Lêi më ®Çu
H¬n 60 n¨m n-íc céng hoµ x· héi chñ nghÜa ViÖt Nam, h¬n 20 n¨m
thùc hiÖn ®æi míi kinh tÕ theo nghÞ quyÕt cña §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø
VI, chóng ta cã quyÒn tù hµo vÒ nh÷ng thµnh tùu kinh tÕ – x· héi ®· ®¹t ®-îc.
§Êt n-íc ta ®· tho¸t khái khñng ho¶ng kinh tÕ, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn
cña nh©n d©n ngµy cµng ®îc n©ng cao. Tõ mét níc nghÌo, l¹c hËu, ‚bÕ quan
to¶ c¶ng‛, chógn ta ®· bíc vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®©t
n-íc vµ chñ ®éng h«I nhËp kinh tÕ quèc tÕ. Chóng ta ®· ®¹t ®-îc nh÷ng thµnh
tùu ®¸ng ghi nhËn: GDP 2005 ®¹t 8.4% bÊt chÊp nh÷ng biÕn ®éng cña nÒn
kinh tÕ thÕ giíi còng nh- dÞch bÖnh, thiªn tai. Thu nhËp b×nh qu©n ®Çu ng-êi
n¨m 2005 kho¶ng 640USD cao h¬n 2004 gÇn 100$, sù thµnh c«ng rùc rì cña
lÇn ®Çu tiªn ph¸t hµnh tr¸i phiÕu chÝnh phñ ViÖt Nam ra n-íc ngoµi mét lÇn
n÷a kh¼ng ®Þnh vÞ thÕ ViÖt Nam trªn tr-êng quèc tÕ.
Song bªn c¹nh nh÷ng thµnh tùu ®¹t ®ù¬c, ViÖt Nam ph¶i ®èi diÖn víi
nhiÒu th¸ch thøc trong cuéc ®æi míi héi nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi. Mét
trong nh÷ng th¸ch thøc ®ang ®-îc quan t©m hiÖn nay lµ tèc ®é t¨ng vµ ¶nh
h-ëng cña l¹m ph¸t ®Æc biÖt tõ biÖt tõ n¨m 2004 ®Õn nay. N¨m 2005 dï tèc ®é
t¨ng tr-ëng d¹t 8.4% nh-ng chóng ta kh«ng thµnh c«ng trong viÖc thùc hiÖn
môc tiªu gi÷ l¹m ph¸t d-íi tèc ®é t¨ng GDP. Trong c¸I nh×n kh¾t khe cña c¸c
chuyªn gia quèc tÕ, t¨ng tr-ëng nhanh ë ViÖt nam mét phÇn do phÝa cÇu, chÝnh
s¸ch tµi kho¸ më réng qu¸ nhiÒu. V× vËy, cho dï tèc ®é t¨ng tr-ëng ®¹t bao
nhiªu ®i ch¨ng n÷a còng kh«ng ph¶i qu¸ quan trong, vÊn ®Ò lµ sù bÒn v÷ng vµ
c¸ch thøc ®Ó ®¹t ®-îc tèc ®é t¨ng tr-ëng Êy. Do vËy, chóng ta ph¶i nh÷ng
chÝnh s¸ch ®Ó kiÒm chÕ møc l¹m ph¸t, gi÷ l¹m ph¸t ë møc æn ®Þnh ®¶m b¶o
cho sù t¨ng tr-ëng kinh tÕ bÒn v÷ng.
V× ý nghÜa thiÕt thùc trªn, chóng em ®· chän ®Ò tµi ‚L¹m ph¸t ViÖt Nam
tõ n¨m 2004 ®ªn nay – Thùc tr¹ng vµ gi¶i ph¸p‛ lµm ®Ò tµi nghiªn cøu khoa
häc cña m×nh.
ViÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy kh«ng chØ mang ý nghÜa thiÕt thùc trong viÖc
kiÒm chÕ l¹m ph¸t trong thêi gian tíi mµ cßn cã ý nghÜa ®èi víi ho¹t ®éng häc
tËp cña sinh viªn chóng em. Víi viÖc nghiªn cøu ®Ò tµi nµy, chóng em sÏ cã
®iÒu kiÖn n©ng cao kh¶ n¨ng nghiªn cøu khoa häc víi c¸c kü n¨ng ®iÒu tra,
http://svnckh.com.vn
3
ph©n tÝch, tæng hîp… Ngoµi ra ®Ò tµi cßn gióp sinh viªn chóng em hiÓu râ h¬n
vÒ nÒn kinh tÕ ViÖt nam qua thùc tÕ, tõ ®ã gióp sinh viªn cã c¸i nh×n thùc tÕ
h¬n ®èi víi c¸c m«n häc trong nhµ tr-êng. KÕt qu¶ thu thËp ®-îc qua nghiªn
cøu cóng cã thÓ lµ nh÷ng kinh nghiÖm cã Ých cho c«ng viÖc cña sinh viªn
Ngo¹i th-¬ng vµ sinh viªn c¸c ngµnh kinh tÕ nãi chug sau nµy.
§èi t-îng vµ pham vi nghiªn cøu
1. §èi t-îng nghiªn cøu cña ®Ò tµi: L¹m ph¸t cña ViÖt Nam tõ n¨m 2004
®Õn nay.
2. Ph¹m vi: §Ò tµi tËp trung nghiªn cøu nÒn kinh tÕ ViÖt Nam giai tõ 2004
®Õn nay vµ tõ ®ã ®-a ra nh÷ng gi¶i ph¸p kiÒm chÕ l¹m ph¸t nh»m phôc
vô cho nhu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ViÖt Nam trong nh÷ng n¨m kÕ
tiÕp vµ gÇn nhÊt lµ n¨m 2006.
Ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu
§Ò tµi sö dông ph-¬ng ph¸p duy vËt biÖn chøng vµ c¸c ph-¬ng ph¸p cô
thÓ kh¸c nh-: ®iÒu tra, ph©n tÝch kinh tÕ, tiÕp cËn hÖ thèng, tæng hîp, thèng kª,
so s¸nh, ®¸nh gi¸… ®Ó phôc vô môc ®Ých nghiªn cøu.
Trong khu«n khæ cã h¹n, chóng em chØ tËp trung gi¶i quyÕt 3 vÊn ®Ò lín
sau:
1. VÊn ®Ò 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lÝ luËn vÒ l¹m ph¸t
2. VÊn ®Ò 2: Thùc tr¹ng l¹m ph¸t cña ViÖt Nam tõ 2004 ®Õn nay
3. VÊn ®Ò 3: Mét sè gi¶i ph¸p cho vÊn ®Ò l¹m ph¸t.
V× thêi gian vµ kh¶ n¨ng cã h¹n nªn ®Ò tµi kh«ng tr¸nh khái nh÷ng sai
sãt, chóng em mong ®-îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña thÇy c« ®Ó ®Ò tµi ®-îc hoµn
thiÖn h¬n.
http://svnckh.com.vn
4
PhÇn 1
nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn
1.1. C¸c lý thuyÕt bµn vÒ l¹m ph¸t
1.1.1. L¹m ph¸t.
1.1.1.1. §Þnh nghÜa.
L¹m ph¸t lµ sù t¨ng lªn cña møc gi¸ theo th¬× gian. Nh- vËy sù t¨ng gi¸
cña mét vµi mÆt hµng c¸ biÖt nµo ®ã trong ng¾n h¹n ngoµi thÞ tr-êng th× còng
kh«ng cã nghÜa ®· cã l¹m ph¸t.
1.1.1.2. C¸c c¸ch ®o l-êng l¹m ph¸t
C¸c nhµ kinh tÕ th-êng l¹m ph¸t b»ng hai chØ tiªu c¬ b¶n lµ CPI
(Consumer price index) vµ chØ sè khö l¹m ph¸t GDP( GDP deflator)
C¸ch tÝnh thø nhÊt sÏ dùa trªn mét ræ hµng ho¸ tiªu dïng vµ gi¸ c¶ cña
nh÷ng hµng ho¸ trong ræ ë hai thêi ®iÓm kh¸c nhau.
C¸ch tÝnh thø hai th× c¨n cø vµo toµn béi khèi l-îng hµng ho¸ vµ dÞch vô
cuèi cïng ®-îc s¶n xuÊt trong mét n¨m vµ gi¸ c¶ ë hai th¬× ®iÓm kh¸c nhau,
th«ng th-êng theo ng«n ng÷ thèng kª lµ gi¸ cè ®Þnh vµ gi¸ hiÖn hµnh.
VÒ c¬ b¶n th× hai c¸ch tÝnh nµy kh«ng cã sù kh¸c biÖt lín. Ph-¬ng ph¸p
GDP deflator sÏ tÝnh l¹m ph¸t chÝnh x¸c h¬n theo ®Þnh nghÜa cña l¹m ph¸t.Tuy
nhiªn CPI sÏ cã -u ®iÓm lµ tÝnh ®-îc l¹m ph¸t cña mét n¨m sau khi cã b¸o c¸o
vÒ GDP cña n¨m ®ã.
