Tài liệu đề tài nckh cấp bộ nghiên cứu tác động ảnh hưởng của hàng rào kỹ thuật thương mại (tbt) nhật bản đối với xuất khẩu hàng nông, lâm, thuỷ sản của việt nam và giải pháp khắc phục

Bé c«ng th−¬ng ViÖn nghiªn cøu th−¬ng m¹i ®Ò tµi khoa häc cÊp bé M· sè : 69.08.RD Nghiªn cøu t¸c ®éng ¶nh h−ëng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i (TBT) NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt nam vµ gi¶i ph¸p kh¾c phôc C¬ quan qu¶n lý ®Ò tµi C¬ quan chñ tr× thùc hiÖn Chñ nhiÖm ®Ò tµi: C¸c thµnh viªn: : Bé C«ng Th−¬ng : ViÖn Nghiªn cøu Th−¬ng m¹i Th.S. Hoµng ThÞ V©n Anh TS. NguyÔn ThÞ NhiÔu Th.S. §ç Kim Chi Th.S. Ph¹m ThÞ C¶i Th.S. Lª Huy Kh«i CN. Ph¹m Hång Lam CN. Hoµng ThÞ H−¬ng Lan 7159 06/3/2009 Hµ néi - 2008 Danh môc ch÷ viÕt t¾t ViÕt t¾t tiÕng Anh ViÕt t¾t Néi dung tiÕng Anh Néi dung tiÕng ViÖt AoA FAO HiÖp ®Þnh n«ng nghiÖp Tæ chøc n«ng l−¬ng Liªn hîp quèc GAP Agreement on Agriculture Food and Agriculture Organization of the United Nations Good Agricultural Practice JAS Japan Agricultural Standards JETRO Japan External Trade Organization Japannese Industrial Standards JIS SPS TBT WTO EU HACCP USD Sanitary and Phytosanitary Standards Technical Barriers to Trade World Trade Organization European Union Hazard Analysis and Critical Control Points United States dollar ViÕt t¾t tiÕng ViÖt ViÕt t¾t Néi dung tiÕng ViÖt ATVSTP DN VN An toµn vÖ sinh thùc phÈm Doanh nghiÖp ViÖt Nam Tiªu chuÈn quèc gia vÒ Thùc hµnh N«ng nghiÖp Tèt Tiªu chuÈn n«ng nghiÖp NhËt B¶n Tæ chøc xóc tiÕn th−¬ng m¹i NhËt B¶n Tiªu chuÈn c«ng nghiÖp NhËt B¶n Tiªu chuÈn vÖ sinh dÞch tÔ & kiÓm dÞch ®éng thùc vËt Hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i Tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ giíi Liªn minh Ch©u ©u HÖ thèng ph©n tÝch mèi nguy vµ ®iÓm kiÓm so¸t tíi h¹n §ång §« la Mü Danh môc b¶ng biÓu B¶ng 1.1. Hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña mét sè n−íc 8 B¶ng 2.1. T×nh h×nh xuÊt nhËp khÈu cña NhËt B¶n 30 B¶ng 2.2. XuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n 30 B¶ng 2.3. XuÊt khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n 31 B¶ng 2.4. XuÊt khÈu thuû s¶n cña NhËt B¶n 31 B¶ng 2.5. XuÊt khÈu l©m s¶n cña NhËt B¶n 32 B¶ng 2.6. ThÞ tr−êng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n chñ yÕu cña NhËt B¶n 32 B¶ng 2.7. NhËp khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n 33 B¶ng 2.8. NhËp khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm 33 B¶ng 2.9. C¸c n−íc xuÊt khÈu n«ng s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 34 B¶ng 2.10. NhËp khÈu thñy s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm 34 B¶ng 2.11. C¸c n−íc xuÊt khÈu thñy s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 35 B¶ng 2.12. NhËp khÈu l©m s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm s¶n phÈm 35 B¶ng 2.13. C¸c n−íc xuÊt khÈu l©m s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 36 B¶ng 2.14. C¸c n−íc xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n lín nhÊt sang NhËt B¶n 36 B¶ng 2.15. NK n«ng, l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n theo nhãm hµng 37 B¶ng 2.16. XuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 38 B¶ng 2.17. Tû träng cña ViÖt Nam trong tæng kim ng¹ch nhËp khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n cña NhËt B¶n 39 B¶ng 2.18. RCA vµ thÞ phÇn n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam trªn thÞ tr−êng NhËt B¶n so víi Th¸i Lan vµ Trung Quèc 40 B¶ng 2.19. TØ träng xuÊt khÈu n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 41 B¶ng 2.20. XuÊt khÈu g¹o cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 43 B¶ng 2.21. XuÊt khÈu gç vµ s¶n phÈm gç cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 46 B¶ng 2.22. XuÊt khÈu thñy s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n 47 B¶ng 2.23. C¸c n−íc xuÊt khÈu t«m nguyªn liÖu lín nhÊt sang NhËt B¶n 47 B¶ng 2.24. C¸c chÊt cÊm sö dông trong nu«i trång thuû s¶n trong quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ViÖt Nam so víi c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu 56 B¶ng 2.25. Tiªu chuÈn vÒ d− l−îng Chlorpyrifos trong rau qu¶ theo quy ®Þnh hiÖn hµnh cña ViÖt Nam so víi c¸c thÞ tr−êng xuÊt khÈu 57 B¶ng 3.1. C¸c yÕu tè vÜ m« ¶nh h−ëng ®Õn triÓn väng thÞ tr−êng n«ng, l©m, thñy s¶n NhËt B¶n 59 B¶ng 3.2. Dù b¸o nhu cÇu nhËp khÈu n«ng s¶n cña NhËt B¶n 60 S¬ ®å 1.1. Tr×nh tù thñ tôc kiÓm tra thùc phÈm nhËp khÈu vµo NhËt B¶n 14 BiÓu 2.1. Møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ c¸c tiªu cnuÈn vÖ sinh an toµn thùc phÈm 50 BiÓu 2.1. Møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ c¸c tiªu chuÈn m«i tr−êng 50 BiÓu 2.2. Møc ®é nhËn biÕt cña doanh nghiÖp vÒ c¸c tiªu chuÈn vÒ m«i tr−êng BiÓu 2.3. Nh÷ng lý do khiÕn doanh nghiÖp quan t©m ®Õn c¸c tiªu chuÈn kü thuËt cña NhËt B¶n 51 Môc lôc Danh môc ch÷ viÕt t¾t Danh môc b¶ng biÓu Më ®Çu 1 Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu 5 C¸c quy ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu Kh¸i qu¸t chung vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i Hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu T¸c ®éng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu Nh÷ng t¸c ®éng tÝch cùc Nh÷ng t¸c ®éng tiªu cùc Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc vÒ ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu vµ bµi häc rót ra cho ViÖt Nam Kinh nghiÖm cña mét sè n−íc Bµi häc rót ra cho ViÖt Nam 5 1.1. 