TRƯỜNG ĐẠI HỌC s ư PHẠM HÀ NỘI 2
TRUNG TÂM GIÁO DỤC QUỐC PHÒNG HÀ NỘI 2
TRẦN TUẤN ANH
Đề tài:
DẠY HỌC MÔN GDQP - AN CHO
HỌC SINH LỚP 12 THPT BẰNG
PHƯƠNG PHÁP TRựC QUAN
KHÓA LUẬN
• TÓT NGHIỆP
• ĐẠI
• HỌC
•
Chuyên ngành: Giáo dục quốc phòng
Hà N ộ i-2011
1
LỜI CẢM ƠN
Em xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới Trung tíLThS. Phan Xuân
Dũng người đã tận tình hướng dẫn em hoàn thành khóa luận này.
Em xin được chân thành cảm ơn các thầy giáo, cô giáo trong Trung tâm
Giáo dục quốc phòng Hà Nội 2, các thầy giáo, cô giáo, các em học sinh lớp
12 Trường THPT Xuân Hòa, Trường THPT Bến Tre, Trường THPT Bình
Xuyên, Trường THPT Trần Phú và các bạn sinh viên lóp K33 - TDTT GDQP đã động viên tạo điều kiện giúp đỡ để khóa luận của em được hoàn
thành.
Em cũng rất mong được sự góp ý tận tình của các thầy, cô giáo, các bạn
đồng nghiệp để đề tài được hoàn chỉnh hơn.
Hà Nội, tháng 5 năm 2011
Sinh viên
Trần Tuấn Anh
2
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan những vấn đề tôi trình bày trong khóa luận là kết quả
nghiên cứu của riêng bản thân tôi dưới sự hướng dẫn tận tình của Trung
tá.ThS. Phan Xuân Dũng. Đe tài chưa từng được công bố trong bất cứ công
trình nào.
Nếu sai tôi xin chịu hoàn toàn chịu trách nhiệm.
Hà Nội, ngày tháng 5 năm 2011
Sinh viên
Trần Tuấn Anh
3
CÁC KÝ HIỆU, CHỮ VIẾT TẮT
GD&ĐT
GDQP- AN
GV
HS
THPT
TCCN
PPDH
Giáo dục và đào tạo
Giáo dục quốc phòng - an ninh
Giáo viên
Học sinh
Trung học phổ thông
Trung cấp chuyên nghiệp
Phương pháp dạy học
4
DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂU ĐỒ
Trang
Bảng 1: Chương trình GDQP - AN lớp 12 trường THPT .......................... 22
Bảng 2: Khảo sát kết quả học tập GDQP - AN lóp 12 của 4 trường trong năm
q u a.....................................................................................................................24
Bảng 3: Cơ sở vật chất phục vụ cho dạy và học GDQP - AN....................... 27
Bảng 4: Danh mục thiết bị dạy học.................................................................27
Bảng 5: Khảo sát kết quả học tập chung môn GDQP - AN của 4 trường thuộc
tỉnh Vĩnh Phúc..................................................................................................34
Bảng 6: Kết quả học tập GDQP - AN theo phương pháp dạy học truyền thống
Trường THPT Xuân H ò a .................................................................................42
Bảng 7: Đo nghiệm kết quả học tập GDQP - AN theo phương pháp dạy học
trực quan Trường THPT Xuân Hòa.................................................................43
Bảng 8 : So sánh kết quả học lực giữa 2 phương pháp dạy học..................... 44
5
MỤC LỤC
Trang
MỞ ĐẦU.............................................................................................................. 7
1. Lý do chọn đề tài........................................................................................... 7
2. Mục đích nghiên cứu.....................................................................................9
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu....................................................................9
4. Thời gian nghiên cứu....................................................................................9
5. Nhiệm vụ nghiên cứu....................................................................................9
6. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 10
7. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn .................................................... 11
NỘI DUNG......................................................................................................12
Chương 1: c ơ SỞ LÝ LUẬN VÀ THựC TIỄN...................................... 12
1.1. Cơ sở lý luận về công tác giáo dục quốc phòng - an ninh................... 12
1.2. Yị trí môn học GDQP - AN trong trường phổ thông............................. 13
1.3. Cơ sở lý luận dạy học............................................................................ 15
1.4. Cơ sở để đưa ra hình thức dạy học trực quan cho học sinh lóp 12 THPT
18
1.5. Cơ sở tâm lý lứa tuổi............................................................................. 20
Chương 2: KÉT QUẢ ĐIỀU TRA, KHẢOSÁT THựC TIỄN.............. 22
2.1. Nội dung dạy học môn GDQP - AN lớp12trường THPT.....................22
2.2. Thực tiễn về dạy học tại một số Trường THPT trên địa bàn tỉnh Vĩnh
Phúc................................................................................................................26
2.3. Kết quả khảo sát..................................................................................... 31
6
Chương 3: THựC NGHIỆM DẠY HỌC MÔN GDQP - AN CHO HỌC
SINH LỚP 12 THPT BẰNG PHƯƠNGPHÁP TRựC QUAN.....................33
3.1. Khảo sát thực trạng dạy học môn
GDQP- AN lớp12 THPT tại 4
Trường THPT của tỉnh Vĩnh Phúc bằng các phương pháp truyền thống....
