môc lôc
Néi dung:
Trang
I. Lêi më ®Çu
2
II. Néi dung
4
A. Lý thuyÕt chung vÒ hµng tån kho
4
1. Kh¸i niÖm liªn quan dÕn hµng tån kho
4
2. NhiÖm vô kÕ to¸n hµng tån kho
5
3. C¸c ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ hµng tån kho
5
4. C¸c nguyªn t¾c liªn quan ®Õn kÕ to¸n hµng tån kho trong
7
doanh nghiÖp
B. §¸nh gi¸ vÒ ¸p dông c¸c nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng
tån kho trong c¸c doanh nghiÖp
10
1. So s¸nh c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸, u nhîc ®iÓm c¸c ph¬ng oh¸p
10
2. ISA vÒ hµng tån kho vµ mét sè níc trªn thÕ giíi so víi ViÖt
15
Nam
3. M©u thuÉn gi÷a c¸c nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng
18
tån kho
4.Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ vµ ph¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho
19
5. Nguyªn t¾c thËn träng vµ viÖc lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån
21
kho
C. Ph¬ng híng hoµn thiÖn c«ng t¸c tÝnh gi¸ hµng tån kho
22
III. Lêi kÕt
25
I. lêi më ®Çu
Sau h¬n 20 n¨m ®æi míi c¬ chÕ qu¶n lý, nÒn kinh tÕ ngµy mét ph¸t
triÓn, ‘tù do c¹nh tranh’ kh«ng cßn xa l¹ víi mäi ngêi. Trong c¸i x· héi ®ã
môc tiªu lîi nhuËn lu«n lu«n lµ tiªu chÝ thóc ®Èy ho¹t ®éng con ngêi, vËy lµm
thÕ nµo cã thÓ ®¹t ®îc lîi nhuËn tèi ®a ë m«i trêng c¹nh tranh nµy? ®©y lµ c©u
hái cho c¸c nhµ kinh doanh nãi chung, c¸c nhµ qu¶n trÞ nãi riªng ph¶i t×m
c¸ch gi¶i ®¸p. Trong kinh doanh ®ßi hái hä cã quyÕt ®Þnh mét c¸ch chÝnh x¸c
dùa trªn n¨ng lùc cña tõng ngêi, tuy nhiªn mét yÕu tè quan träng kh«ng thÓ
thiÕu ®ã lµ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh nguån th«ng tin phôc vô cho viÖc ra quyÕt
®Þnh, nã kh«ng nh÷ng lµ c«ng cô cung cÊp th«ng tin tæng hîp vÒ t×nh h×nh vµ
kÕt qu¶ kinh doanh,t×nh h×nh vµ kh¶ n¨ng tµi chÝnh doanh nghiÖp lµm c¬ së
cho viÖc ®Ò ra nh÷ng ph¬ng ¸n, kÕ ho¹ch s¶n xuÊt kinh doanh trong kú tíi.
§èi víi c¸c c¬ quan qu¶n lý nhµ níc, b¸o c¸o tµi chÝnh doanh nghiÖp lµ c¬ së,
c¨n cø cho viÖc kiÓm tra, gi¸m s¸t t×nh h×nh vµ kÕt qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh,
t×nh h×nh thùc hiÖn c¸c chÕ ®é, chÝnh s¸ch tµi chÝnh vµ ph¸p luËt kinh tÕ cña
nhµ níc. §èi víi chñ ®Çu t bao gåm cæ ®«ng, c¸c bªn tham gia liªn doanh, c¸c
ng©n hµng...b¸o c¸o tµi chÝnh lµ nh÷ng c¬ së c¨n cø ®Ó ®a ra nh÷ng quÕt ®Þnh
vÒ c¸c chÝnh s¸ch ®Çu t, cho vay vèn. §èi víi c¸c b¹n hµng, c¸c b¸o c¸o tµi
chÝnh sÏ cung cÊp nh÷ng th«ng tin vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh, t×nh h×nh vµ kh¶
n¨ng thanh to¸n cña doanh nghiÖp lµm c¬ së c¨n cø ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh
trong viÖc ký kÕt c¸c hîp ®ång mua b¸n, c¸c biÖn ph¸p thanh to¸n tiÒn hµng.
Nh vËy nhu cÇu kÕ to¸n lµ kh«ng thÓ thiÕu, lµ nh©n tè quan träng gãp phÇn
träng cho sù ph¸t triÓn cña c¸c doanh nghiÖp nãi riªng, ph¸t triÓn cña ®Êt níc
nãi chung, c¬ së t¹o lËp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh, tuy nhiªn ®Ó cã ®îc b¸o c¸o tµi
chÝnh th× c«ng t¸c kÕ to¸n ®ßi hái ë nhiÒu mÆt kh¸c nhau. Trong ®ã ph¶i kÓ
®Õn kÕ to¸n hµng tån kho, lµ qu¸ tr×nh theo dâi vµ ph¶n ¸nh sè hiÖn cã vµ t×nh
h×nh biÕn ®éng, hµng tån kho lµ kho¶n môc chiÕm tû träng lín trong tæng tµi
s¶n vµ ë nhiÒu kh©u trong qu¸ tr×nh cung øng s¶n xuÊt, dù tr÷, lu th«ng cña
doanh nghiÖp ®Æc biÖt trong c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i. Do ®ã kÕ to¸n hµng
tån kho cã mét vai trß quan träng, viÖc lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån
kho vµ tu©n theo c¸c nguyªn t¾c kÕ to¸n lu«n lµ vÊn ®Ò quan t©m cña doanh
nghiÖp. §Ó thÊy râ ®iÒu nµy chóng ta sÏ ®i t×m hiÓu vÒ nã mét c¸ch kü h¬n.
NguyÔn ThÞ Lª Na
1
II. Néi dung
A. lý thuyÕt chung hµng tån kho
1 C¸c kh¸i niÖm liªn quan tíi hµng tån kho .
Theo chuÈn mùc kÕ to¸n hµng tån kho sè 02 ®îc ban hµnh theo quyªt ®Þnh
149/2001 cña Bé tµi chÝnh vÒ viÖc ban hµnh vµ c«ng bè ¸p dông hÖ th«ng
chuÈn mùc kÕ to¸n, chuÈn mùc kiÓm to¸n ViÖt Nam th× hµng tån kho lµ:
- §îc gi÷ ®Ó b¸n trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh b×nh thêng.
- §ang trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt kinh doanh dë dang.
- Nguyªn liÖu, vËt liÖu, c«ng cô dông cô ®Ó sö dông cho qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt kinh doanh hoÆc cung cÊp dÞch vô.
Hµng tån kho bao gåm;
- Hµng mua ®Ó b¸n: hµng ho¸ tån kho, hµng mua ®ang ®i trªn ®êng, hµng
göi ®i gia c«ng chÕ biÕn.
- Thµnh phÈm tån kho vµ thµnh phÈm göi ®i b¸n.
- S¶n phÈm dë dang, s¶n ph¶m cha hoµn thµnh vµ thµnh phÈm hoµn thµnh
cha lµm thñ tôc nhËp kho thµnh phÈm.
- Nguyªn vËt liÖu, c«ng cô dông cô tån kho göi ®i gia c«ng chÕ biÕn vµ
®· mua ®ang ®i trªn ®êng.
- ChÝ dÞch vô dë dang.
Hµng tån kho ®îc tÝnh theo gi¸ gèc. Trêng hîp gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc
hiÖn ®îc thÊp h¬n gi¸ gèc th× ph¶i tÝnh theo gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®îc.
- Gi¸ gèc hµng tån kho bao gåm: chi phÝ mua, chi phÝ chÕ biÕn vµ c¸c chi
phÝ liªn quan trùc tiÕp kh¸c ph¸t sinh ®Ó cã ®îc hµng tån kho ë ®Þa ®iÓm vµ
tr¹ng th¸i hiÖn t¹i.
- Gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®îc lµ gi¸ b¸n íc tÝnh cña hµng tån kho
trong kú s¶n xuÊt kinh doanh b×nh thêng trõ ®i chÝ phÝ íc tÝnh ®Ó hoµn thµnh
s¶n phÈm vµ chi phÝ íc tÝnh cÇn thiÕt cho viÖc tiªu thô chóng.