Nh- vËy, nh÷ng th«ng tin vÒ th-íc ®o l¹m ph¸t ®Õn d©n chóng hµng
ngµy chñ yÕu ®-îc tÝnh tõ ph-¬ng ph¸p CPI. Nh-ng CPI l¹i kh«ng thÓ ®o l¹m
ph¸t mét c¸ch chÝnh x¸c bëi nã bÞ t¸c ®éng bëi hai yÕu tè g©y sai lÖch. Nh÷ng
yÕu tè g©y sai lÖch nµy chñ yÕu ®Õn tõ ræ hµng ho¸ ®-îc qui ®Þnh tr-íc. Sai
lÖch c¬ cÊu v× ræ hµng h¸o chËm thay ®æi, nã kh«ng bao gåm nh÷ng hµng ho¸
tiªu dïng míi ph¸t sinh nh-ng ®-îc ®a sè ng-êi tiªu dïng sö dông. VÝ dô ë
TP. HCM khi mäi ng-êi ®Òu cã ®iÖn tho¹i di ®éng, gi¸ cña mÆt hµng nµy gi¶m
theo thêi gian nh-ng nã l¹i kh«ng n»m trong ræ hµng ho¸. Sai lÖch thø hai lµ
sai lÖch thay thÕ, khi gi¸ c¶ mét lo¹i hµng ho¸ nµo ®ã trong ræ gia t¨ng, d©n
chóng sÏ chuyÓn sang tiªu dïng hµng ho¸ thay thÕ víi gi¸ rÎ h¬n. VÝ dô, khi
thÞt gµ trë nªn ®¾t do dÞch cóm gµ th× ng-êi tiªu dïng chuyÓn sang tiªu dïng
http://svnckh.com.vn
5
mÆt hµng thay thÕ kh¸c nh lµ thÞt lîn, c¸… Tõ hai sai lÖch trªn chóng ta nhËn
thÊy r»ng, nÕu tÝnh l¹m ph¸t t- CPI th× cã thÓ dÉn ®Õn mét dù b¸o l¹m ph¸t qu¸
møc v× nh÷ng mÆt hµng trong ræ ®ang t¨ng gi¸ cßn nh÷ng mÆt ngoµi ræ ®ang
gi¶m gi¸
Theo mét nghiªn cøu t¹i Mü, CPI ®· dù b¸o l¹m ph¸t cao h¬n møc l¹m
ph¸t thùc tÕ trung b×nh lµ 1.1% so c¸ch tÝnh GDP deflator. T¹i ViÖt Nam, khi
CPI ®ang t¨ng gÇn 10% tÝnh ®Õn cuèi th¸ng 9 n¨m 2004 nh-ng chÝnh phñ vµ
Ng©n hµng vÉn cho r»ng l¹m ph¸t c¬ b¶n vÉn ë møc kiÓm so¸t ®-îc vµ ®-a ra
con sè thÊp h¬n lµ 3% cho 6 th¸ng ®Çu n¨m. §iÒu nµy cã thÓ lý gi¶i r»ng CPI
®· tÝnh cao h¬n so víi thùc tÕ ë mét møc ®é nµo ®ã vµ c¸ch tÝnh cña chÝnh phñ
còng nh- Ng©n hµng nhµ n-íc dùa vµo mét th-íc ®o c¬ b¶n h¬n.
1.1.3. Nguån gèc cña l¹m ph¸t.
1.1.3.1. L¹m ph¸t tiÒn tÖ.
L¹m ph¸t tiÒn tÖ( monetary inflation). Lo¹i l¹m ph¸t nµy x¶y ra khi tèc
®é t¨ng tr-ëng cung tiÒn v-ît qu¸ tèc ®é t¨ng tr-ëng thùc sù cña nÒn kinh tÕ.
§¬n gi¶n h¬n lµ tiÒn trong l-u th«ng t¨ng nhanh h¬n sè l-îng hµng ho¸ vµ
dÞch vô ®-îc s¶n xuÊt ra trong nÒn kinh tÕ. VÝ dô nh- tèc ®é t¨ng tr-ëng cung
tiÒn lµ 10% nh-ng tèc ®é t¨ng tr-ëng thùc cña nÒn kinh tÕ 7% th× l¹m ph¸t tiÒn
tÖ lµ 3%. Lo¹i l¹m ph¸t nµy th-êng x¶y ra t¹i c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn khi c¸c
n-íc nµy theo ®uæi c¬ chÕ ¸p chÕ tµi chÝnh hoÆc trong tr-êng hîp quèc gia
®ang theo ®uæi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng. ¸p chÕ t¹i chÝnh lµ t×nh tr¹ng ng©n
hµng trung -¬ng tµi trî cho th©m hôt ng©n s¸ch chÝnh phñ b»ng c¸ch in tiÒn,
qu¸ nhiÒu tiÒn trong l-u th«ng v-ît qu¸ tèc ®é t¨ng tr-ëng thùc sÏ dÉn ®Õn l¹m
ph¸t. ChÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng sÏ kÝch thÝch tæng cÇu hµng ho¸ dÞch vô trong
nÒn kinh tÕ, khi tèc ®é t¨ng tr-ëng tæng cÇu cao h¬n tèc ®é t¨ng tr-ëng tæng
cung, th× còng dÉn ®Õn l¹m ph¸t.
1.1.3.2 L¹m ph¸t do cÇu kÐo.
L¹m ph¸t do cÇu kÐo ®-îc coi lµ ph¸t sinh do hËu qu¶ cña t×nh tr¹ng gia
t¨ng tæng cÇu thùc tÕ t¹i mäi møc gi¸. Lý thuyÕt nµy ®-îc minh ho¹ bëi h×nh
vÏ díi ®©y th«ng quan sù dÞch chuyÓn cña ®êng AD, tõ AD tíi AD’’. §êng
AS lµ AS cæ ®iÓn th× møc gi¸ t¨ng tõ P ®Õn P’ trong khi s¶n lîng vÉn cè ®Þnh;
nh-ng ®-êng AS cña tr-êng ph¸i Keynes lµ mét ®-êng dèc xuèng biÓn hiÖn
http://svnckh.com.vn
6
b»ng ®êng AS’’th× møc gi¸ chØ t¨ng tíi P’’ vµ s¶n lîng còng t¨ng ®ång thêi
cã sù gia t¨ng trong møc sö dông lao ®éng vµ thÊt nghiÖp gi¶m xuèng. Nªn
trong bÊt k× tr-êng hîp nµo, l¹m ph¸t còng lµ tû lÖ thay ®æi cña møc gi¸ theo
thêi gian, vµ phô thuéc vµo tèc ®é dÞch chuyÓn cña ®-êng AD tõ AD tíi AD’’
chø kh«ng phô thuéc vµo møc gi¸ ban ®Çu vµ møc gi¸ cã thÓ cã.
Quan ®iÓm vÒ nguyªn nh©n g©y ra l¹m ph¸t do cÇu kÐo cña tr-êng ph¸i
Keynes vµ tr-êng ph¸i tiÒn tÖ còng kh¸c nhau. NÕu nh- Keynes cho r»ng sù
dÞch chuyÓn trong tæng cÇu xuÊt hiÖn lµ do nh÷ng thay ®æi trong tiªu dïng cña
khu vùc t- nh©n, trong hµnh vi ®Çu t-, hoÆc chÝnh s¸ch tµi chÝnh, th× ®èi víi
nh÷ng ng-êi thuéc ph¸i tiÒn tÖ, nguyªn nh©n chÝnh cña sù gia t¨ng trong tæng
cÇu lµ sù gia t¨ng cung øng tiÒn tÖ, th-êng ®-îc coi lµ do viÖc c¸c chÝnh phñ
cè g¾ng c¾t gi¶m l·i suÊt
®Ó khuyÕn khÝch ®Çu tvµ t¨ng tr-ëng g©y ra .
Friedman ®· tr×nh bµy râ
rµng quan ®iÓm cña ph¸i
tiÒn tÖ khi «ng viÕt:
Trong thêi ký sau chiÕn
tranh, rÊt nhiÒu n-íc, kÓ
c¶ Mü, ®· theo ®uæi
chÝnh s¸ch l·i suÊt thÊp,
mét phÇn lµ do ¶nh h-ëng cña nh÷ng t- t-ën b¾t nguån tõ Keynes.. TÊt c¶
nh÷ng n-íc lµm nh- vËy ®Òu tr¶i qua l¹m ph¸t râ rµng, hoÆc cã mét m¹ng l-íi
kiÓm so¸t võa cã hiÖu qu¶, võa kh«ng cã hiÖu qu¶, ®-îc thiÕt kÕ nh»m chÆn
®øng søc Ðp l¹m ph¸t,. Trong mäi tr-êng hîp, khèi l-îng tiÒn tÖ ®Òu t¨ng lªn
do chÝnh s¸ch l·i suÊt thÊp vµ gi¸ c¶ còng t¨ng lªn…
1.1.3.3 L¹m ph¸t do chi phÝ ®Èy.
L¹m ph¸t chi phÝ ®Èy lµ lo¹i l¹m ph¸t do thu hÑp tæng cung hoÆc do c¸c
doanh nghiÖp buéc lßng ph¶i n©ng cao gi¸ b¸n s¶n phÈm v× nh÷ng lý do bÊt
lîi. Kh¸c víi hai lo¹i l¹m ph¸t trªn, th× lo¹i l¹m ph¸t nµy chñ yÕu ®Õn tõ phÝa
http://svnckh.com.vn
7
cung vµ nguyªn nh©n chñ yÕu tõ xuÊt ph¸t tõ hiÖn t-îng t¨ng chi phÝ s¶n xu¸t
kh«ng mong ®îi tõ phÝa c¸c doanh nghiÖp. T¨ng chi phÝ kh«ng mong ®îi tõ
phÝa doanh nghiÖp t¹o ra nh÷ng có sèc tæng cung bÊt lîi. C«ng nh©n ®×nh c«ng
®ßi t¨ng l-¬ng ë diÖn réng, gi¸ nguyªn liÖu gia t¨ng ®ét biÕn, th¶m häa tù
nhiªn lµm ®×nh trÖ ho¹t ®éng s¶n xuÊt cña nhiÒu doanh nghiÖp lµ nh÷ng ngßi
næ cña lo¹i l¹m ph¸t nµy.
