi ngành Giáo dục - Đào tạo cũng phải
có những đổi mới và phát triển theo kịp xu thế của thời đại. Đảng và nhà nƣớc ta
đã chỉ rõ: Phải phát triển mạnh mẽ Giáo dục - Đào tạo, lấy giáo dục làm quốc sách
hàng đầu, coi giáo dục là động lực cho sự phát triển kinh tế xã hội, xây dựng chiến
lƣợc giáo dục và đào tạo nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dƣỡng nhân
tài, hình thành đội ngũ ngƣời lao động có tri thức và có tay nghề cao, có năng lực
thực hành, tự chủ, năng động và sáng tạo trên tất cả mọi lĩnh vực. Vì vậy mục tiêu
của giáo dục là phải đào tạo ra những con ngƣời có phẩm chất đạo đức tốt, có tri
thức và trình độ khoa học kỹ thuật cao, có kỹ năng nghề nghiệp để đáp ứng nhu
cầu, đòi hỏi của xã hội.
Để thực hiện đƣợc những mục tiêu trên, đổi mới phƣơng pháp dạy học trong
giáo dục đào tạo là một trong những nhiệm vụ cấp bách mà Đảng và nhà nƣớc ta
quan tâm. Nghị quyết Đại Hội Đảng lần thứ 10 đã chỉ rõ : “Đổi mới tƣ duy giáo dục
một cách nhất quán, từ mục tiêu chƣơng trình, nội dung, phƣơng pháp, để tạo đƣợc
chuyển biến cơ bản và toàn diện của nền giáo dục nƣớc nhà”.....
“ƣu tiên hàng đầu cho việc nâng cao chất lƣợng dạy và học. Đổi mới chƣơng trình,
nội dung, phƣơng pháp dạy và học, nâng cao chất lƣợng đội ngũ giáo viên và tăng
cƣờng cơ sở vật chất của nhà trƣờng, phát huy khả năng sáng tạo và độc lập suy
nghĩ của học sinh, sinh viên.”
“ƣu tiên đầu tƣ phát triển giáo dục và đào tạo ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân
tộc thiểu số,....Mở thêm các trƣờng dân tộc nội trú, bán trú.”
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
16
Trong Luật giáo dục Việt Nam ( 12/1998) cũng chỉ rõ “ Phương pháp giáo dục phổ
thông phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động sáng tạo của học sinh; phù
hợp với đặc điểm của từng lớp học, rèn luyện kỹ năng vận dụng kiến thức vào thực
tiễn” .Do đó những ngƣời làm công tác giáo dục phải quan tâm đến việc nâng cao
chất lƣợng học tập của học sinh, đây là một trong những nhiệm vụ quan trọng của nhà
trƣờng phổ thông.
Trong quá trình đổi mới hệ thống giáo dục theo tinh thần nghị quyết Đại Hội
Đảng lần thứ 10 nói trên, để đáp ứng yêu cầu cấp bách của sự đổi mới về nội dung
đào tạo, cần có những đổi mới căn bản về phƣơng pháp dạy học. Hiện nay việc dạy
học theo kiểu thuyết trình tràn lan vẫn đang ngự trị. Nhiều giáo viên vẫn chƣa từ bỏ
lối dạy học cũ: Thày nói, trò ghi, trò hoàn toàn thụ động. Không phát huy đƣợc tính
tích cực, sáng tạo của học sinh.
Tƣ tƣởng chỉ đạo và cũng là mục đích của quá trình đổi mới phƣơng pháp dạy
học là tích cực hoá hoạt động học tập của học sinh dựa trên nguyên tắc: Giáo viên
giúp học sinh tự lực suy nghĩ, khám phá, đề xuất giải quyết vấn đề.
Xu hƣớng dạy học này đang rất đƣợc chú ý vận dụng, không những bởi hiệu quả
to lớn thực tế của nó đƣợc thừa nhận, mà còn có cơ sở lí luận và thực tiễn vững trắc.
Đây là một trong những xu hƣớng dạy học đƣợc nhiều nƣớc quan tâm, nghiên cứu
và mở rộng phạm vi ứng dụng.
ở nƣớc ta hiện nay sách giáo khoa lớp 10 đã đƣợc biên soạn theo hƣớng tạo điều
kiện để tổ chức các hoạt động học tập cho học sinh nhằm phát huy tính tích cực, tự
giác chủ động, say mê học tập và ý chí vƣơn lên.Vấn đề là làm thế nào để phát triển
năng lực sáng tạo, năng lực phát hiện và giải quyết vấn đề là một trong những vấn đề
cấp thiết cần đƣợc đầu tƣ nghiên cứu.
