Tài liệu Đề tài đánh giá tương đương sinh học chế phẩm hai thành phần amoxicilin và acid clavulanic

Bé y tÕ B¸o c¸o kÕt qu¶ ®Ò tµi nghiªn cøu cÊp Bé §¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc chÕ phÈm hai thµnh phÇn Amoxicilin vµ acid clavulanic §Ò tµi KHCN cÊp Bé (QuyÕt ®Þnh sè 3075/Q§ - BYT ngµy 06/9/2004) Chñ nhiÖm ®Ò tµi: PGS-TS TrÇn Tö An C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: Tr−êng §¹i häc D−îc Hµ Néi 5754 14/4/2006 N¨m 2006 Bé y tÕ B¸o c¸o kÕt qu¶ ®Ò tµi nghiªn cøu cÊp Bé §¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc chÕ phÈm hai thµnh phÇn Amoxicilin vµ acid clavulanic Chñ nhiÖm ®Ò tµi: PGS - TS. TrÇn Tö An C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: Tr−êng §¹i häc D−îc Hµ Néi CÊp qu¶n lý: Bé y tÕ M· sè ®Ò tµi: QuyÕt ®Þnh sè 3075/BYT - Q§ ngµy 06/9/2004 Thêi gian thùc hiÖn: 9/2004 ®Õn 3/2006 Tæng kinh phÝ thùc hiÖn ®Ò tµi: 390 triÖu ®ång Trong ®ã kinh phÝ SNKH: 350 triÖu ®ång Nguån kh¸c: 40 triÖu ®ång N¨m 2006 B¸o c¸o kÕt qu¶ ®Ò tµi nghiªn cøu KHCN cÊp Bé Tªn ®Ò tµi: §¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc chÕ phÈm hai thµnh phÇn Amoxicilin vµ acid clavulanic CÊp qu¶n lý ®Ò tµi: Bé y tÕ C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: Tr−êng §¹i häc D−îc Hµ Néi Danh s¸ch nh÷ng ng−êi thùc hiÖn chÝnh: 1. Ths. NguyÔn ThÞ KiÒu Anh - Tr−êng §¹i häc D−îc Hµ Néi 2. Ths. TrÇn Nguyªn Hµ - Tr−êng §¹i häc D−îc Hµ Néi 3. Ths. NguyÔn L©m Hång - Tr−êng §¹i häc D−îc Hµ Néi 4. Ths. NguyÔn Trung HiÕu - Tr−êng §¹i häc D−îc Hµ Néi 5. CN. TrÇn V¨n TÝch - Tr−êng §¹i häc D−îc Hµ Néi 6. DSCKI. NguyÔn V¨n TuyÒn - Tr−êng §¹i häc D−îc Hµ Néi 7. DS. Lª Thanh Hµ - Së Y tÕ Hßa B×nh 8. DS. §Æng ThÞ Thu Dung - XÝ nghiÖp D−îc phÈm Trung ¦¬ng I 9. TS. Phïng ThÞ Vinh - ViÖn KiÓm nghiÖm, Bé Y tÕ N¨m 2006 C¸c ch÷ viÕt t¾t Amox AUC AUCt AUC ∝ BP Clav Cmax CDER CPMP DC D§H EDTA FDA GMP GTTB H% HPLC IS OMS LOQ MRT MeOH MeCN NTN PA RSD% R S.amox Amoxicilin DiÖn tÝch d−íi ®−êng cong nång ®é - thêi gian (Area Under Curve) DiÖn tÝch d−íi ®−êng cong d−îc ®éng häc ®Õn thêi ®iÓm t DiÖn tÝch d−íi ®−êng cong d−îc ®éng häc ngo¹i suy ®Õn t = ∝ D−îc ®iÓn Anh (Bristish Pharmacopoiea) Acid clavulanic Nång ®é thuèc ®¹t cùc ®¹i trong m¸u Trung t©m ®¸nh gi¸ vµ nghiªn cøu thuèc thuéc FDA (Mü) Uû ban c¸c chÕ phÈm thuèc b¶n quyÒn cña Liªn minh ch©u ¢u (EU) D−îc chÊt D−îc ®éng häc Acid etylendiamin tetracetic C¬ quan qu¶n lý d−îc phÈm vµ thùc phÈm Hoa Kú (Food and Drug Administration) Thùc hµnh s¶n xuÊt thuèc tèt (Good Manufacture Practice) Gi¸ trÞ trung b×nh HiÖu suÊt S¾c ký láng hiÖu n¨ng cao ChuÈn néi Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi (tiÕng Ph¸p) Giíi h¹n ®Þnh l−îng (Limit of Quantification) Thêi gian l−u tró trung b×nh Methanol Acetonitril Ng−êi t×nh nguyÖn Tinh khiÕt ph©n tÝch §é lÖch chuÈn t−¬ng ®èi (Relative Standard Deviation) ChÕ phÈm ®èi chiÕu DiÖn tÝch pic cña amoxicilin S.clav