Trong c¸c lý thuyÕt ®ã, ng-êi ta lËp luËn r»ng l¹m ph¸t kh«ng ph¶i do
sù gia t¨ng trong tæng cÇu g©y ra, mµ tr¸i l¹i, do sù dÞch chuyÓn cña ®-êng
tæng cung tíi møc mµ bÊt kú møc s¶n l-îng nµo còng ®ßi hái ph¶i cã møc gi¸
cao h¬n so víi tr-íc khi dÞch chuyÓn. Sù dÞch chuyÓn cña ®-êng tæng cung cã
thÓ lµ do mét vµi yÕu tè, nh- viÖc c«ng ®oµn yªu s¸ch ®ßi tiÒn l-¬ng danh
nghÜa cao h¬n, sù gia t¨ng møc chªnh lÖch gi÷a gi¸ c¶ vµ chi phÝ cña nhµ tb¶n, hoÆc tæng qu¸t h¬n lµ bëi cuéc ®Êu tranh trong ph©n phèi thu nhËp hoÆc
sù gia t-ng trong gi¸ nguyªn liÖu. C¸c quan ®iÓm nµy kh«ng phï hîp víi Lý
thuyÕt tæng qu¸t vµ sù nhÊn m¹nh cña Keynes vµo mèi quan hÖ gi÷a chi phÝ,
gi¸ vµ møc l-¬ng danh nghÜa. Mµ vÞ trÝ cña ®-êng AS phô thuéc vµo møc
l-¬ng danh nghÜa vµ hµm s¶n xuÊt (mÆc dï phÇn ph©n tÝch ë trªn ®· gi¶ ®Þnh
r»ng c¸c doanh nghiÖp c¹nh tranh hoµn h¶o vµ kh«ng cè ®Þnh gi¸ c¶ theo ®óng
lý thuyÕt vÒ thÆng sè chi phÝ). MÆc dï c¸c nhµ tiÒn tÖ chÊp nhËn tÇm quan
träng cña nh÷ng thay ®æi trong gi¸ nguyªn liÖu ®èi víi l¹m ph¸t, nh-ng hä
kh«ng hµi lßng víi c¸c lËp luËn kh¸c vÒ chi phÝ ®Èy. Ch¼ng h¹n, Johnson lËp
luËn r»ng l¹m ph¸t lµ do c¸c chÝnh s¸ch tiÒn tÖ më réng vµ sù cè g¾ng nh»m
®a c¸c yÕu tè kh¸c vµo qu¸ tr×nh lËp luËn thÓ hiÖn mét sù ‘’cÇu viÖn’’ (®¸ng
th¬ng h¹i) tíi x· héi häc vµ chÝnh trÞ häc nghiÖp d’’.
Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch chi phÝ ®Èy
®-îc minh ho¹ h×nh d-íi ®©y. gi¶ sö tæng
cÇu ban ®Çu ®-îc ®¹i diÖn b»ng ®-êng
AD. YÕu tè chi phsi ®Èy lµm cho ®-êng
tæng cung dÞch chuyÓn tõ AS tíi AS’, vµ
gi¸ t¨ng tõ P tíi P’, trong khi s¶n lîng
t¨ng tõ y tíi y’. DÜ nhiªn, khi s¶n lîng
http://svnckh.com.vn
8
gi¶m tíi y’, møc sö dông lao ®éng còng gi¶m theo vµ thÊp nghiÖp t¨ng lªn.
Khi ®ã, chÝnh phñ cã thÓ quyÕt ®Þnh hµnh ®éng ®Ó chèng l¹i sù gia t¨ng thÊp
nghiÖp b»ng c¸ch t¨ng tæng cÇu, lµm cho ®êng AD dÞch chuyÓn tíi AD’.
ChÝnh sù dÞch chuyÓn nµy l¹i cµng lµm cho gi¸ c¶ t¨ng lªn, b©y giê tíi P’’,
nh-ng lo¹i trõ ®-îc sù gi¶m sót trong møc sö dông lao ®éng, v× s¶n l-îng trë
l¹i møc y.
NÕu chÝnh phñ lùa chän biÖn ph¸p lµm t¨ng tæng cÇu b»ng c¸ch t¨ng
møc cung øng tiÒn tÖ, nã ®îc coi lµ theo ®uæi ‘’chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thÝch øng’’,
v× sù thay ®æi trong cung øng tiÒn tÖ lµ nh»m thÝch øng víi sù dÞch chuyÓn do
chi phÝ ®Èy cña ®-êng AS g©y ra. Trªn thùc tÕ, chÝnh s¸ch nh- vËy cã thÓ t¹o
ra mèi liªn hÖ t-¬ng quan gÇn gòi gi÷a l¹m ph¸t vµ nh÷ng thay ®æi trong cung
øng tiÒn tÖ, DÜ nhiªn, mèi t-¬ng quan nh- vËy kh«ng nhÊt thiÕt ph¶i ñng hé
cho luËn ®iÓm cña ph¸i tiÒn tÖ cho r»ng sù gia t¨ng cung øng tiÒn tÖ g©y ra l¹m
ph¸t, VÒ ®iÓm nµy, c¸c nhµ tiÒn tÖ cã thÓ lËp luËn r»ng, hä ch¼ng thÊy bÊt kú lý
do nµo khiÕn cho c¸c t¸c ®éng chi phÝ ®Èy g©y ra cø tiÕp tôc ®Èy ®-êng AS lªn
cao m·i, -mËc dï ®iÒu ®ã cã thÓ x¶y ra trong mét vµi tr-êng hîp -, trõ khi c¸c
c¬ puan tiÒn tÖ tiÕp tôc cè g¾ng c©n b»ng c¸c ¶nh h-ëng tai h¹i cña nh÷ng t¸c
®éng chi phÝ ®Èy nh- vËy ®èi víi s¶n l-îng vµ thÊt nghiÖp th«ng qua viÖc theo
®uæi chÝnh s¸ch tiÒn tÖ thÝch øng, mét chÝnh s¸ch kÐo dµi m·i m·i vßng xo¸y
l¹m ph¸t cña chi phÝ – gi¸ c¶ khi ®-êng AS vµ AD theo nhau d©ng lªn cao.
Nh- vËy, c¸c nhµ tiÒn tÖ cã thÓ cho r»ng, l¹m ph¸t dai d¼ng kh«ng thÓ cã ®-îc
nÕu c¸c c¬ quan tiÒn tÖ kiÒm chÕ ®-îc møc t¨ng cung øng tiÒn tÖ trong mét
giíi h¹n nhÊt ®Þnh
Vßng xo¸y l¹m ph¸t do chi phÝ ®Èy ®-îc minh ho¹ trong h×nh d-íi ®©y.
Gi¶ sö ®iÓm c©n b»ng ban ®Çu trong nÒn kinh tÕ lµ A, giao ®iÓm cña AS víi
AD , víi møc s¶n l-îng y vµ møc gi¸ P. B©y giê, chóng ta h·y ph©n tÝch mét
yÕu tè chi phÝ ®Èy lµm dÞch chuyÓn ®êng AS tíi AS’. NÒn kinh tÕ dÞch chuyÓn
vÒ phÝa ®iÓm B, víi sù gi¶m sót s¶n l-îng, gia t¨ng cña gi¸ c¶ vµ tû lÖ thÊp
nghiÖp (v× møc sö dông lao ®éng gi¶m cïng víi s¶n l-îng). NÕu chÝnh s¸ch
tiÒn tÖ cña chÝnh phñ thÝch øng víi yÕu tè chi phÝ ®Èy ®ã, møc cung øng tiÒn tÖ
t¨ng vµ kÐo ®êng tæng cÇu tíi AD’ lµm cho møc gi¸ t¨ng lªn cao h¬n n÷a vµ
http://svnckh.com.vn
9
s¶n l-îng trë l¹i møc ban ®Çu cña nã khi nÒn kinh tÕ dÞch chuyÓn vÒ phÝa ®iÓm
C. NÕu h×nh dung yÕu tè chi phÝ ®Èy ®ã lµ sù gia t¨ng trong tiÒn l-¬ng danh
nghÜa do ¸p lùc cña c«ng ®oµn, chóng ta dÔ dµng thÊy r»ng viÖc møc gi¸ t¨ng
t¬Ý P’’ lµm tiÒn l¬ng thùc tÕ gi¶m xuèng, khiÕn cho c¸c c«ng ®oµn tiÕp tôc
yªu s¸ch ®ßi t¨ng tiÒn l-¬ng danh nghÜa. ChÝnh có ®Èy nµy lµm ®-êng AS tiÕp
tôc dÞch chuyÓn tíi AS’’ vµ chu tr×nh nµy cø lÆp ®i lÆp l¹i m·i m·i.