Trong khối các trƣờng phổ thông, trƣờng phổ thông dân tộc nội trú luôn đƣợc sự
quan tâm đặc biệt của Đảng, nhà nƣớc và đồng bào các dân tộc.Hệ thống trƣờng dân
tộc nội trú không ngừng đƣợc mở rộng về quy mô, nâng cao về chất lƣợng, có vị trí
và đóng góp quan trọng vào sự nghiệp giáo dục của cả nƣớc. Qua điều tra tìm hiểu
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
17
chúng tôi đƣợc biết nhiều trƣờng phổ thông dân tộc nội trú cũng đã không ngừng
xây dựng và đổi mới phƣơng pháp cũng nhƣ cách thức tổ chức dạy học cho phù hợp
với đặc trƣng của nhà trƣờng và đã có đƣợc những thành công nhất định.
Tuy nhiên thực tế cho thấy dạy học ở các trƣờng nội trú hiện nay còn nhiều bất cập.
Đa số giáo viên chƣa cập nhật đƣợc phƣơng pháp mới vào dạy học vật lí, đặc biệt
chƣa có biện pháp khơi dậy và phát huy tính tích cự, chủ động, sáng tạo của học
sinh. Mặt khác học sinh dân tộc thiểu số ở miền núi chƣa có thói quen lao động trí
óc, ngại suy nghĩ, thƣờng hay máy móc, quen lối tƣ duy cụ thể. Thực tế đòi hỏi phải
có phƣơng pháp dạy học phù hợp với điều kiện,hoàn cảnh, đối tƣợng học sinh dân
tộc nội trú.
Để góp phần nâng cao hơn nữa hiệu quả giáo dục nói chung và dạy học vật lý nói
riêng ở trƣờng dân tộc nội trú, chúng tôi lựa chọn đề tài:
Định hướng tìm tòi giải quyết vấn đề khi dạy học một số kiến thức chương “ Các
định luật bảo toàn” lớp 10 ban cơ bản cho học sinh dân tộc nội trú.
II. Mục đích nghiên cứu:
Nghiên cứu, vận dụng biện pháp Định hướng tìm tòi giải quyết vấn đề khi dạy học
một số kiến thức chương “ Các định luật bảo toàn” lớp 10 ban cơ bản, cho học
sinh dân tộc nội trú.
III. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu:
Hoạt động dạy và học Vật lí ở trƣờng dân tộc nội trú.
IV. Giả thuyết khoa học
Nếu vận dụng tốt biện pháp tổ chức định hƣớng tìm tòi kiến thức cho học sinh
một cách khoa học phù hợp với năng lực và đặc điểm của học sinh thì sẽ góp phần
nâng cao chất lƣợng học tập bộ môn Vật lí của học sinh phổ thông nối chung và
học sinh dân tộc nội trú nói riêng.
V. Nhiệm vụ nhiên cứu:
+ Nghiên cứu cơ sở lý luận phục vụ cho đề tài.
+ Khảo sát tình hình dạy và học vật lý ở một số trƣờng phổ thông dân tộc nội trú.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
18
+ Xây dựng tiến trình dạy học một số kiến thức chương “ Các định luật bảo toàn”
lớp 10 ban cơ bản, trên cơ sở vận dụng biện pháp định hướng tìm tòi giải quyết
vấn đề cho học sinh trong dạy học môn Vật lí.
+ Thực nghiệm sƣ phạm để bƣớc đầu kiểm tra, đánh giá tính khả thi của đề tài
VI. Phƣơng pháp nghiên cứu
+ Nghiên cứu lý luận dạy học vật lí, phƣơng pháp dạy học vật lí ở trƣờng dân
tộc nội trú phục vụ cho đề tài.
+ Điều tra khảo sát thực trạng dạy và học vật lí lớp 10 ở trƣờng dân tộc nội trú.
Tìm hiểu biện pháp tổ chức định hƣớng tìm tòi giải quyết vấn đề cho học sinh
trong dạy học môn Vật lí
+ Tổ chúc thực nghiệm sƣ phạm, kiểm tra giả thuyết khoa học đề ra.
+ Sử dụng phƣơng pháp thống kê toán học để sử lí, thống kê, đánh giá kết quả
điều tra và thực nghiệm sƣ phạm.
VII. ý nghĩa khoa học của đề tài.
+ Góp phần làm sáng tỏ cơ sở khoa học biện pháp tổ định hƣớng tìm tòi giải
quyết vấn đề cho học sinh khi dạy học môn Vật lí.
+ Kết quả của đề tài có thể làm tài liệu tham khảo cho giáo viên và học sinh
trong dạy và học ở trƣờng dân tộc nội trú.
VIII. Cấu trúc luận văn.
+ Mở đầu.
+ Chƣơng I: Cơ sở lí luận và thực tiễn của đề tài.
+ Chƣơng II: Xây dựng tiến trình dạy học một số kiến thức vật lý dựa trên sự
định hƣớng tìm tòi kiến thức cho học sinh dân tộc nội trú.
+ Chƣơng III: Thực nghiệm sƣ phạm
+ Kết luận.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
19
CHƢƠNG I
CƠ SỞ LÍ LUẬN VÀ THỰC TIỄN CỦA VIỆC ĐỊNH HƢỚNG TÌM TÒI
GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ TRONG DẠY HỌC VẬT LÍ CHO HỌC SINH DÂN
TỘC NỘI TRÚ.
1.1. Tổng quan về vấn đề nghiên cứu
Theo ghi nhận của lịch sử, quá trình dạy học có từ rất lâu đời. Một thời gian dài
trước đây khoa học phát triển cực kỳ chậm chạp. Những kiến thức được coi như
chân lý vĩnh cửu, sách đã ghi thì đó là “chữ của thánh hiền”, thầy cứ thế mà
truyền thụ, trò cứ thế mà tiếp thu, không ai được phép nghi ngờ. Quá trình dạy học
chủ yếu là truyền thụ kiến thức, thầy giáo luôn giữ vai trò trung tâm, do đó không
phát huy được khả năng của người học
Cùng với sự phát triển của lịch sử xã hội, quá trình dạy học đã có những bƣớc
tiến mới theo hƣớng ngày càng tích cực hoá hoạt động của ngƣời học, chuyển từ
dạy học lấy “thầy giáo làm trung tâm” sang dạy học “lấy học sinh làm trung tâm”.
Mục đích của dạy học ngày nay không chỉ là truyền tải tới học sinh những kiến
thức kỹ năng từ ngƣời thầy mà hơn hết rèn luyện cho các em khả năng tự học, tự
nghiên cứu. Thầy giáo giữ vai trò là ngƣời định hƣớng cho sự phát triển tƣ duy
sáng tạo của học sinh. Dạy học hiện đại không ngừng tìm kiếm những biện pháp,
hình thức, phƣơng pháp, phƣơng tiện dạy học mới, hiệu quả đảm bảo sao cho trong
quá trình dạy học năng lực tự lực của học sinh ngày càng bộc lộ và phát triển.
Theo hướng dạy học tích cực hoá hoạt động, nâng cao, phát triển năng lực tự
lực của người học đã có nhiều tác giả nghiên cứu về vấn đề này:
1. Tổ chức hoạt động dạy học ở các trường trung học (Nguyễn Ngọc Bảo- Ngô
Hiệu. Nxb Giáo dục 1997) đề cập đến các hình thức dạy học ở trường phổ thông,
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
20
ưu nhược điểm của từng hình thức và tác động của nó đến nhận thức, khả năng
của học sinh khi tham gia quá trình học.
2. Học và dạy cách học (Nguyễn Cảnh Toàn- Nguyễn Kỳ- Lê Khánh Bằng Vũ
Văn Tảo. Nxb Đại học Sư phạm 2002) Phân tích làm rõ hoạt động của thầy, hoạt
động của trò; chỉ ra nhiêm vụ của thầy là dạy học sinh cách tự học, nhiệm vụ của
trò là tự học, nhấn mạnh tầm quan trọng của tự học, một nhân tố không thể thiếu
cho việc hình thành năng lực của học sinh.
3. Hứng thú và hứng thú học tập ở người học (Nguyễn Thu Cúc. Tạp chí giáo
dục số 56- 4/2003): Sự cần thiết phải tạo ra hứng thú ở người học, mối liên hệ
giữa hứng thú và tính tích cực, tự lực của học sinh trong quá trình học tập.
4. ứng dụng một số biện pháp tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp cho học sinh
DTNT một số tỉnh miền núi phía bắc ( Phạm Hồng Quang- Luận án tiến sĩ 1999):
Đặc điểm của học sinh DTNT và hoạt động tự học ở trường DTNT, một số biện
pháp tổ chức hiệu quả học tập ngoài giờ lên lớp cho học sinh trường DTNT.
5. Tổ chức hoạt động cho học sinh miền núi tích cực, tự lực chiếm lĩnh kiến thức
qua dạy một số kiến thức chương “điên học” lớp 7. ( Phùng Thị Vân – Luận văn
thạc sĩ ): Để tích cực hóa hoạt động học sinh trong giờ giải bài tập người giáo viên
cần phải lựa chọn và kết hợp nhiều giải pháp : Lựa chọn và sử dụng phối hợp các
phương pháp dạy học, các hình thức tổ chức dạy học, lựa chọn hệ thống bài tập,
phương pháp hướng dẫn học sinh phù hợp…
Trong các nghiên cứu ở trên, các tác giả đã đi sâu vào từng khía cạnh của quá
trình giáo dục: Đổi mới phương pháp, phối hợp hợp lý các hình thức dạy học nhằm
phát huy tính tích cực, tự lực của học sinh trong quá trình nhận thức. Tuy nhiên chưa
có tác giả nào nghiên cứu về vấn đề: Định hướng tìm tòi giải quyết vấn đề cho học
sinh dân tộc nội trú trong dạy học vật lí.
1.2- Hoạt động dạy – học 7 ,17, 24
1.2.1- Bản chất của sự dạy.
Số hóa bởi Trung tâm Học liệu – Đại học Thái Nguyên
http://www.lrc-tnu.edu.vn
- Xem thêm -