1.1.1. 1.1.2. 1.2. 1.2.1. 1.2.2. 1.3. 1.3.1. 1.3.2. 5 9 19 19 20 21 21 27 Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam 30 Kh¸i qu¸t vÒ xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n ThÞ tr−êng xuÊt nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n NhËt B¶n T×nh h×nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thñy s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n T×nh h×nh ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam Kh¸i qu¸t thùc tr¹ng ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n cña hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam Kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam 30 2.1. 2.1.1. 2.1.2. 2.2. 2.2.1. 2.2.2. i 30 38 41 41 49 §¸nh gi¸ chung vÒ thùc tr¹ng ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m thñy s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam 2.3.1. Nh÷ng kÕt qu¶ ®¹t ®−îc 2.3.2. Nh÷ng h¹n chÕ vµ nguyªn nh©n 53 CH¦¥NG 3: Gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i nhËt b¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n xuÊt khÈu viÖt nam 59 3.1. 59 2.3. 3.1.1. 3.1.2. 3.1.3. 3.2. 3.3. 3.3.1. 3.3.2. 3.3.3. 3.3.4. Dù b¸o vÒ xu h−íng ®iÒu chØnh c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu TriÓn väng nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n Xu h−íng ®iÒu chØnh c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu TriÓn väng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n thêi gian tíi Quan ®iÓm cña ViÖt Nam nh»m n©ng cao kh¶ n¨ng ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n Mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam Gi¶i ph¸p ®èi víi Nhµ n−íc Gi¶i ph¸p ®èi víi HiÖp héi Gi¶i ph¸p ®èi víi tæ chøc t− vÊn ph¸p luËt Gi¶i ph¸p ®èi víi doanh nghiÖp KÕt luËn 53 54 59 61 62 65 67 67 72 74 75 PhÇn phô lôc 80 82 Tµi liÖu tham kh¶o 98 ii Më ®Çu 1. Sù cÇn thiÕt nghiªn cøu: NhËt B¶n hiÖn lµ mét trong nh÷ng ®èi t¸c th−¬ng m¹i lín cña ViÖt Nam, n¨m 2007, kim ng¹ch th−¬ng m¹i hai chiÒu ViÖt - NhËt chiÕm kho¶ng 11% tæng kim ng¹ch xuÊt nhËp khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. H¬n n÷a, NhËt B¶n vµ ViÖt Nam l¹i gÇn gòi vÒ mÆt ®Þa lý vµ cã nh÷ng nÐt t−¬ng ®ång vÒ v¨n ho¸, ®iÒu nµy cµng t¹o nhiÒu thuËn lîi cho ViÖt Nam cã thÓ t¨ng c−êng xuÊt khÈu sang NhËt B¶n. ThÞ tr−êng NhËt B¶n trong thêi gian trung h¹n tíi vÉn lµ mét trong ba thÞ tr−êng lín nhÊt thÕ giíi vµ vÉn lµ thÞ tr−êng xuÊt khÈu träng ®iÓm cña ViÖt Nam. N«ng, l©m, thuû s¶n lµ mét trong nh÷ng nhãm hµng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam. Sù gia t¨ng trong kim ng¹ch xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam thêi gian qua cã sù ®ãng gãp kh«ng nhá cña thÞ tr−êng NhËt B¶n. Thñy h¶i s¶n lµ nhãm hµng chiÕm tû träng lín nhÊt - trªn 10% - trong kim ng¹ch xuÊt khÈu cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n. Thø hai lµ gç vµ s¶n phÈm gç chiÕm tû träng trªn 5%. TiÕp theo lµ cµ phª vµ cao su thiªn nhiªn, hai mÆt hµng NhËt B¶n kh«ng s¶n xuÊt mµ phô thuéc vµo nguån nhËp khÈu. ViÖt Nam trë thµnh nhµ xuÊt khÈu cµ phª t−¬i lín thø 6 sang NhËt B¶n tõ n¨m 2002 vµ hiÖn NhËt B¶n chiÕm kho¶ng 5% tæng kim ng¹ch xuÊt khÈu cµ phª cña ViÖt Nam... Tuy nhiªn, nh÷ng s¶n phÈm mµ ViÖt Nam cã lîi thÕ xuÊt khÈu sang NhËt B¶n còng chÝnh lµ nh÷ng s¶n phÈm mµ nhiÒu n−íc vµ khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi, nhÊt lµ c¸c n−íc trong ASEAN vµ Trung Quèc cã ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó xuÊt khÈu sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. §ång thêi, ®©y còng lµ mét trong nh÷ng thÞ tr−êng ®ßi hái rÊt kh¾t khe ®èi víi hµng nhËp khÈu vµ cã nhiÒu rµo c¶n th−¬ng m¹i vµo bËc nhÊt thÕ giíi. Thêi gian qua, s¶n phÈm xuÊt khÈu cña ViÖt Nam gÆp rÊt nhiÒu khã kh¨n khi th©m nhËp thÞ tr−êng NhËt B¶n do ch−a ®¸p øng c¸c tiªu chuÈn kü thuËt chÆt chÏ cña NhËt B¶n, ®Æc biÖt lµ vÊn ®Ò an toµn vÖ sinh thùc phÈm. Tõ n¨m 2006, NhËt B¶n ®· thùc hiÖn LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm söa ®æi víi tÊt c¶ c¸c l« hµng thùc phÈm nhËp khÈu, th¾t chÆt quy ®Þnh vµ bæ sung mét sè lo¹i d− l−îng ho¸ chÊt kh«ng ®−îc phÐp cã trong thùc phÈm vµ tiÕp tôc n©ng møc h¹n chÕ d− l−îng ho¸ chÊt cho phÐp. Tr−íc bèi c¶nh c¹nh tranh xuÊt khÈu ngµy cµng gay g¾t vµ nh÷ng yªu cÇu kh¾t khe vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®èi víi nhËp khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña NhËt B¶n, xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng nµy thêi gian qua tuy cã nhiÒu thµnh tùu nh−ng còng béc lé nh÷ng yÕu kÐm vµ h¹n chÕ trong c¹nh tranh, ch−a ®¸p øng ®−îc ®Çy ®ñ c¸c yªu cÇu cña thÞ tr−êng NhËt B¶n, ch−a ph¸t huy hÕt tiÒm n¨ng vµ nh÷ng lîi thÕ cña ®Êt n−íc ®Ó duy tr× vµ më réng thÞ phÇn trªn thÞ tr−êng nµy. V× vËy, chóng t«i cho r»ng 1 viÖc nghiªn cøu vµ t×m ra c¸c gi¶i ph¸p ®Ó ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n sang thÞ tr−êng NhËt B¶n lµ hÕt søc cÇn thiÕt. 