CÇn nhí r»ng, nÕu nÒn kinh tÕ dõng l¹i t¹i ®iÓm A mét thêi gian dµi vµ
r«i vßng xo¸y chi phÝ – gi¸ c¶ b¾t ®Çu, chóng ta cã thÓ x¸c ®Þnh ch¾c ch¾n
®éng lùc ban ®Çu b»ng c¸ch xÐt xem liÖu s¶n l-îng t¨ng lªn hay gi¶m xuèng
vµo thêii ®iÓm b¾t ®Çu chu kú. NÕu s¶n l-îng t¨ng lªn vµ nÒn kinh tÕ dÞch
chuyÓn vÒ phÝa ®iÓm B’, ®éng
lùc ban ®Çu cã thÓ ®-îc coi lµ
cÇu kÐo; ng-îc l¹i, nÕu tr-íc
tiªn s¶n l-îng gi¶m xuèng, khi
®ã ®éng lùc ban ®Çu cã thÓ
®-îc coi lµ chi phÝ ®Èy. DÜ
nhiªn, trong bÊt kú tr-êng hîp
nµo, mét khi chu kú ®· diÔn ra,
nã bao gåm sù gia t¨ng gi¸ c¶
cïng víi s¶n l-îng t¨ng lªn
hoÆc gi¶m ®i, vµ khi ®ã, ng-êi
ta khã cã thÓ nãi ®éng lùc ban ®Çu lµ chi phÝ ®Èy hay cÇu kÐo. Còng cÇn l-u ý ,
mÆc dï c¸c nhµ tiÒn tÖ nãi chung ®Òu tin ch¾c vµo kh¶ n¨ng c©n b»ng (cung
b»ng cÇu) cña thÞ tr-êng lao ®éng., nh-ng ®iÒu ®ã kh«ng hµm ý hä cã niÒm tin
vµo ®-êng tæng cung th¼ng ®øng trong thêi h¹n dµi. Nh- vËy, hä cã thÓ s½n
sµng chÊp nhËn c¸ch ph©n tÝch trong h×nh trªn, nh-ng c¸c ®-êng AS dèc lªn
®-îc vÏ ë ®ã chØ cã thÓ ®-îc coi lµ ®óng trong thêi h¹n ng¾n, víi møc l-¬ng
danh nghÜa cè ®Þnh. Trong thêi h¹n dµi, khi gi¸ c¶ t¨ng lªn, ®ång thêi tiÒn
l-¬ng còng t¨ng lªn, ®-êng AS ng¾n h¹n sÏ dÞch lªn trªn, tõ AS tíi AS’ vµ cø
nh- vËy, nh- ®· ®-îc m« t¶ ë trªn, c¸c nhµ tiÒn tÖ cã thÓ lËp luËn r»ng, trong
thêi h¹n dµi, th× tr-êng lao ®éng c©n b»ng t¹i, hoÆc Ýt nhÊt còng gÇn víi ®iÓm
toµn dông, khi tiÒn l-¬ng danh nghÜa vµ gi¸ c¶ ®-îc ®iÒu chØnh ®Ó t¹o ra møc
http://svnckh.com.vn
10
tiÒn l-¬ng thùc tÕ, møc sö dông lao ®éng vµ s¶n l-îng lµm c©n b»ng thÞ tr-êng.
Do ®ã, lµm ph¸t tiÕp diÔn kh«ng ph¶i lµ kÕt qu¶ cña søc Ðp chi phÝ ®Èy. Gi¶ sö,
møc toµn dông lµ y trong h×nh trªn, trong tr-êng hîp ®ã, ®-êng tæng cung dµi
h¹n lµ ®-êng ng¾t qu·ng th¼ng ®øng n»m phÝa trªn møc y vµ ®i qua c¸c ®iÓm
ACE.
1.2. Kinh nghiÖm kiÒm chÕ l¹m ph¸t ë Trung Quèc.
Nh÷ng kinh nghiÖm kiÒm chÕ l¹m ph¸t ë Trung Quèc sÏ gîi më cho
chóng ta nhiÒu vÒ chÝnh s¸ch ®Ó ®èi phã l¹m ph¸t hiÖn nay. Trung Quèc vµ
ViÖt Nam cã nhiÒu ®iÓm t-¬ng ®ång vÒ tù nhiªn x· héi, phong tôc tËp qu¸n,
h¬n thÕ n÷a, hai n-íc cã cïng thÓ chÕ chÝnh trÞ, cã tèc ®é t¨ng tr-ëng cao nhÊt
Ch©u ¸ trong nh÷ng n¨m qua, cã cïng thÓ chÕ chÝnh trÞ. ChÝnh bëi nh÷ng lÝ do
trªn, kinh nghiÖm cña Trung Quèc ch¾c ch¾n lµ bµi häc quÝ gi¸, thùc tÕ, phï
hîp víi ViÖt Nam.
Trung Quèc hiÖn nay næi lªn nh- mét trung t©m kinh tÕ míi cña thÕ
giíi. N¨m 2005, Trung Quèc lµ mét trong 4 nÒn kinh tÕ thÕ giíi v-ît qua Ph¸p
vµ Anh, tèc ®é t¨ng tr-ëng 6 th¸ng ®Çu n¨m 2006 lµ 10.9% cho dï chÝnh phñ
Trung Quèc ®· thi hµnh chÝnh s¸ch nh»m ®Ó k×m h·m tèc ®é t¨ng tr-ëng. Tuy
nhiªn t¨ng tr-ëng qu¸ nãng còng khiÕn cho Trung Quèc ®èi mÆt víi vÊn ®Ò
l¹m ph¸t. §Ó gi¶i quyÕt vÊn ®Ò nµy, chÝnh phñ Trung Quèc ®· thùc hiÖn chÝnh
s¸ch nh-:
+ ChÝnh phñ Trung Quèc ®ang thùc hiÖn th¶ næi tiÒn tÖ. Tõ th¸ng 7,
chÝnh phñ Trung Quèc khëi ®éng lé tr×nh gi¶m gi¸ ®ång nh©n d©n tÖ ngay sau
khi n-íc nµy chÊm døt chÝnh s¸ch neo gi¸ chÆt tû gi¸ hèi ®o¸i. ChÝnh s¸ch nµy
thùc hiÖn víi môc ®Ých b×nh æn cung tiÒn còng nh- lµm tèc ®é t¨ng tr-ëng
chËm l¹i bëi v× viÖc t¨ng cung tiÒn qu¸ møc hiÖn nay còng lµ mét trong ®e do¹
chÝnh ®Õn t×nh h×nh æn ®Þnh nÒn kinh tÕ c¶ trong nh¾n h¹n vµ dµi h¹n.
+ Bªn c¹nh ®ã, chÝnh phñ Trung Quèc thùc hiÖn chÝnh s¸ch vÜ m« nh»m
æn ®Þnh ®µu t- vµ t¸i c¬ cÊu l¹i khu vùc ®Çu th- trong ®ã h¹n chÕ ®Çu t- vµo
®-êng x¸ vµ c¸c x-ëng s¶n suÊt, ®Çu t- vµo c«ng nghiÖp ®ång thêi, kÝch thÝch
tiªu dïng hµng ngo¹i nhËp vµ gi¶m thÆng d- th-¬ng m¹i. §Çu t- ë c¸c ngµnh
http://svnckh.com.vn
11
nh- thÐp, ®iÖn, dÇu t¨ng ®¸ng kÓ, trong khi chøng kiÕn sù gi¶m sót thuéc ®Çu
t- c¸c ngµnh c«ng nghiÖp nh- thiÕc hoÆc nh«m. Nhu cÇu tiªu dïng ®ang t¨ng,
kÕt qu¶ gi¸ trÞ tiªu dïng trong 3 th¸ng ®Çu n¨m 2005 ®¹t 4,508 triÖu tØ nh©n
d©n tÖ, møc t¨ng cao nhÊt tõ n¨m 1997.
+ Trung Quèc t¨ng l·i suÊt ®Ó gh×m ®µ t¨ng tr-ëng. HiÖn nay, l·i suÊt
cho vay b»ng ®ång nh©n d©n tÖ do Ng©n hµng Trung -¬ng Trung Quèc c«ng
bè n©ng tõ 5,58% lªn 5,85%/n¨m. Tèc ®é t¨ng tr-ëng kinh tÕ quý ®Çu n¨m lªn
tíi 10.2% lµ nguyªn nh©n chÝnh khiÕn B¾c Kinh rÊt hay th¾t chÆt tiÒn tÖ, lÇn
®Çu tiªn kÓ tõ th¸ng 10/2004.
Víi nh÷ng chÝnh s¸ch trªn t×nh h×nh l¹m ph¸t ë Trung Quèc ®· dÞu l¹i .
ChØ sè gi¸ tiªu dïng th¸ng 3 n¨m nay chØ t¨ng ván vÑn 0.8% so víi cuèi n¨m
ngo¸i vµ Ng©n hµng trung -¬ng dù b¸o møc l¹m ph¸t n¨m nay chØ dao ®«ng
quanh 2%.
ChÝnh s¸ch chÝnh phñ Trung Quèc ¸p dông lµ kinh nghiÖm chóng ta cÇn
häc hái ®Ó tõ ®ã ®-a ra chÝnh s¸ch phï hîp víi thùc tiÔn ViÖt Nam.
http://svnckh.com.vn
12
PhÇn 2
Thùc tr¹ng l¹m ph¸t tõ n¨m 2004 ®Õn nay ë ViÖt Nam.