S.néi chuÈn S§K SKD T1/2 T tmax T§SH WHO XNDPTWI DiÖn tÝch pic cña acid clavulanic DiÖn tÝch pic cña chuÈn néi Sè ®¨ng ký Sinh kh¶ dông (Bioavailability) Thêi gian b¸n th¶i (Half - life) ChÕ phÈm thö Thêi gian thuèc ®¹t nång ®é cùc ®¹i trong m¸u T−¬ng ®−¬ng sinh häc (Bioequivalence) Tæ chøc Y tÕ thÕ giíi (tiÕng Anh) XÝ nghiÖp D−îc phÈm trung −¬ng I Danh môc b¶ng Trang B¶ng 2.1. Mét sè biÖt d−îc kÕt hîp amoxicilin vµ acid 15 clavulanic trªn thÞ tr−êng B¶ng 2.2. C¸c ch−¬ng tr×nh ®Þnh l−îng amoxicilin vµ acid 16 clavulanic trong huyÕt t−¬ng b»ng HPLC B¶ng 3.1. Bè trÝ c¸c nhãm uèng thuèc 21 B¶ng 4.1 KÕt qu¶ x¸c ®Þnh LOQ 34 B¶ng 4.2. D·y nång ®é trong huyÕt t−¬ng. 35 B¶ng 4.3. KÕt qu¶ biÓu thÞ sù phô thuéc gi÷a ®¸p øng ph©n 35 tÝch vµ nång ®é amoxicilin vµ acid clavulanic trong huyÕt t−¬ng B¶ng 4.4 KÕt qu¶ x¸c ®Þnh ®é chÝnh x¸c cña ph−¬ng ph¸p 37 B¶ng 4.5 KÕt qu¶ x¸c ®Þnh ®é ®óng ®Þnh l−îng amoxicilin 39 trong huyÕt t−¬ng B¶ng 4.6. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh ®é ®óng ®Þnh l−îng acid 40 clavulanic trong huyÕt t−¬ng B¶ng 4.7. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh ®é æn ®Þnh cña ho¹t chÊt trong 41 mÉu ph©n tÝch. B¶ng 4.8. KÕt qu¶ x¸c ®Þnh ®é ®ång ®Òu hµm l−îng cña mÉu 42 T vµ R B¶ng 4.9. Nång ®é amoxicilin vµ acid clavulanic (µg/ml) 43 trong huyÕt t−¬ng theo thêi gian cña c¸c c¸ thÓ B¶ng 4.10. C¸c th«ng sè d−îc ®éng häc cña amoxicilin vµ 44 acid clavulanic trong huyÕt t−¬ng cña ng−êi t×nh nguyÖn sau khi uèng 1 viªn Vigentin 500/ 125 mg B¶ng 4.11 .Nång ®é ho¹t chÊt trong huyÕt t−¬ng ng−êi t×nh 46 nguyÖn N8 sau khi uèng 3 viªn Vigentin 500mg/125mg B¶ng 4.12. C¸c th«ng sè d−îc ®éng häc cña amoxicilin vµ 48 acid clavulanic ë ng−êi t×nh nguyÖn N8 sau khi uèng 3 viªn Vigentin 500mg/125mg B¶ng 4.13. Nång ®é ho¹t chÊt trung b×nh trong huyÕt t−¬ng 49 cña 12 ng−êi t×nh nguyÖn sau khi uèng 3 viªn Augmentin 500/125mg B¶ng 4.14. Nång ®é ho¹t chÊt trung b×nh trong huyÕt t−¬ng 50 cña 12 ng−êi t×nh nguyÖn sau khi uèng 3 viªn Vigentin 500/125mg B¶ng 4.15. KÕt qu¶ c¸c th«ng sè d−îc ®éng häc cÇn dïng cho 52 ph©n tÝch B¶ng 4.16. Gi¸ trÞ lg cña c¸c th«ng sè d−îc ®éng häc dïng 55 cho ph©n tÝch ph−¬ng sai B¶ng 4.17. Ph©n tÝch ph−¬ng sai ®èi víi gi¸ trÞ AUC0-420 57 B¶ng 4.18. Ph©n tÝch ph−¬ng sai ®èi víi gi¸ trÞ AUC0-∞ 59 B¶ng 4.19. Ph©n tÝch ph−¬ng sai ®èi víi gi¸ trÞ Cmax 60 B¶ng 4.20. Tæng hîp c¸c th«ng sè d−îc ®éng häc cña 62 amoxicilin vµ acid clavulanic trong 2 chÕ phÈm thö vµ chuÈn B¶ng 4.21. Gi¸ trÞ Cmax vµ AUC0-420 (TB ± sd) cña amoxicilin 65 vµ acid clavulanic cña viªn Vigentin 500 mg/ 125 mg vµ Augmentin 500 mg/ 125 mg B¶ng 4.22. Th«ng sè d−îc ®éng häc ®èi víi amoxicilin vµ acid clavulanic cña viªn Augmentin 500 mg/ 125 mg 66 Danh môc h×nh Trang H×nh 3.1. Qui tr×nh xö lý mÉu huyÕt t−¬ng 23 H×nh 4.1a. Phæ hÊp thô cña dÉn chÊt acid clavulanic 30 H×nh 4.1b. Phæ hÊp thô cña amoxicilin 30 H×nh 4.2. Phæ hÊp thô cña pic néi