2. NhiÖm vô kÕ to¸n hµng tån kho.
Hµng tån kho lµ mét bé phËn quan träng trong tµi s¶n lu ®éng cña c¸c
doanh nghiÖp. ViÖc ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ hµng tån kho cã mét ¶nh hëng quan träng
NguyÔn ThÞ Lª Na
2
trong qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh, tr×nh bµy t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ l·i lç ho¹t
®éng kinh doanh, do vËy ®ßi hái nhiÖm vô kÕ to¸n hµng tån kho;
- Theo dâi, ghi chÐp ph¶n ¸nh ®Çy ®ñ kÞp thêi chÝnh x¸c sè hiÖn cã vµ
t×nh h×nh biÕn ®éng cña hµng tån kho c¶ vÒ mÆt gi¸ trÞ vµ hiÖn vËt, tÝnh ®óng
tÝnh ®ñ gi¸ trÞ hµng tån kho ®Ó lµm c¬ së x¸c ®Þnh chÝnh x¸c trÞ gi¸ tµi s¶n vµ
kÕt qu¶ ho¹t ®«ng kinh doanh cñ doanh nghiÖp.
- KiÓm tra t×nh h×nh chÊp hµnh c¸c thñ tôc chøng tõ nhËp xuÊt hµng ho¸,
thùc hiÖn kiÓm kª ®¸nh gi¸ l¹i hµng ho¸, lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho
theo quy ®Þnh cña c¬ chÕ tµi chinh.
- Cung cÊp kÞp thêi nh÷ng th«ng tin vÒ t×nh h×nh hµng ho¸ tån kho nh»m
phôc vô tèt cho c«ng t¸c l·nh ®¹o vµ qu¶n lý kinh doanh ë doanh nghiÖp.
3. C¸c ph¬ng ph¸p x¸c ®Þnh trÞ gi¸ hµng tån kho.
Ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh.
` Theo ph¬ng ph¸p nµy hµng tån kho thuéc ®óng l« hµng mua vµo ®ît nµo
th× lÊy ®óng ®¬n gi¸ mua cña nã ®Ó tÝnh, v× vËy nã chØ ¸p dông thÝch hîp víi
doanh nghiÖp kinh doanh Ýt mÆt hµng, c¸c mÆt hµng cã gi¸ trÞ lín nh: ®å trang
søc, « t«...Ph¬ng ph¸p nµy thÓ hiÖn ®îc thùc tÕ sù t¬ng xøng phï hîp gi÷a
doanh thu vµ chi phÝ cña hµng b¸n ra. Tuy nhiªn ph¬ng ph¸p nµy kh«ng mang
l¹i th«ng tin bæ Ých cho viÖc ra quyÕt ®Þnh kinh doanh.
Ph¬ng ph¸p nhËp tríc, xuÊt tríc(FIFO).
Theo ph¬ng ph¸p nµy khi tÝnh trÞ gi¸ hµng xuÊt kho ngêi ta dùa trªn gi¶
thiÕt hµng nµo nhËp kho tríc th× xuÊt tríc vµ lÊy ®¬n gÝa mua cña lÇn nhËp ®ã
®Ó tÝnh gÝa hµng xuÊt kho. Nh vËy hµng nµo cò nhÊt trong kho sÏ ®îc tÝnh lµ
xuÊt tríc, hµng tån kho sÏ lµ hµng nhËp kho míi nhÊt. Theo c¸ch tÝnh nµy trÞ
gÝa hµng tån kho s¸t víi gÝa c¶ hiÖn hµnh, chÝnh ®Æc ®iÓm ®ã mµ ph¬ng ph¸p
nµy sÏ chiÕm u thÓ theo quan ®iÓm lËp b¸o c¸o tµi chÝnh( trÞ gi¸ hµng tån kho
thêng ph¶n ¸nh s¸t gÝa thÞ trêng t¹i thêi ®iÓm lËp b¸o c¸o tµi chÝnh).
Ph¬ng ph¸p nhËp sau, xuÊt tríc(LIFO).
Ngîc l¹i víi ph¬ng ph¸p nhËp tríc, xuÊt tríc, ph¬ng ph¸p nµy gi¶ ®Þnh
hµng b¸n ra lµ nh÷ng hµng võa míi ®îc mua vµo. Do ®ã hµng tån kho cuèi kú
NguyÔn ThÞ Lª Na
3
lµ nh÷ng hµng tån ®Çu kú vµ hµng mua cò nhÊt. Ph¬ng ph¸p nµy ®îc thõa
nhËn trong c¶ trêng hîp hµng ho¸ kh«ng vËn ®éng theo tr×nh tù nhËp sau, xuÊt
tríc.
C¬ së cña ph¬ng ph¸p nµy lµ do doanh nghiÖp kinh doanh liªn tôc, ph¶i
cã hµng ho¸ thay thÕ cho hµng tån kho ®îc b¸n. Khi b¸n hµng, hµng ho¸ thay
thÕ ®îc mua vµo. Nh vËy viÖc b¸n hµng ®· t¹o ra sù thay thÕ cña hµng ho¸, trÞ
gÝa hµng xuÊt kho( chi phÝ hµng b¸n hiÖn hµnh ) t¬ng xøng víi thu nhËp.
Ph¬ng ph¸p ®¬n gÝa b×nh qu©n.
Theo ph¬ng ph¸p nµy, gi¸ thùc tÕ cña hµng tån kho, xuÊt kho ®îc tÝnh
theo gÝa ®¬n vÞ b×nh qu©n, cã thÓ ¸p dông ph¬ng ph¸p b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷
vµ ph¬ng ph¸p b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp. Vµ nh vËy ®Ó x¸c ®Þnh ®îc gi¸
thùc tÕ hµng xuÊt kho( hoÆc tån kho cuèi kú) ta ph¶i biÕt ®¬n gi¸. Víi ®¬n gi¸
b×nh qu©n c¶ kú dù tr÷ ®îc x¸c ®Þnh sau khi kÕt thóc kú h¹ch to¸n, cßn ®¬n
gi¸ b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp c¨n cø sau mçi lÇn nhËp, kÕ to¸n x¸c ®Þnh l¹i
gi¸ ®¬n vÞ b×nh qu©n.
Gi¸ ®¬n vÞ
b×nh
qu©n c¶ kú dù
tr÷
Gi¸ thùc tÕ hµng tån ®Çu kú + nhËp trong
kú
=
Sè lîng hµng tån ®Çu kú + nhËp trong kú
Gi¸ ®¬n vÞ b×nh
qu©n sau mçi lÇn
nhËp
Sè lîng hµng tån kho sau mçi lÇ nhËp
=
Sè lîng hµng thùc tÕ tån kho sau mçi lÇn
nhËp
Gi¸ thùc tÕ hµng xuÊt
kho
(hoÆc tån cuèi kú)
Gi¸ trÞ thùc tÕ hµng xuÊt
(hoÆc tån cuèi kú)
Sè lîng hµng tån kho sau mçi lÇn nhËp
=
Sè lîng hµng thùc tÕ tån kho sau mçi lÇn
nhËp
=
Sè lîng hµng xuÊt
(hoÆc tån cuèi kú)
x
§¬n gi¸
b×nh qu©n
Khi sö dông ph¬ng ph¸p nµy trÞ gi¸ cña hµng tån cuèi kú chÞu ¶nh hëng
bëi gi¸ cña hµng tån kho ®Çu kú vµ g¸ mua cña hµng hãa trong kú. Nh vËy ph¬ng ph¸p nµy cã khuynh híng che dÊu sù biÕn ®éng cña gi¸.
NguyÔn ThÞ Lª Na
4
4.C¸c nguyªn t¾c liªn quan tíi kÕ to¸n hµng tån kho trong doanh nghiÖp.
4.1 Nguyªn t¾c nhÊt qu¸n.
Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái mét doanh nghiÖp ph¶i sö dông c¸c ph¬ng ph¸p
gièng nhau tõ kú nµy sang kú kh¸c, cã nh vËy c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh cña c¸c
kú liªn tiÕp nhau míi cã thÓ so s¸nh ®îc, ph¬ng ph¸p nhÊt qu¸n kh«ng chØ
giíi h¹n trong trêng hîp c¸c ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ hµng tån kho mµ bÊt cø lóc
nµo doanh nghiÖp còng ph¶i cã sù lùa chän c¸c ph¬ng ph¸p ®· thõa nhËn.
Tuy nhiªn, nhÊt qu¸n kh«ng cã nghÜa lµ mét doanh nghiÖp kh«ng bao giê
cã thÓ thay ®æi ph¬ng ph¸p kÕ to¸n. NÕu doanh nghiÖp kiÓm nghiÖp mét ph¬ng ph¸p hoÆc mét thñ tôc kÕ to¸n ®· ®îc chÊp nhËn nh mét sù c¶i tiÕn trong
qu¸ tr×nh lËp b¸o c¸o tµi chÝnh th× sù thay ®æi cã thÓ thùc hiÖn ®îc.