2.1 Bèi c¶nh kinh tÕ thÕ giíi.
NÒn kinh tÕ thÕ giíi ®ang ®¹t tèc ®é t¨ng tr-ëng nhanh ®iÒu nµy cã thÓ
thÊy qua tèc ®é ph¸t triÓn cña c¸c níc lín nh Mü, NhËt B¶n… vµ c¸c níc
®ang ph¸t triÓn trong ®ã ®Æc biÖt lµ Trung Quèc, tuy vËy, kinh tÕ thÕ giíi còng
tiÓm Èn nhiÒu nguy c¬ bÊt æn, kinh tÕ toµn cÇu ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu
mèi ®e do¹ nh- gÝa dÇu t¨ng, t×nh h×nh chiÕn sù c¨ng th¼ng ë Trung §«ng,
Ir¾c, khñng ho¶ng h¹t nh©n t¹i TriÒu Tiªn, Ir¾c.
Sau kho¶ng thêi gian ch÷ng l¹i, c¸c nÒn kinh tÕ lín ®ang ®¹t tèc ®é ph¸t
triÓn kh¶ quan.
Kinh tÕ Mü t¨ng tr-ëng æn ®Þnh, n¨ng suÊt lao ®éng t¨ng khiÕn cho dÊu
hiÖu l¹m ph¸t dÞu l¹i. N¨ng suÊt lao ®äng cña c¸c c«ng ty Mü ®· t¨ng 4.7%
trong quÝ III n¨m nay, lµm t¨ng thªm niÒm tin cña ng-êi d©n r»ng nÒn kinh tÕ
cã thÓ t¨ng tr-ëng m¹nh mÏ mµ kh«ng kÐo theo ¹m ph¸t. Kinh tÕ NhËt ®ang
phôc håi kh¶ quan. Kinh tÕ n-íc nµy ®· ®¹t møc t¨ng tr-ëng 5.5% trong quÝ
IV n¨m ngo¸i. XuÊt khÈu phôc håi víi tèc ®é cao trong khi tiªu dïng cña
ng-êi d©n t¨ng lªn chÝnh lµ nh÷ng nh©n tè t¹o nªn kÕt qu¶ trªn. So víi quÝ III,
GDP cña NhËt B¶n ®· t¨ng 1.4%. Con sè dù ®o¸n tr-íc ®ã cña c¸c nhµ ph©n
tÝch lµ 1.2%. Tû lÖ thÊt nghiÖp gi¶m dÇn, ng-êi tiªu dïng cïng víi giíi doanh
nghiÖp tin t-ëng h¬n vµo t-¬ng lai cña nÒn kinh tÕ nªn chi tiªu còng nh- ®Çu
t- nhiÒu h¬n. NhËt B¶n võa c«ng bè mét b¸o c¸o, thÆng d- tµi kho¶n v·ng lai
cña NhËt B¶n còng t¨ng rÊt kh¶ quan trong th¸ng12 n¨m ngo¸i.
Bªn c¹nh nh÷ng n-íc lín, c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn còng ®ang chøng tá
kh¶ n¨ng còng nh- tiÒm lùc kinh tÕ cña m×nh, Trung Quèc lµ mét vÝ dô ®iÓn
h×nh. Trung Quèc lµ n-íc gi÷ kû lôc vÒ tèc ®é t¨ng tr-ëng kh¸ cao, liªn tôc.
Tèc ®é t¨ng tr-ëng cña Trung Què trong nhiÒu n¨m liªn tôc ®¹t møc cao nhÊt
thÕ giíi; l¹i cã tæng dù tr÷ ngo¹i hèi quèc tÕ lín thø hai thÕ giíi; cã quy m«
xuÊt khÈu lín thø 3 vµ thø 4 thÕ giíi. Sù ph¸t triÓn m¹nh mÏ nhê xuÊt khÈu sÏ
http://svnckh.com.vn
13
gióp Trung Quèc ®¹t møc t¨ng tr-ëng h¬n 9% trong c¶ n¨m nay, t¹o tra thÆng
d- th-¬ng m¹i khæng lå – h¬n 100 tû USD..
Bëi vËy ta cã thÓ ®i ®Õn nhËn xÐt, nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay ®ang ®¹t
tèc ®é ph¸t triÓn nhanh, vai trß cña c¸c n-íc ®ang ph¸t triÓn ®ang ngµy cµng
n©ng cao bëi vËy nÒn kinh tÕ thÕ giíi hiÖn nay kh«ng cßn phô thuéc qu¸ nhiÒu
vµo Mü.
Tuy vËy, kinh tÕ thÕ giíi còng ®ang ph¶i ®èi mÆt víi nhiÒu bÊt æn. Quü
tiÒn tÖ quèc tÕ ( IMF) c¶nh b¸o, viÖc kinh tÕ Mü håi phôc n¨m nay vµ n¨m tíi
ch-a ®ñ vùc dËy ®µ t¨ng tr-ëng cho toµn cÇu. §Æc biÖt, khu vùc ®ång tiÒn n¨m
nay cã thÓ chØ t¨ng 0.5%. Theo ph©n tÝch cña IMF, ®iÒu ®¸ng lo ng¹i nhÊt lµ sù
thÊt b¹i cña Héi nghÞ bé tr-ëng WTO t¹i Cancun( Mªhic«) trong tuÇn tr-íc.
§iÒu nµy sÏ g©y ra mét vÕt r¹n trong ho¹t ®éng th-¬ng m¹i quèc tÕ. Bªn c¹nh
®ã, c¸c nÒn kinh tÕ chñ ®¹o cña EU nh- Italy, Ph¸p ®Òu ®ang ®èi mÆt víi kh¶
n¨ng t¨ng trëng ©m… Thªm vµo ®ã t×nh h×nh thÕ giíi bÊt æn khiÕn gi¸ vµng
vµ gi¸ dÇu hçn lo¹n. Jon Nadler- chuyªn gia ph©n tÝch næi tiÕng cña Kitco.com
®· b×nh luËn nh- vËy tr-íc nh÷ng biÕn ®éng bÊt ngê, liªn tôc cña gi¸ vµng vµ
gi¸ dÇu trong ngµy 14/7. Víi møc 78.4 USD/ thïng, gi¸ dÇu ®-îc xem nh‘’cao nhÊt mäi thêi ®¹i’’, vµ theo ®ã, Kitco cho r»ng, møc gi¸ vµng 680-700
USD /oz tr-íc m¾t lµ tÊt yÕu. Møc c¶n kü thuËt 660 USD / oz mµ c¸c chuyªn
gia ®Æt ra ®· bÞ thÞ tr-êng vµng London ph¸ ngay tõ lóc më cöa s¸ng 14/7. §Õn
cuèi chiÒu cïng ngµy , gi¸ vµng giao ngay t¹i thÞ tr-êng nµy ®· t¨ng h¬n 1
USD so víi gi¸ buæi s¸ng (®¹t 662.8 USD /oz). So víi gi¸ ®ãng cöa cña phiªn
giao dÞch tr-íc, Møc gi¸ nµy ®· t¨ng 9 USD / oz. Nh- vËy, trong 2 tuÇn ®Çu
th¸ng 7, gi¸ vµng ®· t¨ng tíi 15% so víi th¸ng tr-íc. Nguyªn nh©n chÝnh lµ do
søc nãng ®· vµ ®ang gia t¨ng cña t×nh h×nh ®Þa chÝnh trÞ g©y ¶nh h-ëng lín
®Õn gi¸ dÇu vµ ho¹t ®éng kinh tÕ toµn cÇu. Liªn tiÕp c¸c th«ng tin thêi sù tõ
Ian, B¾c TriÒu Tiªn, Iraq, Ên §é, Isreal, Lib¨ng, Nigeria… ®· kÝch gi¸ vµng
nãng lªn rÊt nhanh.. NhËn ®Þnh kh¸ t¸o b¹o vµ ‘’bi quan’’ cña giíi ®Çu t ë thÞ
tr-êng dÇu má New York khiÕn nhiÒu ng-êi giËt m×nh. NÕu thùc tÕ diÔn ra
theo ®óng dù ®o¸n nµy, gi¸ dÇu sÏ ®¹t møc 80 USD/thïng cuèi n¨m nay. Jon
Nadler b×nh luËn: Israel tÊn c«ng Lib¨ng cho thÊy t×nh h×nh nãng ë Trung
http://svnckh.com.vn
14
§«ng rÊt dÔ leo thang ®Õn tranh chÊp khu vùc, g©y c« lËp khu vùc côc bé, c¶n
trë viÖc cung cÊp vµ vËn chuyÓn dÇu th« cho thÞ tr-êng thÕ giíi. Bªn c¹nh ®ã,
nh÷ng vô næ liªn tiÕp x¶y ra t¹i Nigeria – n-íc xuÊt khÈu dÇu lín nhÊt Ch©u
Phi – khiÕn dÇu bÞ loang rÊt nhiÒu còng gãp phÇn ®Èy gi¸ dÇu thªm nãng.
Qua ph©n tÝch t×nh h×nh kinh tÕ thÕ giíi nh- trªn, mçi quèc gia cÇn ph¶i
cã nh÷ng chÝnh s¸ch ®Ó phï hîp t×nh h×nh ®Æc biÖt lµ dÊu hiÖu l¹m ph¸t ®ang
gia t¨ng khi gi¸ dÇu má ®ang ®¹t møc kØ lôc còng nh- gi¸ cña nhiÒu mÆt hµng
kh¸c ®ang cã chiÒu h-íng gia t¨ng.
