häc viÖn chÝnh trÞ - hµnh chÝnh quèc gia
B¸o c¸o tæng kÕt ®Ò tµi cÊp bé
chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh n«ng nghiÖp
TP.Hå ChÝ minh trong qu¸ tr×nh héi nhËp
kinh tÕ quèc tÕ
Chñ nhiÖm ®Ò tµi:
trÇn minh t©m
6764
28/03/2008
hµ néi - 2007
LêI Më §ÇU
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Thµnh phè Hå ChÝ Minh lµ trung t©m kinh tÕ, v¨n ho¸ vµ khoa häc, c«ng
nghÖ cña khu vùc Nam bé vµ cña c¶ n−íc. Sù ph¸t triÓn cña Thµnh phè kh«ng chØ
t¸c ®éng ®Õn sù ph¸t triÓn cña vïng, mµ cßn t¸c ®éng ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn
chung cña c¶ n−íc.
Trong thêi gian qua, kinh tÕ Thµnh phè ®· cã sù t¨ng tr−ëng kh¸ cao, thêi
kú 1996-2000 tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP b×nh qu©n ®¹t 10,2%/n¨m, t¨ng gÇn 1,5
lÇn so víi møc t¨ng b×nh qu©n cña c¶ n−íc. Thêi kú 2001-2005, tèc ®é t¨ng
tr−ëng GDP t¨ng b×nh qu©n 11%/n¨m, GDP b×nh qu©n ®Çu ng−êi ®¹t 2000
USD/n¨m, møc ®ãng gãp vµo ng©n s¸ch nhµ n−íc chiÕm 1/3 tæng thu ng©n s¸ch
nhµ n−íc. Trong ®ã ngµnh c«ng nghiÖp lu«n cã tèc ®é t¨ng nhanh nhÊt, b×nh
qu©n ®¹t 13,2% trong giai ®o¹n 1996-2000 vµ 12,37% giai ®o¹n 2001-2003,
®ång thêi c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp chiÕm tû träng ngµy cµng lín, tõ 40,1% n¨m
1996 ®· t¨ng lªn 47,9% n¨m 2003 vµ n¨m 2006 chiÕm 47,7%, còng chÝnh ngµnh
c«ng nghiÖp lµ ngµnh ®ãng gãp lín vµo sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ cña Thµnh phè
gãp phÇn t¸c ®éng tÝch cùc ®Õn sù ph¸t triÓn cña c¸c tØnh trong khu vùc vµ c¶
n−íc. Víi ®µ t¨ng tr−ëng trªn, c¬ cÊu kinh tÕ Thµnh phè b−íc ®Çu ®· cã sù
chuyÓn dÞch ®óng h−íng, thÓ hiÖn ®−îc vai trß ®Çu tµu cña vïng kinh tÕ träng
®iÓm phÝa Nam vµ lµ trung t©m c«ng nghiÖp cña c¶ n−íc.
Tuy nhiªn, sù t¨ng tr−ëng kinh tÕ Thµnh phè thêi gian qua lµ ch−a t−¬ng
xøng víi tiÒm n¨ng hiÖn cã, sù ph¸t triÓn cña ngµnh c«ng nghiÖp cßn cã nh÷ng
yÕu tè ch−a bÒn v÷ng, tèc ®é t¨ng tr−ëng chËm, nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp sö
dông nhiÒu lao ®éng, hµm l−îng chÊt x¸m Ýt, g©y « nhiÔm m«i tr−êng sinh th¸i
1
cßn nhiÒu, nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän nh−: c¬ khÝ chÝnh x¸c, c«ng
nghiÖp ®iÖn tö, c«ng nghÖ phÇn mÒm, n¨ng lùc c¹nh tranh ch−a cao, ch−a thËt sù
trë thµnh nh÷ng lÜnh vùc chi phèi t¸c ®éng m¹nh ®Õn sù ph¸t triÓn chung cña
Thµnh phè vµ cña c¶ khu vùc. §ång thêi, xu h−íng toµn cÇu ho¸ kinh tÕ vµ khu
vùc ho¸ kinh tÕ ngµy cµng diÔn ra s©u réng vµ m¹nh mÏ h¬n, n−íc ta ngµy cµng
héi nhËp tÝch cùc vµ ®· trë thµnh thµnh viªn thø 150 cña tæ chøc th−¬ng m¹i thÕ
giíi (WTO), ®iÒu ®ã mét mÆt t¹o cho ngµnh c«ng nghiÖp Thµnh phè cã nhiÒu
thuËn lîi ®Ó ph¸t triÓn, nh−ng mÆt kh¸c qu¸ tr×nh ®ã còng ®Æt ra nh÷ng th¸ch
thøc gay g¾t tr−íc sù c¹nh tranh th«ng qua ho¹t ®éng ®Çu t− cña c¸c tËp ®oµn
kinh tÕ lín vµo c¸c tØnh: §ång Nai, B×nh D−¬ng, T©y Ninh…V× thÕ, trong thêi
gian tíi ngµnh c«ng nghiÖpThµnh phè cÇn ®−îc nghiªn cøu, ph©n tÝch kü nh÷ng
nguyªn nh©n t¸c ®éng, h−íng ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh chñ lùc, s¶n phÈm chñ lùc
…qua ®ã thóc ®Èy sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu trong néi bé ngµnh c«ng nghiÖp Thµnh
phè theo h−íng hîp lý, ®¸p øng yªu cÇu ph¸t triÓn cña Thµnh phè trong thêi gian
tíi.
XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh trªn t¸c gi¶ chän néi dung “chuyÓn dÞch c¬ cÊu
ngµnh c«ng nghiÖp thµnh phè Hå ChÝ Minh trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ
quèc tÕ” lµm néi dung nghiªn cøu ®Ò tµi cÊp bé.
2. T×nh h×nh nghiªn cøu ®Ò tµi
Cho ®Õn nay, vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi chung vµ chuyÓn dÞch
c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp Thµnh phè nãi riªng ®· cã mét sè tµi liÖu, c«ng tr×nh
nghiªn cøu cña c¸c t¸c gi¶ nh−:
+ Nh÷ng tµi liÖu mang tÝnh ®Þnh h−íng chung cã
- Bé ChÝnh trÞ (1982), NghÞ quyÕt vÒ c«ng t¸c cña Thµnh phè Hå ChÝ
Minh, sè 01-NQ/TW ngµy 14/09/1982.
- Bé ChÝnh trÞ (2002), NQ sè 20/NQ/TW, ngµy 18/11/2002, NghÞ quyÕt vÒ
ph−¬ng h−íng vµ nhiÖm vô ph¸t triÓn thµnh phè Hå ChÝ Minh ®Õn 2020.
2
- Thµnh uû thµnh phè Hå ChÝ Minh (2000), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu
§¶ng bé thµnh phè Hå ChÝ Minh lÇn thø VII.
- Thµnh uû thµnh phè Hå ChÝ Minh (2005), V¨n kiÖn §¹i héi ®¹i biÓu
§¶ng bé thµnh phè Hå ChÝ Minh lÇn thø VIII.
- ñy ban nh©n d©n thµnh phè Hå ChÝ Minh (1996), b¸o c¸o tæng hîp, quy
ho¹ch tæng thÓ ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi thµnh phè Hå ChÝ Minh ®Õn 2020.