2. T×nh h×nh nghiªn cøu: §· cã c¸c nghiªn cøu liªn quan ®Õn lÜnh vùc nµy, ®iÓn h×nh lµ mét sè nghiªn cøu sau: - Nghiªn cøu cña PGS.TS. NguyÔn Do·n ThÞ LiÔu: “T¸c ®éng cña c¸c rµo c¶n m«i tr−êng tíi xuÊt khÈu hµng hãa cña ViÖt Nam”, nghiªn cøu c¸c quy ®Þnh m«i tr−êng cña mét sè thÞ tr−êng nhËp khÈu lín nh− Hoa Kú, EU, NhËt B¶n vµ t¸c ®éng cña c¸c quy ®Þnh nµy ®èi víi xuÊt khÈu hµng ho¸ cña ViÖt Nam. - Nghiªn cøu cña TS. NguyÔn ThÞ NhiÔu: "Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng s¶n, thuû s¶n vµ thñ c«ng mü nghÖ cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n", ®· tæng quan vÒ thÞ tr−êng NhËt B¶n vµ nh÷ng yªu cÇu cña thÞ tr−êng NhËt B¶n ®èi víi nhËp khÈu n«ng s¶n, thuû s¶n, hµng thñ c«ng mü nghÖ; ph©n tÝch thùc tr¹ng xuÊt khÈu n«ng, thuû s¶n, hµng thñ c«ng mü nghÖ sang NhËt B¶n vµ ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p ®Èy m¹nh xuÊt khÈu c¸c nhãm hµng trªn sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. - Nghiªn cøu cña PGS.TS. §inh V¨n Thµnh: "C¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi hµng n«ng s¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ", giíi thiÖu mét c¸ch kh¸i qu¸t c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi hµng n«ng s¶n theo quy ®Þnh cña WTO vµ th«ng lÖ quèc tÕ; c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan cña ViÖt Nam ®èi víi hµng n«ng s¶n; vµ gi¶i ph¸p hoµn thiÖn c¸c biÖn ph¸p phi thuÕ quan ®èi víi mét sè n«ng s¶n chñ yÕu theo quy ®Þnh cña WTO vµ th«ng lÖ quèc tÕ. - Nghiªn cøu cña PGS.TS. §inh V¨n Thµnh: "Rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ", ®· lµm râ c¬ së lý luËn cña c¸c rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ; thùc tr¹ng c¸c rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ theo mét sè ngµnh hµng, mÆt hµng vµ thuéc mét sè thÞ tr−êng xuÊt khÈu chñ yÕu cña ViÖt Nam; thùc tr¹ng rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam; ®−a ra mét sè gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng rµo c¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu vµ c¸c kiÕn nghÞ vÒ t¹o dùng vµ sö dông c¸c rµo c¶n trong th−¬ng m¹i quèc tÕ cña ViÖt Nam. Tuy nhiªn, hiÖn vÉn ch−a cã nghiªn cøu nµo ph©n tÝch cô thÓ t×nh h×nh ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n vµ t¸c ®éng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Õn xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam; ®ång thêi, còng ch−a cã nghiªn cøu nµo nghiªn cøu nh÷ng gi¶i ph¸p ®Ó ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n nh»m më réng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam trong thêi gian tíi. 2 3. Môc tiªu nghiªn cøu: Nghiªn cøu, ph©n tÝch t×nh h×nh ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i ®Ó thÊy ®−îc nh÷ng t¸c ®éng cña hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam vµ ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Ó më réng xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang NhËt B¶n. §Ó thùc hiÖn môc tiªu nµy, ®Ò tµi sÏ ®i vµo thùc hiÖn c¸c nhiÖm vô cô thÓ sau: - Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu; - Ph©n tÝch, ®¸nh gi¸ t×nh h×nh ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam; - §Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. 4. §èi t−îng vµ ph¹m vi nghiªn cøu: 4.1. §èi t−îng nghiªn cøu §èi t−îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c¸c hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam. 4.2. Ph¹m vi nghiªn cøu VÒ néi dung: Nghiªn cøu kh¶ n¨ng ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu cña ViÖt Nam ®Ó tõ ®ã ®Ò xuÊt c¸c gi¶i ph¸p ®¸p øng c¸c hµng rµo kü thuËt nh»m ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n cña ViÖt Nam sang thÞ tr−êng NhËt B¶n. VÒ thêi gian: ph©n tÝch thùc tr¹ng tõ 2003 ®Õn nay vµ gi¶i ph¸p cho thêi gian tíi n¨m 2015. 