4.2 Nguyªn t¾c gi¸ phÝ (gi¸ gèc).
Theo nguyªn t¾c nµy, ®ßi hái viÖc ®o lêng tÝnh to¸n vÒ vèn, doanh thu vµ
chi phÝ ph¶i ®Æt trªn c¬ së gi¸ phÝ. Gi¸ phÝ cña tµi s¶n lµ toµn bé chi phÝ cÇn
thiÕt vµ hîp lý ph¶i bá ra ®Ó cã ®îc tµi s¶n ®ã vµ s½n sµng ®a nã vµo sö dông.
Tµi s¶n h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh s¶n xuÊt chÝnh lµ s¶n phÈm, c¸c s¶n phÈm
s¶n xuÊt ra tríc hÕt ph¶i ®îc tÝnh theo gi¸ gèc(gi¸ phÝ). Gi¸ gèc cña c¸c s¶n
phÈm s¶n xuÊt hoµn thµnh lµ gi¸ thµnh s¶n xuÊt, gi¸ thµnh s¶n xuÊt s¶n phÈm
ph¶i ®îc tÝnh to¸n dùa trªn nh÷ng chi phÝ s¶n xuÊt s¶n phÈm ®· tËp hîp ®îc
trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt s¶n phÈm
4.3 Nguyªn t¾c thËn träng
Trong kÕ to¸n cã nghÜa lµ tr×nh bµy tÊt c¶ c¸c sè liÖu cã thÓ chÊp nhËn
®îc trong tÊt c¶ c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh; nã ®îc hính dÉn : “ kh«ng ghi c¸c
kho¶n l·i ®o¸n tríc (cha ch¾c ch¾n) nhng thõa nhËn tÊt c¶ c¸c kho¶n lç cã
thÓ” vµ “ nÕu cã ghi ngê, h·y ghi chÐp tµi s¶n ë sè tiÒn thÊp nhÊt cã thÓ chÊp
nhËn ®îc vµ mét kho¶n nî ë sè tiÒn cao n¸t cã thÓ chÊp nhËn. Nh vËy nguyªn
t¾c thËn träng yªu cÇu khi gi¸ thÞ trêng xuèng thÊp h¬n gi¸ vèn th× kÕ to¸n ghi
chÐp vµ b¸o c¸o theo gi¸ thÞ trêng, nhng khi gi¸ thÞ trêng lªn cao h¬n gi¸ vèn
th× kÕ to¸n ghi theo gi¸ vèn.
Nguyªn t¾c gi¸ thÊp h¬n cña gi¸ phÝ hoÆc cña gi¸ thÞ trêng.
Nh chóng ta ®· biÕt, gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú ®îc x¸c ®Þnh b»ng c¸ch
sö dông mét trong bèn ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ (gi¸ thùc tÕ ®Ých danh, FIFO,
LIFO, ®¬n gi¸ b×nh qu©n gia quyÒn). Tuy nhiªn trÞ gi¸ vèn cña hµng tån kho
cha ®ñ lµ con sè ®îc b¸o c¸o trªn b¶ng c©n ®èi tµi s¶n, mµ c¸c nguyªn t¾c
chung ®îc thùc hiÖn ®ßi hái hµng tån kho ph¶i ®îc b¸o c¸o theo gi¸ thÞ trêng,
NguyÔn ThÞ Lª Na
5
nÕu gi¸ thÞ trêng thÊp h¬n gi¸ vèn, ®ã lµ nguyªn t¾c gi¸ thÊp h¬n cña gi¸ vèn
hay trÞ gi¸ thÞ trêng.
Nguyªn t¾c gi¸ thÊp h¬n cña gi¸ phÝ hoÆc gi¸ thÞ trêng yªu cÇu mét tµi
s¶n ®îc b¸o c¸o trªn b¸o c¸o tµi chÝnh theo gi¸ nµo thÊp h¬n gi¸ thÞ trêng.
Gi¸ thÞ trêng cã nghÜa lµ gi¸ phÝ hµng thay thÕ hiÖn thêi.Hµng tån kho
kh«ng bao giê ®¸nh gi¸ cao h¬n gi¸ trÞ thùc cã thÓ thùc hiÖn ®îc
4.4 Nguyªn t¾c phï hîp.
TÊt c¶ c¸c gi¸ phÝ ph¶i g¸nh chÞu trong viÖc t¹o ra doanh thu, bÊt kÓ lµ
gi¸ phÝ xuÊt hiÖn ë kú nµo nã ph¶i phï hîp víi kú mµ trong ®ã doanh thu ®îc
ghi nhËn. Khi nguyªn t¾c phï hîp bÞ vi ph¹m sÏ lµm cho c¸c th«ng tin trªn
b¸o c¸o tµi chÝnh bÞ sai lÖch, cã thÓ lµm thay ®æi xu híng ph¸t triÓn thùc cña
lîi nhuËn doanh nghiÖp. §iÒu nµy cã thÓ g©y ra “rñi ro th«ng tin” cho nh÷ng
ngêi sö dông th«ng tin tµi chÝnh cña doanh nghiÖp.
Nguyªn t¾c nµy ®ßi hái kÕ to¸n hµng tån kho ph¶i tÝnh to¸n chÝnh x¸c, phï
hîp gi¸ trÞ hµng xuÊt(gi¸ vèn ) trong viÖc to¹ ra doanh thu trong kú còng nh
gi¸ trÞ hµng lu kho ®îc tr×nh bµy trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n.
4.5 Nguyªn t¾c c«ng khai.
§ßi hái kÕ to¸n ph¶i c«ng khai ®Çy ®ñ tÊt c¶ c¸c t liÖu vµ sù viÖc cã liªn
quan ®Õn t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng trong c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh
hoÆc giÊy b¸o kÌm theo c¸c b¸o c¸o cho nh÷ng ngêi sö dông. Nh vËy mäi vÊn
®Ò liªn quan ®Õn hµng tån kho nh viÖc tÝnh gi¸ theo ph¬ng ph¸p nµo, thay ®æi
c¸ch tÝnh... ®Òu ph¶i c«ng khai.
B. §¸nh gi¸ vÒ ¸p dông c¸c nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p
tÝnh gi¸ hµng tån kho trong c¸c doanh nghiÖp.
1. So s¸nh c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸, u nhîc ®iÓm c¸c ph¬ng ph¸p.
Hµng tån kho cÇn ®îc hiÓu lµ nh÷ng tµi s¶n gi÷ ®Ó b¸n, hoÆc sö dông trong
qu¸ tr×nh s¶n xuÊt, kinh doanh, cung cÊp dÞch vô, vµ gi¸ trÞ cña nã ®îc tr×nh
bµy trªn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh viÖc lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ kh¸c nhau
trong ®iÒu kiÖn gi¸ c¶ thÞ trêng kh«ng thay ®æi th× kh«ng cã ¶nh hëng g×, tuy
nhiªn trªn thùc tÕ gi¸ c¶ lu«n biÕn ®éng t¹o nªn sù kh¸c nhau vÒ gi¸ trÞ hµng
tån kho còng nh kh¸c nhau vÒ gi¸ trÞ hµng ho¸ b¸n ra. KÕt qu¶ gi¸ trÞ ®ã sÏ t¸c
®éng tíi chi phÝ, lîi nhuËn vµ tµi s¶n lu ®éng trong doanh nghiÖp, ®Æc biÖt
trong c¸c doanh nghiÖp th¬ng m¹i. Nh vËy, vÒ mÆt x¸c ®Þnh thu nhËp, gi¸ trÞ
tµi s¶n viÖc lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ thÝch hîp cã mét ý nghÜa lín. §Ó
thÊy râ ®iÒu nµy ta xÐt mét vÝ dô sau:
VÝ dô: Cã tµi liÖu vÒ lo¹i hµng ho¸ A cña mét doanh nghiÖp vµo ®Çu th¸ng 1
n¨m N. §¬n vÞ tÝnh 1.000 ®
NguyÔn ThÞ Lª Na
6
Tån ®Çu kú:
100SP
Mua trong kú:
1/1
§¬n gi¸:
90
Tæng trÞ gi¸:
9000
3000SP
®¬n gi¸:
11
tæng trÞ gi¸: 33.000
15/1 2000SP
®¬n gi¸:
12
Tæng gi¸
24.000
XuÊt
trong kú:
2/1 100 sp
20/1
200 sp
25/1
50 sp
Tån cuèi kú:
250 sp
- Sö dông c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trÞ hµng tån kho nªu trªn, ta cã kÕt qu¶
sau:
NguyÔn ThÞ Lª Na
7
B¸o c¸o thu nhËp
T
T
PP tÝnh
1
Doanh thu
2
TrÞ
gi¸
mua hµng
b¸n ra
Chªnh lÖch
gi÷a (1-2)
chi
phÝ
QL+BH
L·i
tríc
thuÕ
ThuÕ thu
nhËp
L·i
sau
thuÕ
3
4
5
6
7
§¬n
gi¸
§Ých
danh
5.600
FIF
O
LIF
O
B×nh
qu©n
c¶ kú
B×nh qu©n
sau mçi lÇn
nhËp
5600
5.600
5.600
3950
3650
5.60
0
4050
3850
3825
1650
1950
1550
1750
1775
500
500
500
500
500
1150
1450
1050
1250
1275
368
464
336
400
408
782
986
714
850
867
Kho¶n môc hµng tån kho trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n
Hµng tån
kho/PPT
§¬n gi¸
§Ých
danh
FIFO
LIF
O
B×nh
qu©n c¶
kú
B×nh
qu©n
sau mçi
lÇn
nhËp
TrÞ
gi¸
2.55
HTK trªn
2.650
2.950
2.750
2.770
0
BC§KT
Qua kÕt qu¶ tÝnh to¸n thÓ hiÖn á hai b¶ng sè liÖu trªn cho ta thÊy:
trong kÒu kiÖn gi¸ c¶ t¨ng lªn.