- §©y lµ nh÷ng tµi liÖu quan träng ®Ò cËp ®Õn vÞ trÝ, vai trß cña Thµnh phè
®èi víi sù ph¸t triÓn cña vïng vµ cña c¶ n−íc. Ngoµi ra ®©y cßn lµ nh÷ng ®Þnh
h−íng quan träng lµm kÕt cÊu cho viÖc x¸c lËp c¬ cÊu kinh tÕ cña thµnh phè
trong tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn.
+ C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Ò cËp ®Õn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ nãi
chung ë ViÖt Nam.
- Ng« §×nh Giao (1994), chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo h−íng c«ng
nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ nÒn kinh tÕ quèc d©n, nhµ xuÊt b¶n ChÝnh trÞ Quèc gia,
Hµ Néi.
- §ç Hoµi Nam (1996), chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh
träng ®iÓm, mòi nhän ë ViÖt Nam, nhµ xuÊt b¶n Khoa häc x· héi, Hµ Néi.
- ViÖn kinh tÕ thµnh phè Hå ChÝ Minh, h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
thµnh phè Hå ChÝ Minh, nhµ xuÊt b¶n TrÎ thµnh phè Hå ChÝ Minh.
C¸c c«ng tr×nh nµy chñ yÕu ®Ò cËp ®Õn kÕt cÊu lý luËn chung vÒ c¬ cÊu
kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, sù cÇn thiÕt kh¸ch quan ph¶i chuyÓn dÞch
c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x· héi
chñ nghÜa ë ViÖt Nam trong thêi gian qua. §ång thêi còng cã c«ng tr×nh nghiªn
cøu riªng vÒ h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ vµ c¬ cÊu c¸c thµnh phÇn ë Thµnh
phè. ®©y lµ nh÷ng tµi liÖu quan träng mµ t¸c gi¶ cã thÓ kÕ thõa trong qu¸ tr×nh
nghiªn cøu cña m×nh.
3
+ C¸c c«ng tr×nh nghiªn cøu ®Ò cËp néi dung chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
trong ®iÒu kiÖn héi nhËp.
- Lª Du Phong, NguyÔn Thµnh §é (1999), chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
trong ®iÒu kiÖn héi nhËp khu vùc vµ thÕ giíi.
- Hoµng ThÞ Thanh Nh©n (2003), ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ ë Hµn
Quèc, Malaysia vµ Th¸i Lan, trung t©m khoa häc x· héi vµ Nh©n v¨n quèc
gia, Hµ Néi.
C¸c c«ng tr×nh chñ yÕu nµy b−íc ®Çu ®Ò cËp sù cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn
dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh héi nhËp vµo nÒn kinh tÕ thÕ giíi vµ nªu
lªn nh÷ng kinh nghiÖm cña mét sè n−íc vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong
qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng.
Tuy nhiªn, c¸c c«ng tr×nh nµy ch−a ®Ò cËp nhiÒu ®Õn nh÷ng t¸c ®éng tõ
qu¸ tr×nh héi nhËp vµ khi ViÖt Nam trë thµnh thµnh viªn cña tæ chøc th−¬ng
m¹i thÕ giíi ®Õn c¸c ngµnh, c¸c lÜnh vùc cña nÒn kinh tÕ. §Æc biÖt lµ ngµnh
c«ng nghiÖp trong giai ®o¹n hiÖn nay.
+ C¸c c«ng tr×nh ®Ò cËp ®Õn sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng
nghiÖp ë thµnh phè Hå ChÝ Minh.
- TrÇn V¨n Nh−ng ( 2001), Xu h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh
c«ng nghiÖp trªn ®Þa bµn thµnh phè Hå ChÝ Minh, giai ®o¹n 1996-2001.
- Tr−¬ng ThÞ Minh S©m (2001), VÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh ë thµnh
phè Hå ChÝ Minh.
……
Trong ®ã c¸c t¸c gi¶ ®· ®Ò cËp ®Õn c¸c néi dung: nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vÒ
c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, xu h−íng chuyÓn dÞch ngµnh c«ng
nghiÖp thµnh phè giai ®o¹n 1996 -2001.
MÆc dï nh÷ng néi dung nµy cã nh÷ng nÐt t−¬ng ®ång víi néi dung
®Ò tµi mµ t¸c gi¶ chän lµm ®Ò tµi nghiªn cøu, tuy nhiªn, ®iÓm kh¸c biÖt cña ®Ò tµi
4
mµ t¸c gi¶ chän nghiªn cøu so víi c¸c ®Ò tµi trªn lµ tËp trung ®i s©u vµo nghiªn
cøu sù chuyÓn dÞch néi bé ngµnh c«ng nghiÖp thµnh phè Hå ChÝ Minh giai ®o¹n
2000-2006 vµ nh÷ng t¸c ®éng tõ qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ ®Õn sù
chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖpThµnh phè. V× thÕ, c¸c néi dung cña c¸c
t¸c gi¶ trªn chØ cã tÝnh chÊt tham kh¶o mµ th«i, ®ång thêi mét sè néi dung nghiªn
cøu cña c¸c c«ng tr×nh trªn hiÖn nay kh«ng cßn phï hîp víi thùc tiÓn.
3. Môc tiªu nghiªn cøu ®Ò tµi
- Lµm râ nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn cña viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu
ngµnh c«ng nghiÖp vµ cña thµnh phè Hå ChÝ Minh tõ 2000- 2006.
- §Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu
ngµnh c«ng nghiÖp Thµnh phè ph¸t triÓn ®Õn 2010 vµ tÇm nh×n ®Õn 2020.
4. §èi t−îng, ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi
- §èi t−îng nghiªn cøu: c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp
- Ph¹m vi nghiªn cøu: ë thµnh phè Hå ChÝ Minh giai ®o¹n tõ 2000-2006
5. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
§Ò tµi dùa trªn kÕt cÊu ph−¬ng ph¸p luËn cña chñ nghÜa M¸c- Lªnin, t−
t−ëng Hå ChÝ Minh. Ngoµi ra, trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn cßn kÕt hîp ph−¬ng ph¸p
®iÒu tra, thèng kª, x· héi häc, ®Ó l−îng ho¸ néi dung nghiªn cøu, ®¸nh gi¸ hiÖn
tr¹ng vµ cã kÕt hîp ph−¬ng ph¸p chuyªn gia ®Ó ph©n tÝch néi dung ®Ò tµi. §ång
thêi vËn dông quan ®iÓm, ®−êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ n−íc ®Ó x©y
dùng kÕt cÊu lý luËn cho c¸c néi dung nghiªn cøu.
6. ý nghÜa khoa häc cña ®Ò tµi
Lµm rá tÝnh tÊt yÕu kh¸ch quan ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®ã
cã c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ. ViÖc
nghiªn cøu sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp Thµnh phè sÏ lµ kÕt cÊu gióp c¸c
nhµ ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, c¸c nhµ qu¶n lý cã thªm luËn cø khoa häc trong viÖc ®Ò ra
ph−¬ng h−íng, môc tiªu, gi¶i ph¸p nh»m thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng
5
nghiÖp Thµnh phè Hå ChÝ Minh ®Õn 2010, ®ång thêi kÕt qu¶ nghiªn cøu cña ®Ò tµi cã
thÓ lµm tµi liÖu cho viÖc nghiªn cøu, gi¶ng d¹y vµ nh÷ng ng−êi quan t©m ®Õn viÖc
chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp ë Thµnh phè Hå ChÝ Minh.