2.2. T×nh h×nh kinh tÕ ViÖt Nam.
N¨m 2005, dï gÆp nhiÒu khã kh¨n nh- thiªn tai, h¹n h¸n ë MiÒn B¾c,
dÞch cóm gµ cïng sù biÕn ®éng gi¸ c¶ trªn thÕ giíi, kinh tÕ ViÖt Nam ®¹t tèc
®é t¨ng tr-ëng GDP: 8,5%, thµnh tùu nµy ®¹t ®-îc th«ng qua ph¸t triÓn s¶n
xuÊt, më réng c¸n c©n th-¬ng mai ®ång thêi lµ sù ho¹t ®éng hiÖu qu¶ cña
Ng©n hµng.
S¶n xuÊt:
Tăng trưởng GDP đạt mức cao nhất trong 8 năm:8.5%. MÆc dï gÆp
ph¶i nhiÒu ®iÒu kiÖn kh«ng thuËn lîi (h¹n h¸n trÇm trong trong nöa ®Çu n¨m,
b·o lò lín trong nöa sau n¨m, dÞch cóm gia cÇm hoµnh hµnh, gi¸ n¨ng l-¬ng
t¨ng) nh-ng nÒn kinh tÕ vÉn t¨ng tr-ëng 8.4%, møc cao nhÊt trong 8 n¨m vµ
cao thø 2 ë Ch©u ¸ trong n¨m 2005 (thÊp h¬n møc 9% cña Trung Quèc). Khu
vùc c«ng nghiÖp vµ x©y dùng t¨ng tr-ëng 10% , ®ãng gãp 4.2 ®iÓm phÇn tr¨m
vµo t¨ng tr-ëng GDP, trong khi ngµnh dÞch vô vµ n«ng nghiÖp ®ãng gãp lÇn
l-ît 3.4 vµ 0.8 ®iÓm phÇn tr¨m. TÊt c¶ c¸c khu vùc kinh tÕ ®Òu t¨ng tr-ëng víi
tèc ®é nhanh h¬n so víi n¨m ngo¸i. Riªng s¶n l-îng n«ng nghiÖp t¨ng 17.2%,
tèc ®é cao nhÊt trong 5 n¨m (2001: 14.6%; 2002:14.8%; 2003:16.8%;
2004:16%).
http://svnckh.com.vn
15
C¬ cÊu GDP(%)
C«ng nghiÖp & X©y dùng
DÞch vô
N«ng nghiÖp
38,1
36,6
23,2
41,0
38,1
20,9
C¸n c©n th-¬ng m¹i:
Tæng xuÊt khÈu n¨m 2005 ®· t¨ng 21.6% ®¹t 32.2 tû USD. Trong ®ã
khu vùc FDI ®ãng gãp trªn 57% vµ ®¹t møc t¨ng tr-ëng cao nhÊt víi 27.8%
(hoÆc møc 26.2% nÕu kh«ng tÝnh ®Õn xuÊt khÈu dÇu th«), vµ xuÊt khÈu cña
khu vùc trong n-íc t¨ng 14.1%. XuÊt khÈu sang ba thÞ tr-êng lín nhÊt (tæng
céng chiÕm tíi mét nöa thÞ tr-êng xuÊt khÈu) lµ Hoa Kú, EU vµ NhËt B¶n ®·
t¨ng tr-ëng t-¬ng øng 16%, 7% vµ 25%, §iÓn h×nh lµ xuÊt khÈu g¹o ®· ®¹t
møc 1.39 tû USD, trë thµnh mÆt hµng ®øng thø 7 cã gi¸ trÞ xuÊt khÈu ®¹t trªn 1
tû USD. MÆc dï ®¹t møc t¨ng tr-ëng cao, c¬ cÊu xuÊt khÈu cho thÊy nh÷ng
dÊu hiÖu ®¸ng lo ng¹i. MÆc dï gi¸ trÞ xuÊt khÈu cña mÆt hµng quan träng nhÊt
lµ dÇu th« ®· t¨ng 30%, møc t¨ng nµy hoµn toµn lµ do t¸c ®éng cña gi¸ c¶ khi
l-îng dÇu th« xuÊt khÈu thùc tÕ ®· gi¶m 7.3%.
C¸c mÆt hµng xuÊt khÈu quan träng kh¸c nh- dÖt may vµ giµy dÐp ®·
t¨ng ë møc thÊp nhÊt kÓ tõ 2002, t-¬ng øng ë m-c 9.6% vµ 11% do sù c¹nh
tranh khèc liÖt trªn thÞ tr-êng quèc tÕ trong khi ViÖt Nam vÉn ch-a chÝnh thøc
gia nhËp WTO.
Ngoµi ra, c¬ cÊu xuÊt khÈu ®· kh«ng cho thÊy bÊt cø thay ®æi ®¸ng kÓ
nµo vµ chñ yÕu vÉn phô thuéc vµo c¸c mÆt hµng truyÒn thèng nh- nguyªn vËt
liÖu th« vµ c¸c s¶n phÈm sö dông nhiÒu lao ®éng cã gi¸ trÞ gia t¨ng thÊp. T¨ng
tr-ëng trong ngµnh ®iÖn tö lµ mét sù ph¸t triÓn ®¸ng khÝch lÖ( t¨ng 60,2%
trong n¨m 2004 vµ 34.1% trong n¨m 2005) nh-ng kim ng¹ch xuÊt khÈu cña
mÆt hµng nµy vÉn cßn kh¸ thÊp( 1,44 tû USD b»ng 4,5% tæng kim ng¹ch xuÊt
khÈu cña mÆt hµng nµy vÉn cßn kh¸ thÊp( 1,44 tû USD b»ng 4,5% tæng kim
ng¹ch xuÊt khÈu).
http://svnckh.com.vn
16
NÒn kinh tÕ tiÕp tôc ph¶i chÞu møc th©m hôt th-¬ng m¹i lµ 4,65 tû USD
khi kim ng¹ch nhËp khÈu ®¹t 36,9 tû USD( t¨ng 15,4%). VÒ trung h¹n, th-¬ng
m¹i sÏ khã cã kh¶ n¨ng gi¶m nhËp siªu do nhu cÇu ®èi víi c¸c s¶n phÈm nhËp
khÈu chÝnh lµ m¸y mãc thiÕt bÞ, phô tïng « t«, linh kiÖn ®iÖn tö vµ c¸c nguyªn
vËt liÖu ®Çu vµo cho c¸ ngµnh c«ng nghiÖp kh¸c ®ang ngµy cµng t¨ng khi s¶n
xuÊt trong n-íc ngµy cµng ph¸t triÓn.
Trong n¨m 2006, ViÖt Nam sÏ ph¶i hoµn thµnh c¸c cam kÕt trong
CEPTs vµ rÊt cã kh¶ n¨ng trë thµnh thµnh viªn chÝnh thøc WTO. Nh÷ng nh©n
tè nµy më ra nhiÒu c¬ héi tiÕp cËn thÞ tr-êng h¬n cho c¸c nhµ xuÊt khÈu vµ sÏ
t¹o ra nhiÒu lîi thÕ trong viÖc gi¶i quyÕt c¸c tranh chÊp th-¬ng m¹i. ChÝnh
phñ kú väng kim ng¹ch xuÊt khÈu trong n¨m sÏ ®¹t møc 37 tû USD.
HÖ thèng ng©n hµng cã mét n¨m kinh doanh hiÖu qu¶:
HÖ thèng ng©n hµng n¨m 2005 cã nh÷ng b-íc ph¸t triÓn tÝch cùc vµ
ngµy cµng ®ãng vai trß quan träng trong viÖc huy ®éng vµ ®iÒu tiÕt nguån vèn
trong nÒn kinh tÕ quèc d©n. HiÖn ng©n hµng ®· lµ kªnh huy ®éng, cung øng
vèn chÝnh cho nÒn kinh tÕ víi 30% vèn ®Çu t- ph¸t triÓn hµng n¨m vµ 40%
tæng nhu cÇu vèn cña c¸c doanh nghiÖp. Tæng d- nî tÝn dông qua hÖ thèng
ng©n hµng vµo cuèi n¨m 2005 ®· trªn 60% GDP, cao h¬n møc b×nh qu©n cña
c¸c n-íc cã thu nhËp thÊp. Quan träng h¬n, nguån vèn tÝn dông ng¾n h¹n ®ang
gi¶m dÇn tõ kho¶ng 70% tæng tÝn dông trongthËp kû 90 xuèng cßn kho¶n 30%
trong n¨m 2005.
Sö dông vèn hiÖu qu¶ h¬n nªn t×nh h×nh kinh doanh t¹i c¸c ng©n hµng
th-¬ng m¹i rÊt kh¶ quan víi tû lÖ lîi nhuËn trªn vèn b×nh qu©n kho¶ng 30%.
