Tài liệu đề tài nhánh hồ chí minh – nhà mác xít sáng tạo của đảng và cách mạng việt nam

Häc viÖn ChÝnh trÞ - Hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh C«ng tr×nh khoa häc: “Chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh – nÒn t¶ng t− t−ëng vµ kim chØ nam cho hµnh ®éng cña §¶ng vµ c¸ch m¹ng ViÖt Nam” Ch−¬ng tr×nh khoa häc cÊp bé träng ®iÓm 2005-2007: “Sù vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin cña Hå ChÝ Minh vµ §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam” ******************** §Ò tµi nh¸nh Hå ChÝ Minh – nhµ m¸c xÝt s¸ng t¹o cña §¶ng vµ c¸ch m¹ng ViÖt Nam - Chñ nhiÖm ®Ò tµi: GS,TS M¹ch Quang Th¾ng - Th− ký khoa häc: PGS,TS Ph¹m Ngäc Anh 6772 28/3/2008 Hµ Néi – 12-2007 1 TËp thÓ t¸c gi¶ Phã Gi¸o s−, TiÕn sÜ Ph¹m Ngäc Anh TiÕn sÜ TrÇn v¨n h¶i Gi¸o s−, TiÕn sÜ M¹ch Quang Th¾ng Phã Gi¸o s−, TiÕn sÜ NguyÔn Thanh TuÊn Phã Gi¸o s−, TiÕn sÜ TrÞnh Tïng Phã Gi¸o s−, TiÕn sÜ Ph¹m Xanh Phã Gi¸o s−, TiÕn sÜ §µm §øc V−îng Céng t¸c viªn chÝnh cña ®Ò tµi 1. PGS,TS NguyÔn §øc B¸ch 17. Th.S NguyÔn Xu©n Quang 2. GS,TS Hoµng ChÝ B¶o 18. CN Chu Lam S¬n 3. TS Ph¹m V¨n BÝnh 19. GS,TS Lª H÷u TÇng 4. GS,TS NguyÔn Träng ChuÈn 20. TS Chu §øc TÝnh 5. TS V−¬ng §×nh C−êng 21. TS §Æng V¨n Th¸i 6. Th.S Lª Thu Hång 22. GS Song Thµnh 7. Th.S Lý BÝch Hång 23. Th.S NguyÔn §×nh Th¾ng 8. Th.S TrÇn ThÞ HuyÒn 24. PGS,TS Lª Ngäc Tßng 9. PGS Lª MËu H·n 25. TS Ng« V¨n Th¹o 10. PGS,TS Vò Quang HiÓn 26. TS L©m Quang TuÊn 11. GS §Æng Xu©n Kú 27. PGS,TS Ng« §¨ng Tri 12. GS,TS Phan Ngäc Liªn 28. Th.S D−¬ng Trung ý 13. TS NguyÔn An Ninh 14. PGS,TS Bïi §×nh Phong 15. PGS,TS TrÇn V¨n Phßng 16. Nhµ Nghiªn cøu ViÖt Ph−¬ng 30. TËp thÓ häc viªn Kho¸ II cao häc Hå ChÝ Minh häc (2005-2007) c¬ së ®µo t¹o Häc viÖn ChÝnh trÞ quèc gia Hå ChÝ Minh. 2 Môc lôc 1 8 Më §Çu…………………………………………………………………………………… PhÇn thø nhÊt §Æc ®iÓm vµ b¶n chÊt cña t− t−ëng Hå ChÝ Minh Ch−¬ng mét VÒ mét sè kh¸i niÖm I. T− t−ëng………………………………………………………………………….. II. Nhµ t− t−ëng……………………………………………………… ………… III. HÖ t− t−ëng ………………………………………………………………...... 8 10 10 11 14 IV. Kh¸i niÖm “T− t−ëng Hå ChÝ Minh” vµ “Nhµ m¸cxÝt s¸ng t¹o Hå ChÝ Minh”………………………………………………………………… 20 1. VÒ kh¸i niÖm-®Þnh nghÜa “T− t−ëng Hå ChÝ Minh” …………………... 21 2. VÒ kh¸i niÖm “Nhµ m¸cxÝt s¸ng t¹o Hå ChÝ Minh”…………………… 35 Ch−¬ng hai C¸c nh©n tè t¸c ®éng vµ c¬ së h×nh thµnh t− t−ëng Hå ChÝ Minh 43 I. Bèi c¶nh xuÊt hiÖn nhµ t− t−ëng Hå ChÝ minh............................. 43 1. Hå ChÝ Minh xuÊt hiÖn ë vµo thêi ®iÓm g¹ch nèi gi÷a c¸c thêi kú lÞch sö t− t−ëng cña d©n téc ViÖt Nam .............................................................. 44 2. §Êt n−íc võa cã chiÕn tranh võa cã hoµ b×nh.......................................... 53 II. C¬ së h×nh thµnh t− t−ëng Hå ChÝ Minh ........................................ 62 1. Tinh hoa v¨n ho¸ cña d©n téc………………………………………….. 62 2. Tinh hoa v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i………………………………………... 73 3. Lý luËn M¸c - Lªnin…………………………………………………… 81 4. PhÈm chÊt, n¨ng lùc cña chÝnh b¶n th©n Hå ChÝ Minh………………… 85 3 Ch−¬ng ba Qu¸.tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn t− t−ëng Hå ChÝ Minh 88 I. VÊn ®Ò ph©n kú c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn t− t−ëng Hå ChÝ Minh.................................................................................................................. 88 II. C¸c thêi kú chñ yÕu trong qu¸ tr×nh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn cña t− t−ëng Hå ChÝ Minh .......................................................... 93 1. Thêi kú h×nh thµnh t− t−ëng yªu n−íc, th−¬ng d©n vµ x¸c ®Þnh chÝ h−íng c−u n−íc (tr−íc n¨m 1911).............................................................. 2. Thêi kú nghiªn cøu, kh¶o s¸t thùc tÕ ®Õn víi chñ nghÜa Lªnin (19111920)........................................................................................................... 3. Thêi kú h×nh thµnh c¬ b¶n t− t−ëng vÒ c¸ch m¹ng ViÖt Nam (19211930)............................................................................................................ 4. Thêi kú thö th¸ch, khã kh¨n, kiÓm nghiÖm tiÕn tíi giµnh th¾ng lîi ®Çu tiªn trong thùc tiÔn c¸ch m¹ng ViÖt Nam (1930-1945)............................... 5. Thêi kú tiÕp tôc bæ sung, ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn (1945-1969).............. Ch−¬ng bèn Kh¸i luËn vÒ ®Æc ®iÓm vµ b¶n chÊt t− t−ëng Hå ChÝ Minh I. Kh¸i luËn vÒ ®Æc ®iÓm t− t−ëng Hå ChÝ Minh……………….......... 93 97 99 101 109 114 114 1. §Æc ®iÓm thø nhÊt: T− t−ëng Hå ChÝ Minh cã sù kÕ thõa vµ ph¸t triÓn truyÒn thèng ViÖt Nam, tinh hoa tri thøc v¨n ho¸ cña nh©n lo¹i…………. 