7. Bè côc cña ®Ò tµi
§Ó ®¹t ®−îc môc tiªu ®Ò ra, ngoµi lêi më ®Çu vµ kÕt luËn, ®Ò tµi ®−îc kÕt
cÊu gåm: 3 ch−¬ng, 8 tiÕt.
Ch−¬ng 1: ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp trong ph¸t triÓn nÒn
kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x∙ héi chñ nghÜa.
Ch−¬ng 2:Thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp Thµnh
phè Hå ChÝ Minh trong qu¸ tr×nh héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ giai ®o¹n 20002006
Ch−¬ng 3: Ph−¬ng h−íng vµ gi¶i ph¸p chñ yÕu nh»m thóc ®Èy chuyÓn
dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp thµnh phè Hå ChÝ Minh ®Õn n¨m 2010 vµ tÇm
nh×n ®Õn 2020.
6
Ch−¬ng 1
chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp trong ph¸t
triÓn nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng x∙ héi chñ nghÜa
1.1. NhËn thøc chung vÒ c¬ cÊu kinh tÕ, ®Æc ®iÓm cña c¬ cÊu kinh tÕ
ngµnh c«ng nghiÖp.
1.1.1. Kh¸i niÖm c¬ cÊu kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
1.1.1.1. C¬ cÊu kinh tÕ
`C¬ cÊu ( hay cÊu tróc – structure): ®−îc dïng ®Ó chØ râ c¸ch tæ chøc, cÊu
t¹o, sù ®iÒu chØnh c¸c yÕu tè t¹o nªn mét h×nh thÓ, mét vËt, mét bé phËn sau nµy
kh¸i niÖm c¬ cÊu ®−îc sö dông réng r·i trong nhiÒu ngµnh khoa häc, trong ®ã cã
c¸c ngµnh kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n.
C¬ cÊu kinh tÕ ( theo Tõ ®iÓn b¸ch khoa ViÖt Nam): lµ tæng thÓ c¸c
ngµnh, lÜnh vùc, bé phËn kinh tÕ cã quan hÖ h÷u c¬ t−¬ng ®èi æn ®Þnh hîp thµnh.
Theo M¸c, c¬ cÊu kinh tÕ cña x· héi lµ toµn bé nh÷ng quan hÖ s¶n xuÊt
phï hîp víi tÝnh chÊt, tr×nh ®é, qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nhÊt ®Þnh cña lùc l−îng s¶n
xuÊt vËt chÊt cña x· héi ®ã.
Nh− vËy, c¬ cÊu kinh tÕ lµ tæng thÓ c¸c mèi quan hÖ vÒ chÊt l−îng vµ sè
l−îng t−¬ng ®èi æn ®Þnh gi÷a c¸c bé phËn cÊu thµnh cña nÒn kinh tÕ víi nh÷ng
®iÒu kiÖn kinh tÕ-x· héi nhÊt ®Þnh trong kho¶ng thêi gian nhÊt ®Þnh.
XÐt vÒ mÆt chÊt, th× c¬ cÊu kinh tÕ lµ c¸c quan hÖ vÒ chÊt l−îng vµ sè
l−îng trong mét chØnh thÓ thèng nhÊt; cßn xÐt vÒ l−îng, ®ã lµ quan hÖ tû lÖ gi÷a
c¸c yÕu tè cÊu thµnh nÒn kinh tÕ. C¬ cÊu kinh tÕ cã ý nghÜa thiÕt thùc trong viÖc
thóc ®Èy nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn ®a d¹ng, n¨ng ®éng, ph¸t huy lîi thÕ tiÒm n¨ng vÒ
nguån nh©n lùc, vËt lùc, tµi lùc.
C¬ cÊu kinh tÕ th−êng ®−îc nghiªn cøu ph©n tÝch d−íi c¸c gãc ®é kh¸c
nhau nh−: c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ theo vïng l·nh thæ, c¬ cÊu thµnh
phÇn kinh tÕ, ®©y lµ ba bé phËn hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ vµ cã quan hÖ chÆt chÏ
7
víi nhau, trong ®ã c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cã vÞ trÝ chñ yÕu trong c¬ cÊu kinh tÕ cña
mäi quèc gia.
C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ lµ tæ hîp c¸c nhãm ngµnh hîp thµnh c¸c t−¬ng quan
tû lÖ, biÓu hiÖn mèi liªn hÖ gi÷a c¸c nhãm ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¬
cÊu ngµnh ph¶n ¸nh tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc
l−îng s¶n xuÊt cña nÒn kinh tÕ.
Theo quyÕt ®Þnh sè 10/2007 Q§-TTg cña Thñ t−íng chÝnh phñ ngµy
23.01.2007 vÒ ban hµnh hÖ thèng ngµnh kinh tÕ ë ViÖt Nam, th× hiÖn nay c¸c
ngµnh ë ViÖt Nam ®−îc ph©n ra: 21 ngµnh cÊp 1, 88 ngµnh cÊp 2, 242 ngµnh cÊp
3, 437 ngµnh cÊp 4 vµ 642 ngµnh cÊp 5.
Tuy nhiªn, trong c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ ng−êi ta th−êng ph©n ra ba nhãm
ngµnh chñ yÕu lµ:
- Nhãm ngµnh khai th¸c tµi nguyªn: bao gåm, n«ng, l©m, ng− nghiÖp, khai
th¸c quÆng má kho¸ng s¶n (khu vùc I)
- Nhãm ngµnh c«ng nghiÖp: bao gåm c«ng nghiÖp vµ x©y dùng (khu vùc II)
- Nhãm ngµnh dÞch vô: bao gåm th−¬ng m¹i, dÞch vô, b−u chÝnh viÔn
th«ng (khu vùc III).
C¬ cÊu kinh tÕ theo vïng l·nh thæ lµ sù ph©n chia nÒn kinh tÕ quèc d©n
thµnh chuyªn m«n ho¸ kh¸c nhau vÒ chøc n¨ng, nh»m ®Ó chuyªn m«n ho¸ s¶n
xuÊt ®¹t hiÖu qu¶ cao vÒ kinh tÕ- x· héi.
C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ g¾n víi chÕ ®é së h÷u nhÊt ®inh vÒ t− liÖu s¶n
xuÊt ®Ó h×nh thµnh nªn c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. Tuú theo ph−¬ng thøc s¶n xuÊt
cã thµnh phÇn kinh tÕ chiÕm ®Þa vÞ chi phèi hay chñ ®¹o vµ c¸c thµnh phÇn kinh
tÕ kh¸c cïng tån t¹i.
1.1.1.2. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ
C¬ cÊu kinh tÕ lµ mét hÖ thèng ®éng, nã lu«n thay ®æi theo tõng thêi kú
theo ®µ cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña lùc l−îng s¶n xuÊt. §ã lµ sù thay ®æi vÒ sè
8
l−îng cña c¸c ngµnh hoÆc sù thay ®æi vÒ quan hÖ tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng,
c¸c thµnh phÇn. Do ®ã, nãi vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ nãi ®Õn sù chuyÓn
dÞch c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng cña c¬ cÊu kinh tÕ, lµ sù thay ®æi cña c¬ cÊu
kinh tÕ tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i kh¸c cho phï hîp víi m«i tr−êng ph¸t
triÓn cña nÒn kinh tÕ.