5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu - Thùc hiÖn nghiªn cøu tµi liÖu trªn c¬ së nguån tµi liÖu thø cÊp lµ s¸ch, b¸o, tµi liÖu, websites. - Kh¶o s¸t mét sè doanh nghiÖp xuÊt khÈu n«ng, l©m, thñy s¶n sang NhËt B¶n t¹i §µ N½ng vµ TP. Hå ChÝ Minh - Tæ chøc héi nghÞ, héi th¶o khoa häc, lÊy ý kiÕn chuyªn gia. - Ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch, thèng kª, so s¸nh, tæng hîp. 3 6. KÕt cÊu cña ®Ò tµi Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, tµi liÖu tham kh¶o vµ c¸c phô lôc, ®Ò tµi ®−îc kÕt cÊu thµnh ba ch−¬ng: Ch−¬ng 1: Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu Ch−¬ng 2: Thùc tr¹ng ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n xuÊt khÈu ViÖt Nam Ch−¬ng 3: Gi¶i ph¸p nh»m ®¸p øng hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®Ó ®Èy m¹nh xuÊt khÈu hµng n«ng, l©m, thuû s¶n ViÖt Nam 4 Ch−¬ng 1 Tæng quan vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu 1.1. C¸c quy ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu 1.1.1. Kh¸i qu¸t chung vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i Hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i lµ nh÷ng biÖn ph¸p kü thuËt cÇn thiÕt ®Ó b¶o vÖ ng−êi tiªu dïng, lîi Ých quèc gia, b¶o hé s¶n xuÊt trong n−íc. C¸c hµng rµo kü thuËt ®Ò cËp tíi c¸c tiªu chuÈn cña hµng ho¸ trong ®ã mçi quèc gia cã quy ®Þnh kh¸c nhau. C¸c tiªu chuÈn nµy cã thÓ bao gåm c¸c th«ng sè, ®Æc ®iÓm cho mçi lo¹i hµng ho¸, hoÆc ®ßi hái c¸c s¶n phÈm ph¶i ®¹t ®−îc nh÷ng yªu cÇu nhÊt ®Þnh tr−íc khi th©m nhËp thÞ tr−êng, hoÆc cã thÓ ®ãng vai trß nh− c¸c rµo c¶n th−¬ng m¹i, ®Æc biÖt khi nã ®−îc quy ®Þnh kh¸c nhau gi÷a c¸c n−íc. Nh÷ng quy ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cã tÝnh chÊt toµn cÇu lµ HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i (TBT) cña WTO. §èi t−îng ®iÒu chØnh cña HiÖp ®Þnh TBT gåm: tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt vµ quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp. C¸c thuËt ng÷ nµy ®−îc hiÓu mét c¸ch ®¬n gi¶n nh− sau: - Tiªu chuÈn: v¨n b¶n tù nguyÖn ¸p dông, ®Ò cËp ®Õn ®Æc tÝnh cña hµng ho¸, ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt, bao gãi ghi nh·n, vËn chuyÓn, b¶o qu¶n vµ c¸c vÊn ®Ò cã liªn quan kh¸c cña hµng ho¸; - V¨n b¶n quy ph¹m ph¸p luËt vÒ kü thuËt, quy chuÈn kü thuËt (d−íi ®©y gäi chung lµ quy chuÈn kü thuËt): v¨n b¶n víi néi dung kü thuËt t−¬ng tù tiªu chuÈn nh−ng mang tÝnh ph¸p lý b¾t buéc ph¶i thùc hiÖn víi c¸c chÕ tµi nhÊt ®Þnh; - Quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp: c¸c b−íc, tr×nh tù x¸c ®Þnh xem c¸c yªu cÇu cña tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt cã ®−îc thùc hiÖn hay kh«ng. Nh− vËy, môc tiªu c¬ b¶n cña HiÖp ®Þnh TBT lµ ®¶m b¶o c¸c biÖn ph¸p kü thuËt gåm tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt vµ c¸c quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp cña mçi n−íc kh«ng t¹o ra c¸c trë ng¹i kh«ng cÇn thiÕt cho hµng ho¸ cña c¸c n−íc kh¸c, ¶nh h−ëng ®Õn th−¬ng m¹i quèc tÕ. HiÖp ®Þnh TBT thõa nhËn c¸c n−íc thµnh viªn cã quyÒn ¸p dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó b¶o ®¶m chÊt l−îng hµng ho¸, b¶o vÖ søc khoÎ con ng−êi, ®éng thùc vËt, b¶o vÖ an ninh vµ m«i tr−êng cña quèc gia m×nh víi ®iÒu kiÖn c¸c biÖn ph¸p nµy kh«ng ph©n biÖt ®èi xö hoÆc lµm c¶n trë th−¬ng m¹i quèc tÕ. 5 §Ó tr¸nh viÖc c¸c quèc gia cã thÓ lËp nªn c¸c hµng rµo tr¸ h×nh hoÆc cã sù ph©n biÖt ®èi xö t¹o nªn sù c¹nh tranh kh«ng c«ng b»ng trong ho¹t ®éng th−¬ng m¹i tr¸i víi môc tiªu vµ nguyªn t¾c ho¹t ®éng cña WTO, HiÖp ®Þnh ®· yªu cÇu c¸c tiªu chuÈn kü thuËt ®Æt ra ph¶i ®¸p øng ®−îc c¸c nguyªn t¾c sau: - C¸c tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®−îc ¸p dông trªn c¬ së kh«ng ph©n biÖt ®èi xö, cã nghÜa lµ ph¶i tu©n thñ nguyªn t¾c ®·i ngé tèi huÖ quèc vµ ®·i ngé quèc gia. C¸c n−íc ph¶i ®¶m b¶o r»ng, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt ®−îc ¸p dông kh«ng ®−îc phÐp ph©n biÖt ®èi xö gi÷a c¸c hµng ho¸ tõ c¸c nguån nhËp khÈu ë c¸c n−íc kh¸c nhau vµ kh«ng ®−îc ph©n biÖt ®èi xö gi÷a hµng ho¸ nhËp khÈu víi hµng ho¸ t−¬ng tù ®−îc s¶n xuÊt trong n−íc. - C¸c tiªu chuÈn kü thuËt kh«ng ®−îc phÐp g©y ra c¸c trë ng¹i kh«ng cÇn thiÕt ®èi víi ho¹t ®éng th−¬ng m¹i. Môc 2.2 ®iÒu II cña HiÖp ®Þnh quy ®Þnh: “C¸c n−íc cÇn ®¶m b¶o r»ng c¸c tiªu chuÈn kü thuËt kh«ng ®−îc chuÈn bÞ, th«ng qua vµ ¸p dông víi môc ®Ých t¹o ra c¸c c¶n trë kh«ng cÇn thiÕt cho th−¬ng m¹i quèc tÕ. Víi môc ®Ých nµy, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt kh«ng ®−îc phÐp g©y h¹n chÕ cho th−¬ng m¹i h¬n møc cÇn thiÕt ®Ó hoµn tÊt mét môc tiªu hîp ph¸p, cã tÝnh ®Õn c¸c rñi ro cã thÓ n¶y sinh tõ sù kh«ng hoµn tÊt”. Môc tiªu hîp ph¸p cã thÓ lµ ®Ó duy tr× an ninh quèc gia, ®Ó ng¨n ngõa gian lËn th−¬ng m¹i, ®Ó ®¶m b¶o chÊt l−îng cña c¸c s¶n phÈm, ®Ó b¶o vÖ cuéc sèng vµ søc khoÎ cña con ng−êi, ®Ó b¶o vÖ cuéc sèng vµ søc khoÎ cña ®éng thùc vËt vµ ®Ó b¶o vÖ m«i tr−êng. - C¸c tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®¶m b¶o sù minh b¹ch ho¸, tøc lµ khi sö dông c¸c tiªu chuÈn kü thuËt, n−íc ph¶i ¸p dông nh÷ng biÖn ph¸p cÇn thiÕt ®Ó c¸c n−íc kh¸c hiÓu ®−îc nh÷ng ký hiÖu, chÊp nhËn vµ thùc hiÖn ®óng thêi h¹n c¸c biÖn ph¸p kü thuËt liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i th«ng qua c¬ chÕ th«ng b¸o, hái ®¸p vµ xuÊt b¶n. Sù minh b¹ch cña c¸c