chuÈn trªn s¾c ký ®å 32 H×nh 4.3a. S¾c ký ®å cña huyÕt t−¬ng tr¾ng t¹i 200nm 33 H×nh 4.3b. S¾c ký ®å cña amoxicilin trong huyÕt t−¬ng t¹i 33 200nm H×nh 4.4a. S¾c ký ®å cña huyÕt t−¬ng tr¾ng t¹i 322nm 33 H×nh 4.4b. S¾c ký ®å cña acid clavulanic trong huyÕt t−¬ng 34 t¹i 322nm H×nh 4.5. §å thÞ biÓu diÔn sù phô thuéc gi÷a ®¸p øng ph©n tÝch 36 vµ nång ®é amoxicilin vµ acid clavulanic trong huyÕt t−¬ng H×nh 4.6a. BiÓu ®å x¸c ®Þnh ®é chÝnh x¸c cña ph−¬ng ph¸p 37 ®èi víi amoxicilin H×nh 4.6b. BiÓu ®å x¸c ®Þnh ®é chÝnh x¸c cña ph−¬ng ph¸p 38 ®èi víi acid clavulanic H×nh 4.7a: S¾c ký ®å ®Þnh l−îng acid clavulanic trong huyÕt 46 t−¬ng NTN N8 sau khi uèng viªn Vigentin 500mg/ 125mg thø nhÊt H×nh 4.7b.: S¾c ký ®å ®Þnh l−îng amoxicilin trong huyÕt t−¬ng 46 ng−êi t×nh nguyÖn N8 sau khi uèng viªn Vigentin 500mg/ 125mg thø nhÊt H×nh 4.8. §−êng cong d−îc ®éng häc ë ng−êi t×nh nguyÖn N8 48 H×nh 4.9. §−êng cong d−îc ®éng häc trung b×nh cña 51 amoxicilin vµ acid clavulanic cña 12 ng−êi t×nh nguyÖn uèng 3 viªn Vigentin 500mg/125mg hoÆc Augmentin 500mg/125mg môc lôc C¸c ch÷ viÕt t¾t Danh môc c¸c b¶ng Danh môc c¸c h×nh Trang PhÇn 1: më ®Çu 1 PhÇn 2: tæng quan 3 2.1. Kh¶ dông sinh häc vµ t−¬ng ®−¬ng sinh häc 3 2.1.1. Kh¶ dông sinh häc 3 2.1.2. T−¬ng ®−¬ng sinh häc 3 2.1.3. C¸c chÕ phÈm cÇn ®¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc 4 2.1.4. C¸c chÕ phÈm kh«ng cÇn ®¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc 5 2.1.5. Ph−¬ng ph¸p d−îc ®éng häc ®¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc 5 2.2. §¹i c−¬ng vÒ amoxicilin vµ acid clavulanic 12 2.2.1. TÝnh chÊt lý – ho¸ cña amoxicilin vµ acid clavulanic 12 2.2.2. TÝnh chÊt d−îc lý vµ d−îc ®éng häc 13 2.2.3. C¸c d¹ng thuèc trªn thÞ tr−êng 14 2.2.4. §Þnh l−îng amoxicilin trong dÞch sinh vËt 15 2.2.5. §¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc cña chÕ phÈm cã amoxicilin vµ acid clavulanic 17 PhÇn 3: nguyªn vËt liÖu vµ ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 18 3.1. Nguyªn vËt liÖu 18 3.1.1. D−îc phÈm 18 3.1.2. Hãa chÊt – chÊt chuÈn 18 3.1.3. ThiÕt bÞ 18 3.2. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu 19 3.2.1. §¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc 19 3.2.2. §Þnh l−îng amoxicilin vµ acid clavulanic trong huyÕt t−¬ng 22 3.2.3. ThÈm ®Þnh ph−¬ng ph¸p ph©n tÝch amoxicilin vµ acid clavulanic trong huyÕt t−¬ng 3.2.4. Ph©n tÝch sè liÖu thùc nghiÖm 24 PhÇn 4: kÕt qu¶ vµ bµn luËn 29 26 4.1. X©y dùng ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng ®Þnh l−îng 29 4.1.1. Kh¶o s¸t dung m«i chiÕt ®ång thêi amoxicilin vµ acid clavulanic trong huyÕt t−¬ng 4.1.2. Kh¶o s¸t ®iÒu kiÖn s¾c ký ®Þnh l−îng ®ång thêi amoxicillin vµ acid clavulanic trong huyÕt t−¬ng 4.1.3. Chän chÊt néi chuÈn 29 4.2. ThÈm ®Þnh ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng 32 4.2.1. TÝnh chän läc 32 4.2.2. Giíi h¹n ®Þnh l−îng 34 4.2.3. Kho¶ng nång ®é