V× vËy, chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ qu¸ tr×nh biÕn ®æi c¸c yÕu tè bªn
trong cña cÊu tróc vµ mèi quan hÖ cña c¸c yÕu tè hîp thµnh nÒn kinh tÕ theo mét
chñ ®Ých vµ ph−¬ng h−íng x¸c ®Þnh.
Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn lµ sù thay ®æi vÞ trÝ
mµ lµ sù biÕn ®æi to lín c¶ vÒ sè l−îng vµ chÊt l−îng trong néi bé c¬ cÊu, ®ång
thêi sù chuyÓn dÞch nµy ph¶i dùa trªn kÕt cÊu cña c¬ cÊu hiÖn cã, ®ã lµ sù c¶i t¹o
c¬ cÊu cò l¹c hËu, kh«ng phï hîp, ®Ó x©y dùng c¬ cÊu míi tiªn tiÕn. sù chuyÓn
dÞch nµy thÓ hiÖn quan ®iÓm vËn ®éng biÖn chøng, tõ sù biÕn ®æi sè l−îng ®Õn
mét lóc nµo ®ã t¹o thµnh chuyÓn ho¸ vÒ chÊt l−îng.
HiÖn nay c¸c n−íc trªn thÕ giíi nhÊt lµ c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn ®Òu quan
t©m ®Õn viÖc ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ cña n−íc m×nh th«ng qua viÖc thu hót
®Çu t− trùc tiÕp cña n−íc ngoµi, tiÕp nhËn chuyÓn giao c«ng nghÖ, øng dông
nh÷ng tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt, t¨ng c−êng t×m kiÕm vµ më réng
thÞ tr−êng nh»m chñ ®éng thóc ®Èy chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo môc tiªu ®Ò
ra, sím rót ng¾n giai ®o¹n ph¸t triÓn ®Ó theo kÞp c¸c n−íc c«ng nghiÖp ®i tr−íc.
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ hiÖn nay ë n−íc ta ®−îc thùc hiÖn theo h−íng gi¶m
dÇn tû träng s¶n phÈm vµ lao ®éng cña ngµnh n«ng nghiÖp vµ t¨ng dÇn tû träng
s¶n phÈm vµ lao ®éng cña ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô trong tæng s¶n phÈm
nÒn kinh tÕ quèc d©n.
1.1.2. Kh¸i niÖm c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu
ngµnh c«ng nghiÖp
1.1..2.1. C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp
9
C«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, lµ ngµnh
s¶n xuÊt ra t− liÖu s¶n xuÊt vµ t− liÖu tiªu dïng mµ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt cña nã
kh«ng bÞ ¶nh h−ëng nhiÒu vµo thêi tiÕt, ®Êt ®ai; lµ ngµnh t¹o ra sù ph¸t triÓn cña
lùc l−îng s¶n xuÊt, nhÊt lµ sù ph¸t triÓn cña khoa häc c«ng nghÖ, n©ng cao n¨ng
xuÊt lao ®éng gãp phÇn vµo viÖc thóc ®Èy t¨ng tr−ëng kinh tÕ.
C«ng nghiÖp ®−îc ph©n chia thµnh ba ngµnh chÝnh gåm: c«ng nghiÖp khai
th¸c, c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®iÖn n−íc, trong ®ã:
C«ng nghiÖp khai th¸c nh»m khai th¸c nh÷ng tµi nguyªn thiªn nhiªn ®Ó t¹o
nguyªn liÖu cho c¸c nhµnh c«ng nghiÖp chÕ biÕn.
C«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ ngµnh sö dông c¸c nguyªn vËt liÖu ®Ó s¶n xuÊt ra
s¶n phÈm phôc vô cho s¶n xuÊt vµ tiªu dïng cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, trong ®ã
cã c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ra t− liÖu s¶n xuÊt vµ c¸c ngµnh c«ng nghÖ
cao cã vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp ho¸ cña mét n−íc.
C«ng nghiÖp chÕ biÕn lµ tiªu chÝ quan träng ®Ó ®¸nh gi¸ tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng
nghiÖp cña mét n−íc.
C«ng nghiÖp ®iÖn n−íc lµ c¸c ngµnh s¶n xuÊt kÕt cÊu h¹ tÇng phôc vô cho
c¸c ngµnh, lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ ®êi sèng x· héi.
Tõ sù ph©n tÝch ë trªn cho thÊy, c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp lµ tæng thÓ c¸c
bé phËn s¶n xuÊt cña c¸c ngµnh hîp thµnh ngµnh c«ng nghiÖp vµ sù t−¬ng quan
tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong ngµnh c«ng nghiÖp. Hay nãi c¸ch kh¸c, c¬
cÊu ngµnh c«ng nghiÖp chÝnh lµ mèi quan hÖ tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh c«ng nghiÖp
khai th¸c, chÕ biÕn, s¶n xuÊt ®iÖn n−íc trong tæng thÓ ngµnh c«ng nghiÖp ®−îc
x¸c ®Þnh b»ng tû träng cña mçi ngµnh s¶n xuÊt trong tæng s¶n phÈm cña ngµnh
c«ng nghiÖp t¹o ra.
C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp ®−îc h×nh thµnh tõ sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng
lao ®éng x· héi vµ tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, tõ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü
thuËt lÇn thø nhÊt ®Õn lÇn thø hai vµ hiÖn nay lµ cuéc c¸ch m¹ng khoa häc kü
10
thuËt lÇn thø ba trªn thÕ giíi. C¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp lu«n thay ®æi theo tõng
thêi kú, tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn vµ phô thuéc vµo nhiÒu yÕu tè kh¸c nhau, trong
®ã yÕu tè Nhµ n−íc ®Ò ra môc tiªu lùa chän quy m« ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng
nghiÖp cã vai trß hÕt søc quan träng, nã gãp phÇn thóc ®Èy viÖc x©y dùng c¬ cÊu
ngµnh c«ng nghiÖp mét c¸ch tèi −u, nh»m thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ ®Êt n−íc.
1.1.2.2. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp chÝnh lµ qu¸ tr×nh thay ®æi vÒ sè
l−îng hoÆc sù thay ®æi vÒ quan hÖ tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh s¶n xuÊt trong ngµnh
c«ng nghiÖp, ®ã lµ sù thay ®æi c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp tõ chæ cò kü, l¹c hËu
hoÆc ch−a phï hîp sang mét c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp tiªn tiÕn, hiÖn ®¹i vµ
hoµn thiÖn h¬n, phï hîp víi yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ cña ®Êt n−íc.. ChuyÓn
dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp chÝnh lµ t¨ng tû träng ngµnh s¶n xuÊt cã thiÕt bÞ
vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, øng dông nhiÒu thµnh tùu khoa häc kü thuËt vµo s¶n xuÊt
®Ó t¨ng n¨ng xuÊt lao ®éng, ®ång thêi gi¶m dÇn nh÷ng ngµnh s¶n xuÊt sö dông
nhiÒu lao ®éng, hoÆc nh÷ng ngµnh cã c«ng nghÖ l¹c hËu, g©y « nhiÔm m«i
tr−êng.
ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn
®¹i ho¸ chÝnh lµ ph¶i biÕt khai th¸c thÕ m¹nh cña tõng ngµnh s¶n xuÊt trong néi
bé ngµnh c«ng nghiÖp, biÕt −u tiªn tËp trung ph¸t triÓn c¸c ngµnh träng ®iÓm,
mòi nhän, ®ång thêi ph¶i biÕt kÕt hîp tèi −u quy m« s¶n xuÊt víi kü thuËt c«ng
nghÖ vµ chuyªn m«n ho¸ hîp lý trong tõng ngµnh s¶n xuÊt. §iÒu nµy còng cã ý
nghÜa lµm t¨ng nhanh tû träng gi¸ trÞ cña ngµnh c«ng nghiÖp, trong ®ã cÇn −u
tiªn ph¸t triÓn c«ng nghiÖp chÕ biÕn b»ng c¸ch øng dông c¸c thµnh tùu khoa häc
c«ng nghÖ hiÖn ®¹i víi sù ph¸t triÓn c¬ khÝ ho¸, tù ®éng ho¸, ho¸ häc ho¸ vµo s¶n
xuÊt c«ng nghiÖp, ngoµi ra cßn ph¶i biÕt kÕt hîp sö dông c«ng nghÖ truyÒn thèng
vµ c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, biÕt ®i t¾t ®ãn ®Çu, ph¸t triÓn theo chiÒu s©u, t¹o nªn
11
nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän theo kÞp tr×nh ®é khoa häc-c«ng nghÖ tiªn
tiÕn thÕ giíi.
Tuy nhiªn ®Ó cã thÓ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp cã hiÖu qu¶
®ßi hái Nhµ n−íc ph¶i dùa trªn kÕt cÊu ®iÒu kiÖn vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn c«ng
nghiÖp, bèi c¶nh quèc tÕ, møc ®é më cöa vµ héi nhËp kinh tÕ quèc tÕ còng nh−
môc tiªu, chiÕn l−îc ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi cña ®Êt n−íc mµ x¸c ®Þnh xu h−íng
vËn ®éng, ®Þnh h−íng sù chuyÓn dÞch, b−íc ®i, gi·i ph¸p chuyÓn dÞch c¬ cÊu
ngµnh c«ng nghiÖp mét c¸ch phï hîp. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp
®−îc xem lµ néi dung c¬ b¶n, quan träng hµng ®Çu, lµ vÊn ®Ò cã ý nghÜa chiÕn
l−îc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt n−íc.
1.1.3. §Æc ®iÓm ho¹t ®éng cña ngµnh c«ng nghiÖp
C«ng nghiÖp lµ mét tËp hîp c¸c ho¹t ®éng s¶n xuÊt víi nh÷ng ®Æc ®iÓm
nhÊt ®Þnh, th«ng qua c¸c qu¸ tr×nh c«ng nghÖ ®Ó t¹o ra s¶n phÈm
Mét lµ, S¶n xuÊt c«ng nghiÖp bao gåm hai giai ®o¹n.
Qu¸ tr×nh s¶n xuÊt c«ng nghiÖp th−êng ®−îc chia thµnh hai giai ®o¹n: giai
®o¹n t¸c ®éng vµo ®èi t−îng lao ®éng lµ m«i tr−êng tù nhiªn ®Ó t¹o ra nguyªn
liÖu (khai th¸c than, dÇu má, quÆng kim lo¹i, khai th¸c gç…) vµ giai ®o¹n chÕ
biÕn c¸c nguyªn liÖu ®ã thµnh t− liÖu s¶n xuÊt vµ vËt phÈm tiªu dïng (s¶n xuÊt
m¸y mãc, chÕ biÕn gç, chÕ biÕn thùc phÈm…). Trong mçi giai ®o¹n l¹i bao gåm
nhiÒu c«ng ®o¹n s¶n xuÊt phøc t¹p nh−ng cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ víi nhau. V×
thÕ ®Ó ph¸t triÓn cã hiÖu qu¶ ngµnh c«ng nghiÖp cÇn cã chiÕn l−îc quy ho¹ch
ph¸t triÓn theo vïng, theo côm, ®ång thêi ph¶i chó träng ®Õ viÖc ph¸t triÓn c¸c
ngµnh c«ng nghiÖp phô trî cho c¸c ngµnh quan träng, mòi nhän.
Hai lµ, S¶n xuÊt c«ng nghiÖp cã tÝnh chÊt tËp trung cao ®é
Nh×n chung, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp (trõ c¸c ngµnh c«ng nghiÖp khai th¸c
kho¸ng s¶n, khai th¸c gç…) kh«ng ®ßi hái nh÷ng kh«ng gian réng lín. TÝnh chÊt
tËp trung thÓ hiÖn râ ë viÖc tËp trung t− liÖu s¶n xuÊt, nh©n c«ng vµ s¶n phÈm.
12
Trªn mét diÖn tÝch nhÊt ®Þnh, cã thÓ x©y dùng nhiÒu xÝ nghiÖp, thu hót nhiÒu lao
®éng vµ t¹o ra mét khèi l−îng lín s¶n phÈm, gi¸ trÞ s¶n phÈm cao, møc ®ãng gãp
vµo GDP chiÕm tû träng lín. V× thÕ xu h−íng chuyÓn dÞch c¬ cÊu nÒn kinh tÕ
theo h−íng, t¨ng nhanh tû träng ngµnh c«ng nghiÖp trong tæng s¶n phÈm nÒn
kinh tÕ quèc d©n lµ xu h−íng phæ biÕn cña c¸c n−íc ®ang ph¸t triÓn hiÖn nay.
Tuy nhiªn ®Ó cã thÓ ph¸t triÓn c«ng nghiÖp víi tèc ®é nhanh vµ hiÖu qu¶ cÇn ph¶i
cã nh÷ng ®iÒu kiÖn nhÊt ®Þnh, trong ®ã ph¶i cã vèn vµ nguån nh©n lùc lµ nh÷ng
®iÒu kiÖn kh«ng thÓ thiÕu.
Ba lµ, S¶n xuÊt c«ng nghiÖp bao gåm nhiÒu ngµnh phøc t¹p, ®−îc ph©n
c«ng tØ mØ vÒ cã sù phèi hîp chÆt chÏ ®Ó t¹o ra s¶n phÈm cuèi cïng.
C«ng nghiÖp lµ tËp hîp cña hÖ thèng nhiÒu ngµnh nh− khai th¸c (than, dÇu
má…), ®iÖn lùc, luyÖn kim, chÕ t¹o m¸y, ho¸ chÊt, thùc phÈm… C¸c ngµnh nµy
kÕt hîp chÆt chÏ víi nhau trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt ®Ó t¹o ra s¶n phÈm. Trong
tõng ngµnh c«ng nghiÖp, quy tr×nh s¶n xuÊt còng hÕt søc chi tiÕt, chÆt chÏ. ChÝnh
v× vËy c¸c h×nh thøc chuyªn m«n ho¸, hîp t¸c ho¸, liªn hîp ho¸ cã vai trß ®Æc
biÖt trong s¶n xuÊt c«ng nghiÖp.