§ãn ®Çu nh÷ng th¸ch thøc khi thÞ tr-êng ng©n hµng më cöa cho c¹nh tranh
quèc tÕ vµo n¨m 2008, c¸c ng©n hµng trong n-íc ®· chñ ®éng t¨ng vèn( bèn
ng©n hµng sÏ cã vèn trªn 100,000 tû ®ång VN§ trong n¨m 2006) vµ tÝch cùc
t×m kiÕm ®èi t¸c lµ c¸c ng©n hµng n-íc ngoµi cã uy tÝn. Trong n¨m 2005 ®· cã
ba ng©n hµng trong n-íc b¸n 10% cæ phÇn cho c¸c ng©n hµng quèc tÕ ®Ó trë
thµnh cæ ®«ng chiÕn l-îc.
http://svnckh.com.vn
17
§iÓm yÕu lín nh©t cña hÖ th«ng ng©n hµng lµ sù chi phèi cña c¸c ng©n
hµng th-¬ng m¹i quèc doanh( hiÖn chiÕm gÇn 70% thÞ phÇn). C¸c ng©n hµng
nµy gièng nh- c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc kh¸c, ho¹t ®éng ch-a thùc sù hiÖu
qu¶, tiÕp tôc duy tr× mét kho¶n lín tÝn dông cho c¸c doanh nghiÖp nhµ n-íc
dï c¸c doanh nghiÖp nµy lµm ¨n thua lç vµ g©y ra phÇn lín l-îng nî xÊu mµ
hÖ thèng ®ang ph¶i g¸nh chÞu.
MÆt kh¸c, ho¹t ®éng chñ yÕu cña c¸c ng©n hµng lµ cho vay tÝn dông víi
rñi ro cao( chiÕm gÇn 70% tæng doanh thu). Víi sù ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ
nãi chung vµ thÞ tr-êng ng©n hµng, tµi chÝnh nãi riªng, c¸c ng©n hµng cÇn ph¶i
ph¸t triÓn c¸c m¶ng dÞch vô kh¸c, ®a d¹ng ho¸ c¸c nguån thu vµ gi¶m lÖ thuéc
vµo dÞch vô cho vay tÝn dông. Trong hai n¨m 2004 va 2005, hai ng©n hµng
quèc doanh ®Çu tiªn( Vietcombank vµ BIDV) ®· thµnh lËp c«ng ty qu¶n lý quü
®Çu t-. Riªng BIDB ®· tham gia vµo lÜnh vùc b¶o hiÓm phi nh©n thä víi c«ng
ty 100% vèn cña ng©n hµng. Xu h-íng nµy sÏ cßn tiÕp tôc trong nh÷ng n¨m
tíi, ®Æc biÖt lµ ®èi víi c¸c ng©n hµng quèc doanh víi quy m«lín vµ tiÒm lùc tµi
chÝnh m¹nh mÏ
ChÝnh phñ ®· quyÕt ®Þnh cæ phÇn ho¸ c¸c ng©n hµng quèc doanh. HiÖn
giê ch-¬ng tr×nh ®ang ®-îc thÝ ®iÓm víi Vietcombank, ng©n hµng nµy ®· ph¸t
hµnh 1,500 tû VND tr¸i phiÕu chuyÓn ®æi vµo th¸ng 11/2005 vµ trong th¸ng 7
ng©n hµng nµy ®· niªm yÕt trªn thÞ tr-êng chøng kho¸n. C¸c ng©n hµng kh¸c
sÏ lÇn l-ît ®-îc chuyÓn thµnh ng©n hµng cæ phÇn tr-íc n¨m 2010(trõ Ng©n
hµng N«ng nghiÖp vµ Ph¸t triÓn n«ng th«n).
2.3. Mét sè vÊn ®Ò cßn tån t¹i
Nh×n chung, t×nh h×nh s¶n xuÊt trong n¨m 2005 ®· kh¾c phôc ®-îc
nhiÒu kh¨n nh- gi¸ x¨ng dÇu vµ nguyªn liÖu ®Çu vµo t¨ng cao, thiÕu hôt ®iÖn
do h¹n h¸n g©y ra. §ît h¹n h¸n c¶nh b¸o vÒ vÊn ®Ò an ninh n¨ng l-îng ë n-íc
ta; hiÖn t¹i thuû ®iÖn chiÕm kho¶ng 40% tæng ®iÖn n¨ng c¶ n-íc do ®ã rÊt dÔ
bÞ ¶nh h-ëng bëi t×nh h×nh thêi tiÕt kh«ng æn g©y ra nhiÒu khã kh¨n trong
nh÷ng n¨m tíi.
http://svnckh.com.vn
18
§Ó ®¸p øng nhu cÇu ®ang t¨ng trong giai ®oan 2006-2010, ngµnh ®iÖn
sÏ ph¶i huy ®éng 231,000 tû VND vèn ®Çu t- nh-ng cã nguy c¬ thiÕu hôt
kho¶ng 71,153 tû VND. Do ®ã hiÖn ChÝnh phñ chñ tr-¬ng khuyÕn khÝch ®Çu
t- vµo lÜnh vùc s¶n xuÊt vµ ph©n phèi ®iÖn ®ång thêi nghiªn cøu kÕ ho¹ch x©y
dùng nhµ m¸y ®iÖn nguyªn tö còng nh»m ®a d¹ng hãa nguån ®iÖn cung trong
t-¬ng lai
GÝa dÇu th« dao ®éng ë møc cao trong n¨m còng g©y ra nhiÒu x¸o ®éng
®Æc biÖt khi ViÖt Nam ®ang ph¶i nhËp khÈu 100% l-îng x¨ng dÇu cung øng
cho nhu cÇu trong n-íc. ViÖc khëi c«ng x©y dùng Nhµ m¸y läc dÇu Dung
QuÊt sau 9 n¨m tr× ho·n sÏ høa hÑn cung øng 30% nhu cÇu x¨ng trong n-íc
sau khi hoµn thµnh vµo n¨m 2009. Dù tÝnh ViÖt Nam cÇn Ýt nhÊt ba nhµ m¸y
läc dÇu ®Ó cung øng x¨ng cho thÞ tr-êng néi ®Þa vµ nhµ m¸y thø hai t¹i Nghi
S¬n – Thanh Ho¸ còng ®ang ë giai ®o¹n nghiªn cøu kh¶ thi( dù tÝnh sÏ hoµn
thµnh vµo n¨m 2010). Nh- vËy tõ giê tíi n¨m 2010, t×nh h×nh gi¸ x¨ng dÇu
trong nø¬c sÏ vÉn cßn phô thuéc vµo dao ®éng cña gi¸ dÇu quèc tÕ, ®Æc biÖt lµ
Nhµ n-íc chñ tr-¬ng gi¶m trî gi¸ mÆt hµng nµy trong n¨m 2006.
C¸c khã kh¨n n¨m 2005 v× thÕ ch-a ®-îc gi¶i quyÕt trong t-¬ng lai gÇn,
vµ sÏ vÉn tiÕp tôc lµ nh÷ng th¸ch thøc cña n¨m 2003. Ngoµi ra hai ®éng lùc
cña t¨ng tr-ëng kinh tÕ( søc mua trong n-íc vµ møc ®Çu t- cao) còng ®ang cã
nh÷ng vÊn ®Ò ®¸ng quan t©m. Møc b¸n lÎ t¨ng mét phÇn lµ do gi¸ t¨ng. NÕu
l¹m ph¸t tiÕp tôc t¨ng nhanh nh- c¸c n¨m qua, søc mua thùctÕ sÏ gi¶m m¹nh
¶nh h-ëng ®Õn søc kÐo cña cÇu. Trong khi ®ã, nÕu hiÖu qu¶ ®Çu t- kh«ng
t¨ng( nhÊt lµ trong khu vùc nhµ n-íc – hiÖn ®ang chiÕm 60% tæng ®Çu t- toµn
x· héi), søc ®Èy cña ®Çu t- ®èi víi t¨ng tr-ëng sÏ gi¶m ®¸ng kÓ.
Ngoµi c¸c vÊn ®Ò an ninh n¨ng l-îng, s¶n xuÊt c«ng nghiÖp sÏ ph¶i ®èi
mÆt víi sù c¹nh tranh khèc liÖt h¬n trong n¨m 2006, khi ViÖt Nam dù kiÕn sÏ
gia nhËp WTO trong n¨m na, vµ tham gia ®Çy ®ñ vµo Ch-¬ng tr×nh ¦u ®·i
ThuÕ quan cã HiÖu lùc chung( CEPT) cña Khu vùc MËu dÞch Tù do ASEAN (
AFTA), theo ®ã thuÕ ®èi víi hµng hãa nhËp khÈu cña ASEAN sÏ ®-îc gi¶m
xuèng 0-5%). Nh÷ng ¸p lùc c¹nh tranh nµy trong khi kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña
c¸c ngµnh s¶n xuÊt néi ®Þa nh×n chung vÉn cßn rÊt thÊp( theo mét vµi nguån
thèng kª, chØ 20% c¸c doanh nghiÖp trong n-íc ®ang sö dông c«ng nghÖ hiÖn
http://svnckh.com.vn
19
®¹i), sÏ ®Æt ra th¸ch thøc lín ®èi víi nÒn kinh tÕ trong nh÷ng n¨m tíi. Bªn c¹nh
®ã, gi¸ c¶ cña c¸c nguyªn liÖu ®Çu vµo quan träng nh- than, ®iÖn, x¨ng dÇu
vèn ®-îc nhµ n-íc trî gi¸ rÊt cã kh¶ n¨ng sÏ t¨ng lªn gÇn møc quèc tÕ, t¹o
thªm g¸nh nÆng ®èi víi c¸c nhµ s¶n xuÊt trong n-íc.