114 2. §Æc ®iÓm thø hai: T− t−ëng Hå ChÝ Minh h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn tõ t− duy ®éc lËp, tù chñ vµ s¸ng t¹o cña Hå ChÝ Minh………………………... 116 3. §Æc ®iÓm thø ba: T− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ hÖ thèng quan ®iÓm lý luËn lÞch sö, nh−ng cã gi¸ trÞ vµ ý nghÜa thêi ®¹i……………………………… 119 II. Kh¸i luËn vÒ b¶n chÊt t− t−ëng Hå ChÝ Minh …………………… 120 1. T− t−ëng Hå ChÝ Minh thuéc chñ nghÜa M¸c-Lªnin - hÖ t− t−ëng cña giai cÊp c«ng nh©n, mang b¶n chÊt khoa häc, c¸ch m¹ng vµ cã tÝnh hÖ thèng………………………………………………………....................... 121 2. T− t−ëng Hå ChÝ Minh- chñ thuyÕt cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam………… 125 PhÇn thø hai ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh 127 Ch−¬ng n¨m Yªu cÇu cña thùc tÕ hiÖn nay vµ c¸ch thøc tiÕp cËn ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh 128 I. Yªu cÇu cña thùc tÕ hiÖn nay ®èi víi viÖc thùc hµnh s¸ng t¹o ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh ……………………………………. 1. Quan ®iÓm, ph−¬ng ph¸p tiÕp cËn thùc tiÔn cña Hå ChÝ Minh………….. 128 128 4 2. Thùc tÕ hiÖn nay vµ yªu cÇu thùc hµnh s¸ng t¹o ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh…………………………………………………………………. 133 II. C¸ch thøc tiÕp cËn ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh………….. 141 1. TiÕp cËn tõ ph−¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c-Lªnin……………… 141 2. TiÕp cËn tõ c¸c ho¹t ®éng thùc tiÔn vµ t− t−ëng, ®¹o ®øc, nh©n c¸ch v¨n hãa cña Hå ChÝ Minh………………………………………………… 147 Ch−¬ng s¸u Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, ®Æc ®iÓm, ý nghÜa cña ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh 157 I. Con ®−êng vµ c¸ch thøc h×nh thµnh, ph¸t triÓn ph−¬ng 157 ph¸p luËn Hå ChÝ Minh………………………………………………………. 1. Con ®−êng h×nh thµnh, ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh…… 2. C¸ch thøc h×nh thµnh, ph¸t triÓn ph−¬ng ph¸p luËn ë Hå ChÝ Minh…... II. §Æc ®iÓm ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh………………………….. 1. G¾n thùc hµnh víi hiÓu biÕt, lý luËn, theo nguyªn t¾c ®i tõ cô thÓ ®Õn trõu t−îng vµ trë vÒ thùc hµnh……………………………………………. 2. G¾n toµn diÖn víi träng ®iÓm, ®Ó ph¸t hiÖn vµ gi¶i quyÕt linh ho¹t m©u thuÉn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn………………………………………….. 3. G¾n n¾m v÷ng c¸i tÊt yÕu víi øng phã s¸ng t¹o tr−íc c¸i ngÉu nhiªn hay “dÜ bÊt biÕn, øng v¹n biÕn” cã nguyªn t¾c…………………………… 4. Chó ý trÝ tuÖ, phÈm chÊt s¸ng t¹o c¸ nh©n vµ coi träng ®oµn kÕt s¸ng t¹o cña toµn d©n theo nguyªn t¾c “®em tµi d©n, søc d©n, cña d©n lµm lîi cho d©n”………………………………………………………………….. 5. G¾n s¸ng t¹o cña §¶ng víi s¸ng t¹o cña d©n………………………….. 6. T− duy tæng hîp - tÝch hîp nguån lùc vµ v¨n hãa trªn c¬ së tù lËp, tù c−êng……………………………………………………………………… 7. Gi÷ ch÷ TÝn trong nh©n c¸ch v¨n hãa, tin ë d©n, häc hái d©n, dùa vµo d©n ®Ó ®æi míi vµ s¸ng t¹o………………………………………………. III. ý nghÜa cña ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh……………………... 1. ý nghÜa nhËn thøc……………………………………………………… 2. ý nghÜa thùc hµnh……………………………………………………… 3. ý nghÜa gi¸o dôc……………………………………………………….. Ch−¬ng b¶y 157 173 184 184 187 190 192 194 196 199 201 201 203 205 Quan ®iÓm vµ c¸ch thøc thùc hµnh s¸ng t¹o ph−¬ng ph¸p luËn 206 Hå ChÝ Minh hiÖn nay I. Quan ®iÓm thùc hµnh s¸ng t¹o ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh hiÖn nay…………………………………………………………………….. 206 1. Thùc hµnh s¸ng t¹o ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh theo lý t−ëng, môc tiªu ho¹t ®éng cña §¶ng………………………………………………….. 206 2. Thùc hµnh s¸ng t¹o ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh lµ thùc hµnh mét 5 c¸ch thèng nhÊt gi÷a ph−¬ng ph¸p t− duy, ph−¬ng ph¸p lµm viÖc vµ ph−¬ng ph¸p (hay ®¹o) lµm ng−êi ViÖt Nam…………………………….. 209 3. Thùc hµnh s¸ng t¹o ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh g¾n liÒn vµ th«ng qua c¸c ®iÒu kiÖn, tiÒn ®Ò lÞch sö - cô thÓ………………………………… 212 4. Båi d−ìng ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh g¾n víi viÖc “trång ng−êi” nh»m båi d−ìng nh©n c¸ch v¨n hãa ViÖt Nam…………………………… 213 5. Thùc hµnh s¸ng t¹o ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh ®i ®«i víi kiªn quyÕt phª ph¸n nh÷ng c¸ch nghÜ, c¸ch lµm, c¸ch øng xö sai lÇm, thï ®Þch ®èi víi t− t−ëng, ®¹o ®øc vµ nh©n c¸ch v¨n hãa Hå ChÝ Minh……………………… 216 II. tiÕp tôc x©y dùng ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu vÒ Hå ChÝ Minh, ®Ó thóc ®Èy thùc hµnh s¸ng t¹o ph−¬ng ph¸p luËn cña Ng−êi……………………………………………………………………………….. 