HiÖn nay cã nhiÒu c¸ch ph©n lo¹i ngµnh c«ng nghiÖp bao gåm:
+ Theo hµm l−îng nguån lùc sö dông trong chÕ t¹o s¶n phÈm, th× cã c«ng
nghiÖp th©m dông lao ®éng, c«ng nghiÖp th©m dông vèn, c«ng nghiÖp cã hµm
l−îng trÝ tuÖ cao…
+ Theo tr×nh ®é c«ng nghÖ c«ng nghiÖp sö dông, th× cã c«ng nghiÖp c«ng
nghÖ thÊp, c«ng nghiÖp c«ng nghÖ trung b×nh, c«ng nghiÖp c«ng nghÖ cao.
+ Theo vÞ thÕ cña ngµnh c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn, bao gåm
cã c«ng nghiÖp truyÒn thèng, c«ng nghiÖp phô trî, c«ng nghiÖp chiÕn l−îc, c«ng
nghiÖp mòi nhän.
13
Tuy nhiªn c¸ch chia c«ng nghiÖp thµnh 3 nhãm ngµnh bao gåm: c«ng
nghiÖp khai th¸c, c«ng nghiÖp chÕ biÕn vµ c«ng nghiÖp ®iÖn, khÝ, n−íc lµ phæ
biÕn nhÊt, trong ®ã:
C«ng nghiÖp khai th¸c lµ ngµnh c¸c tµi nguyªn thiªn nhiªn, bao gåm c¸c
nguån n¨ng l−îng (dÇu má, khÝ ®èt, than…), quÆng kim lo¹i (s¾t, thiÕc, b«xit), vµ
vËt liÖu x©y dùng (®¸, c¸t, sái..). Ngµnh nµy cung cÊp c¸c nguyªn liÖu ®Çu vµo
cho c¸c ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c.
C«ng nghiÖp chÕ biÕn bao gåm c«ng nghiÖp chÕ t¹o c«ng cô s¶n xuÊt (chÕ
t¹o m¸y, c¬ khÝ, kü thuËt ®iÖn vµ ®iÖn tö), c«ng nghiÖp s¶n xuÊt vËt phÈm tiªu
dïng (dÖt - may, chÕ biÕn thùc phÈm, ®å uèng, chÕ biÕn gç, giÊy, chÕ biÕn thñy
tinh, sµnh sø) vµ ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt ®èi t−îng lao ®éng (hãa chÊt, hãa
dÇu, luyÖn kim vµ vËt liÖu x©y dùng).
C«ng nghiÖp ®iÖn- khÝ- n−íc, bao gåm c¸c ngµnh s¶n xuÊt vµ ph©n phèi
c¸c nguån ®iÖn ( thñy ®iÖn vµ nhiÖt ®iÖn), ga, khÝ ®èt vµ n−íc.
Tõ ph©n lo¹i trªn cho thÊy, ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o c«ng cô s¶n xuÊt lµ
ngµnh cã vai trß quan träng hµng ®Çu trong hÖ thèng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp bëi
v× nã lµ ngµnh cung cÊp t− liÖu s¶n xuÊt vµ trang bÞ kÕt cÊu vËt chÊt cho tÊt c¶ c¸c
ngµnh kh¸c, yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Õn n¨ng suÊt, chÊt l−îng ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh
trong nÒn kinh tÕ.
1.2. Vai trß cña ngµnh c«ng nghiÖp ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x·
héi vµ mét sè kinh nghiÖm ph¸t triÓn c«ng nghiÑp cña c¸c n−íc mµ ViÖt
Nam còng nh− Thµnh phè Hå ChÝ Minh cÇn quan t©m
1.2.1 VÞ trÝ, vai trß cña ngµnh c«ng nghiÖp ®èi víi sù ph¸t triÓn kinh
tÕ- x· héi
Trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, c«ng nghiÖp ®−îc quan niÖm lµ lµ
ngµnh chñ ®¹o cña nÒn kinh tÕ, vai trß nµy ®−îc thÓ hiÖn ë nh÷ng ®iÓm sau ®©y:
14
Thø nhÊt, C«ng nghiÖp t¨ng tr−ëng nhanh vµ lµm gia t¨ng nhanh thu
nhËp quèc d©n.
N¨ng suÊt lao ®éng cña khu vùc c«ng nghiÖp cao h¬n h¼n c¸c ngµnh kinh
tÕ kh¸c, mµ n¨ng suÊt lao ®éng lµ yÕu tè quyÕt ®Þnh ®Ó n©ng cao thu nhËp, thóc
®Èy nhanh t¨ng tr−ëng c«ng nghiÖp vµ ®ãng gãp ngµy cµng lín vµo thu nhËp cña
quèc gia. C«ng nghiÖp cã vai trß quan träng nµy lµ do th−êng xuyªn ®æi míi vµ
øng dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn, h¬n n÷a, gi¸ c¶ s¶n phÈm c«ng nghiÖp th−êng æn
®Þnh vµ cao h¬n so víi c¸c s¶n phÈm kh¸c ë c¶ thÞ tr−êng trong vµ ngoµi n−íc.
Theo nhiÒu tµi liÖu cho thÊy trong nh÷ng thËp niªn 60-80, hÇu hÕt c¸c n−íc khi
GNP/ng−êi t¨ng h¬n 4 lÇn, th× tèc ®é t¨ng tr−ëng cña GDP khu vùc c«ng nghiÖp
lµ 6,8%, trong khi tèc ®é t¨ng cña GDP chØ 5,8%. ë ViÖt Nam, trong giai ®o¹n
1985-2004, GDP/ ng−êi t¨ng gÇn 2,5%, th× tèc ®é t¨ng tr−ëng cña GDP khu vùc
c«ng nghiÖp lµ 9,3%, trong khi tèc ®é t¨ng tr−ëng GDP b×nh qu©n hµng n¨m chØ
lµ 6,7%.
Thø hai, C«ng nghiÖp lµ ngµnh cung cÊp t− liÖu s¶n xuÊt vµ trang thiÕt
bÞ kü thuËt cho c¸c ngµnh kinh tÕ.
C«ng nghiÖp lµ ngµnh s¶n xuÊt ra mét khèi l−îng cña c¶i vËt chÊt rÊt lín
cho x· héi, cã vai trß chñ ®¹o trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. C«ng nghiÖp kh«ng
nh÷ng cung cÊp hÇu hÕt c¸c t− liÖu s¶n xuÊt, x©y dùng kÕt cÊu vËt chÊt, kü thuËt
cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ mµ cßn t¹o ra c¸c s¶n phÈm tiªu dïng cã gi¸ trÞ, gãp
phÇn ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ vµ n©ng cao tr×nh ®é v¨n minh cña toµn x· héi. §ång
thêi, c«ng nghiÖp cßn cã t¸c dông thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña nhiÒu ngµnh kinh tÕ
kh¸c nh−, giao th«ng vËn t¶i, th−¬ng m¹i, dÞch vô vµ cñng cè an ninh quèc phßng.
Kh«ng mét ngµnh kinh tÕ nµo l¹i kh«ng sö dông c¸c s¶n phÈm cña c«ng nghiÖp.
15
Thø ba, C«ng nghiÖp thóc ®Èy n«ng nghiÖp ph¸t triÓn æn ®Þnh
C«ng nghiÖp ph¸t triÓn t¹o thÞ tr−êng ®Çu vµo, ®Çu ra cho n«ng nghiÖp ph¸t
triÓn. ViÖc t¨ng thu nhËp cña d©n c− do sù ph¸t triÓn cñac«ng nghiÖp ®Ó më réng
thÞ tr−êng tiªu thô s¶n phÈm n«ng nghiÖp. C«ng nghiÖp cßn trùc tiÕp tham gia
chÕ biÕn c¸c s¶n phÈm cña n«ng nghiÖp, n©ng cao gi¸ trÞ gia t¨ng s¶n phÈm vµ
më ra nh÷ng kh¶ n¨ng gia t¨ng tiªu thô c¸c s¶n phÈm n«ng nghiÖp chÕ biÕn ë c¸c
n−íc vµ xuÊt khÈu. C«ng nghiÖp cung cÊp c¸c yÕu tè ®Çu vµo cÇn thiÕt vµ theo ®ã
n©ng cao tr×nh ®é c«ng nghÖ cña s¶n xuÊt n«ng nghiÖp, nhê ®ã n©ng cao n¨ng
suÊt lao ®éng, h¹ gi¸ thµnh vµ t¨ng chÊt l−îng, t¨ng n¨ng lùc c¹nh tranh cña c¸c
s¶n phÈm n«ng nghiÖp. MÆt kh¸c, ph¸t triÓn c«ng nghiÖp, nhÊt lµ c«ng nghiÖp sö
dông nhiÒu lao ®éng, sÏ cã t¸c dông thu hót vµ sö dông cã hiÖu qu¶ lao ®éng d−
thõa trong n«ng nghiÖp, qua ®ã gióp cho viÖc tæ chøc vµ ph©n c«ng l¹i lao ®éng
trong n«ng th«n, t¹o ®iÒu kiÖn t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng vµ thu nhËp cho ng−êi lao
®éng ë n«ng th«n.
Thø t−, Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµ con ®−êng tÝch lòy nhanh cho nÒn
kinh tÕ quèc d©n vµ n©ng cao chÊt l−îng nguån nh©n lùc
Víi −u thÕ lµ ngµnh cã n¨ng suÊt lao ®éng vµ gi¸ trÞ gia t¨ng cao, viÖc t¨ng
tr−ëng nhanh vµ hiÖu qu¶ trong c«ng nghiÖp sÏ gia t¨ng thuÕ, lµm t¨ng nguån thu
cho Ng©n s¸ch Nhµ n−íc, tÝch lòy cho c¸c doanh nghiÖp, t¨ng thu nhËp cña nh©n
d©n, t¹o ®iÒu kiÖn gia t¨ng tØ lÖ tiÕt kiÖm ®¸p øng cho nhu cÇu ®Çu t− cña nÒn
kinh tÕ. H¬n n÷a, trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ thÞ tr−êng c¹nh tranh, qu¸ tr×nh ph¸t
triÓn c«ng nghiÖp ®ång thêi lµ qu¸ tr×nh tÝch lòy n¨ng lùc khoa häc vµ c«ng nghÖ
cña ®Êt n−íc.
Qóa tr×nh ph¸t triÓn c«ng nghiÖp còng lµ qu¸ tr×nh rÌn luyÖn, ®µo t¹o,
nh»m n©ng cao chÊt l−îng nguån lùc lao ®éng bao gåm ®éi ngò c«ng nh©n, ®éi
ngò chuyªn gia khoa häc c«ng nghÖ, ®éi ngò c¸c nhµ l·nh ®¹o, qu¶n lý kinh
doanh c«ng nghiÖp.
16
Thø n¨m, C«ng nghiÖp ph¸t triÓn sÏ ®Èy nhanh qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa,
ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ-x∙ héi
C«ng nghiÖp hãa vµ ®« thÞ hãa lµ hai qu¸ tr×nh cã mèi liªn hÖ chÆt chÏ
víi nhau.. Sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp sÏ dÉn ®Õn sù ph©n bè l¹i d©n c− theo h−íng
thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®« thÞ hãa, ®em l¹i nh÷ng lîi Ých cho ph¸t triÓn c«ng nghiÖp.
MÆt kh¸c, sù ph¸t triÓn cña c«ng nghiÖp ®ßi hái ph¶i ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹
tÇng kinh tÕ-x· héi ®Ó ®¸p øng yªu cÇu s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, nhu cÇu ®êi sèng
cña c«ng nh©n vµ gia ®×nh hä.V× vËy ph¸t triÓn c«ng nghiÖp tËp trung trªn mét
®Þa bµn sÏ tiÕt kiÖm ®¸ng kÓ chi phÝ x· héi cho viÖc x©y dùng kÕt cÊu h¹ tÇng
kinh tÕ x· héi.
1.2.2 Kinh nghiÖm ph¸t triÓn c«ng nghiÖp cña c¸c n−íc
D−íi sù t¸c ®éng cña qu¸ tr×nh toµn cÇu hãa quèc tÕ hiÖn nay, viÖc mçi
quèc gia ph¶i biÕt lùa chän cho m×nh con ®−êng ph¸t triÓn phï hîp lµ hÕt søc cÇn
thiÕt. Song viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh cã lîi thÕ so s¸nh, c¹nh tranh theo h−íng
chuyÓn dÇn c¸c ngµnh cã lîi thÕ c¹nh tranh thÊp sang c¸c ngµnh cã gi¸ trÞ gia
t¨ng cao cÇn thiÕt ph¶i cã mét hÖ thèng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp hiÖn ®¹i vµ ®a
d¹ng, trong ®ã c¸c ngµnh c«ng nghiÖp mòi nhän ph¶i ®−îc chó ý thÝch ®¸ng. Qu¸
tr×nh mét x· héi chuyÓn dÞch tõ mét nÒn kinh tÕ chñ yÕu dùa trªn kÕt cÊu n«ng
nghiÖp sang mét nÒn kinh tÕ vÒ c¬ b¶n dùa vµo s¶n xuÊt c«ng nghiÖp ®−îc gäi lµ
qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, ®ã lµ mét xu h−íng tÊt yÕu thÓ hiÖn vai trß chñ ®¹o
cña ngµnh c«ng nghiÖp trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn hiÖn nay.
Thùc tÕ ph¸t triÓn cña c¸c n−íc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi cho thÊy,
ph¸t triÓn c«ng nghiÖp lµ con ®−êng tÊt yÕu ®Ó chuyÓn mét n−íc tõ n«ng nghiÖp
nghÌo nµn l¹c hËu sang mét nÒn kinh tÕ cã tèc ®é t¨ng tr−ëng cao, thu nhËp quèc
d©n kh«ng ngõng t¨ng, ®êi sèng ng−êi d©n ngµy cµng n©ng lªn. §iÒu nµy ®−îc
ph¶n ¸nh th«ng qua sù ph¸t triÓn ë mét sè n−íc sau ®©y:
17
Trung quèc: sau mét thêi kú thùc hiÖn chiÕn l−îc ®æi míi, më cöa, nÒn
kinh tÕ Trung Quèc ®· ph¸t triÓn nhanh chãng víi møc t¨ng GDP b×nh qu©n hµng
n¨m tõ 10-11% ®· ®−a Trung Quèc tõ mét n−íc kÐm ph¸t triÓn trë thµnh mét
trong 10 n−íc cã GDP lín nhÊt thÕ giíi, víi tæng s¶n l−îng kinh tÕ n¨m 2001
GDP ®¹t 1.158 tû USD, n¨m 2003 ®¹t 1.410 tû USD, ®øng hµng thø 6 trªn thÕ
giíi. Theo dù ®o¸n, ®Õn n¨m 2020 Trung Quèc sÏ v−ît qua NhËt ®Ó v−ît lªn vÞ trÝ
thø 2 vµ ®Õn n¨m 2040 sÏ v−ît qua Mü ®Ó v−ît lªn vÞ trÝ thø nhÊt trªn thÕ giíi.