2.3 Thùc tr¹ng l¹m ph¸t ViÖt Nam 2004 ®Õn nay.
2.3.1. T×nh h×nh biÕn ®éng gi¸ c¶
Tr-íc n¨m 2004, t×nh h×nh gi¸ c¶ trong n-íc t-¬ng ®èi æn ®Þnh, chØ ®Õn
n¨m 2004 gi¸ c¶ trong n-íc míi cã sù biÕn ®éng m¹nh.
ChØ sè CPI trong n¨m 2002 vµ 2003 chØ dao ®éng tõ 3 ®Õn 4% cô thÓ
n¨m 2002 lµ 4% víi møc t¨ng tr-ëng lµ 7%, n¨m 2003 lµ 3% víi møc t¨ng
tr-ëng 7%. Tuy nhiªn ®Õn b¾t ®Çu ®ªn th¸ng 2 n¨m 2004 chØ sè l¹m ph¸t tÝnh
theo CPI lµ 4.1%, th¸ng 8 ®· vät lªn tíi 8.3%, CPI c¶ n¨m lµ 9.5% . N¨m
2005, l¹m ph¸t ®· v-ît møc do ChÝnh phñ ®Æt ra lµ 6,5%, ®¹t 8,4%, møc cao
thø ba trong vßng 10 n¨m trë l¹i ®©y(1998: 9,2%, 2004: 9,5%), so víi møc
t¨ng tr-ëng kinh tÕ chØ cã 8.5%, møc chªnh lÖch chØ lµ 0.1% ®e do¹ sù ph¸t
triÓn cña ViÖt Nam tr-íc biÕn ®éng cña gi¸ c¶ . Dù kiÕn gi¸ than vµ ®iÖn sÏ
t¨ng trong n¨m 2006, vµ hiÖn ®· cã kÕ ho¹ch gi¶m trî cÊp ®èi víi gi¸ n¨ng
l-îng ®Ó gi¸ x¨ng dÇu cã thÓ ®iÒu chØnh linh ho¹t h¬n theo sù biÕn ®éng cña
gi¸ c¶ quèc tÕ. Víi nh÷ng ®iÒu chØnh nµy, møc gi¸ chung trong n¨m 2006
®-îc dù ®o¸n sÏ ®-îc n©ng lªn møc míi, vµ l¹m ph¸t sÏ tiÕp tôc t¹o ra ¸p lùc
®èi víi c¸c c¬ quan ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch khi møc l-¬ng thùc tÕ ®ang bÞ bµo
mßn g©y ra nhiÒu lo ng¹i trong d©n chóng.
Trong n¨m 2004, t×nh h×nh gi¸ c¶ cã nhiÒu biÕn ®éng biÓu hiÖn qua
b¶ng sau:
http://svnckh.com.vn
20
Th¸ng
MÆt hµng
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
thùc-
101.6
106.8
108.5
109.5
111.5
113.2
113.7
114.5
115
114.8
114.8
V¶i vãc-®å may
101.2
100.9
101.4
102.1
102
102.1
102.3
102.7
103.2
103.4
103.6
100.8
102.3
104.4
104.8
105
104.8
104.8
105.4
105.9
106.4
106.9
L-¬ng
thùc phÈm
mÆc
VËt
liÖu
x©y
dùng
ChØ sè gi¸ tiªu dïng vµ mét sè nhãm hµng ho¸ tõ th¸ng 1-11 n¨m
2004(12/2003=100)
120
115
110
105
CPI
L-¬ng thùc- thùc phÈm
V¶i vãc-®åm¸y mÆc
100
95
VËt liÖu x©y dùng
Th
¸n
g1
2/
03
Th
¸n
g
2
Th
¸n
g
4
Th
¸n
g
6
Th
¸n
g
8
Th
¸n
g
10
90
Qua b¶ng biÓu ta thÊy râ gi¸ c¶ t¨ng ®· gi¸ t¨ng ë nhiÒu nhãm mÆt
hµng thiÕt yÕu ®èi víi ng-êi tiªu dïng. Nhãm mÆt hµng l-¬ng thùc- thùc phÈm
cã sù biÕn ®éng gÝa m¹nh nhÊt lªn tíi 15.6%. Møc t¨ng gi¸ ë mét vµi th¸ng
®Çu vÉn lµ cao nhÊt. Tuy vËy, sau tÕt gÝa cña mÆt hµng nµy vÉn t¨ng dï xu
h-íng cã gi¶m dÇn cô thÓ tõ quÝ 1/2004 gi¸ nhãm hµng nµy ®· t¨ng lªn lµ 8.5
% so víi th¸ng 12/2003, trong c¸c th¸ng tiÕp theo l-¬ng thùc- thùc phÈm t¨ng
®¸ng kÓ vÝ dô nh- th¸ng 6 lµ t¨ng 13.2% so víi th¸ng 12/2003 vµ 11.2%so víi
th¸ng 1, ®Õn giai ®o¹n cuèi n¨m chØ sè gi¸ nhãm mÆt hµng nµy t¨ng chËm h¬n
cô thÓ nh- th¸ng 9 chØ t¨ng 0.5% so víi th¸ng 8 vµ kh«ng thay ®æi trong hai
th¸ng 10 vµ 11. Ngoµi ra, gi¸ hµng ho¸ phi l-¬ng thùc-thùc phÈm cã xu h-íng
http://svnckh.com.vn
21
t¨ng nh-ng chËm vÝ dô nh- vËt liÖu x©y dùng t¹i th¸ng 11 chØ t¨ng 6.9% so víi
th¸ng 12/2003.
Trong n¨m 2005, côm tõ ‚ mÆt b»ng gi¸ míi‛ ®îc sö dông nhiÒu lÇn ®Ó
chØ sù t¨ng gi¸ cña mét lo¹t mÆt hµng tõ n¨m 2004, nhÊt lµ dÇu th«. Nay víi
gi¸ dÇu th« ®· t¨ng v-ît 75USD/thïng, kÐo theo nhiÒu nguyªn nhiªn liÖu ®Çu
vµo liªn quan ®Õn dÇu th« t¨ng gi¸ th× mét ‚ mÆt b»ng gi¸ míi‛ míi sÏ ph¶i
®-îc c©n nh¾c.
Bèn th¸ng ®Çu n¨m 2006 chØ sè gi¸ tiªu dïng t¨ng 3% so víi th¸ng 12
n¨m 2005. Tèc ®é ®iÒu hµnh thÞ tr-êng trong n-íc dù b¸o chØ sè gi¸ tiªu dïng
5 th¸ng sÏ t¨ng ë qu·ng 3,3%-3,5%, nh-ng khi ®-a ra dù b¸o nµy, gi¸ x¨ng
dÇu b¸n lÎ trong n-íc ch-a t¨ng. GÝa tiªu dïng th¸ng 6/2006 t¨ng 0,4%, ®-a
tèc ®é t¨ng gi¸ tiªu dïng 6 th¸ng ®Çu n¨m lªn 4%.
Qói mét n¨m 2006, t×nh h×nh kiÓm so¸t gi¸ cã nh÷ng dÊu hiÖu tèt ®Ñp.
GÝa nhãm l-¬ng th-c- thùc phÈm, yÕu tè ¶nh h-ëng ®Õn CPI m¹nh nhÊt ®·
gi¶m ®¸ng kÓ do viÖc thµnh c«ng gi¶i quyÕt ¶nh h-ëng cña dÞch cóm gia cÇm.
GÝa l-¬ng thùc vµ thùc phÈm gi¶m 0,9% trong th¸ng 3 vµ chØ t¨ng 4% kÓ tõ
th¸ng 12 n¨m 2005. Tuy vËy, trong nh÷ng th¸ng tíi vÉn cã nh÷ng yÕu tè g©y
¸p lùc lªn mÆt b»ng gi¸ thÞ tr-êng:
Tr-íc hÕt lµ viÖc EVN cã kÕ ho¹ch t¨ng gi¸ ®iÖn lªn trªn 8% trong n¨m
nay( vµ tiÕp tôc t¨ng trong n¨m sau). MÆc dï cã nhiÒu kh¶ n¨ng gi¸ ®iÖn s¶n
xuÊt sÏ kh«ng t¨ng nh-ng viÖc ®iÒu chØnh nµy vÉn sÏ ¶nh h-ëng ®¸ng kÓ ®Õn
mÆt b»ng gi¸ chung.
TiÕp ®ã lµ ¶nh h-ëng cña viÖc t¨ng gi¸ dÇu trªn thÞ tr-êng quèc tÕ. ViÖt
Nam hiÖn ®ang ph¶i nhËp khÈu 100% c¸c s¶n phÈm x¨ng dÇu do ®ã møc gi¸
trong n-íc sÏ b¸m s¸t t×nh h×nh dao ®éng gi¸ thÕ giíi. N¨m 2005, gi¸ x¨ng
trong n-íc ®· ph¶i ®iÒu chØnh 6 lÇn, vµ sÏ nh¹y c¶m h¬n trong n¨m nay.
T×nh h×nh thêi tiÕt bÊt th-êng, h¹n h¸n, lò lôt vµ nguy c¬ trë l¹i cña dÞch
cóm gia cÇm vµo cuèi n¨m sÏ lµ nh÷ng nh©n tè tiÒm Èn cã thÓ g©y nªn c¬n sèt
http://svnckh.com.vn
22
- Xem thêm -
.PDF 
50 
89 
71 