- NÕu ¸p dông ph¬ng ph¸p FIFO: SÏ ®a ra kÕt qu¶ lµ gi¸ trÞ hµng xuÊt
thÊp nhÊt trong tÊt c¶ c¸c ph¬ng ph¸p dÉn tíi l·i thuÇn t¨ng lªn, thuÕ thu
nhËp sÏ th¨ng theo so víi ph¬ng ph¸p kh¸c.®ång thêi gi¸ trÞ hµng tån kho
còng cao. Nh vËy ph¬ng ph¸p nµy cã u ®iÓm:
Gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú chÝnh lµ gi¸ trÞ hµng mua vµo sau cïng,
ph¬ng ph¸p nµy thÝch hîp víi ®iÒu kiÖn gi¸ c¶ hµng ho¸ t¨ng, vµ ®¸p øng
nhanh chãng gi¸ trÞ hµng ho¸ xuÊt kho c¶ ®èi víi lÇn mua hµng cha cã sè liÖu.
Tuy nhiªn nÕu gi¸ c¶ biÕn ®éng liªn tôc th× viÖc ¸p dông ph¬ng ph¸p
nµy béc lé nhîc ®iÓm: Chi phÝ ph¸t sinh hiÖn hµnh, kh«ng phï hîp víi doanh
thu ph¸t sinh hiÖn hµnh g©y ¶nh hëng ®Õn l·i gép vµ thu nhËp thuÇn dÉn tíi
kÕt qu¶ tÝnh to¸n thiÕu chÝnh x¸c.
NguyÔn ThÞ Lª Na
8
- NÕu ¸p dông ph¬ng ph¸p LIFO ngîc víi ph¬ng ph¸p FIFO ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy cho kÕt qu¶ trÞ gi¸ hµng b¸n cao nhÊt so víi c¸c ph¬ng ph¸p
kh¸c kÐo theo thu nhËp thuÇn, thuÕ thu nhËp, gi¸ trÞ hµng tån kho trªn b¶n c©n
®èi kÕ to¸n thÊp.
¦u ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy: V× gi¸ trÞ hµng xuÊt kho lµ gi¸ trÞ mua
lÇn sau cïng do ®ã chi phÝ cña hµng ph¸t sinh vµ gi¸ c¶ hiÖn hµnh phï hîp víi
doanh thu cña hµng, ®¶m b¶o nguyªn t¾c phï hîp gi÷a doanh thu vµ chi phÝ
nh vËy kh¾c phôc ®îc nhîc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p FIFO ®¸p øng ®îc th«ng tin
®Çy ®ñ chÝnh x¸c h¬n vÒ chi phÝ thu nhËp cña doanh nghiÖp trong kú. Ph¬ng
ph¸p nµy ®Æc biÖt ®îc dïng trong ®iÒu kiÖn l¹m ph¸t.
§Æc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy lµ hµng mua sau cïng ®îc xuÊt tríc vµ
hµng tån kho lµ gi¸ trÞ hµng tån ®Çu kú, do ®ã dÉn tíi mét sè nhîc ®iÓm: Thu
nhËp thuÇn cña doanh nghiÖp gi¶m, gi¸ trÞ hµng tån kho cã thÓ ®¸nh gi¸ gi¶m
trªn g¶ng c©n ®èi kÕ to¸n. ViÖc ®¸nh gi¸ hµng tån kho trªn b¶ng c©n ®èi kÕ
to¸n th«ng thêng kh«ng ®îc cËp nhËt, bëi hµng tån kho tríc vÉn cßn n»m
trong kho lµm cho vèn lu ®éng cña doanh nghiÖp gi¶m thÊp h¬n so víi thùc tÕ.
- ¸p dông ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh: Nh×n chung ph¬ng ph¸p nµy
thÓ hiÖn ®îc chi phÝ cña l« hµng mét c¸ch ®óng nhÊt nhê ®Æc ®iÓm tÝnh gi¸
trªn c¬ së sù biÕn ®éng cña gi¸ c¶ thÞ trêng, nªn xuÊt hµng nµo sÏ ®îc tÝnh
theo gi¸ thùc tÕ cña l« hµng ®ã, kÕt qu¶ cña ph¬ng ph¸p nµy hoµn toµn phô
thuéc vµo s¶n ph¶m nµo ®îc tiªu thô. Tuy nhiªn ph¬ng ph¸p nµy l¹i rÊt kho cã
thÓ sö dông ®îc ®Æc biÖt ë nh÷ng doanh nghiÖp cã nh÷ng nghiÖp vô nhËp xuÊt
nhiÒu nªn kh«ng thÓ nhí hÕt ®îc gi¸ trÞ cña hµng, g©y khã kh¨n cho c«ng t¸c
tÝnh to¸n c¸c chØ tiªu.
- ViÖc ¸p dông ph¬ng ph¸p ®¬n gi¸ b×nh qu©n c¶ kú kÕt qu¶ tÝnh to¸n sÏ
lµ trung b×nh céng cña ph¬ng ph¸p LIFO vµ FIFO, ph¬ng ph¸p nµy che ®Ëy sù
biÕn ®éng cña gi¸ c¶, nã kh«ng coi träng gi¸ c¶ hiÖn hµnh. §«i khi kÕt qu¶
kinh doanh tÝnh to¸n th«ng qua trÞ gi¸ hµng xuÊt kho theo ph¬ng ph¸p nµy sÏ
ph¶n ¸nh kh«ng ®óng thùc tr¹ng kinh doanh víi gi¸ c¶ thÞ trêng hiÖn hµnh
mÆc dï ph¬ng ph¸p nµy ®¬n gi¶n vµ dÔ lµm. Tuy nhiªn ph¬ng ph¸p nµy g©y
nªn mét víng m¾c kÕt qu¶ tÝnh to¸n chØ cã thÓ tiÕn hµnh khi tÊt c¶ cac nghiÖp
vô nhÊp xuÊt trong kú kh«ng diÔn ra n÷a, g©y khã kh¨n cho viÖc cung cÊp
th«ng tin kÞp thêi.
- §èi víi ph¬ng ph¸p ®¬n gi¸ b×nh qu©n sau mçi lÇn nhËp ph¶n ¸nh t¬ng
®èi chÝnh x¸c s¸t víi sù vËn ®éng cña hµng toßn kho, ®ång thêi còng gi¶m bít
sù che ®Ëy biÕn ®éng gi¸ c¶ trªn thi trêng. §Æc ®iÓm cña ph¬ng ph¸p nµy ®ßi
NguyÔn ThÞ Lª Na
9
hái kÕ to¸n ph¶i tÝnh l¹i ®¬n gi¸ b×nh qu©n cña tõng chñng lo¹i vËt t hµg ho¸
®Ó lµm c¨n cø lËp chøng tõ vµ ghi sæ kÕ to¸n ngay t¹i lóc xuÊt kho nªn rÊt
phøc t¹p.
Qua viÖc so s¸nh vµ ph©n tÝch sù ¶nh hëng cña c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh
gi¸ hµng xuÊt kho vµ lu kho ®Õn viÖc tÝnh to¸n x¸c ®Þnh kÕt qu¶ b¸n hµng, lËp
b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n... gióp cho kÕ to¸n lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh cho phï
hîp víi môc ®Ých cña m×nh, tuy nhiªn kÕ to¸n còng cÇn lu ý ®Õn c¸c nguyªn
t¾c nh: nguyªn t¾c nhÊt qu¸n hay nguyªn t¾c c«ng khai ®Ó chØ ®¹o viÖc thay
®æi tõ ph¬ng ph¸p nµy sang ph¬ng ph¸p kh¸c nÕu ®ã lµ cÇn thiªt.