biÖn ph¸p kü thuËt liªn quan ®Õn th−¬ng m¹i nh»m ®¶m b¶o cho c¸c n−íc cã th«ng tin vÒ c¸c biÖn ph¸p kü thuËt cña c¸c n−íc kh¸c mét c¸ch thuËn lîi, sau ®ã c¸c nhµ nhËp khÈu cã thÓ tiÕp nhËn vµ xuÊt khÈu hµng ho¸ theo yªu cÇu cña n−íc nhËp khÈu; lµm gi¶m thiÖt h¹i v× kh«ng ®¸p øng c¸c yªu cÇu; lµm gi¶m nh÷ng va ch¹m trong th−¬ng m¹i vµ ®¶m b¶o ®−îc quyÒn lîi th«ng qua viÖc gãp ý kiÕn víi th«ng b¸o cña c¸c n−íc kh¸c. - C¸c n−íc ph¶i ®¶m b¶o x©y dùng, th«ng qua vµ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kü thuËt trªn c¬ së nghiªn cøu khoa häc, thùc nghiÖm hoÆc thùc tiÔn ®· ®−îc kiÓm chøng, kh«ng ®−îc duy tr× c¸c biÖn ph¸p nÕu hoµn c¶nh vµ môc tiªu ®Ó ¸p dông kh«ng cßn tån t¹i hoÆc ®· thay ®æi vµ cã thÓ ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kh¸c Ýt g©y trë ng¹i h¬n cho th−¬ng m¹i. 6 Nh− vËy, c¸c tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®−îc x©y dùng trªn c¬ së c¸c tiªu chuÈn ®· ®−îc quèc tÕ thõa nhËn. Trong tr−êng hîp ¸p dông c¸c tiªu chuÈn kü thuËt mµ ch−a cã tiªu chuÈn quèc tÕ, hoÆc v× lý do ®Þa lý, khÝ hËu vµ c¸c lý do kh¸c mµ lµm ¶nh h−ëng nghiªm träng ®Õn ho¹t ®éng th−¬ng m¹i th× ph¶i göi mÉu ph¸c th¶o ®Õn c¸c ng−êi s¶n xuÊt ë c¸c n−íc xin ý kiÕn vµ ph¶i c©n nh¾c c¸c ý kiÕn ®ãng gãp trong qu¸ tr×nh hoµn thiÖn c¸c tiªu chuÈn kü thuËt nµy. C¸c tiªu chuÈn kü thuËt ph¶i ®−îc ¸p dông trªn c¬ së th«ng tin khoa häc râ rµng. HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i cña WTO còng kh«ng ®−a ra kh¸i niÖm vÒ hµng rµo kü thuËt, mµ chØ thõa nhËn r»ng c¸c n−íc cã thÓ sö dông c¸c biÖn ph¸p cÇn thiÕt (bao gåm c¸c tiªu chuÈn kü thuËt vµ tiªu chuÈn) ®Ó ®¶m b¶o cuéc sèng hay søc khoÎ con ng−êi, ®éng thùc vËt, b¶o vÖ m«i tr−êng hoÆc ®Ó ng¨n ngõa c¸c ho¹t ®éng man tr¸ ë møc ®é cÇn thiÕt vµ kh«ng ®−îc t¹o ra c¸c h¹n chÕ tr¸ h×nh ®èi víi ho¹t ®éng th−¬ng m¹i quèc tÕ. Do ®ã, gi÷a c¸c n−íc cã c¸c tiªu chuÈn kü thuËt kh¸c nhau, tuy nhiªn, chóng ta cã thÓ hiÓu hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i dùa vµo c¸c ®iÓm sau: (i) lµ rµo c¶n phi thuÕ; (ii) cã thÓ g©y c¶n trë tíi th−¬ng m¹i; (iii) b¾t nguån tõ nh÷ng quy ®Þnh liªn quan ®Õn tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt hay quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp; (iv) h×nh thµnh do sù kh¸c biÖt gi÷a c¸c quèc gia vÒ tiªu chuÈn, quy chuÈn kü thuËt hay quy tr×nh ®¸nh gi¸ sù phï hîp. CÇn ph©n biÖt HiÖp ®Þnh TBT vµ HiÖp ®Þnh SPS - HiÖp ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p kiÓm dÞch ®éng thùc vËt. Kh¸c víi HiÖp ®Þnh vÒ hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i, HiÖp ®Þnh vÒ viÖc ¸p dông c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ cho phÐp ¸p dông c¸c biÖn ph¸p trªn c¬ së ph©n biÖt ®èi xö cã ®iÒu kiÖn. V× c¸c quèc gia cã c¸c ®iÒu kiÖn tù nhiªn khÝ hËu kh¸c nhau cho nªn dÞch bÖnh cã thÓ ph¸t sinh ë n−íc nµy mµ kh«ng ph¸t sinh ë n−íc kh¸c. Trong tr−êng hîp nµy, c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ chØ ®−îc ¸p dông ®èi víi khu vùc cã dÞch bÖnh mµ kh«ng ¸p dông ®èi víi c¸c khu vùc kh¸c, cã nghÜa lµ ®−îc phÐp ph©n biÖt ®èi xö. Cßn c¸c khu vùc cã c¸c ®iÒu kiÖn gièng nhau hoÆc t−¬ng tù nhau th× ph¶i ¸p dông c¸c biÖn ph¸p nh− nhau, cã nghÜa lµ kh«ng ®−îc phÐp ph©n biÖt ®èi xö. Tuy nhiªn, trong thùc tÕ, do ®−îc phÐp ph©n biÖt ®èi xö vµ ®−îc phÐp ¸p dông c¸c biÖn ph¸p ë møc cao h¬n c¸c biÖn ph¸p dùa trªn c¸c tiªu chuÈn, h−íng dÉn vµ khuyÕn nghÞ quèc tÕ cã liªn quan, cho nªn c¸c biÖn ph¸p vÖ sinh dÞch tÔ rÊt dÔ t¹o nªn c¸c hµng rµo tr¸ h×nh ®èi víi th−¬ng m¹i quèc tÕ. 7 B¶ng 1.1. Hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña mét sè n−íc NhËt B¶n EU Ên §é Quy ®Þnh vÒ vÖ sinh dÞch tÔ vµ tiªu chuÈn chÊt l−îng C¸c tiªu chuÈn NhËt B¶n n»m trong Bé Tiªu chuÈn c«ng nghiÖp NhËt B¶n (JIS) vµ Bé Tiªu chuÈn N«ng nghiÖp NhËt B¶n (JAS) n¨m 2004 víi 9.293 vµ 243 tiªu chuÈn. LuËt an toµn vÖ sinh thùc phÈm söa ®æi quy ®Þnh chi tiÕt c¸c yªu cÇu kü thuËt vµ tiªu chuÈn cho thùc phÈm vµ c¸c chÊt phô gia Quy ®Þnh vÒ søc khoÎ c©y trång bao gåm c¸c biÖn ph¸p b¶o vÒ chèng l¹i s©u bÖnh vµ d− l−îng thuèc trõ s©u. Trong mét th«ng b¸o ph¸t hµnh th¸ng 10/2001, “s¶n phÈm gia cÇm” bao gåm s¶n phÈm trøng vµ gièng cña thñy cÇm. NhËp khÈu c¸c s¶n phÈm nµy ®ßi hái ph¶i cã giÊy phÐp nhËp khÈu vÖ sinh do Phßng Ch¨n nu«i vµ s¶n phÈm b¬ s÷a cÊp. Quy ®Þnh vÒ bao gãi vµ nh·n m¸c C¸c biÖn ph¸p kh¸c Thùc phÈm vµ c¸c chÊt phô gia thùc phÈm ph¶i ®−îc g¾n nh·n m¸c trong ®ã ghi râ tªn chÊt, thêi gian sö dông tèi thiÓu, c¸ch b¶o qu¶n vµ nhµ s¶n xuÊt. ViÖc g¾n nh·n m¸c còng lµ b¾t buéc ®èi víi thùc phÈm ®−îc chÕ biÕn t¹i NhËt. UB Ch©u ¢u ®−a ra ®iÒu kiÖn vÒ gi¸ dùa trªn ®iÒu kho¶n b¶o ®¶m ®Æc biÖt (SSG) theo HiÖp ®Þnh N«ng nghiÖp (AoA) cña WTO ®èi víi ®−êng, mËt ®−êng vµ mét sè s¶n phÈm gia cÇm, trong khi khèi l−îng-dùa trªn ®iÒu kho¶n SSG l¹i ®−îc sö dông ®èi víi mét sè s¶n phÈm tr¸i c©y vµ rau Th«ng tin yªu cÇu cho viÖc