216 1. §èi t−îng nghiªn cøu vÒ t− t−ëng, nh©n c¸ch v¨n hãa Hå ChÝ Minh……………………………………………………………………… 217 2. §Æc ®iÓm, vai trß ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu vÒ Hå ChÝ Minh………….. 219 3. TiÕp tôc x©y dùng c¸c ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu vÒ t− t−ëng, nh©n c¸ch v¨n hãa Hå ChÝ Minh trong giai ®o¹n hiÖn nay………………………….. 225 III. Båi d−ìng vµ thùc hµnh s¸ng t¹o ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh trong thùc tÕ hiÖn nay………………………………………… 235 1. Båi d−ìng nhËn thøc vÒ t− t−ëng vµ ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh……………………………………………………………………… 236 2. §iÒu kiÖn, tiÒn ®Ò båi d−ìng viÖc thùc hµnh ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh……………………………………………………………………… 237 3. C¸ch thøc båi d−ìng, thùc hµnh ph−¬ng ph¸p luËn Hå ChÝ Minh………… 239 PhÇn thø ba Nh÷ng s¸ng t¹o t− t−ëng lý luËn cña Hå ChÝ Minh Ch−¬ng t¸m Quan niÖm chung vÒ s¸ng t¹o lý luËn vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin 244 244 II. vÒ x¸c ®Þnh ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c-Lªnin........... 249 Ch−¬ng chÝn nh÷ng vÊn ®Ò s¸ng t¹o t− t−ëng lý luËn 272 cña Hå ChÝ Minh vÒ c¸ch m¹ng ViÖt Nam I. S¸ng t¹o t− t−ëng lý luËn cña Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn ë viÖc x¸c ®Þnh c¸ch m¹ng lµ ®æi míi ……………………………………………………. 273 II. S¸ng t¹o t− t−ëng lý luËn cña Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn ë sù lùa chän con ®−êng cøu n−íc…………………………………………………………… 276 III. S¸ng t¹o t− t−ëng lý luËn cña Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn ë viÖc n¾m b¾t nhanh nh¹y chñ nghÜa Lªnin vµ tõ chñ nghÜa Lªnin, Ng−êi ®· vËn dông I. Quan niÖm tæng qu¸t vÒ lý luËn vµ s¸ng t¹o lý luËn………. 6 s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c-Lªnin vµo hoµn c¶nh cô thÓ cña ViÖt Nam ®Ó ®Ò ra ®−êng lèi ®óng ®¾n theo mét t− t−ëng nhÊt qu¸n………………………………………………………………………. IV. S¸ng t¹o t− t−ëng lý luËn cña Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn ë viÖc Ng−êi rÊt kiªn quyÕt vµ sím ®−a chñ nghÜa x· héi vµo c¸c n−íc thuéc ®Þa vµ phô thuéc……………………………………………………………………… V. S¸ng t¹o t− t−ëng lý luËn cña Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn ë viÖc g¾n kÕt vÊn ®Ò ®éc lËp d©n téc víi chñ nghÜa x· héi, giai cÊp víi d©n téc, d©n téc víi d©n chñ, gi¶i phãng d©n téc, gi¶i phãng giai cÊp, gi¶i phãng con ng−êi… VI. S¸ng t¹o t− t−ëng lý luËn cña Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn trong viÖc t¹o dùng mét n−íc ViÖt Nam míi, d©n chñ céng hoµ………………………... VII. S¸ng t¹o t− t−ëng lý luËn cña Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn ë viÖc x©y dùng khèi ®¹i ®oµn kÕt toµn d©n, ®oµn kÕt quèc tÕ, v× mét nÒn hoµ b×nh vµ d©n chñ………………………………………………………………………… VIII. S¸ng t¹o t− t−ëng lý luËn cña Hå ChÝ Minh thÓ hiÖn ë quan ®iÓm x©y dùng vµ b¶o vÖ Tæ quèc, kh¸ng chiÕn vµ kiÕn quèc, x©y dùng lý luËn qu©n sù, b¶o ®¶m thµnh c«ng trong tiÕn tr×nh c¸ch m¹ng d©n téc d©n chñ tiÕn lªn c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa…………………………………….. 282 290 300 311 320 328 IX. S¸ng t¹o t− t−ëng lý luËn cña Hå ChÝ Minh vÒ vÊn ®Ò thêi ®¹i…………………………………………………………………………. 332 X. S¸ng t¹o t− t−ëng lý luËn cña Hå ChÝ Minh vÒ §¶ng Céng s¶n, §¶ng Lao ®éng; x©y dùng §¶ng thËt sù trong s¹ch, v÷ng m¹nh, ®ñ søc chiÕn ®Êu vµ ®ñ søc l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam; §¶ng lµ hiÖn th©n cña trÝ tuÖ, ®¹o ®øc, v¨n minh, d©n chñ, c«ng b»ng; c¸n bé, ®¶ng viªn cña §¶ng ph¶i lµ nh÷ng con ng−êi cã t− c¸ch, nh©n c¸ch, t¸c phong c«ng t¸c vµ øng xö v¨n ho¸………………………………………………………………… 341 PhÇn thø t− T− t−ëng Hå ChÝ Minh – gi¸ trÞ d©n téc vµ tÇm vãc thêi ®¹i Ch−¬ng m−êi 361 Nh÷ng biÕn ®æi cña d©n téc vµ cña thÕ giíi hiÖn nay t¸c ®éng ®Õn sù vËn dông, ph¸t triÓn t− t−ëng Hå ChÝ Minh 362 I. Mét sè t×nh h×nh ®Êt n−íc hiÖn nay…………………………………. 362 II. Mét sè t×nh h×nh thÕ giíi………………………………………………… 385 Ch−¬ng m−êi mét t− t−ëng Hå ChÝ Minh - tµi s¶n tinh thÇn quý b¸u cña ®¶ng vµ d©n téc ViÖt Nam I. vai trß, gi¸ trÞ vµ ý nghÜa cña t− t−ëng Hå ChÝ Minh ®èi víi ®¶ng vµ d©n téc ViÖt Nam..................................................................... 393 393 7 1. T− t−ëng Hå ChÝ Minh - nÒn t¶ng t− t−ëng, kim chØ nam hµnh ®éng cña §¶ng vµ d©n téc ViÖt Nam.................................................................... 393 2. T− t−ëng Hå ChÝ Minh soi s¸ng con ®−êng x©y dùng thµnh c«ng chñ nghÜa x· héi ë n−íc ta.................................................................................. 410 3. T− t−ëng Hå ChÝ Minh víi tiÒn ®å vµ t−¬ng lai ph¸t triÓn cña d©n téc ViÖt Nam...................................................................................................... 414 II. Con ®−êng, ph−¬ng ph¸p ph¸t huy gi¸ trÞ cña t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµo cuéc sèng.................................................................... 417 1. Quan niÖm vÒ thùc chÊt con ®−êng, ph−¬ng ph¸p ph¸t huy gi¸ trÞ cña t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµo cuéc sèng……………………………………. 