tuyÕn tÝnh 35 4.2.4. §é chÝnh x¸c cña ph−¬ng ph¸p 36 4.2.5. §é ®óng cña ph−¬ng ph¸p 38 4.2.6. §é æn ®Þnh 41 4.3. §¸nh gi¸ sinh kh¶ dông viªn nÐn Vigentin 500/ 125 mg trªn 42 ng−êi t×nh nguyÖn 4.3.1. §é ®ång ®Òu hµm l−îng 42 4.3.2. X©y dùng ch−¬ng tr×nh lÊy m¸u. 43 4.4. §¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc 4.4.1. X©y dùng ®−êng cong d−îc ®éng häc cña c¸c c¸ thÓ 45 4.4.2. Ph©n tÝch sè liÖu 51 4.5. Bµn luËn 64 PhÇn 5: kÕt luËn vµ ®Ò xuÊt 74 5.1. KÕt luËn 74 5.2. §Ò xuÊt 75 Tµi liÖu tham kh¶o 76 Phô lôc Phô lôc 1: C¸c ®−êng chuÈn dïng trong tÝnh to¸n Phô lôc 2: KÕt qu¶ kiÓm tra søc kháe cña ng−êi t×nh nguyÖn Phô lôc 3: Mét sè s¾c ký ®å Phô lôc 4: §¬n t×nh nguyÖn tham gia nghiªn cøu 29 31 45 Tãm t¾t kÕt qu¶ næi bËt cña ®Ò tµi 1. KÕt qu¶ næi bËt cña ®Ò tµi 1.1. §ãng gãp míi cña ®Ò tµi: Sau khi hoµn thµnh ®Ò tµi: §¸nh gi¸ T§SH cña chÕ phÈm hai thµnh phÇn amoxicilin (amox) vµ acid clavunanic (clav) s¶n xuÊt ë ViÖt Nam, chóng t«i rót ra 3 ®ãng gãp míi cña ®Ò tµi. 1.1.1. §èi víi c¸c chÕ phÈm cã sù c¸ thÓ ho¸ cao trong hÊp thu nh− amox vµ clav chän m« h×nh chÐo ®a liÒu lµ phï hîp. Th«ng qua m« h×nh nµy gi¶m thiÓu ®−îc ®é ph©n t¸n cña sè liÖu thùc nghiÖm, cho kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ T§SH tin cËy h¬n. 1.1.2. §· lùa chän viªn nÐn dµi bao phim Vigentin 625mg do xÝ nghiÖp d−îc phÈm TW I s¶n xuÊt lµm ®èi t−îng nghiªn cøu – chÕ phÈm thö (T) – so s¸nh víi chÕ phÈm ®èi chiÕu (R) viªn Augmentin 625mg cña SmithKline Beecham. §· x©y dùng thµnh c«ng m« h×nh chÐo ngÉu nhiªn 2 giai ®o¹n 3 liÒu víi 12 ng−êi t×nh nguyÖn (NTN) nam khoÎ m¹nh. C¸c th«ng sè d−îc ®éng häc thu ®−îc tõ thö nghiÖm nµy hoµn toµn phï hîp víi c¸c sè liÖu cña mét sè t¸c gi¶ ®· c«ng bè tr−íc ®©y. 1.1.3. §· x©y dùng ®−îc mét qui tr×nh kü thuËt ph©n tÝch ®Þnh l−îng ®ång thêi amox vµ clav trong huyÕt t−¬ng. Qui tr×nh nµy ®¬n gi¶n, nhanh, chi phÝ Ýt, dÔ thùc hiÖn, t¹o thuËn lîi cho thö nghiÖm ®¸nh gi¸ T§SH cña Vigentin. 1.2. KÕt qu¶ cô thÓ: 1.2.1. M« h×nh thö nghiÖm: • 12 NTN nam khoÎ m¹nh, t−¬ng ®èi ®ång nhÊt: 20 – 25 tuæi, c©n nÆng 55 – 65 kg; ®· ®−îc kiÓm tra 4 chØ tiªu huyÕt häc vµ 5 chØ tiªu ho¸ sinh. • M« h×nh chÐo 2 giai ®o¹n 3 liÒu: ë mçi giai ®o¹n, NTN uèng chÕ phÈm T hoÆc R 1 viªn/lÇn x 3 lÇn, c¸ch nhau 12 giê liªn tiÕp trong 2 ngµy sau khi ¨n 1 giê. Gi÷a hai giai ®o¹n c¸ch nhau 7 – 14 ngµy. • LÊy mÉu: sau khi uèng 1 viªn T hoÆc R lÊy 4 ml m¸u ë 11 thêi ®iÓm: 40. 60, 80, 100, 120, 140, 160, 180, 240, 300 vµ 420 phót. Tæng sè 33 mÉu cho 1 NTN ë mçi giai ®o¹n. 1.2.2. §−êng cong D§H: ®· x©y dùng ®−êng cong D§H trung b×nh cho 12 NTN trªn c¬ së ph©n tÝch ®Þnh l−îng amox vµ clav trong huyÕt t−¬ng theo thêi gian lÊy mÉu. Dùa vµo ®−êng cong D§H, dïng phÇn mÒm Kinetica 4.4.1 ®Ó tÝnh to¸n th«ng sè D§H cña chÕ phÈm thö Vigentin 625 mg so víi chÕ phÈm ®èi chiÕu Augmentin 625 mg. KÕt qu¶ ®−îc tr×nh bµy ë b¶ng 1. B¶ng 1: So s¸nh c¸c th«ng sè D§H cña chÕ phÈm 2 thµnh phÇn amoxicilin vµ acid clavulanic. TT Th«ng sè §¬n vÞ 1 AUC 0-7 µg/ml*h 2 Cmax 3 4 5 Augmentin (Beecham Research, UK) Co amoxiclav (Losanpharma) Augmentin (Beecham Research, UK) 625mg [28] 625mg [28] Amoxicilin 375mg [26] Vigentin (XNDPT¦ I) 625mg 18,3 ± 3,43 18,3 ± 3,55 11,7 ± 3,2 17,6 ± 1,31 µg/ml 6,34 ± 1,63 6,81 ± 1,94 4,4 ± 1,7 8,00 ± 0,31 tmax h 1,70 ± 0,70 1,46 ± 0,46 1,54 ± 0,45 1,95 ± 0,08 t1/2 h 1,48 ± 0,23 1,46 ± 0,16 1,36 ± 0,27 1,47± 0,52 5,15 - 22,9 8,63 - 24,1 6,31 - 13,7 15,7 - 19,9 Kho¶ng dao ®éng AUC 0-7 (min - max) Acid clavulanic 1 AUC 0-7 µg/ml*h 4,28 ± 1,76 5,13 ± 1,80 3,0 ± 1,5 5,67 ± 0,76 2 Cmax µg/ml 2,03 ± 0,88 2,32 ± 0,83 1,4 ± 0,7 2,70 ± 0,10 3 tmax h 1,24 ± 0,31 1,17 ± 0,22 1,44 ± 0,54 1,92 ± 0,05 4 t1/2 h 1,09 ± 0,17 1,08 ± 0,16 1,24 ± 0,52 1,61 ± 0,56 5 Kho¶ng dao ®éng 1,32 - 7,90 1,24 - 8,32 1,62 - 8,79 4,14 - 6,46 AUC 0-7 (min - max) KÕt qu¶ thu ®−îc phï hîp víi c¸c sè liÖu ®· ®−îc c«ng bè tr−íc ®©y. 1.2.3. Ch−¬ng tr×nh HPLC ph©n tÝch ®Þnh l−îng: §· ®Þnh l−îng AMOX vµ CLAV trong huyÕt t−¬ng theo ®iÒu kiÖn sau: SB – C8 (150 × 4,6mm); 5µm Pha tÜnh: Cét b¶o vÖ SB – C8 (10 × 4,6mm); 5µm Pha ®éng: §Öm phosphat – MeOH (91 : 9) B−íc sãng: 200nm ®Ó ph¸t hiÖn Amoxicillin, 322nm ®Ó ph¸t hiÖn dÉn chÊt cña acid Clavulanic. L−u l−îng dßng: 2ml/ phót. ThÓ tÝch mÉu tiªm: 25µl. Dung dÞch ®Öm phosphat: 10,5g NaH2PO4 pha trong 650ml n−íc, thªm 100ml dung dÞch triethylamin 2%, chØnh pH = 3,50 ± 0,05 b»ng H3PO4 85%. Amox vµ clav trong huyÕt t−¬ng ®−îc xö lý mÉu theo qui tr×nh sau: HuyÕt t−¬ng (800µl) + IS (5µg/ml) +1,6ml ACN, L¾c xo¸y 1phót Ly t©m 15phót (4500v/ph) DÞch trong +4,8ml CH2Cl2, l¾c tay 30 gi©y Ly t©m 10 phót (3000v/ph) Líp dÞch trªn Läc qua mµng läc 0,2µm X¸c ®Þnh AMOX DÞch läc 1 + TT Imidazol (4:1), §Ó 10 phót X¸c ®Þnh CLAV DÞch läc 2 1.3. §ãng gãp ®µo t¹o c¸n bé: • C¸c c¸n bé trÎ cña BM Hãa ph©n tÝch - ®éc chÊt th«ng qua ®Ò tµi nghiªn cøu ®· rÌn luyÖn ph−¬ng ph¸p t− duy, x©y dùng kÕ ho¹ch thùc nghiÖm cho mét ®Ò tµi nghiªn cøu, hoµn thiÖn kü n¨ng thùc hµnh trªn thiÕt bÞ HPLC. • §Ò tµi nghiªn cøu lµ néi dung cho 2 luËn v¨n th¹c sÜ chuyªn ngµnh kiÓm nghiÖm thuèc - ®éc chÊt vµ 1 kho¸ luËn tèt nghiÖp d−îc sÜ ®¹i häc. 2. ¸p dông vµo thùc tiÔn vµ ®êi sèng x· héi: §Ò tµi nghiªn cøu cã ý nghÜa thùc tiÔn: 2.1. §· gióp xÝ nghiÖp d−îc phÈm TW 1 minh chøng chÊt l−îng thuèc Vigentin 625 mg t−¬ng ®−¬ng sinh häc víi chÕ phÈm t−¬ng øng ®−îc tÝn nhiÖm trªn thÞ tr−êng thuèc thÕ giíi: viªn Augmentin 625 mg cña h·ng SmithKline Beecham, U.K. 2.2. Lµm c¬ së cho c¸c nhµ qu¶n lý thuèc cña n−íc ta cã c¬ së thùc tÕ ®−a tiªu chuÈn ®¸nh gi¸ T§SH vµo qui chÕ xÐt duyÖt vµ cÊp phÐp thuèc míi. 3. §¸nh gi¸ thùc hiÖn so víi ®Ò c−¬ng ®· phª duyÖt 3.1. TiÕn ®é hoµn thµnh: §Ò tµi theo ®Ò c−¬ng ®· phª duyÖt, thùc hiÖn trong 18 th¸ng (tõ 9/2004 ®Õn 3/2006). Do cè g¾mg cña c¸c céng t¸c viªn, kÕ ho¹ch thùc nghiÖm chi tiÕt s¸t sao, nªn ®· rót ng¾n thêi gian 2 th¸ng, hoµn thµnh vµ nép b¸o c¸o vµo th¸ng 1/2006. 