bao gãi vµ g¾n nh·n m¸c cho tÊt c¶ s¶n phÈm ®ãng gãi gåm: (a) tªn vµ ®Þa chØ nhµ nhËp khÈu; (b) tªn cña hµng hãa; (c) träng l−îng tÞnh vµ ®¬n vÞ ®o l−êng (hoÆc t−¬ng ®−¬ng nÕu ë c¸c ®¬n vÞ kh¸c); (d) th¸ng vµ n¨m hµng hãa ®−îc s¶n xuÊt, ®ãng gãi hoÆc nhËp khÈu; vµ (e) gi¸ b¸n lÎ tèi ®a (gåm c¸c lo¹i thÕ, c−íc phÝ, phÝ vËn chuyÓn, phÝ hoa hång tr¶ vµ c¸c phÝ kh¸c nh− qu¶ng c¸o, giao hµng vµ ®ãng gãi) Nguån: Tæng quan chÝnh s¸ch TM cña NhËt B¶n, B¸o c¸o cña Ban Th− ký. - Ph©n lo¹i hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i: Hµng rµo kü thuËt trong th−¬ng m¹i quèc tÕ rÊt ®a d¹ng vµ ®−îc ¸p dông rÊt kh¸c nhau ë c¸c n−íc, tuú thuéc vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng n−íc. Cã thÓ ph©n thµnh c¸c lo¹i sau: (1). C¸c tiªu chuÈn kü thuËt vÒ an toµn vÖ sinh thùc phÈm §©y lµ c¸c tiªu chuÈn liªn quan chñ yÕu ®Õn kÝch th−íc, h×nh d¸ng, thiÕt kÕ, ®é dµi vµ c¸c chøc n¨ng cña s¶n phÈm. Nãi c¸ch kh¸c, c¸c tiªu chuÈn ®−îc ¸p dông 8 ®èi víi s¶n phÈm cuèi cïng, c¸c ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt vµ chÕ biÕn, c¸c thñ tôc xÐt nghiÖm, gi¸m ®Þnh, chøng nhËn vµ chÊp nhËn, nh÷ng quy ®Þnh vµ c¸c ph−¬ng ph¸p thèng kª, thñ tôc chän mÉu vµ c¸c ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ rñi ro liªn quan,... Môc ®Ých cña c¸c tiªu chuÈn nµy lµ nh»m b¶o vÖ søc khoÎ con ng−êi, b¶o vÖ m«i tr−êng... (2). C¸c tiªu chuÈn liªn quan ®Õn m«i tr−êng §©y lµ c¸c tiªu chuÈn quy ®Þnh s¶n phÈm cÇn ph¶i ®−îc s¶n xuÊt, ®−îc sö dông, ®−îc th¶i lo¹i nh− thÕ nµo vµ nh÷ng qu¸ tr×nh nµy cã lµm tæn h¹i ®Õn m«i tr−êng hay kh«ng. C¸c tiªu chuÈn nµy ®−îc ¸p dông cho giai ®o¹n s¶n xuÊt, chÕ biÕn víi môc ®Ých nh»m h¹n chÕ chÊt th¶i g©y « nhiÔm vµ l·ng phÝ tµi nguyªn m«i tr−êng. (3). C¸c tiªu chuÈn vÒ nh·n m¸c: §©y lµ c¸c tiªu chuÈn quy ®Þnh s¶n phÈm ph¶i ®−îc ghi râ tªn s¶n phÈm, thµnh phÇn, träng l−îng, ngµy s¶n xuÊt, thêi h¹n sö dông, thêi h¹n b¶o qu¶n, xuÊt xø, n−íc s¶n xuÊt, n¬i b¸n, m· sè m· v¹ch, h−íng dÉn sö dông, h−íng dÉn b¶o qu¶n... (4). C¸c tiªu chuÈn vÒ ®ãng gãi bao b×: Gåm nh÷ng tiªu chuÈn liªn quan ®Õn nguyªn vËt liÖu dïng lµm bao b×, nh÷ng tiªu chuÈn vÒ t¸i chÕ, vÒ xö lý vµ thu gom sau qu¸ tr×nh sö dông... Nh÷ng tiªu chuÈn vµ quy ®Þnh liªn quan ®Õn nh÷ng ®Æc tÝnh tù nhiªn cña s¶n phÈm vµ nguyªn vËt liÖu dïng lµm bao b× ®ßi hái viÖc ®ãng gãi ph¶i phï hîp víi viÖc t¸i chÕ hoÆc t¸i sö dông. (5). Nh·n sinh th¸i: S¶n phÈm ®−îc d¸n nh·n sinh th¸i nh»m môc ®Ých th«ng b¸o cho ng−êi tiªu dïng biÕt lµ s¶n phÈm ®ã ®−îc coi lµ tèt h¬n ®èi víi m«i tr−êng. C¸c tiªu chuÈn vÒ d¸n nh·n sinh th¸i ®−îc x©y dùng trªn c¬ së ph©n tÝch chu kú sèng cña s¶n phÈm, tõ giai ®o¹n tiÒn s¶n xuÊt, s¶n xuÊt, ph©n phèi, tiªu thô, th¶i lo¹i, qua ®ã ®¸nh gi¸ møc ®é ¶nh h−ëng ®èi víi m«i tr−êng cña s¶n phÈm ë c¸c giai ®o¹n kh¸c nhau trong toµn bé chu kú sèng cña nã. 1.1.2. Hµng rµo kü thuËt th−¬ng m¹i cña NhËt B¶n ®èi víi hµng n«ng, l©m, thñy s¶n nhËp khÈu 1.1.2.1. Nh÷ng tiªu chuÈn chung * Tiªu chuÈn cña NhËt B¶n vÒ vÖ sinh an toµn thùc phÈm LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm cña NhËt B¶n ra ®êi n¨m 1947, ®−îc söa ®æi, bæ sung lÇn gÇn ®©y nhÊt lµ n¨m 2005 vµ cã hiÖu lùc thùc thi n¨m 2006. Môc ®Ých cña LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm lµ ng¨n chÆn nh÷ng thùc phÈm nguy h¹i cho søc khoÎ ng−êi tiªu dïng. §Ó b¶o vÖ ng−êi d©n khái nh÷ng nguy c¬ ®e do¹ søc khoÎ trong viÖc tiªu dïng thùc phÈm vµ ®å uèng, LuËt vÖ sinh an toµn thùc phÈm nghiªm cÊm viÖc 9 s¶n xuÊt, b¸n vµ nhËp khÈu c¸c lo¹i thùc phÈm cã chøa c¸c chÊt ®éc h¹i, c¸c lo¹i thùc phÈm kh«ng an toµn ®èi víi søc khoÎ con ng−êi, thùc phÈm cã chøa c¸c chÊt phô gia kh«ng ®−îc phÐp sö dông, c¸c lo¹i thùc phÈm kh«ng ®¸p øng tiªu chuÈn vµ quy c¸ch cña Bé Y tÕ, Lao ®éng vµ Phóc lîi. C¸c lo¹i thùc phÈm sau ®©y kh«ng ®−îc nhËp khÈu vµo NhËt B¶n: (i). Thùc phÈm cã chøa c¸c chÊt cã h¹i hoÆc bÞ nghi ngê cã chøa c¸c chÊt nh− vËy, vÝ dô: l¹c vµ h¹t dÎ pistachio ®· bÞ mèc (aflatoxin). (ii). Thùc phÈm bÞ thèi hoÆc bÞ háng nh− h¹t ngò cèc ®· mèc do bÞ ngÊm n−íc biÓn trong khi vËn chuyÓn; thùc phÈm ®«ng l¹nh bÞ tan ®¸ vµ bÞ háng do trôc trÆc vÒ nhiÖt ®é b¶o qu¶n. (iii). Thùc phÈm kh«ng ®¸p øng ®−îc yªu cÇu vµ tiªu chuÈn vÒ ph−¬ng ph¸p s¶n xuÊt, thµnh phÇn hoÆc nguyªn liÖu nh− ®å uèng cã gas ®−îc xö lý b»ng ph−¬ng ph¸p v« trïng kh«ng phï hîp víi tiªu chuÈn s¶n xuÊt; s¶n phÈm s÷a trong ®ã cã ph¸t hiÖn nhiÔm khuÈn trùc trïng que; thùc phÈm biÕn ®æi gien ch−a ®−îc x¸c ®Þnh lµ an toµn; rau t−¬i cã d− l−îng ho¸ chÊt b¶o vÖ thùc vËt v−ît qu¸ møc cho phÐp... (iv) Thùc phÈm cã sö dông c¸c chÊt phô gia kh«ng ®−îc phÐp; thùc phÈm cã d− l−îng ®ioxit l−u huúnh v−ît qua møc cho phÐp... (v) Thùc phÈm kh«ng cã tµi liÖu kü thuËt ®i kÌm. Ch¼ng h¹n, s¶n phÈm thÞt kh«ng cã giÊy chøng nhËn y tÕ do c¬ quan cã thÈm quyÒn cña chÝnh phñ n−íc xuÊt khÈu cÊp. Mét sè lo¹i s¶n phÈm ph¶i tu©n theo nh÷ng yªu cÇu kh¸c ngoµi nh÷ng