2. Nh÷ng nguyªn t¾c ph−¬ng ph¸p luËn ph¸t huy gi¸ trÞ cña t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµo cuéc sèng………………………………………………….. 3. C¸c h×nh thøc, biÖn ph¸p cô thÓ ph¸t huy gi¸ trÞ cña t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµo cuéc sèng.................................................................................... Ch−¬ng m−êi hai T− t−ëng Hå ChÝ Minh – tÇm vãc thêi ®¹i 417 423 429 432 I. t− t−ëng Hå ChÝ Minh trong lßng nh©n lo¹i tiÕn bé…………. 432 II. t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµ sù ph¸t triÓn tiÕn bé cña nh©n lo¹i…….…………………………………………………………………………….. 452 KÕt luËn……………………………………………………………………………………………….. 464 Danh môc tµi liÖu tham kh¶o chñ yÕu…………………………………………………….. 478 8 më ®Çu LÞch sö c¸ch m¹ng n−íc ta 77 n¨m qua g¾n liÒn víi tªn tuæi, sù nghiÖp, t− t−ëng vµ ®¹o ®øc cña Hå ChÝ Minh, ng−êi anh hïng d©n téc vÜ ®¹i, nhµ t− t−ëng lçi l¹c, nhµ m¸cxÝt s¸ng t¹o cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Trong lÞch sö dùng n−íc vµ gi÷ n−íc, d©n téc ta ®· s¶n sinh ra biÕt bao tªn tuæi vÜ ®¹i, võa lµ anh hïng d©n téc, võa lµ nhµ t− t−ëng lín nh−ng kh«ng ai cã ®−îc sù nghiÖp lÉy lõng nh− Hå ChÝ Minh, kh«ng ai cã ®−îc tÇm vãc thêi ®¹i, ®−îc loµi ng−êi tiÕn bé thõa nhËn vµ ca ngîi nh− Hå ChÝ Minh. §Þa vÞ cã mét kh«ng hai cña Hå ChÝ Minh trong lÞch sö d©n téc ®· ®−îc x¸c lËp vµ cñng cè v÷ng ch¾c nhê c«ng lao to lín, sù nghiÖp vÜ ®¹i mµ Ng−êi ®· cèng hiÕn cho c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Hå ChÝ Minh lµ ng−êi ®· t×m ra ®−êng lèi cøu n−íc, gi¶i phãng d©n téc theo con ®−êng c¸ch m¹ng v« s¶n; ®ã lµ con ®−êng kÕt hîp gi÷a chñ nghÜa yªu n−íc ch©n chÝnh víi chñ nghÜa quèc tÕ trong s¸ng, ®éc lËp d©n téc víi chñ nghÜa x· héi, kÕt hîp søc m¹nh d©n téc víi søc m¹nh thêi ®¹i, tõ ®ã chÊm døt sù khñng ho¶ng ®−êng lèi cøu n−íc, më ra mét thêi ®¹i míi trong lÞch sö d©n téc - thêi ®¹i Hå chÝ Minh. Ng−êi ®· cã c«ng ®Çu trong viÖc truyÒn b¸, vËn dông vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo ViÖt Nam, vËn dông thÕ giíi quan vµ ph−¬ng ph¸p luËn M¸c - Lªnin ®Ó ®¸nh thøc c¸c tiÒm n¨ng tinh thÇn truyÒn 1 thèng ViÖt Nam, båi d−ìng nh÷ng nh©n tè míi b¶o ®¶m cho th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Ng−êi ®· x©y dùng nh÷ng tiÒn ®Ò t− t−ëng, chÝnh trÞ vµ tæ chøc cho sù ra ®êi cña mét chÝnh ®¶ng cña giai cÊp c«ng nh©n ë ViÖt Nam, thèng nhÊt c¸c tæ chøc céng s¶n trong n−íc ®Ó s¸ng lËp nªn §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam. Ng−êi th−êng xuyªn quan t©m ch¨m sãc, gi¸o dôc, rÌn luyÖn vµ l·nh ®¹o §¶ng ta v−ît qua mäi thö th¸ch khã kh¨n, ®−a c¸ch m¹ng ViÖt Nam ®i ®Õn th¾ng lîi to lín nh− ngµy nay. Ng−êi ®· dµy c«ng x©y ®¾p nªn khèi ®¹i ®oµn kÕt d©n téc v÷ng ch¾c lµm nÒn t¶ng søc m¹nh chiÕn th¾ng mäi kÎ thï. T− t−ëng lín cña Ng−êi ®−îc diÔn ®¹t c« ®äng trong khÈu hiÖu chiÕn l−îc "§oµn kÕt, ®oµn kÕt, ®¹i ®oµn kÕt. Thµnh c«ng, thµnh c«ng, ®¹i thµnh c«ng" ®· trë thµnh nguån cæ vò, ®éng viªn, thµnh ngän cê tËp hîp, vÉy gäi mäi ng−êi ViÖt Nam yªu n−íc trong cuéc ®Êu tranh gi¶i phãng d©n téc còng nh− trong sù nghiÖp x©y dùng vµ chÊn h−ng ®Êt n−íc. Hå ChÝ Minh lµ ng−êi cha th©n yªu cña c¸c lùc l−îng vò trang c¸ch m¹ng ViÖt Nam, "tõ nh©n d©n mµ ra, v× nh©n d©n mµ chiÕn ®Êu", ®· båi d−ìng cho hä tinh thÇn quyÕt chiÕn, quyÕt th¾ng, lµm nªn nh÷ng chiÕn c«ng vang déi, ®−îc c¶ loµi ng−êi kh©m phôc vµ ca ngîi. Ng−êi ®· khai sinh ra n−íc ViÖt Nam D©n chñ Céng hßa, Nhµ n−íc d©n chñ nh©n d©n ®Çu tiªn ë §«ng Nam ch©u ¸, ng−êi ®Æt nÒn mãng cho viÖc x©y dùng nhµ n−íc ph¸p quyÒn x· héi chñ nghÜa cña d©n, do d©n, v× d©n. Ng−êi lµ nhµ chiÕn l−îc thiªn tµi ®· cïng víi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam l·nh ®¹o th¾ng lîi hai cuéc kh¸ng chiÕn chèng thùc d©n Ph¸p vµ ®Õ quèc Mü, më ra thêi kú sôp ®æ hÖ thèng thuéc ®Þa cña chñ nghÜa thùc d©n cò vµ lµm thÊt b¹i mét b−íc chñ nghÜa thùc d©n míi, gãp phÇn t¸c ®éng s©u xa vµo tiÕn tr×nh lÞch sö thÕ giíi trong thÕ kû XX. Ng−êi ®· khai ph¸ con ®−êng ®i lªn chñ nghÜa x· héi ë mét n−íc n«ng nghiÖp l¹c hËu, ch−a qua chñ nghÜa t− b¶n, bÞ chiÕn tranh tµn ph¸, tõng b−íc lµm cho "ng−êi nghÌo th× ®ñ ¨n, ng−êi ®ñ ¨n th× kh¸ giµu, ng−êi kh¸ giµu th× giµu thªm", ®Ó ®i tíi mét x· héi d©n