2. ISA vÒ hµng tån kho vµ mét sè níc trªn thÕ giíi, so víi ViÖt Nam.
ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ lµ c¬ së mçi quèc gia xem xÐt vËn dông trong
qu¸ tr×nh ban hµnh chuÈn mùc quèc gia vµ c¸c v¨n b¶n ph¸p lý kh¸c. HÖ
thèng chuÈn mùc chung cã nhiÒu lîi Ých nh:
- T¹o ra ng«n ng÷ chung vÒ kÕ to¸n.
- C¶i tiÕn vµ n©ng cao chÊt lîng cña B¸o c¸o tµi chÝnh nh»m gióp ngêi sö
dông cã thÓ sö dông ®îc c¸c th«ng tin , n©ng c¸o ®îc tÝnh kh¸ch quan vµ tÝnh
cã thÓ tin cËy ®îc cña th«ng tin tµi chÝnh, ®¶m b¶o th«ng tin thÝch hîp vµ h÷u
dông cho ngêi sö dông vµ ®¶m b¶o c¸c th«ng tin tµi chÝnh cã thÓ hiÓu ®îc.
Tuy nhiªn mçi níc cã ®Æc ®iÓm vÒ v¨n hãa, kinh tÕ, x· héi m«i trêng ph¸p
luËt ... dÉn tíi cã rÊt nhiÒu kh¸c biÖt gi÷a c¸c th«ng lÖ kÕ to¸n ®îc thõa nhËn ë
nh÷ng níc kh¸c nhau, mçi quèc gia cã sù tiÕp cËn víi hÖ thèng chuÈn mùc kÕ
to¸n quèc tÕ riªng biÖt cã thÓ kh¸i qu¸t qua ba c¸ch sau.
- C¸ch tiÕp cËn thø nhÊt: ¸p dông toµn bé hÖ thèng ISA kh«ng söa ®æi,
c¸ch tiÕp cËn nµy thêng cña mét sè quèc gia míi ph¸t triÓn : Malaysia,
Singapore...theo c¸ch nµy dùa trªn chñ tr¬ng t¹o ®iÒu kiÖn héi nhËp vµo nÒn
kinh tÕ thÕ giíi b»ng con ®êng ng¾n nhÊt.
- C¸ch tiÕp cËn thø hai: Sö dông chuÈn mùc quèc tÕ nh lµ c¬ së chñ yÕu
®Ó x©y dùng chuÈn mùc quèc gia: c¸ch nµy thêng ë m«tÞ sè quèc gia ®ang
chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch hãa sang nÒn kinh tÕ thÞ trêng.
- C¸ch tiÕp cËn th ba: Söa ®æi chuÈn mùc quèc gia ®· cã tõ tríc sao cho
phï hîp vãi c¸c ISA.
ViÖt Nam ®ang trong giai ®o¹n ph¸t triÓn kinh tÕ thÞ trêng më cöa vµ héi
nhËp khu vùc vµ thÕ giíi víi chñ tr¬ng thu hót ®Çu t níc ngoµi ®Ó ph¸t triÓn
®Æt ra nhu cÇu cÊp b¸ch cho viÖc x©y dùng hÖ thèng kÕ tãan quèc gia phï hîp
víi th«ng lÖ chung quèc tÕ . TiÕn tr×nh ph¸t triÓn hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam
NguyÔn ThÞ Lª Na
10
mang tÝnh lÞch sö kÕ thõa vµ kh«ng ngõng hoµn thiÖn, trong ®ã ph¶i kÓ ®Õn kÕ
to¸n hµng tån kho.
ChuÈn mùc kÕ to¸n quèc tÕ ISA sè 2 - Hµng tån kho ®îc uû ban chuÈn mùc
quèc tÕ ISAC ®· quy ®Þnh ph¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho theo nguyªn t¾c
nguyªn gi¸( trÞ gi¸ gèc ), hµng tån kho ®îc h¹ch to¸n lµ tµi s¶n vµ ®îc kÕt
chuyÓn khi doanh thu cã liªn quan ®îc ghi nhËn. Hµng tån kho bao gåm:
- Hµng ®îc gi÷ ®Ó b¸n trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng kinh doanh b×nh thêng.
- S¶n phÈm ®ang trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt.
- Nguyªn liÖu, vËt liÖu, cung cô dông cô chuÈn bÞ ®a vµo qu¸ tr×nh s¶n
xuÊt.
- Thµnh phÈm ®îc s¶n xuÊt ra.
- Chi phÝ thùc hiÖn dÞch vô mµ doanh nghiÖp cha ghi nhËn doanh thu cã
liªn quan.
Hµng tån kho ®îc tÝnh theo gi¸ trÞ thÊp h¬n trong 2 gi¸ : gi¸ gèc vµ gi¸ trÞ
thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®îc theo nguyªn t¾c thËn träng.
- Gi¸ gèc hµng tån kho bao gåm: chÝ phÝ mua, chÝ phÝ chÕ biÕn( nh©n
c«ng trùc tiÕp, chi phÝ s¶n xuÊt chung, chi phÝ chung biÕn ®æi, chi phÝ chung
cè ®Þnh ®îc ph©n bæ dùa trªn c«ng suÊt b×ng thêng cña m¸y mãc s¶n xuÊt),
chi phÝ kh¸c nh thiÕt kÕm, chi phÝ ®i vay...
- Gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®îc lµ gi¸ b¸n íc tÝnh trõ ®i c¸c chi phÝ íc tÝnh ®Ó hoµn thµnh s¶n phÈm vµ chi phÝ íc tÝnh cÇn thiÕt cho viÖc tiªu thô.
Bªn c¹nh ®ã ®Ó ®¸p øng nhu cÇu th«ng tin vÒ thùc hiÖn qu¸ tr×nh kinh
doanh ISA còng ®a ra nh÷ng ph¬ng ph¸p vµ híng dÉn ®Ó tÝnh gi¸ hµng tån
kho, bao gåm: ph¬ng ph¸p LIFO, ph¬ng ph¸p FIFO, ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ
®Ých danh, ph¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn.
Qua 15 n¨m cïng víi qu¸ tr×nh c¶i c¸ch vµ ®æi míi kinh tÕ, hÖ thèng kÕ
to¸n ViÖt Nam ®· kh«ng ngõng ®æi míi vµ hoµn thiÖn. Trªn nÒn hÖ thèng kÕ
to¸n phôc vô nÒn kinh tÕ kÕ ho¹ch ho¸ tËp trung tõ n¨m 1988 hÖ thèng kÕ to¸n
ViÖt Nam ®· ®îc thiÕt lËp, x©y dùng míi tháa m·n yªu cÇu kinh tÕ thÞ trêng
cña ViÖt Nam trªn c¬ së vËn dông chän läc c¸c nguyªn t¾c, chuÈn mùc vµ
th«ng lÖ kÕ to¸n quèc tÕ. Nh vËy, cã thÓ thÊy kh«ng cã mÊy sù kh¸c nhau vÒ
nh÷ng quy ®Þnh trong chuÈn mùc kÕ to¸n ViÖt Nam vµ ISA- hµng tån kho.
Nhng dêng nh kh«ng cã hai quèc gia nµo l¹i cã hÖ thèng kÕ to¸n gièng hÖt
nhau, nÕu cã thÓ th× còng chØ gièng mét phÇn nµo ®ã trong c¶ hÖ thèng, ch¼ng
h¹n theo chuÈn mùc kÕ to¸n Mü cã quy ®Þnh c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån
NguyÔn ThÞ Lª Na
11
kho theo gi¸ vèn kh¸ gièng ë níc ta, tuy nhiªn trong kÕ to¸n hµng tån kho cña
Ph¸p, ph¬ng ph¸p tÝnh trÞ gi¸ hµng tån kho chØ ®Ò cËp tíi 2 ph¬ng ph¸p ®ã lµ
FIFO vµ b×nh qu©n gia quyÒn. Nh ë phÇn trªn ta ®· ph©n tÝch c¶ 4 ph¬ng ph¸p
bªn c¹nh nhîc ®iÓm cña m×nh th× chóng ®Òu cã tÝnh h÷u dông kh¸c nhau
trong c«ng t¸c tÝnh gi¸ do ®ã nÕu chØ quy ®Þnh 2 ph¬ng ph¸p th× cha ®¸p øng
®ñ nhu cÇu cña viÖc tÝnh trÞ gi¸ hµng tån kho.