Cã ®−îc sù t¨ng tr−ëng thÇn kú ®ã lµ do Trung Quèc ®· thùc hiÖn viÖc
chuyÓn ®æi c¬ cÊu kinh tÕ, trong ®ã lÊy c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp lµm träng t©m,
t¨ng dÇn tû träng c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ dÞch vô, gi¶m dÇn tû träng n«ng
nghiÖp. N¨m 1978 tû lÖ cña 3 ngµnh lµ: n«ng nghiÖp:28,4%, c«ng nghiÖp: 48,6%,
dÞch vô: 23%; th× ®Õn n¨m 2001, tû lÖ c¬ cÊu nµy lµ : 12,5%, 51,2%, 33,6%. N¨m
2002 tû lÖ nµy lµ: 14,5%, 51,7% vµ 33,8%.
Trong c¬ cÊu néi bé ngµnh c«ng nghiÖp còng chuyÓn dÞch theo
h−íng t¨ng tû träng cña mét sè ngµnh quan träng nh−: c«ng nghiÖp chÕ t¹o, c¬
khÝ, dÇu má, ®iÖn tö, chÕ t¹o « t«.
Indonesia: tõ mét nÒn kinh tÕ yÕu kÐm Indonesia ®· trë thµnh mét
n−íc ®« thÞ ho¸ nhanh, c¬ cÊu kinh tÕ chuyÓn dÞch theo h−íng c«ng nghiÖp ho¸
mµ träng t©m lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh c«ng nghiÖp ®óng h−íng, nÕu c¬ cÊu
kinh tÕ cña kÕ ho¹ch 5 n¨m lÇn thø nhÊt (1969-1974) chØ ®¹t tû lÖ: n«ng nghiÖp:
35%, c«ng nghiÖp:28%, dÞch vô: 37%, th× ®Õn n¨m 1987 tû lÖ nµy lµ: n«ng
nghiÖp: 33,60, c«ng nghiÖp: 29,77, dÞch vô: 36,63%; n¨m 1990 lµ: n«ng nghiÖp:
30,66%, c«ng nghiÖp: 30,95%, dÞch vô: 38,39%; n¨m 1995 lµ: n«ng nghiÖp:
27,72%, c«ng nghiÖp: 39,63%, dÞch vô: 37,65%; n¨m 2000 lµ: n«ng nghiÖp:
20,15%, c«ng nghiÖp: 37,44%, dÞch vô: 42,41%; n¨m 2004 lµ: n«ng nghiÖp:
16,71%, c«ng nghiÖp: 40,79%, dÞch vô: 42,50%. Cã ®−îc thµnh tùu ®ã lµ do
chÝnh phñ Indonesia ®· biÕt thóc ®Èy chuyÓn h−íng c¬ cÊu s¶n xuÊt vµ xuÊt khÈu
18
theo h−íng ®a d¹ng ngµnh nghÒ, trong ®ã dùa vµo ngµnh c«ng nghiÖp chÕ t¹o vµ
dÞch vô, ®ång thêi tËp trung ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp c¬ khÝ, ®iÖn tö,
c«ng nghiÖp chÕ t¹o, c«ng nghÖ th«ng tin… , tõ c«ng nghÖ l¹c hËu sö dông nhiÒu
lao ®éng sang ¸p dông c«ng nghÖ tiªn tiÕn cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao. Do ®ã,
Indonesia ®−îc thÕ giíi ®¸nh gi¸ lµ n−íc cã tiÒm lùc ph¸t triÓn kinh tÕ hµng ®Çu
cña khu vùc ASEAN, vµ ®−îc xÕp vµo hµng nh÷ng n−íc c«ng nghiÖp míi.
Malaysia: tõ mét nÒn kinh tÕ phô thuéc chñ yÕu vµo n«ng nghiÖp trong
thËp niªn 60 cña thÕ kü XX sang nÒn kinh tÕ h−íng ra xuÊt khÈu víi c¸c ngµnh
chñ ®¹o lµ c«ng nghÖ cao, c¸c ngµnh th©m dông vèn vµ tri thøc. N¨m 1980 tû
träng n«ng nghiÖp tõ 22% gi¶m xuèng cßn 18% n¨m 2000 vµ chØ cßn 14,77%
n¨m 2004, trong khi ®ã tû träng c«ng nghiÖp ®· t¨ng tõ 38% lªn 42,09% vµ n¨m
2004 lµ 45,38%.
Thùc tÕ cho thÊy, vµo nh÷ng n¨m 1990 nÒn kinh tÕ Malaysia ®· chuyÓn
dÞch mét c¸ch cã hiÖu qu¶ tõ nÒn c«ng nghiÖp dùa vµo c¸c ngµnh cã gi¸ trÞ gia
t¨ng thÊp sang ngµnh cã gi¸ trÞ gia t¨ng cao, nhÊt lµ ngµnh c«ng nghiÖp ®iÖn tö,
bªn c¹nh ®ã Malaysia còng nhanh chãng chuyÓn ®æi c¬ cÊu hµng xuÊt khÈu, tËp
trung vµo nh÷ng s¶n phÈm chñ lùc cña c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt thiÕt bÞ
®iÖn, linh kiÖn ®iÖn tö, s¶n phÈm ho¸ dÇu, qua ®ã ®· gãp phÇn ®−a tû träng hµng
ho¸ chÕ t¹o xuÊt khÈu trong tæng gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña ngµnh c«ng nghiÖp t¨ng tõ
12% n¨m 1970 lªn 79,6% n¨m 1990. N¨m 2004 gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña Malaysia
®¹t 126,3 tû USD, n¨m 2005 ®¹t 141,1 tû USD (chñ yÕu lµ hµng hãa chÕ t¹o ®iÖn
tö, nhùa vµ hãa chÊt, s¶n phÈm gç, s¾t thÐp, dÇu má).
Hµn Quèc: Ngµy 15-08-1945 sau khi giµnh ®−îc ®éc lËp, Hµn Quèc b−íc
vµo thêi kú hËu chiÕn víi t×nh tr¹ng nghÌo nµn, l¹c hËu. Trong qu¸ tr×nh c¶i c¸ch
vÒ kinh tÕ Hµn Quèc ®· chó träng vµo viÖc ph¸t triÓn c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nhÑ
cÇn nhiÒu lao ®éng vµ ®Èy m¹nh hµng ho¸ xuÊt khÈu, thùc hiÖn c¶i c¸ch tiÒn tÖ,
¸p dông qu¶n lý kinh tÕ mét c¸ch linh ho¹t, kÕt hîp chÆt chÎ gi÷a khu vùc Nhµ
19
- Xem thêm -
.PDF 
151 
54 
98 