giµu, n−íc m¹nh, trong ®ã d©n lµ chñ, c¸n bé nhµ n−íc lµ c«ng béc, ng−êi ®Çy tí cña nh©n d©n. 2 Ng−êi lµ nhµ gi¸o dôc vÜ ®¹i, ®· ®Þnh h−íng cho sù ra ®êi mét nÒn v¨n hãa-®¹o ®øc míi, mét x· héi víi nh©n c¸ch míi, gãp phÇn cïng víi §¶ng ®µo t¹o ra mét thÕ hÖ chiÕn sÜ c¸ch m¹ng kiÓu míi, tõ nh÷ng l·nh tô líp ®Çu cho tíi ®éi ngò c¸n bé, chiÕn sÜ ho¹t ®éng ë c¬ së, tÊt c¶ ®Òu mét lßng mét d¹ sèng, chiÕn ®Êu theo tÊm g−¬ng cña Ng−êi: tËn trung víi n−íc, tËn hiÕu víi d©n, cÇn kiÖm liªm chÝnh, chÝ c«ng v« t−, khiªm tèn, gi¶n dÞ... vµ chÝnh hä ®· gãp phÇn ®−a t− t−ëng Hå ChÝ Minh ®Õn th¾ng lîi rùc rì nh− ngµy nay. C«ng lao to lín, sù nghiÖp vÜ ®¹i cña Hå ChÝ Minh ®· ®−a Ng−êi lªn ®Þa vÞ ng−êi anh hïng d©n téc vÜ ®¹i, nhµ t− t−ëng lçi l¹c, nhµ lý luËn s¸ng t¹o cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam, ®−îc c¸c d©n téc ®ang ®Êu tranh gi¶i phãng vµ nh©n lo¹i tiÕn bé hÕt lßng ca ngîi vµ kh©m phôc. Cïng víi chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh cã t¸c dông quyÕt ®Þnh ®Õn sù thµnh b¹i cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. ThÕ nh−ng ®èi víi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, nhËn thøc ®óng gi¸ trÞ d©n téc, tÇm vãc thêi ®¹i cña t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ c¶ mét qu¸ tr×nh. M·i ®Õn §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn thø VII (1991), §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam míi kh¼ng ®Þnh nhÊt qu¸n mét vÊn ®Ò cã tÝnh nguyªn t¾c: Cïng víi chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ nÒn t¶ng t− t−ëng, kim chØ nam cho hµnh ®éng cña §¶ng. Thµnh tùu mµ §¶ng Céng s¶n vµ nh©n d©n ViÖt Nam thu ®−îc qua h¬n 20 n¨m ®æi míi võa qua ®· chøng minh tÝnh ®óng ®¾n cña ®−êng lèi do §¶ng ta khëi x−íng vµ l·nh ®¹o. T− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ sù b¶o ®¶m v÷ng ch¾c t− t−ëng, lý luËn cho nh÷ng thµnh tùu to lín ®ã, cho sù ph¸t triÓn lín m¹nh cña c¸ch m¹ng n−íc ta, cho thµnh c«ng cña sù nghiÖp x©y dùng chñ nghÜa x· héi, v× môc tiªu d©n giµu n−íc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, d©n chñ, v¨n minh. B¶n chÊt khoa häc, c¸ch m¹ng cña t− t−ëng Hå ChÝ Minh b¾t nguån tõ b¶n chÊt khoa häc, c¸ch m¹ng triÖt ®Ó cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, cÇn ®−îc nghiªn cøu mét c¸ch c¬ b¶n, cã hÖ thèng theo chiÒu s©u ®Ó truyÒn b¸ réng r·i trong §¶ng vµ x· héi nh»m n©ng cao tiÒm lùc t− t−ëng, trÝ tuÖ khoa häc cña §¶ng céng s¶n ViÖt Nam cÇm quyÒn, sù thèng nhÊt t− t−ëng vÒ quan ®iÓm chÝnh trÞ trong §¶ng vµ trong quÇn chóng, ®¶m b¶o cho sù nghiÖp ®æi míi ®óng ®Þnh h−íng x· héi chñ nghÜa, ®éc lËp d©n téc ®−îc gi÷ v÷ng, chñ nghÜa x· héi ®−îc x©y dùng thµnh c«ng ë n−íc ta 3 T− t−ëng Hå ChÝ Minh víi t− c¸ch lµ mét hÖ thèng c¸c quan ®iÓm lý luËn toµn diÖn, s©u s¾c vÒ nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh quy luËt cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam ®−îc h×nh thµnh tõ c¸c nguån gèc t− t−ëng lý luËn c¬ b¶n: c¸c gi¸ trÞ t− t−ëng, v¨n hãa cña d©n téc ViÖt Nam; tinh hoa v¨n hãa loµi ng−êi, chñ nghÜa Mac-Lªnin. Trong ®ã, chñ nghÜa M¸c - Lªnin lµ nguån gèc lý luËn trùc tiÕp, quyÕt ®Þnh b¶n chÊt c¸ch m¹ng, khoa häc cña t− t−ëng Hå ChÝ Minh. Trong häc tËp, vËn dông, ph¸t triÓn t− t−ëng Hå ChÝ Minh ®Ó gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn bøc xóc hiÖn nay, §¶ng ta yªu cÇu ph¶i hiÓu biÕt thÊu ®¸o c¸c nguån gèc h×nh thµnh t− t−ëng Hå ChÝ Minh. Bëi lÏ, chØ trªn c¬ së n¾m b¾t c¸c nguån gèc ph¸t sinh, míi thÊy râ Hå ChÝ Minh ®· kÕ thõa, ®· bæ sung, hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn s¸ng t¹o nh÷ng gi¸ trÞ nµo cña v¨n hãa d©n téc, v¨n hãa nh©n lo¹i vµ chñ nghÜa M¸c - Lªnin, cho phÐp ®i ®Õn nhËn ®Þnh cã c¨n cø khoa häc: Hå ChÝ Minh lµ nhµ t− t−ëng lçi l¹c, nhµ m¸cxÝt ch©n chÝnh, s¸ng t¹o cña §¶ng vµ c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Nghiªn cøu ®Ò tµi nµy, chóng t«i nh»m ®¹t ®−îc môc tiªu (hoÆc c¸c gi¸ trÞ lý luËn vµ thùc tiÔn) sau ®©y: Mét lµ, kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ thÕ giíi quan, ph−¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®èi víi sù h×nh thµnh t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµ t− t−ëng Hå ChÝ Minh lµ chñ nghÜa M¸c - Lªnin cña ViÖt Nam. Hai lµ, kh¼ng ®Þnh vai trß cña Hå ChÝ Minh trong viÖc truyÒn b¸, ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c - Lªnin ë ViÖt Nam, gãp phÇn hiÖn thùc hãa, lµm phong phó, ®a d¹ng c¸c h×nh thøc tån t¹i c¸c nguyªn lý phæ biÕn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, cho thÊy tÝnh phæ biÕn, søc s¸ng t¹o, søc sèng l©u bÒn vµ søc hÊp dÉn cña nã Ba