3.M©u thuÉn gi÷a c¸c nguyªn t¾c vµ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån kho
* Ph¬ng ph¸p LIFO vµ FIFO
ë phÇn trªn ta ®· tr×nh bµy ®Æc trng cña ph¬ng ph¸p LIFO trong ®iÒu
kiÖn gi¸ c¶ liªn tôc t¨ng lªn, kÕt qu¶ thu nhËp sÏ thÊp, ®iÒu nµy sÏ cã lîi trong
qu¸ tr×nh tÝnh thuÕ vµ kª khai thuÕ. Khi møc gi¸ cña hµng tån kho t¨ng vµ sè lîng hµng kh«ng ®æi th× dÉn ®Õn gi¸ vèn hµng b¸n t¨ng. DiÒu nµy ®ång nghÜa
víi l·i rßng gi¶m ®i vµ cuèi cïng lµ thuÕ thu nhËp doanh nghiÖp gi¶m xuèng,
c¸c con sè nµy ®îc thÓ hiÖn trªn b¸o c¸o tµi chÝnh, th«ng thêng c¸c nhµ qu¶n
lý doanh nghiÖp dêng nh thÝch viÖc b¸o c¸o l·i thuÇn t¨ng h¬n lµ lÊy viÖc thuÕ
ph¶i nép gi¶m ®i, lý do cña ®iÒu nµy lµ: Nhµ qu¶n lý doanh nghiÖp sî r»ng c¸c
nhµ ®Çu t hiÓu nhÇm vÒ kh¶ n¨ng sinh l·i, kh¶ n¨ng thu håi vèn ®Çu t vµ cã thÓ
dÉn ®Õn gi¸ trÞ cæ phiÕu cña c«ng ty trªn thi trêng bÞ sôt gi¶m.
Bªn c¹nh ®ã gi¸ trÞ hµng tån kho trªn b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n lµ gi¸ trÞ
mua hµng tõ nh÷ng n¨m qua nªn sÏ kh«ng ph¶n h¶nh gi¸ hiÖn hµnh, hµng tån
kho (vÒ mÆt gi¸ trÞ) cã thÓ bao gåm sè tån kho mua vµo thËm chÝ c¸ch ®ã s¸u
n¨m vÒ tríc hÆc l©u h¬n, trong trêng hîp nµy con sè tån kho lµ gi¸ trÞ thùc tÕ
chi ra ®Ó mua sè hµng ho¸ c¸ch ®©y s¸u n¨m, nÕu gi¸ liªn tôc t¨ng th× con sè
nµy thùc sù kh«ng cßn phï hîp, cã nghÜa lµ b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n kh«ng ph¶n
¸nh ®óng gi¸ trÞ cña sè hµng tån kho , kÕt qu¶ lµm cho vèn lu ®éng cña doanh
nghiÖp gi¶m thÊp h¬n so víi thùc tÕ vµ ®ång nghÜa r»ng b¶ng c©n ®èi kÕ to¸n
sÏ thÓ hiÖn mét bøc tranh sai lÖch vÒ thùc tr¹ng cña doanh nghiÖp
Nh vËy nÕu doanh nghiÖp ®ang cã môc tiªu thu hót vèn tõ c¸c nhµ ®Çu
t th× ph¬ng ph¸p LIFO g©y ra h¹n chÕ mÆc dï thùc tÕ kÕt qu¶ kinh doanh vÉn
tèt. Tríc h¹n chÕ nµy ph¬ng ph¸p nhËp tríc, xuÊt tríc sÏ cho kÕt qu¶ tèt h¬n
khi lËp c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh.
Lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ vµ nguyªn t¾c kÕ to¸n
Nãi chung c¶ bèn ph¬ng ph¸p trªn ®Òu ®îc coi lµ nh÷ng ph¬ng ph¸p ®îc
thõa nhËn vÇ ®îc sö dông trong viÖc tÝnh to¸n trÞ gi¸ hµng xuÊt kho vµ hµng lu
kho, kh«ng coi ph¬ng ph¸p nµo lµ t«t nhÊt hay ®óng nhÊt, viÖc ¸p dông ph¬ng
ph¸p nµo lµ tuú doanh nghiÖp. Mçi ph¬ng ph¸p cã lý lÏ ñng hé cho viÖc sö
NguyÔn ThÞ Lª Na
12
dông, ph¬ng ph¸p gÝa thùc tÕ ®Ých danh cã thÓ ®îc ñng hé v× nã hoµn toµn lµm
phï hîp gi÷a chi phÝ vµ doanh thu, tuy nhiªn l¹i chØ sö dông khi c¸c lo¹i hµng
ho¸ cã gÝa trÞ cao. Ph¬ng ph¸p b×nh qu©n gia quyÒn cã khuynh híng che giÊu
sù biÕn ®éng cñ gi¸. Ph¬ng ph¸p FIFO cung cÊp mét c¸ch ®¸nh gi¸ hµng tån
khã trªn b¶ng c©n ®èi s¸t víi gi¸ hiÖn hµnh cña hang ho¸ thay thÕ nhÊt. Ph¬ng
ph¸p LIFO chän chi phÝ ph¸t sinh sau cïng ®Ó xac ®Þnh trÞ gÝa vèn cña hµng
b¸n do ®ã kÕt qu¶ cña nã lµ sù t¬ng xøng tèt nhÊt gi÷a chi phÝ hiÖn hµnh vµ
doanh thu trªn b¸o c¸o kÕt qu¶. Do vËy mét trong nh÷ng ®iÓm khã kh¨n cho
c¸c nhµ qu¶n trÞ doanh nghiÖp lµ lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh vµ tu©n theo
nguyªn t¾c.
4.Ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ vµ ph¬ng ph¸p kÕ to¸n hµng tån kho.
Trong hÖ thèng chuÈn mùc kÕ to¸n hµng tån kho cã quy ®Þnh c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ bao gåm : ph¬ng ph¸p LIFO, ph¬ng ph¸p LIFO,ph¬ng ph¸p
b×nh qu©n gia quyÒn, ph¬ng ph¸p gi¸ thùc tÕ ®Ých danh.
Bªn c¹nh ®ã hÖ thèng kÕ to¸n ViÖt Nam cßn quy ®Þnh hai ph¬ng ph¸p
kÕ to¸n hµng tån kho : ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú vµ kiÓm kÓ th¬ng xuyªn.
§èi víi ph¬ng ph¸p kiÓm kª thêng xuyªn sÏ theo dâi, ph¶n ¸nh thêng
xuyªn liªn tôc cã hÖ thèng t¨ng, gi¶m hµng ho¸ trªn sæ kÕ to¸n sau mçi lÇn
ph¸t sinh nghiÖp vô nhËp, xuÊt. Víi ph¬ng ph¸p nµy kÕ to¸n cã thÓ x¸c ®Þnh
®îc gi¸ trÞ hµng tån kho b©t cø thêi ®iÓm nµo trong kú kÕ to¸n. ViÖc tÝnh gi¸
hµng xu©t kho còng nh tån kho ®îc tÝnh dùa trªn mét trong bèn ph¬ng ph¸p
mµ ta ®· tr×nh bµy. Tuy nhiªn víi ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh kú kh«ng ph¶n
¸nh c¸c trêng hîp gi¶m hµng ho¸ sau mçi lÇn xuÊt kho, do vËy kÕ to¸n kh«ng
thÓ x¸c ®Þnh ®îc trÞ gi¸ hµng tån kho trªn sæ kÕ to¸n ë bÊy cø thêi ®iÓm nµo
trong kú. C¨n cø vµo kÕt qu¶ kiÓm kª hµng ho¸, kª to¸n míi x¸c ®Þnh gÝa trÞ
tån kho cuæi kú, trªn c¬ së kÕt qu¶ ®ã vµ t×nh h×nh nhËp trong kú ta tÝnh ®îc
trÞ gÝa hµng xuÊt theo c«ng thøc;
TrÞ
gi¸
hµng xuÊt
trong kú
=
Tæng trÞ hµng
nhËp trong kú
+(-)
Chªnh lÖch
tån ®Çu kú
vµ cuèi kú
Nh vËy c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh trÞ gi¸ hµng tån kho theo quy ®inh chØ cã thÓ
phï hîp víi tng lo¹i hµng trong trêng hîp kÕ to¸n hµng tån kho theo ph¬ng
ph¸p kiÓm kª thêng xuyªn, cßn trêng hîp sö dông ph¬ng ph¸p kiÓm kª ®Þnh
kú th× c«ng t¸c tÝnh to¸n phaØ tiÕn hµnh vµo cuèi kú, nhng gi¸ trÞ hµng ®ã ®îc
tÝnh theo ®¬n gÝa nµo? Thùc tÕ viÖc ¸p dông ph¬ng ph¸p nµy nÕu doanh
nghiÖp tiÕn hµnh nhËp nhiÒu lÇn th× kh«ng thÓ nhí hÕt ®¬n gi¸ cña tõng l«
NguyÔn ThÞ Lª Na
13
hµng, lóc ®ã gi¸ trÞ hµng tån kho cuèi kú sÏ ®îc ®¸nh gi¸ theo gi¸ c¶ thÞ trêng,
khi ®ã mäi sù biÕn ®éng gi¸ c¶ thÞ trêng sÏ tÝnh hÕt vµo gi¸ trÞ hµng xuÊt kho,
vµ nguyªn t¾c gi¸ phÝ kh«ng ®îc ®¶m b¶o. §ång thêi viÖc ®¸nh gi¸ hµng tån
kho cã ý nghÜa quan träng v× nÕu bÞ sai sãt th× ®iÒu nµy g©y nªn sai lÇm gi¸
vèn hµng b¸n, l·i gép, l·i thuÇn, tµi s¶n lu ®éng, vèn chñ së h÷u. H¬n n÷a
hµng tån kho cña kú nµy cßn lµ hµng tån kho ®Çu kú tiÕp theo. Do ®ã sai lÇm
sÏ ®îc chuyÓn tiÕp qua kú sau vµ g©y lªn sai lÇm liªn tôc qua c¸c kú, mµ sè
tiÒn hµng tån kho thêng rÊt lín nªn sù sai lÇm cã thÓ lµm h¹i mét c¸ch râ rµng
®Õn tÝnh h÷u dông cña b¸o c¸o tµi chÝnh, dÉn tíi nguyªn t¾c phï hîp bÞ x©m
ph¹m.