yªu cÇu nªu trªn míi ®−îc nhËp khÈu vµo NhËt B¶n. ThÝ dô, s¶n phÈm ph¶i kh«ng cã mÇm bÖnh l©y hoÆc kh«ng cã c«n trïng g©y h¹i trong thÞt sèng, trong s¶n phÈm thÞt ®· qua chÕ biÕn (gi¨m b«ng, xóc xÝch...), hoa qu¶, rau hoÆc c¸c h¹t ngò cèc. Nh÷ng s¶n phÈm nµy ph¶i qua thñ tôc x¸c nhËn lµ kh«ng g©y h¹i ®èi víi ®éng, thùc vËt cña NhËt B¶n. * Tiªu chuÈn cña NhËt B¶n vÒ d¸n nh·n s¶n phÈm T¹i NhËt B¶n, viÖc ®ãng gãi vµ d¸n nh·n hµng nhËp khÈu ®óng quy ®Þnh cã ý nghÜa rÊt quan träng v× gióp viÖc th«ng quan ®−îc thuËn lîi. NhËt B¶n cÊm sö dông r¬m r¹ ®Ó ®ãng gãi s¶n phÈm. TÊt c¶ c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu ph¶i d¸n nh·n xuÊt xø - ghi râ tªn n−íc xuÊt xø, nÕu chØ ghi tªn khu vùc thay cho tªn n−íc xuÊt xø sÏ kh«ng ®−îc chÊp nhËn. ViÖc d¸n nh·n m¸c s¶n phÈm ph¶i tu©n thñ mét sè quy ®Þnh sau: - LuËt §o l−êng cña NhËt B¶n quy ®Þnh, tÊt c¶ s¶n phÈm vµ c¸c lo¹i thùc phÈm ®−îc ®ãng gãi trong c¸c bao b× kÝn ph¶i ghi chÝnh x¸c th«ng tin ®o l−êng 10 trªn nh·n m¸c. LuËt nµy còng qui ®Þnh ®é dung sai cho phÐp gi÷a khèi l−îng thùc tÕ vµ khèi l−îng nªu trªn nh·n m¸c. Nh÷ng s¶n phÈm v−ît qu¸ ®é dung sai nµy sÏ kh«ng ®−îc b¸n ë NhËt B¶n. - LuËt VÖ sinh an toµn thùc phÈm quy ®Þnh: “bÊt k× lo¹i thùc phÈm nµo ®−îc qui ®Þnh bëi mét tiªu chuÈn vÒ g¾n nh·n m¸c th× ph¶i mang nh·n m¸c phï hîp víi tiªu chuÈn ®ã, nÕu kh«ng thùc phÈm nµy sÏ kh«ng ®−îc b¸n, tr−ng bµy víi môc ®Ých cung øng ®Ó b¸n hoÆc víi bÊt k× mét môc ®Ých th−¬ng m¹i nµo”. - LuËt JAS ®−a ra c¸c “Tiªu chuÈn vÒ nh·n m¸c, chÊt l−îng ®èi víi thùc phÈm ®· qua chÕ biÕn”. Nh÷ng môc th«ng tin d−íi ®©y ph¶i ®−îc liÖt kª chung víi nhau t¹i mét vÞ trÝ cã thÓ nhËn biÕt ngay trªn hép chøa hoÆc bao b×: (i) Tªn s¶n phÈm; (ii) Thµnh phÇn; (iii) Träng l−îng tÞnh; (iv) H¹n “tèt nhÊt sö dông tr−íc ngµy” hoÆc ngµy, th¸ng cã thÓ sö dông tèi thiÓu; (v) C¸ch b¶o qu¶n; (vi) N−íc xuÊt xø; (vii) Tªn vµ ®Þa chØ nhµ nhËp khÈu. Ngoµi nh÷ng lo¹i thùc phÈm do nh÷ng “Tiªu chuÈn vÒ g¾n nh·n m¸c chÊt l−îng thùc phÈm ®· qua chÕ biÕn” quy ®Þnh th× nh÷ng lo¹i thùc phÈm nhÊt ®Þnh víi nh÷ng ®Æc tÝnh cô thÓ ph¶i ®¸p øng nh÷ng tiªu chuÈn vÒ g¾n nh·n m¸c chÊt l−îng riªng cña chóng vµ ph¶i cã thªm th«ng tin liªn quan ®Õn chÊt l−îng. Theo quy ®Þnh cña NhËt B¶n, c¸c nh·n m¸c ph¶i cung cÊp cho ng−êi tiªu dïng th«ng tin vÒ chÊt l−îng s¶n phÈm vµ c¸c l−u ý khi sö dông. Ch¼ng h¹n, ®èi víi hµng thuû s¶n, nh·n ph¶i cã ®Çy ®ñ c¸c th«ng tin nh− tªn s¶n phÈm, h¹n sö dông, tªn, ®Þa chØ nhµ s¶n xuÊt, tªn chÊt phô gia, xuÊt xø, tªn h·ng nhËp khÈu... §èi víi s¶n phÈm thuû s¶n khai th¸c ph¶i ghi ph−¬ng ph¸p khai th¸c; ®èi víi s¶n phÈm nu«i trång ph¶i m« t¶ ph−¬ng ph¸p nu«i trång, riªng s¶n phÈm ®«ng l¹nh th× ph¶i cã ch÷ “R· ®«ng”. Cßn ®èi víi hµng rau qu¶ t−¬i, nh·n hµng ph¶i cung cÊp cho ng−êi tiªu dïng c¸c th«ng tin nh− tªn vµ lo¹i s¶n phÈm n¬i s¶n xuÊt, nhµ nhËp khÈu, kÝch cì... Ngoµi ra, mét sè s¶n phÈm còng cÇn ph¶i cã nh·n m¸c bæ sung ®èi víi hµm l−îng cån theo qui ®Þnh cña LuËt ThuÕ r−îu, còng nh− viÖc g¾n nh·n m¸c theo qui ®Þnh trong ph¸p lÖnh cña chÝnh quyÒn ®Þa ph−¬ng. Mét sè lo¹i thùc phÈm còng ph¶i tu©n thñ nh÷ng qui ®Þnh trong V¨n b¶n h−íng dÉn (the Guidelines) vµ Bé luËt vÒ c¹nh tranh c«ng b»ng. * Tiªu chuÈn cña NhËt B¶n vÒ truy xuÊt nguån gèc s¶n phÈm C¸c vô ngé ®éc thùc phÈm gÇn ®©y khiÕn cho ng−êi tiªu dïng NhËt B¶n rÊt coi träng vÊn ®Ò vÖ sinh, chÊt l−îng s¶n phÈm. Ch¼ng h¹n, ®èi víi thuû s¶n nhËp khÈu, NhËt B¶n yªu cÇu ph¶i d¸n nh·n ghi râ thµnh phÇn, tªn vµ ®Þa chØ cña nhµ nhËp khÈu/ph©n phèi... ®Ó trong tr−êng hîp cÇn thiÕt cã c¬ së kiÓm tra vµ truy cøu tr¸ch nhiÖm. NhËt B¶n còng yªu cÇu c¸c n−íc xuÊt khÈu sang NhËt 11 B¶n ph¶i thùc hiÖn hÖ thèng truy xuÊt nguån gèc s¶n phÈm phï hîp víi NhËt B¶n v× n−íc xuÊt xø cña s¶n phÈm lµ mét trong nh÷ng th«ng tin quan träng gióp ng−êi tiªu dïng lùa chän s¶n phÈm. ViÖc g¾n nh·n m¸c cña n−íc xuÊt xø ph¶i tu©n thñ nh÷ng yªu cÇu d−íi ®©y: - Nh÷ng tiªu chuÈn theo luËt JAS: Nh÷ng tiªu chuÈn vÒ g¾n nh·n m¸c chÊt l−îng s¶n phÈm dùa trªn LuËt JAS yªu cÇu ph¶i g¾n nh·n m¸c vÒ n−íc xuÊt xø ®èi víi tÊt c¶ nh÷ng s¶n phÈm ®· qua chÕ biÕn vµ thùc phÈm t−¬i sèng ®−îc b¸n cho ng−êi tiªu dïng. §èi víi n«ng s¶n, cã thÓ sö dông tªn cña mét ®Þa ®iÓm ®−îc biÕt ®Õn réng r·i ®Ó thay cho tªn n−íc xuÊt xø. §èi víi thuû s¶n, cã thÓ tr×nh bµy tªn cña vïng biÓn ®· ®¸nh b¾t ®−îc lo¹i thuû s¶n ®ã. - Nh÷ng tiªu chuÈn theo LuËt phßng chèng th«ng tin sai lÖch: Mäi s¶n phÈm ®Òu ph¶i cã g¾n nh·n m¸c n−íc xuÊt xø sao cho ng−êi tiªu dïng kh«ng bÞ hiÓu nhÇm. Nh÷ng c¸ch g¾n nh·n m¸c kh«ng lµm ®−îc nh− vËy th× ®Òu bÞ cÊm nh− mäi h×nh thøc tr×nh bµy g©y hiÓu nhÇm. Nh÷ng s¶n phÈm nhËp khÈu kh«ng thÓ hiÖn mét c¸ch râ rµng n−íc xuÊt xø thùc sù nh− nh÷ng tr−êng hîp m« t¶ d−íi ®©y ®Òu bÞ coi lµ cã “c¸ch tr×nh bµy g©y hiÓu nhÇm”: (i) Khi nh·n m¸c tr×nh bµy tªn mét n−íc hoÆc mét ®Þa danh ë mét n−íc nµo ®ã hoÆc khi thÓ hiÖn mét l¸ quèc k× hoÆc