lµ, cñng cè niÒm tin cña c¸n bé, ®¶ng viªn vµ quÇn chóng nh©n d©n vµ kh¶ n¨ng soi ®−êng cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh, vµo niÒm tin tÊt th¾ng cña chñ nghÜa x· héi - con ®−êng duy nhÊt ®óng ®¾n mµ d©n téc ta ®· lùa chän Kh¼ng ®Þnh Hå ChÝ Minh lµ nhµ m¸cxÝt s¸ng t¹o cña §¶ng vµ c¸ch m¹ng ViÖt Nam cã nghÜa lµ lµm râ nh÷ng ®ãng gãp lý luËn cña Hå ChÝ Minh vµo kho tµng lý luËn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin. Chñ ®Ò quan hÖ gi÷a t− t−ëng Hå ChÝ Minh vµ chñ nghÜa M¸c - Lªnin, vai trß cña Hå ChÝ Minh trong viÖc truyÒn b¸, vËn dông, ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin 4 ®· ®−îc §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam, c¸c ®ång chÝ l·nh ®¹o §¶ng, Nhµ n−íc vµ c¸c nhµ nghiªn cøu trong vµ ngoµi n−íc ®Ò cËp ®Õn. Tr−íc n¨m 1991, trong c¸c v¨n kiÖn §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø II (1951), lÇn thø III (1960), lÇn thø IV (1976), lÇn thø V (1981) vµ lÇn thø VI (1986), trong c¸c t¸c phÈm cña Tr−êng-Chinh, Lª DuÈn, Ph¹m V¨n §ång, Vâ Nguyªn Gi¸p, NguyÔn V¨n Linh... ®Òu kh¼ng ®Þnh Chñ tÞch Hå ChÝ Minh lµ häc trß xuÊt s¾c cña C. M¸c, Ph. ¡ngghen, V.I. Lªnin, cã c«ng rÊt lín trong viÖc truyÒn b¸, ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c - Lªnin ë ViÖt Nam. ViÖc Hå ChÝ Minh vËn dông, ph¸t triÓn s¸ng t¹o chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®· ®ãng vai trß quyÕt ®Þnh cñng cè nÒn t¶ng t− t−ëng cña §¶ng, b¶o ®¶m sù thèng nhÊt vÒ nhËn thøc, hµnh ®éng cña §¶ng, x©y dùng §¶ng trong s¹ch, v÷ng m¹nh, ®Ó §¶ng xøng ®¸ng lµ §¶ng mang b¶n chÊt giai cÊp c«ng nh©n, mét ®¶ng m¸cxÝt - lªninnÝt ch©n chÝnh. §©y còng chÝnh lµ nh©n tè quyÕt ®Þnh hµng ®Çu mäi th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam. Tõ sau n¨m 1991, chñ ®Ò nµy ®−îc ®Ò cËp s©u réng h¬n vµ b¾t ®Çu xuÊt hiÖn mét sè ®Ò tµi, c«ng tr×nh khoa häc quy m«, cã bÒ thÕ, chñ yÕu ®−îc triÓn khai theo ba h−íng c¬ b¶n. H−íng thø nhÊt: Nghiªn cøu con ®−êng Hå ChÝ Minh tõ chñ nghÜa yªu n−íc ®Õn víi chñ nghÜa M¸c - Lªnin. §¸ng chó ý lµ c¸c t¸c phÈm: Danien Hemery: Tõ chñ nghÜa yªu n−íc ®Õn chñ nghÜa M¸c, Nxb Lao ®éng, Hµ Néi, 2001; Ph¹m V¨n §ång: Hå ChÝ Minh - Mét con ng−êi, mét d©n téc, mét thêi ®¹i, mét sù nghiÖp, Nxb Sù thËt, Hµ Néi, 1990; Ph¹m Xanh: NguyÔn ¸i Quèc víi viÖc truyÒn b¸ chñ nghÜa M¸c - Lªnin vµo ViÖt Nam (1921-1930), Nxb Th«ng tin lý luËn, Hµ Néi, 1990; TrÇn V¨n Giµu: LÞch sö t− t−ëng ViÖt Nam, tËp III: Th¾ng lîi cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1996, v.v. H−íng thø hai: Nghiªn cøu chñ nghÜa M¸c - Lªnin víi t− c¸ch lµ nguån gèc lý luËn trùc tiÕp cña t− t−ëng Hå ChÝ Minh. Ngoµi c¸c s¸ch gi¸o tr×nh, gi¸o khoa, rÊt nhiÒu c«ng tr×nh khoa häc ®· ph©n tÝch kh¸ s©u s¾c, toµn diÖn vÊn ®Ò nµy: Ph¹m V¨n §ång: Nh÷ng vÒ t− t−ëng Hå ChÝ Minh, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1997; ViÖn Hå ChÝ Minh: Nghiªn cøu t− t−ëng Hå ChÝ Minh, tËp 1, 2, 3, Nxb Sù thËt, Hµ Néi, 1993; TrÇn V¨n Giµu: T− t−ëng Hå ChÝ Minh, sù h×nh thµnh vÒ c¬ b¶n, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, 5 Hµ Néi, 1998; Vâ Nguyªn Gi¸p (chñ biªn): T− t−ëng Hå ChÝ Minh vµ con ®−êng c¸ch m¹ng ViÖt Nam, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1997, v.v. H−íng thø ba: Nghiªn cøu kh¸i qu¸t, b−íc ®Çu rót ra nh÷ng s¸ng t¹o lý luËn cña Hå ChÝ Minh trong qu¸ tr×nh vËn dông, ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c - Lªnin ë ViÖt Nam. ë ph−¬ng diÖn nµy, hÇu nh− kh«ng cã c¸c c«ng tr×nh chuyªn kh¶o riªng, mµ th−êng ®−îc ®Ò cËp trong c¸c t¸c phÈm viÕt vÒ t− t−ëng Hå ChÝ Minh nãi chung. §¸ng chó ý nhÊt lµ hai t¸c phÈm: Vâ Nguyªn Gi¸p (chñ biªn): T− t−ëng Hå ChÝ Minh vµ con ®−êng c¸ch m¹ng ViÖt Nam, Nxb ChÝnh trÞ quèc gia, Hµ Néi, 1997 (t¸c phÈm nµy cã ch−¬ng III - tõ trang 59 ®Õn trang 78: T− t−ëng Hå ChÝ Minh nh÷ng luËn ®iÓm s¸ng t¹o lín, chØ ra 8 s¸ng t¹o lý luËn cña Hå ChÝ Minh liªn quan ®Õn c¸c vÊn ®Ò cña c¸ch m¹ng ViÖt Nam); GS. Song Thµnh: Hå ChÝ Minh - Nhµ t− t−ëng lçi l¹c, Nxb Lý luËn chÝnh trÞ, Hµ Néi, 2005 (trong t¸c phÈm nµy cã ch−¬ng tæng luËn: Hå ChÝ Minh, tÊm g−¬ng vËn dông s¸ng t¹o vµ ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c - Lªnin ë ViÖt Nam, tõ trang 581 ®Õn trang 610, chØ ra 10 vÊn ®Ò mµ Hå ChÝ Minh ®· ph¸t triÓn s¸ng t¹o). C¸c h−íng nghiªn cøu trªn chñ yÕu chØ míi dõng l¹i ë c¸ch ®Æt, gîi ý vÊn ®Ò. Trªn b×nh diÖn lý thuyÕt, nghiªn cøu c¬ b¶n, ch−a cã mét c«ng tr×nh nµo ®Ò cËp toµn diÖn Hå ChÝ Minh víi t− c¸ch nhµ m¸cxÝt s¸ng t¹o cña §¶ng vµ c¸ch m¹ng ViÖt Nam. §Ò tµi nµy triÓn khai lµ mét dÞp ®Ó nghiªn cøu thªm nh÷ng vÊn ®Ò trªn ®©y trong hÖ thèng t− t−ëng Hå ChÝ Minh. Nghiªn cøu ®Ò tµi nµy, trªn b×nh diÖn lý thuyÕt vµ thùc tiÔn cÇn ph¶i ®¹t ®−îc c¸c môc tiªu c¬ b¶n sau ®©y: - Lµm râ vai trß cña Hå ChÝ Minh trong viÖc truyÒn b¸, tiÕp thu, vËn dông chñ nghÜa M¸c- Lªnin vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña ViÖt Nam, ®Þnh h−íng t− t−ëng lý luËn cho sù lùa chän con ®−êng ph¸t triÓn cña d©n téc. - Nªu bËt nh÷ng cèng hiÕn lý luËn cña Hå ChÝ Minh vµo kho tµng kinh ®iÓn cña chñ nghÜa M¸c - Lªnin, lµm c¨n cø ®Ó kh¼ng ®Þnh Hå ChÝ Minh thËt sù lµ mét nhµ m¸cxÝt s¸ng t¹o cña §¶ng vµ c¸ch m¹ng ViÖt Nam. - Rót ra mét sè bµi häc tõ viÖc Hå ChÝ Minh vËn dông s¸ng t¹o, ph¸t triÓn chñ nghÜa M¸c - Lªnin ®Ó §¶ng tù vËn dông, ph¸t triÓn t− t−ëng Hå ChÝ Minh trong sù nghiÖp ®æi míi, nh»m lµm s¸ng tá vµ gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò thùc tiÔn bøc xóc ®ang ®Æt ra. 6 VÊn ®Ò ®Æt ra lµ lín vµ kh«ng ®¬n gi¶n. C«ng tr×nh nµy ch¾c cßn cã nhiÒu khiÕm khuyÕt. Xin c¶m ¬n tÊt c¶ nh÷ng tËp thÓ vµ c¸ nh©n ®· tËn t×nh céng t¸c, gióp ®ì chóng t«i hoµn thµnh b¶n th¶o vµ mong nhËn ®−îc nhiÒu ý kiÕn gãp ý. Hµ Néi, th¸ng 12 n¨m 2007 TM. Ban Chñ nhiÖm ®Ò tµi vµ nh÷ng ng−êi biªn so¹n GS,TS M¹ch Quang Th¾ng 7 PhÇn thø nhÊt §Æc ®iÓm vµ b¶n chÊt cña t− t−ëng Hå ChÝ Minh 8 Ch−¬ng mét VÒ mét sè kh¸i niÖm I. T− t−ëng Th«ng th−êng ng−êi ta vÉn quan niÖm: T− t−ëng lµ sù suy nghÜ - t− duy hay ý nghÜ cña con ng−êi ®−îc nªu lªn thµnh nh÷ng quan ®iÓm vÒ nh÷ng sù vËt hay hiÖn t−îng kh¸ch quan, ®Æc biÖt lµ nh÷ng hiÖn t−îng x· héi. Theo quan ®iÓm triÕt häc, t− t−ëng lµ s¶n phÈm cña vËt chÊt cã tæ chøc ®Æc biÖt cao lµ bé n·o con ng−êi, ph¶n ¸nh tÝch cùc thÕ giíi kh¸ch quan trong kh¸i niÖm, ph¸n ®o¸n, lý luËn vµ ®−îc thÓ hiÖn b»ng c¸c ng«n ng÷ (nãi hoÆc viÕt). T− t−ëng kh«ng t¸ch rêi bé n·o con ng−êi, ®ång thêi lu«n g¾n bã chÆt chÏ víi nh÷ng biÕn ®éng cña x· héi. V× vËy, còng cã thÓ nãi T− t−ëng lµ s¶n phÈm cña x· héi, bëi lÏ t− t−ëng cña mét ng−êi kh«ng thÓ t¸ch rêi nh÷ng ho¹t ®éng x· héi cña ng−êi ®ã. Th«ng qua c¸c d¹ng ng«n ng÷, thÓ hiÖn t− t−ëng cña con ng−êi cã thÓ biÓu hiÖn mét c¸ch trõu t−îng b»ng c¸c gi¶ ®Þnh, gi¶ thiÕt; nh−ng còng cã thÓ biÓu hiÖn b»ng sù ph©n tÝch s©u s¾c, sù tæng hîp, kh¸i qu¸t thµnh nh÷ng kh¸i niÖm, nh÷ng qui luËt vµ nh÷ng ®iÒu mang tÝnh qui luËt mét c¸ch cã hÖ 9 thèng. Nãi mét c¸ch kh¸c, dùa vµo c¸ch diÔn ®¹t, môc ®Ých cña viÖc diÔn ®¹t cã tÝnh hÖ thèng khoa häc, t− t−ëng c¬ gi¸ trÞ gi¶i ®¸p nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®ang ®Æt ra, kh¶ n¨ng dù b¸o sù ph¸t triÓn cña nh÷ng hiÖn t−îng x· héi ®Ó tõ ®ã ®−a ra nh÷ng gi¶i ph¸p ®¸p øng yªu cÇu hiÖn t¹i vµ chiÒu h−íng ph¸t triÓn. Nh− vËy, ë gãc ®é khoa häc, t− t−ëng vµ lý luËn gÇn nh− ®ång nghÜa. II. Nhµ t− t−ëng Tõ kh¸i niÖm chung vÒ T− t−ëng nh− trªn, chóng ta cã thÓ nªu lªn kh¸i niÖm vÒ Nhµ t− t−ëng. Nhµ t− t−ëng lµ ng−êi ho¹t ®éng trong lÜnh vùc lý luËn. Theo V.I. Lªnin, ng−êi ho¹t ®éng t− t−ëng lý luËn “ChØ xøng ®¸ng víi danh hiÖu nhµ t− t−ëng, nhµ lý luËn khi nµo hä ®i tr−íc phong trµo tù ph¸t, chØ ®−êng cho nã, khi nµo hä biÕt gi¶i quyÕt tr−íc ng−êi kh¸c tÊt c¶ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn, chÝnh trÞ, s¸ch l−îc vµ c¸c vÊn ®Ò tæ chøc mµ “nh÷ng yÕu tè vËt chÊt cña phong trµo hóc ph¶i mét c¸ch tù ph¸t”(1). Ba tiªu chÝ mµ V.I. Lªnin ®−a ra ®Ó kh¼ng ®Þnh mét ng−êi ho¹t ®éng t− t−ëng - lý luËn ®−îc gäi lµ nhµ t− t−ëng. §ã lµ: - “Cã ®−îc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ vÒ mÆt lý luËn”. - “Cã ®−îc tÇm m¾t chÝnh trÞ bao qu¸t”. - “Cã mét nghÞ lùc c¸ch m¹ng vµ tµi ba tæ chøc ®Ó cã thÓ s¸ng lËp mét chÝnh ®¶ng chiÕn ®Êu trªn c¬ së mét phong trµo míi”(2). Giíi nghiªn cøu cã thÓ ®−a ra nh÷ng tiªu chÝ kh¸c, hoÆc më réng c¸c tiªu chÝ cña V.I. Lªnin mang tÝnh häc thuËt vµ xuÊt ph¸t tõ ®ßi hái cña thùc tiÔn, ch¼ng h¹n nh− lý luËn ph¶i ®−îc chuÈn bÞ ®Çy ®ñ, nh−ng ph¶i ®i tr−íc, ph¶i cã t¸c dông dù b¸o vµ dÉn ®−êng cho phong trµo quÇn chóng; cã tÇm m¾t chÝnh trÞ bao qu¸t vµ ph¶i ®Ò ra ®−îc vµ gi¶i quyÕt thµnh c«ng nh÷ng vÊn ®Ò vÒ chiÕn l−îc, s¸ch l−îc cña phong trµo c¸ch m¹ng..., nh−ng tùu chung tiªu chÝ lý luËn lu«n ®−îc coi lµ quan träng hµng ®Çu. Nãi theo V.I. Lªnin, thùc tiÔn lµ nÒn t¶ng cña lý luËn, kh«ng cã lý luËn c¸ch m¹ng th× 1 2 Xem V.I Lªnin, Toµn tËp, NXB TiÕn Bé, M¸t xc¬ va, 1975, tiÕng ViÖt, t. 5, tr. 445-447 Xem V.I Lªnin, Toµn tËp, NXB TiÕn Bé, M¸t xc¬ va, 1975, tiÕng ViÖt, t. 5, tr. 445-4 10 kh«ng cã phong trµo c¸ch m¹ng, viÖc tæng kÕt nh÷ng bµi häc kinh nghiÖm thùc tiÔn còng lµ sù bæ sung lµm lý luËn ngµy cµng phong phó h¬n, ®Çy ®ñ h¬n, khoa häc h¬n. Thùc tiÔn lµ c¬ së cña t− t−ëng - lý luËn, nh−ng