5.Nguyªn t¾c thËn träng vµ viÖc lËp dù phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho.
Trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng c¸c doanh nghiÖp ph¶i c¹nh tranh trªn thÞ
trêng ®Ó tån t¹i ph¸t triÓn vµ ®øng tríc nh÷ng rñi ro trong kinh doanh, do vËy
®Ó t¨ng n¨ng lùc cña c¸c doanh nghiÖp tron viÖc øng phã víi rñi ro, liªn quan
tíi hµng tån cuèi kú nguyªn t¾c thËn träng cho phÐp trÝch lËp c¸c kho¶n dù
phßng gi¶m gi¸ hµng tån kho, bëi lÏ lËp dù phßng cã mét vai trß quan träng
®èi víi doanh nghiÖp thÓ hiÖn ë ph¬ng diÖn sau:
- Ph¬ng diÖn kinh tÕ: nhê c¸c kho¶n dù phßng gi¶m gi¸ mµ b¶ng c©n
®èi kÕ to¸n cña doanh nghiÖp ph¶n ¸nh chÝnh x¸c h¬n gi¸ trÞ thùc tÕ cña tµi
s¶n.
- Ph¬ng diÖn tµi chÝnh: Dù phßng gi¶m gi¸ cã t¸c dông lµm gi¶m l·i
cña niªn ®é nªn doanh nghiÖp tÝch luü ®îc mét sè vèn ®¸ng lÏ ®îc ph©n chia,
sè nµy ®îc sö dông ®Ó bï ®¾p c¸c kho¶n dù phßng khi c¸c kho¶n ®ã ph¸t sinh
ë niªn ®é sau. Thùc chÊt c¸c kho¶n dù phßng lµ mét nguån tµi chÝnh cña
doanh cña doanh nghiÖp t¹m thêi n»m trong cac tµi s¶n lu ®éng tríc khi sö
dông thùc thô.
- Ph¬ng diÖn thuÕ: Dù phßng gi¶m gi¸ ®îc ghi nhËn nh kho¶n chi phÝ
lµm gi¶m lîi tøc ph¸t sinh ®Ó tÝnh to¸n ra sè lîi tøc thùc tÕ.
ViÖc lËp dù phßng gi¶m gi¸ ®îc tiÕn hµnh vµo cuèi niªn ®é kÕ to¸n, tríc khi
lËp b¸o c¸o tµi chÝnh, trªn c¬ së hµng tån kho cuèi kú ®îc x¸c ®Þnh vµ b»ng
chøng tin cËy vÒ sè gi¶m gi¸ cña tõng ®èi tîng cô thÓ. VËy c«ng t¸c tÝnh gi¸
hµng tån kho còng nh lùa chän ph¬ng ph¸p tinh sÏ liªn quan tíi kho¶n lËp dù
phßng, bëi lÏ mçi ph¬ng ph¸p kh¸c nhau sÏ cho mét kÕt qu¶ kh¸c vÒ gi¸ trÞ
hµng tån kho ®ã lµ c¬ së ®¸nh gi¸ gi¸ trÞ thuÇn cã thÓ thùc hiÖn ®îc tõ ®ã trÝch
lËp c¸c kho¶n dù phßng, kÕt qu¶ ¶nh hëng tíi gi¸ vèn hµng b¸n ra trong kú
nµy.
NguyÔn ThÞ Lª Na
14
C. Ph¬ng híng hoµn thiÖn c«ng t¸c tÝnh gi¸ hµng tån
kho.
Ngµy nay xu híng toµn cÇu ho¸ nÒn kinh tÕ dÉn tíi sù thay ®æi lín trong
chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ cña tõng quèc gia riªng biÖt, sù chuyÓn dÞch ®Çu
t tõ c¸c quèc gia ph¸t triÓn sang c¸c quèc gia ®ang ph¸t triÓn, viÖc quèc tÕ ho¸
thÞ trêng vèn, thÞ trêng tiªu thô, thÞ trêng lao ®éng... §ßi hái cã sù ®æi míi
phï hîp thÝch øng víi ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn trong níc vµ quèc tÕ. Trong ®iÒu
kiÖn ®ã c«ng t¸c kÕ to¸n lµ nhu cÇu tÊt yÕu, viÖc hoµn thiÖn h¬n n÷a lu«n ®îc
®Æt ra vµ tÊt nhiªn yÕu tè hµng tån kho kh«ng thÓ bá qua. Hµng tån kho lµ
nguån tµi s¶n cña doanh nghiÖp viÖc theo dâi ®¸nh gi¸ nã liªn quan tíi dßng
chi phÝ, kÕt qu¶... lµ c¬ së lËp b¸o c¸o tµi chÝnh còng nh ¶nh hëng tíi lËp kÕ
ho¹ch mua hµng, dù tr÷ phôc vô cho qu¸ tr×nh kinh doanh ë kú tiÕp theo do
®ã:
- VÒ c«ng t¸c qu¶n lý hµng tån kho: cÇn ph¶i n¾m b¾t vµ qu¶n lý mét
c¸ch chÆt chÏ, nhËn biÕt ®îc mét c¸ch cô thÓ vÒ sè hiÖn cã vµ t×nh h×nh biÕn
®éng cña tõng lo¹i hµng ho¸, vËt liÖu... ®îc sö dông trong ho¹t ®éng s¶n xuÊt
kinh doanh cña doanh nghiÖp, do vËy c¸c lo¹i hµng ho¸, vËt liÖu...cÇn ph¶i ®îc
ph©n chia mét c¸ch chi tiÕt tØ mØ theo tÝnh n¨ng, c«ng dông, theo quy c¸ch,
phÈm chÊt. ViÖc ph©n chia hµng tån kho mét c¸ch chi tiÕt ®îc thùc hiÖn trªn
c¬ së x©y dùng vµ lËp sæ danh ®iÓm trong ®ã hµng ho¸, vËt liÖu... ®îc chia
thµnh lo¹i, nhãm, thø vµ mçi nhãm thø ®îc sö dông mét ký hiÖu riªng thèng
nhÊt trong ph¹m vi doanh nghiÖp nh»m ®¶m b¶o cho c¸c bé phËn, ®¬n vÞ trong
doanh nghiÖp phèi hîp chÆt chÏ trong t¸c qu¶n lý hµng tån kho.