3.2. Thùc hiÖn môc tiªu nghiªn cøu: Hoµn thµnh tèt tr−íc thêi h¹n néi dung nghiªn cøu ®· ®−îc phª duyÖt. 3.3. KÕt qu¶ nghiªn cøu: Phï hîp víi dù kiÕn cña ®Ò c−¬ng. 3.4. Xö lý kinh phÝ: Hîp lý, tiÕt kiÖm. 4. ý kiÕn ®Ò xuÊt: 1/ C¸c c¬ quan cã thÈm quyÒn nªn sím ban hµnh qui chÕ vÒ thö thuèc trªn ng−êi, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi cho ®¸nh gi¸ SKD vµ T§SH cña thuèc. Tuy nhiªn nªn tæ chøc héi th¶o lµm s¸ng tá thªm vÒ m« h×nh chÐo ®a liÒu cho 4 tr−êng hîp nh− ®· ®−îc qui ®Þnh trong qui chÕ thö cña FDA: - D§H kh«ng tuyÕn tÝnh. - Phèi hîp c¸c d−îc chÊt cã tû lÖ rÊt kh¸c nhau. - Thuèc cã ®¸p øng rÊt kh¸c nhau trªn c¸c c¸ thÓ. - Ph−¬ng ph¸p ®Þnh l−îng d−îc chÊt kh«ng ®ñ ®é nhËy cÇn thiÕt ph¶i dïng ®a liÒu ®Ó t¨ng nång ®é trong m¸u. 2/ T§SH lµ phÐp thö cÇn thiÕt nh»m thóc ®Èy chÊt l−îng thuèc vµ h−íng tíi ®¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng ®iÒu trÞ cña c¸c chÕ phÈm s¶n xuÊt trong n−íc. Do ®ã ngµnh D−îc ViÖt Nam nªn xem xÐt ®Ó ®−a phÐp thö T§SH vµo qui chÕ vÒ s¶n xuÊt, kiÓm nghiÖm vµ cÊp phÐp chÕ phÈm thuèc. 3/ Nhµ n−íc cÇn ®Çu t− vµ thµnh lËp c¸c trung t©m ®¸nh gi¸ SKD vµ T§SH cña thuèc ®Ó ®¶m b¶o kÕt qu¶ nghiªn cøu nµy cã ®¸ng tin cËy vµ cã tÝnh chÊt ph¸p lý ®−îc thÕ giíi c«ng nhËn. PhÇn 1. më ®Çu Nghiªn cøu sinh kh¶ dông cña thuèc ra ®êi vµo nh÷ng n¨m 60 cña thÕ kû 20 ®· thóc ®Èy ngµnh bµo chÕ, s¶n xuÊt thuèc ph¸t triÓn nh»m t×m ra c«ng thøc bµo chÕ tèi −u ®Ó ho¹t chÊt hÊp thu tèi ®a vµo c¬ thÓ n©ng cao t¸c dông cña thuèc. MÆt kh¸c c¸c nhµ ®iÒu trÞ, trªn c¬ së ®¸nh gi¸ nång ®é thuèc trong m¸u cña tõng bÖnh nh©n ®Ó ®iÒu chØnh liÒu dïng hîp lý. Song song víi ®¸nh gi¸ sinh kh¶ dông th× nghiªn cøu ®¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc cña thuèc còng ®−îc triÓn khai nh»m hai môc tiªu: − §¸nh gi¸ chÊt l−îng thuèc generic vÒ mÆt hiÖu qu¶ vµ an toµn so víi thuèc ph¸t minh (innovator drug) phôc vô xÐt duyÖt thuèc vµ sö dông cho ®iÒu trÞ. − Gi¶m chi phÝ ®iÒu trÞ cho bÖnh nh©n vµ gi¶m t¶i phÝ b¶o hiÓm y tÕ. Tuy nhiªn ®¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc cña thuèc kh¸ tèn kÐm. Theo thèng kª cña FDA, chi phÝ thö nghiÖm cho mét thuèc (bao gåm kh©u ph©n tÝch vµ kh©u l©m sµng) cã thÓ kÐo dµi mét n¨m tíi c¶ chôc n¨m, tiªu tèn tõ vµi tr¨m ngh×n ®Õn hµng triÖu USD. V× vËy, ngay ë c¸c n−íc ph¸t triÓn, tuú tõng tr−êng hîp cô thÓ, ng−êi ta giíi h¹n ph¹m vi thö in vivo vµ nhÊt lµ thö trªn ng−êi. ë n−íc ta hiÖn nay ch−a cã v¨n b¶n qui ®Þnh chÝnh thøc thö t−¬ng ®−¬ng sinh häc. Trong hå s¬ tr×nh duyÖt ®¨ng ký thuèc ch−a cÇn cung cÊp sè liÖu thö t−¬ng ®−¬ng sinh häc mÆc dï ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ sinh kh¶ dông vµ ®¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc cña mét sè chÕ phÈm bµo chÕ ë ViÖt nam. HiÖn nay, c«ng nghiÖp bµo chÕ thuèc cña n−íc ta t−¬ng ®èi ph¸t triÓn, cã thÓ cung cÊp ®Çy ®ñ c¸c lo¹i thuèc thiÕt yÕu cho nhu cÇu ®iÒu trÞ bÖnh cña nh©n d©n víi c¸c d¹ng bµo chÕ phong phó vµ chÊt l−îng kh«ng ngõng ®−îc n©ng cao. Tuy nhiªn, ®Ó cã thÓ kh¼ng ®Þnh ®−îc chÊt l−îng cña s¶n phÈm thuèc néi, ®ång thêi ®Þnh h−íng cho thÇy thuèc, bÖnh nh©n 1 trong viÖc lùa chän, x¸c ®Þnh thuèc cã t¸c dông tèt hoÆc chän thuèc thay thÕ cã t¸c dông t−¬ng ®−¬ng th× chóng ta ph¶i cã nh÷ng kÕt qu¶ ®¸nh gi¸ sinh kh¶ dông vµ t−¬ng ®−¬ng sinh häc cña thuèc. ViÖt Nam cã tû lÖ sö dông kh¸ng sinh cao so víi c¸c n−íc trªn thÕ giíi, do ®ã c¸c doanh nghiÖp d−îc trong n−íc ®· ®Çu t− s¶n xuÊt nhiÒu lo¹i thuèc kh¸ng sinh. Trong ®ã, chÕ phÈm d¹ng phèi hîp cña amoxicilin vµ acid clavulanic ®−îc sö dông kh¸ phæ biÕn trong ®iÒu trÞ ë nhiÒu d¹ng bµo chÕ kh¸c nhau: dung dÞch tiªm, viªn, hçn dÞch d¹ng chai vµ d¹ng gãi… XuÊt ph¸t thùc tÕ trªn, chóng t«i thùc hiÖn ®Ò tµi "§¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc chÕ phÈm hai thµnh phÇn amoxicilin vµ acid clavulanic nh»m hai môc tiªu chÝnh lµ: - X©y dùng mét qui tr×nh thùc nghiÖm thÝch hîp, kh¶ thi ®Ó nghiªn cøu t−¬ng ®−¬ng sinh häc cña chÕ phÈm chøa hai thµnh phÇn amoxicilin vµ acid clavulanic. - §¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc cña viªn nÐn bao film Vigentin 500mg/125mg s¶n xuÊt t¹i XÝ nghiÖp D−îc phÈm Trung −¬ng I so s¸nh víi chÕ phÈm viªn nÐn bao film Augmentin 500mg/125mg cña h·ng d−îc phÈm SmithKline Beecham. Chóng t«i hy väng r»ng th«ng qua thùc tÕ nghiªn cøu cña ®Ò tµi nµy sÏ cung cÊp mét sè d÷ liÖu gióp thªm c¸c c¬ quan chøc n¨ng so¹n th¶o v¨n b¶n ®¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng sinh häc ë n−íc ta. 2 PhÇn 2. tæng quan 2.1. Sinh kh¶ dông vµ t−¬ng ®−¬ng sinh häc 2.1.1.Sinh kh¶ dông (Bioavailability: SKD) [2], [19] §èi víi c¸c thuèc mµ sinh kh¶ dông phô thuéc vµo nång ®é d−îc chÊt (DC) trong m¸u th× SKD ph¶n ¸nh møc ®é vµ tèc ®é hÊp thu cña DC cßn nguyªn ho¹t tÝnh tõ d¹ng bµo chÕ vµo hÖ ®¹i tuÇn hoµn vµ ®−a tíi n¬i t¸c dông. Møc ®é hÊp thu ®−îc ph¶n ¸nh b»ng diÖn tÝch d−íi ®−êng cong d−îc ®éng häc cña nång ®é d¹ng ho¹t tÝnh cña thuèc trong huyÕt t−¬ng (Area Under Curve: AUC). AUC cho biÕt tæng l−îng DC ®−îc hÊp thu tõ d¹ng bµo chÕ vµo hÖ ®¹i tuÇn hoµn. Tèc ®é hÊp thu ®−îc ®Æc tr−ng bëi thêi gian thuèc ®¹t cùc ®¹i (tmax) vµ nång ®é cùc ®¹i cña thuèc (Cmax) trong m¸u. 2.1.2. T−¬ng ®−¬ng sinh häc Hai chÕ phÈm ®−îc coi lµ t−¬ng ®−¬ng sinh häc (T§SH) nÕu kh«ng cã sù kh¸c nhau cã ý nghÜa vÒ møc ®é vµ tèc ®é hÊp thu cña chóng vµo ®¹i tuÇn hoµn, khi ®−îc dïng víi liÒu gièng nhau, d−íi ®iÒu kiÖn nh− nhau trong mét nghiªn cøu ®−îc thiÕt kÕ mét c¸ch thÝch hîp [2], [23]. Khi ®· cã mét s¶n phÈm generic, mét chÕ phÈm muèn chøng minh ®−îc tÝnh an toµn vµ hiÖu qu¶ ph¶i ®−îc so s¸nh vÒ T§SH víi chÕ phÈm ®èi chiÕu ®ã. HiÖn nay ®· cã ba v¨n b¶n chÝnh thøc qui ®Þnh thö T§SH cña c¸c chÕ phÈm thuèc thuéc ba c¬ quan qu¶n lý d−îc phÈm ®−îc l−u hµnh phæ biÕn ë n−íc ta. − FDA: h−íng dÉn vÒ ph−¬ng ph¸p thèng kª cho ®¸nh gi¸ T§SH dïng bè trÝ chÐo hai giai ®o¹n xuÊt b¶n 7/ 1992 do Trung t©m ®¸nh gi¸ vµ nghiªn cøu thuèc CDER (Center for Drug Evaluation and Research) thuéc 3 FDA biªn so¹n. V¨n b¶n nµy cã h−íng dÉn bæ sung vµo th¸ng 10/ 2000 vµ 1/ 2001 [10]. − CPMP: ñy ban thuèc b¶n quyÒn ch©u ¢u (Committee for proprietary medicinal products) cã h−íng dÉn ®Çu tiªn vµo th¸ng 12/ 1991. V¨n b¶n nµy ®−îc söa ch÷a vµ bæ sung xuÊt b¶n vµo th¸ng 6/ 2001 [11]. − WHO: tæ chøc y tÕ thÕ giíi cã khuyÕn c¸o n¨m 1998 vÒ ®¸nh gi¸ T§SH [29]. Cã nhiÒu ph−¬ng ph¸p ®¸nh gi¸ T§SH, nh−ng ph−¬ng ph¸p d−îc ®éng häc (D§H) ®−îc sö dông phæ biÕn nhÊt ®Ó ®¸nh gi¸ T§SH cho c¸c thuèc t¸c dông toµn th©n, gi¶i phãng thuèc vµo hÖ tuÇn hoµn. Néi dung chÝnh cña ph−¬ng ph¸p nµy lµ dùa vµo c¸c th«ng sè D§H trung b×nh thu ®−îc tõ nhiÒu c¸ thÓ. 2.1.3. C¸c chÕ phÈm cÇn ®¸nh gi¸ T§SH [29] Víi c¸c chÕ phÈm cã nguy c¬ kh¸c nhau vÒ KDSH ®−a ®Õn kh«ng t−¬ng ®−¬ng ®iÒu trÞ. Cã thÓ ph©n ra nhiÒu tr−êng hîp : ∗ D¹ng thuèc gi¶i phãng nhanh D¹ng nµy bao gåm: viªn nÐn, viªn nang, hçn dÞch uèng,... cÇn nghiªn cøu invivo trong c¸c tr−êng hîp: − D−îc ®éng häc cña ho¹t chÊt phøc t¹p: do qu¸ tr×nh hÊp thu, do d−îc ®éng häc kh«ng tuyÕn tÝnh, do tû lÖ ho¹t chÊt chuyÓn hãa cao (trªn 70%) hoÆc ®µo th¶i tr−íc khi vµo hÖ ®¹i tuÇn hoµn. − TÝnh chÊt lý ho¸ cña ho¹t chÊt kh«ng thuËn lîi nh− + §é tan thÊp (do tÝnh ®a h×nh - polymorphism hoÆc kÝch th−íc tiÓu ph©n,….) + TÝnh thÊm kÐm, + KÐm bÒn v÷ng, kh«ng æn ®Þnh. − Cã vÊn ®Ò vÒ KDSH do cÊu tróc hãa häc cña ho¹t chÊt (vÝ dô ®ång ph©n lËp thÓ) hoÆc c«ng thøc bµo chÕ. 4 − Tû lÖ t¸ d−îc qu¸ lín so víi ho¹t chÊt. ∗ D¹ng thuèc t¸c dông toµn th©n vµo c¬ thÓ qua c¸c ®−êng kh¸c nh− qua da, qua trùc trµng. ∗ D¹ng thuèc t¸c dông kÐo dµi ∗ D¹ng thuèc t¸c dông t¹i chç (trõ d¹ng dung dÞch) nh− viªn ®Æt phô khoa, thuèc mì,… vÒ nguyªn t¾c dïng ph−¬ng ph¸p d−îc lý hoÆc thö l©m sµng ®Ó ®¸nh gi¸ T§SH. 2.1.4. C¸c chÕ phÈm kh«ng cÇn ®¸nh gi¸ T§SH [29] Ngoµi c¸c tr−êng hîp cÇn ®−îc ®¸nh gi¸ ®· kÓ trªn, c¸c tr−êng hîp kh¸c kh«ng cÇn ®¸nh gi¸ T§SH, cô thÓ: − C¸c thuèc tiªm (tÜnh m¹ch, b¾p hoÆc d−íi da) d−íi d¹ng dung dÞch n−íc cïng nång ®é vµ cïng lo¹i t¸ d−îc. − C¸c thuèc uèng d¹ng dung dÞch cã cïng ho¹t chÊt vµ nång ®é, kh«ng chøa t¸ d−îc lµm ¶nh h−ëng ®Õn vËn chuyÓn ë ®−êng tiªu ho¸ hoÆc hÊp thu ho¹t chÊt. − Thuèc d¹ng khÝ. − Thuèc d¹ng bét ®Ó pha thµnh dung dÞch tiªm hoÆc uèng. − Thuèc nhá m¾t, nhá tai d¹ng dung dÞch n−íc cã cïng nång ®é, ho¹t chÊt vµ cïng c¸c t¸ d−îc chÝnh. − C¸c thuèc hÝt, xÞt mòi cã cïng ho¹t chÊt, nång ®é vµ t¸ d−îc chÝnh, c¸ch sö dông (xÞt, hÝt) c¬ b¶n gièng nhau. 2.1.5. Ph−¬ng ph¸p D§H ®¸nh gi¸ T§SH Trong ph−¬ng ph¸p nµy, c¸c th«ng sè D§H ®−îc dïng lµm c¬ së ®¸nh gi¸ t−¬ng ®−¬ng gi÷a chÕ phÈm nghiªn cøu víi chÕ phÈm ®èi chiÕu. ë ®©y cã 6 néi dung c¬ b¶n: − C¸ch bè trÝ thö thuèc trªn ng−êi t×nh nguyÖn, 5