t− t−ëng lý luËn cña mét ng−êi cßn ph¶i th«ng qua ho¹t ®éng thùc tiÔn cña chÝnh ng−êi ®ã. Cã ho¹t ®éng thùc tiÔn ng−êi ta míi nhËn thøc ®−îc thùc tiÔn, ph¸t hiÖn ®−îc nh÷ng vÊn ®Ò g× thùc tiÔn ®ang ®Æt ra vµ ®ßi hái ng−êi ®ã ph¶i cã n¨ng lùc tæng kÕt thùc tiÔn. Tõ tæng kÕt thùc tiÔn ng−êi ta cã thÓ rót ra ®−îc nh÷ng bµi häc thµnh c«ng vµ ch−a thµnh c«ng, kh¸i qu¸t kinh nghiÖm thùc tiÔn thµnh nh÷ng qui luËt vµ nh÷ng vÊn ®Ò cã tÝnh qui luËt trong qu¸ tr×nh vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña thùc tiÔn, x¸c ®Þnh ph−¬ng ch©m, ®Ò ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò thùc tiÔn ®ang ®Æt ra. Bëi vËy, cã thÓ nãi t− t−ëng lý luËn cña mét ng−êi - mét nhµ t− t−ëng lµ sù kÕ thõa, bæ sung vµ ph¸t triÓn, lµ qu¸ tr×nh vËn ®éng kh«ng ngõng. Theo c¸c quan niÖm häc thuËt, ng−êi ho¹t ®éng t− t−ëng ®−îc gäi lµ Nhµ t− t−ëng khi ng−êi ®ã trong ho¹t ®éng lý luËn ph¶i ®Ò ra ®−îc nh÷ng lý thuyÕt, míi mÎ, mét hÖ thèng quan ®iÓm cã thÓ thay ®æi nh÷ng quan niÖm lý thuyÕt hiÖn t¹i vµ tr−íc ®ã. HÖ thèng quan ®iÓm lý luËn Êy ph¶i lµ nh÷ng ®iÒu trõu t−îng, cao siªu thÓ hiÖn b»ng nh÷ng t¸c phÈm lý luËn ®å sé nh−ng ph¶i cã tÝnh kh¸i qu¸t. §ã yªu cÇu vµ lµ ®Æc tÝnh chung cña lý luËn. TÝnh kh¸i qu¸t Êy cã thÓ ®−îc diÔn ®¹t theo lèi suy t−ëng, trõu t−îng víi lèi lËp luËn b»ng c¸c mÖnh ®Ò chång chÐo theo c¸c tr−êng ph¸i triÕt häc ph−¬ng T©y. Nh−ng trªn thùc tÕ kh«ng ph¶i tÊt c¶ c¸c nhµ t− t−ëng ®Òu lËp luËn vµ diÔn ®¹t theo lèi ®ã. LÞch sö loµi ng−êi ®· ghi nhËn Khæng Tö (551-479, tr−íc C«ng nguyªn), víi nh÷ng bµi gi¶ng-thuyÕt gi¸o cña m×nh, nh÷ng lËp luËn vÒ quan hÖ vua - t«i (qu©n - th©n), qu©n tö - tiÓu nh©n, phô - tö (cha - con), phu - phô (chång - vî)... ®−îc c¸c ®Ö tö cña «ng s¾p xÕp l¹i thµnh hÖ thèng. Trong nhiÒu thÕ kû sau nµy, nh÷ng ng−êi kÕ tôc næi tiÕng cña «ng nh− M¹nh Tö vµ Tu©n Tö (298-238 tr−íc C«ng nguyªn), §æng Träng Th− (thÕ kû thø II tr−íc C«ng nguyªn) vµ trong thÕ kû XI-XII, Chu Hy vµ mét sè ng−êi kh¸c ®· bæ sung, ph¸t triÓn, hÖ thèng thµnh nh÷ng cuèn s¸ch nh− LuËn ng÷, Tø th−, Ngò kinh... vµ luËn gi¶i thµnh §¹o häc. Quan ®iÓm víi sù luËn gi¶i cña Khæng Tö vµ c¸c ®Ö tö cña «ng ®· trë thµnh hÖ 11 t− t−ëng thèng trÞ cña chÕ ®é phong kiÕn Trung Quèc thêi Trung cæ vµ cã ¶nh h−ëng réng r·i ë nhiÒu n−íc Ch©u ¸. ë møc ®é nµo ®ã, gÇn gièng nh− Khæng Tö, M.C. G¨ng®i (1869-1948)mét trong nh÷ng l·nh tô cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë Ên §é, còng b»ng h×nh thøc thuyÕt gi¶ng vÒ th¸i ®é ®¹o ®øc ®èi víi viÖc gi¶i quyÕt c¸c vÊn ®Ò chÝnh trÞ -x· héi, ®¹o ®øc ho¸ c¸c ho¹t ®éng chÝnh trÞ…M.C. G¨ng®i ®Ò ra c¸c chñ tr−¬ng “bÊt phôc tïng”, “bÊt hîp t¸c” víi chÕ ®é thèng trÞ cña thùc d©n Anh ë Ên §é. ¤ng ph¶n ®èi viÖc t−íc ®o¹t c¸c giai cÊp bãc lét b»ng b¹o lùc (chñ tr−¬ng bÊt b¹o ®éng), ®Ò ra chñ tr−¬ng tÈy chay hµng ho¸ cña Anh, kªu gäi nh©n d©n Ên §é tù s¶n xuÊt vµ qu¶ng b¸ viÖc tiªu dïng nh÷ng hµng ho¸ do ng−êi d©n Ên §é s¶n xuÊt ra. M.C. G¨ng®i cho r»ng sù tiÕn bé x· héi kh«ng ph¶i ë sù gia t¨ng, mµ ë sù tù nguyÖn h¹n chÕ nhu cÇu tiªu dïng cña con ng−êi. ¤ng kªu gäi ph¶i b¶o vÖ sù thèng nhÊt, ®oµn kÕt nh÷ng ng−êi theo ®¹o Hin®u vµ ®¹o Håi. Tuy lµ nh÷ng quan ®iÓm mang mµu s¾c duy t©m kh¸ch quan, nh−ng M.C. G¨ng®i ®−îc nh©n d©n Ên §é rÊt kÝnh träng vµ gäi «ng lµ mét “t©m hån vÜ ®¹i”, lµ “Th¸nh” cña phong trµo gi¶i phãng d©n téc ë Ên §é. HÖ thèng quan ®iÓm cña «ng ®−îc gäi lµ chñ nghÜa G¨ng®i vµ lµ hÖ t− t−ëng cña §¶ng Quèc §¹i Ên §é cÇm quyÒn trong nhiÒu thËp kû. Khæng Tö, M.C. G¨ng®i vµ nh÷ng t¸c phÈm cña c¸c «ng lµ nh− vËy, nh−ng c¸c «ng ®· ®−îc lÞch sö gäi lµ nh÷ng nhµ t− t−ëng lín, nh÷ng nhµ s¸ng t¹o ra häc thuyÕt cña riªng m×nh vµ h¬n thÕ n÷a, häc thuyÕt cña c¸c «ng ®· ¶nh h−ëng, chi phèi x· héi, ®êi sèng chÝnh trÞ trªn ph¹m vi kh¸ réng lín. Nãi nh− vËy ®Ó thÊy râ, ®Ó ®−îc duy danh lµ nhµ t− t−ëng kh«ng chØ c¨n cø vµo ng−êi ®ã cã ®Ó l¹i nh÷ng t¸c phÈm lý luËn ®å sé hay kh«ng mµ ph¶i c¨n cø vµo phong c¸ch t− duy, diÔn ®¹t lý luËn. Cã ng−êi, do nhiÒu nguyªn nh©n vµ môc ®Ých kh¸c nhau c¸c quan ®iÓm ®−îc diÔn ®¹t ng¾n gän, dÔ hiÓu, dÔ vËn dông. T¸c phÈm cña ng−êi ®ã cã thÓ lµ nh÷ng bµi thuyÕt gi¶ng, nh÷ng bµi b¸o ng¾n, nh÷ng tham luËn t¹i c¸c diÔn ®µn, th− tõ trao ®æi, v.v… VÊn ®Ò lµ néi dung quan ®iÓm ®−îc nªu lªn ®Ó nh»m môc ®Ých g×, ph¶n ¸nh, thÓ hiÖn nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn cã ý nghÜa quan träng vµ cã tÝnh hÖ thèng khoa häc hay kh«ng, cã ®−îc thùc tiÔn kiÓm nghiÖm tÝnh khoa häc ®óng ®¾n hay kh«ng. Nãi mét c¸ch kh¸c, cã c¬ së khoa häc, thùc tiÔn hay kh«ng vµ thùc tiÔn chÊp nhËn nh− thÕ nµo. Nghiªn cøu nguån gèc 12