- KÕ to¸n cÇn ph¶i thÊy râ vai trß quan träng cña hµng tån kho trong
doanh nghiÖp còng nh c«ng t¸c qu¶n lý trong viÖc tu©n theo nguyªn t¾c chung
cña chuÈn mùc kÕ to¸n, vËn dông linh ho¹t c¸c ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ hµng tån
kho, tuy nhiªn kÕ to¸n cßn ph¶i n¾m râ t×nh h×nh kinh doanh cña doanh
nghiÖp, ph©n tÝch xem xÐt ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña doanh nghiÖp, ®Æc ®iÓm tÝnh
chÊt cña tõng lo¹i hµng tån kho mµ ta cÇn theo dâi, h¬n n÷a mét ®iÒu kh«ng
thÓ thiÕu khi lùa chän ph¬ng ph¸p cÇn ph¶i n¾m b¾t ®îc ®Æc ®iÓm lo¹i h×nh
doanh nghiÖp, nhu cÇu th«ng tin kÕ to¸n. Nh ta ®· biÕt mçi mét ph¬ng ph¸p cã
®Æc ®iÓm tÝnh n¨ng u viÖt cña m×nh. Do vËy dùa trªn c¬ së ®ã kÕt hîp víi sù
hiÓu biÕt nh÷ng yªu cÇu ®Æt ra nh»m kh¾c phôc nh÷ng nhù¬c ®iÓm cña ph¬ng
ph¸p,®¸p øng vµ vËn dông tèi ®a nh÷ng lîi thÕ mang l¹i cho thÝch hîp víi ®iÒu
kiÖn kinh doanh cña tõng doanh nghiÖp. Tõ ®ã cã quyÕt ®Þnh chÝnh x¸c trong
viÖc lùa chän ph¬ng ph¸p thÝch hîp
NguyÔn ThÞ Lª Na
15
- Tríc sù ph¸t triÓn kh«ng ngõng viÖc ®æi míi cÇn ®îc tiÕn hµnh mét
c¸ch linh ho¹t ®ßi hái cã mét ®éi ngò c¸n bé kÕ to¸n cã tr×nh ®é n¨ng lùc t¬ng
xøng. Trong thùc tÕ ë mét sè trêng hîp doanh nghiÖp cã quy m« lín c«ng t¸c
nhËp xuÊt hµng ho¸ nhiÒu nªn thßng dÉn tíi sù nhÇm lÉn trong tÝnh to¸n, mÆt
kh¸c mét trong yªu cÇu cña viÖc tÝnh gi¸ cÇn ph¶i ®¶m b¶o mét c¸ch chÝnh
x¸c, hµng tån kho kh«ng chØ ph¶n ¸nh tµi s¶n lu ®«ng cña doanh nghiÖp mµ nã
cßn liªn quan tíi nhiÒu kh©u trong qu¸ tr×nh x¸c ®Þnh chi phÝ còng nh kÕt qu¶
s¶n xuÊt kinh doanh cña doanh nghiÖp kh«ng chØ ë kú nµy mµ cßn liªn quan
tíi c¸c kú tiÕp theo, do ®ã g©y ¶nh hëng kh«ng nhá tíi viÖc lËp dù to¸n mua
hµng, kho hµng vµ sai lÖch trong b¸o c¸o tµi chÝnh. NÕu viÖc tÝnh gi¸ kh«ng
chÝnh x¸c, th«ng tin do tÝnh gi¸ cung cÊp sÏ mÊt tÝnh x¸c thùc, kh«ng ®¸ng tin
cËy, g©y ¶nh hëng ®Õn viÖc ra quyÕt ®Þnh kinh doanh.
- Mét ®iÓm kh«ng thÓ thiÕu ®èi víi kÕ to¸n viªn: cÇn ph¶i n¾m b¾t râ t×nh
h×nh biÕn ®éng gi¸ c¶ thÞ trêng còng nh thÞ trêng hµng ho¸ trªn c¬ sá môc
- Tiªu t¬ng øng cña doanh nghiÖp lµ g×? Ch¼ng h¹n nh thu hót vèn ®Çu t
tõ bªn ngoµi, hoÆc lîi nhuËn doanh nghiÖp hay thuÕ ph¶i nép...§Ó ®iÒu chØnh
ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ cho thÝch hîp vËn dông tÝnh cña tõng ph¬ng ph¸p kÕt hîp
víi t×nh h×nh gi¸ c¶ còng nh môc tiªu cña doanh nghiÖp mµ cã sù lùa chän ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸, tuy nhiªn cÇn ph¶i ®¶m b¶o tÝnh thèng nhÊt trong nguyªn
t¾c nhÊt qu¸n vµ mét sè nguyªn t¾c kh¸c ddÎ cã ®îc quyÕt ®Þnh tèi u, bëi lÏ
tÝnh thèng nhÊt vÒ ph¬ng ph¸p tÝnh gi¸ trong doanh nghiÖp gi÷a c¸c kú kh¸c
nhau hoÆc gi÷a doanh nghiÖp kh¸c nhau trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng sÏ gióp
cho c«ng t¸c so s¸nh sè liÖu cña doanh nghiÖp gi÷a c¸c thêi kú víi nhau vµ
víi doanh nghiÖp kh¸c, qua ®ã ®¸nh gi¸ ®îc hiÖu qu¶ kinh doanh, sö dông
vèn... tõ ®ã chiÕn lîc thÝch hîp kÞp thêi n©ng cao h¬n n÷a hiÖu qu¶ kinh doanh
còng nh c¸c quyÕt ®Þnh kh¸c, ®ång thêi ph¶i cã nh÷ng biÖn ph¸p kiÓm tra
thÝch hîp nh»m kh¾c phôc vµ lo¹i trõ c¸c hiÖn tîng tÝnh gi¸ kh«ng ®óng, ®¶m
b¶o tÝnh chÝnh x¸c, trung thùc vµ hîp ph¸p cña c¸c chØ tiªu do kÕ to¸n cung
cÊp.
- Bªn c¹nh ®ã c¸c kÕ to¸n viªn cÇn ph¶i hiÓu vµ n¾m ch¾c chuÈu mùc kÕ
to¸n ViÖt Nam vµ thÕ giíi còng nh n¾m v÷ng c¸c ph¬nh ph¸p vµ ¶nh hënh cña
tõng ph¬ng ph¸p tíi kÕt qu¶ cña tõng tÝnh gi¸ nãi riªng vµ c¸c b¸o c¸o tµi
chÝnh nãi chung ®ång thêi n¾m b¾t nhanh nhÑn c¸c yÕu tè liªn quan tíi c«ng
t¸c tÝnh gi¸ ®Æc biÖt lµ sù biÕn ®éng gi¸ c¶ thÞ trêng.
- H¬n n÷a ph¬ng ph¸p ®Þnh gi¸ hµng tån kho thêng cã ¶nh hëng cô thÓ
trªn c¸c b¸o c¸o tµi chÝnh nªn sù lùa chon ph¬ng ph¸p nµo ph¶i ®îc c«ng khai
NguyÔn ThÞ Lª Na
16
trong phÇn ghi chó cña c¸c b¸o c¸o, th«ng tin nµy rÊt quan träng ®Ó ngêi ®äc
cã thÓ hiÓu ®îc c¸c b¸o c¸o vµ ®ã còng lµ yªu cÇu cña nguyªn t¾c c«ng khai
toµn bé. B¸o c¸o tµi chÝnh- c«ng cô quan träng hµng ®Çu trong viÖc chuyÓn t¶i
c¸c th«ng tin vÒ t×nh h×nh tµi chÝnh vµ kÕt qu¶ ho¹t ®éng cña doanh nghiÖp
®Õn nh÷ng ®èi tîng sö dông th«ng tin. §èi víi nh÷ng ®èi tîng bªn ngoµi
doanh nghiÖp hä kh«ng thÓ trùc tiÕp tham dù vµo c¸c c«ng viÖc kÕ to¸n, v× vËy
hä ph¶i dùa vµo nh÷ng g× ®îc b¸o c¸o tµi chÝnh, nªn c¸c kÕ to¸n viªn cÇn ph¶i
tu©n thñ mét sè nguyªn t¾ckÕ to¸n nhÊt ®inh khi lËp b¸o c¸o tµi chÝnh.
- §Æc biÖt trong giai ®o¹n nµy nÒn kinh tÕ ViÖt Nam ®îc ph¸t triÓn theo híng héi nhËp, më cöa vµ t¨ng cêng khai th¸c thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi ®Ó
x©y dùng ®Êt níc, do ®ã lËp ra vÊn ®Ò cÇn cã ng«n ng÷ chung vÒ kÕ to¸n qua
®ã c¸c nhµ ®Çu t ë quèc gia kh¸c cã thÎe hiÓu ®îc b¸o c¸o tµi chÝnh, nh vËy
®ßi hái c¸c doanh nghiÖp cÇn xem xÐt vµ theo dâi sù thay ®æi chuÈn mùc kÕ
to¸n ViÖt Nam vµ quèc tÕ ®Ó cã ®îc nh÷ng bíc tiÕn theo kÞp víi sù ph¸t triÓn
cña thÕ giíi.
III. lêi kÕt.
Nh×n chung mçi phÇn hµnh trong kÕ to¸n ®Òu cã tÇm quan träng ngang
nhau, nÕu thùc hiÖn tèt ë c¸c kh©u sÏ t¹o nguån th«ng tin quan träng t¨ng cêng ph¸t triÓn, t¹o ®µ bíc tiÕn míi cho doanh nghiÖp. V× vËy, kÕ to¸n hµng tån
kho còng cÇn ph¶i ®îc xem xÐt lµ yÕu tè cÇn thiÕt cho c¸c doanh nghiÖp nãi
chung, kÕ to¸n qu¶n trÞ nãi riªng quan t©m tíi.
NguyÔn ThÞ Lª Na
17
- Xem thêm -
.DOC 
18 
53 
108 