biÓu tr−ng cña mét n−íc nµo ®ã mµ kh«ng ph¶i lµ n−íc xuÊt xø cña s¶n phÈm ®ã. (ii) Nh·n m¸c ghi tªn mét nhµ s¶n xuÊt, tªn m¸c hoÆc th−¬ng hiÖu cña mét doanh nghiÖp cña mét n−íc nµo ®ã mµ kh«ng ph¶i lµ n−íc xuÊt xø s¶n phÈm. (iii) PhÇn m« t¶ theo nguyªn b¶n trong toµn bé nh·n m¸c hoÆc trong phÇn chÝnh cña nh·n m¸c lµ b»ng tiÕng NhËt B¶n. ThÝ dô: Mét lo¹i b¸nh kÑo do mét c«ng ty cña NhËt B¶n s¶n xuÊt t¹i mét nhµ m¸y ë Trung Quèc l¹i ®−îc g¾n nh·n m¸c b»ng tiÕng NhËt B¶n trªn ®ã vµ ®−îc b¸n d−íi mét nh·n hiÖu NhËt B¶n. NÕu nh·n m¸c cña n−íc xuÊt xø kh«ng ghi “S¶n xuÊt t¹i Trung Quèc”, th× ®ã chÝnh lµ mét h×nh thøc tr×nh bµy g©y hiÓu nhÇm. * Tiªu chuÈn cña NhËt B¶n vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng Gièng nh− tÊt c¶ c¸c quèc gia kh¸c trªn thÕ giíi, NhËt B¶n rÊt coi träng vÊn ®Ò m«i tr−êng. N¨m 1989, Côc m«i tr−êng NhËt B¶n khuyÕn khÝch ng−êi tiªu dïng sö dông c¸c s¶n phÈm kh«ng lµm h¹i sinh th¸i, c¸c s¶n phÈm nµy ®−îc ®ãng dÊu “E comark”. §Ó ®−îc ®ãng dÊu nµy, s¶n phÈm ph¶i ®¹t Ýt nhÊt mét trong c¸c tiªu chuÈn sau: (i) ViÖc sö dông s¶n phÈm ®ã kh«ng g©y « nhiÔm m«i tr−êng; (ii) ViÖc sö dông s¶n phÈm ®ã mang l¹i nhiÒu lîi Ých cho m«i tr−êng; (iii) ChÊt th¶i sau khi sö dông s¶n phÈm ®ã kh«ng g©y h¹i cho m«i tr−êng; (iv) S¶n phÈm cã ®ãng gãp ®¸ng kÓ vµo viÖc b¶o vÖ m«i tr−êng theo bÊt cø c¸ch thøc nµo kh¸c. 12 Ngoµi ra, hµng n«ng, l©m, thuû s¶n nhËp khÈu vµo NhËt B¶n cßn ph¶i tu©n thñ mét sè tiªu chuÈn vÒ b¶o vÖ m«i tr−êng sau: - Tiªu chuÈn liªn quan ®Õn ®Æc tÝnh s¶n phÈm: §©y lµ nh÷ng tiªu chuÈn mµ s¶n phÈm ph¶i cã míi ®−îc phÐp xuÊt nhËp khÈu, l−u th«ng vµ tiªu dïng nh− (i) C¸c tiªu chuÈn vÒ nguyªn liÖu s¶n xuÊt ra s¶n phÈm: quy ®Þnh kh«ng ®−îc sö dông hoÆc h¹n chÕ sö dông c¸c nguyªn liÖu g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn m«i tr−êng (nh− kh«ng ®−îc sö dông mét sè lo¹i gç rõng tù nhiªn ®Ó s¶n xuÊt c¸c s¶n phÈm ®å gç); (ii) C¸c tiªu chuÈn vÒ hµm l−îng chÊt ®éc h¹i cã trong s¶n phÈm lµm ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ con ng−êi vµ m«i tr−êng (nh− quy ®Þnh hµm l−îng mét sè chÊt cã trong hµng n«ng s¶n, thuû s¶n); (iii) C¸c tiªu chuÈn vÒ kiÓm tra gi¸m s¸t c¸c s¶n phÈm nhËp khÈu nh»m ®¶m b¶o sù tu©n thñ cña s¶n phÈm vÒ b¶o vÖ søc khoÎ cña con ng−êi vµ m«i tr−êng. - C¸c tiªu chuÈn liªn quan ®Õn ph−¬ng ph¸p chÕ biÕn vµ møc ®é « nhiÔm: Bao gåm tÊt c¶ c¸c tiªu chuÈn liªn quan ®Õn qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ra s¶n phÈm nh−: (i) Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ph¶i tu©n thñ c¸c hÖ thèng ®¶m b¶o chÊt l−îng hay qu¶n lý m«i tr−êng; (ii) Quy ®Þnh vÒ ®¶m b¶o vÖ sinh trong quy tr×nh s¶n xuÊt; (iii) Tiªu chuÈn vÒ nguån chÊt th¶i, n−íc th¶i, khÝ th¶i cña qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh− quy ®Þnh vÒ xö lý n−íc th¶i cña c¸c vïng nu«i trång vµ cña c¸c nhµ m¸y chÕ biÕn thuû s¶n; (iv) Tiªu chuÈn vÒ chÊt ®éc h¹i ®−îc phÐp vµ kh«ng ®−îc phÐp sö dông trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt nh− quy ®Þnh vÒ c¸c kh¸ng sinh, ho¸ chÊt ®−îc phÐp sö dông trong s¶n xuÊt chÕ biÕn thuû s¶n, c¸c lo¹i thuèc b¶o vÖ thùc vËt ®−îc dïng trong s¶n xuÊt n«ng nghiÖp. - C¸c tiªu chuÈn liªn quan ®Õn cÊm xuÊt khÈu, nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm ®éc h¹i, ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ con ng−êi ®éng thùc vËt: (i) Tiªu chuÈn liªn quan ®Õn cÊm xuÊt nhËp khÈu c¸c s¶n phÈm ®éc h¹i ¶nh h−ëng ®Õn søc khoÎ con ng−êi vµ m«i tr−êng nh− quy ®Þnh cÊm bu«n b¸n mét sè ho¸ chÊt, thuèc b¶o vÖ thùc vËt khi sö dông g©y ¶nh h−ëng xÊu ®Õn m«i tr−êng; (ii) Tiªu chuÈn liªn quan ®Õn cÊm xuÊt nhËp khÈu mét sè lo¹i ®éng thùc vËt cã kh¶ n¨ng ph¸ ho¹i hoÆc l©y truyÒn dÞch bÖnh; (iii) Tiªu chuÈn liªn quan ®Õn vÊn ®Ò kiÓm dÞch ®éng, thùc vËt. - C¸c quy ®Þnh h¹n chÕ xuÊt khÈu, nhËp khÈu ®Ó b¶o vÖ vµ ph¸t triÓn bÒn v÷ng c¸c nguån tµi nguyªn thiªn nhiªn: (i) Quy ®Þnh vÒ cÊm bu«n b¸n c¸c lo¹i ®éng thùc vËt quý hiÕm, ®éng vËt hoang d·; (ii) Quy ®Þnh vÒ h¹n chÕ nhËp khÈu nh»m khuyÕn khÝch b¶o vÖ mét sè loµi ®éng thùc vËt. 13 S¬ ®å 1.1. Tr×nh tù thñ tôc kiÓm tra thùc phÈm nhËp khÈu vµo NhËt B¶n T×m hiÓu quy ®Þnh Nép hå s¬ ®¨ng ký nhËp khÈu Liªn hÖ víi bé phËn kiÓm tra thùc phÈm nhËp khÈu thuéc tr¹m kiÓm dÞch tr−íc khi nhËp khÈu ®Ó t×m hiÓu c¸c quy ®Þnh liªn quan §¨ng ký nhËp khÈu thùc phÈm, - C¸c giÊy tê kh¸c - Th«ng tin vÒ nguyªn liÖu, thµnh phÇn vµ ph−¬ng ph¸p SX - Chøng th− an toµn vÖ sinh (dÞch bÖnh) - KÕt qu¶ tù kiÓm tra L« hµng nhËp c¶ng Khai b¸o nhËp khÈu KiÓm tra hå s¬ t¹i tr¹m kiÓm dÞch cña Bé Y tÕ, lao ®éng vµ phóc lîi Nép hå s¬ khai b¸o nhËp khÈu thùc phÈm, (cã thÓ nép hå s¬ khai b¸o trùc tuyÕn) Phßng KN kiÓm ®Þnh Yªu cÇu ph¶i kiÓm tra Tr¹m kiÓm dÞch KiÓm tra b¾t buéc MiÔn kiÓm tra KiÓm tra gi¸m s¸t HoÆc Tr¹m kiÓm dÞch KiÓm tra kh¸c §¹t yªu cÇu Kh«ng ®¹t yªu cÇu CÊp chøng nhËn Th«ng quan Hñy hµng, tr¶ l¹i hµng Ph©n phèi néi ®Þa 14