........................................................................................................................... 33
3.2. Thực nghiệm một số biện pháp giảng dạy GDQP - AN cho lớp 12
THPT bằng phương pháp trực quan................................................................. 36
3.3. Kết quả học tập và hứng thú của HS sau khi sử dụng phương pháp dạy
học trực quan vào giảng d ạ y .............................................................................43
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ............................................................................45
TÀI LIỆU THAM KHẢO..................................................................................47
7
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Giáo dục quốc phòng - an ninh là bộ phận của nền giáo dục quốc dân,
một nội dung cơ bản trong chiến lược xây dựng nền quốc phòng toàn dân, an
ninh nhân dân; là môn học chính khóa trong chương trình giáo dục của cấp
trung học phổ thông. Môn học giáo dục quốc phòng - an ninh (GDQP - AN)
góp phần giáo dục toàn diện cho học sinh (HS) về lòng yêu nước, yêu chủ
nghĩa xã hội, niềm tự hào và sự trân trọng đối với truyền thống đấu tranh
chống ngoại xâm của dân tộc, của các lực lượng vũ trang nhân dân Việt Nam;
có ý thức cảnh giác trước âm mưu thủ đoạn của các thế lực thù địch; có kỹ
năng quân sự, an ninh cần thiết để tham gia vào sự nghiệp xây dựng, củng cố
nền quốc phòng toàn dân, an ninh nhân dân.
Chỉ thị số 12 - CT/TW ngày 03 tháng 5 năm 2007 về tăng cường sự lãnh
đạo của Đảng đối với công tác GDQP - AN trong tình hình mới và Nghị định
số 116/2007/NĐ - CP ngày 10 tháng 7 năm 2007 của Chính phủ về GDQP AN đã quy định về nội dung, thời gian, phương pháp GDQP - AN cho HS,
sinh viên Việt Nam trong các trường trung học phổ thông (THPT), trung cấp
chuyên nghiệp (TCCN), trung cấp nghề, cao đẳng, cao đẳng nghề và đại học,
học viện và các trường thuộc các cơ quan nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức
chính t r ị - x ã hội, bồi dưỡng kiến thức quốc phòng - an ninh cho cán bộ đảng
viên, công chức các cấp, các ngành và các đối tượng khác
Thực hiện Chỉ thị số 12 nêu trên ngày 24 tháng 12 năm 2007 Bộ trưởng
Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ra Quyết định số: 79/2007/QĐ - BGDĐT về việc
Ban hành chương trình GDQP - AN cấp trung học phổ thông gồm có 3 khối
(lóp 10, lóp 11 và lớp 12).
Trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế hiện nay, Bộ Giáo dục và Đào tạo
(GD & ĐT) luôn chủ trương đổi mới chất lượng giáo viên mà đột phá là đổi
8
mới phương pháp dạy học. Người giáo viên luôn phải rèn luyện tích cực các
kỹ năng sư phạm trong giảng dạy, ngoài ra còn phải không ngừng tiếp cận
khoa học, kỹ thuật, công nghệ hiện đại phục vụ vào dạy học. Phương pháp
dạy học tiên tiến nhằm tích cực hóa hoạt động học tập của HS, để HS nắm
vững kiến thức và sự sáng tạo trong học tập, rèn luyện của mình. Để có được
chất lượng tốt trong học tập, người giáo viên phải sử dụng nhiều phương pháp
dạy học (PPDH), trong đó hướng cho học sinh vận dụng tối đa các giác quan
vào quá trình tiếp thu bài học là một trong những vấn đề đã và đang được
nghiên cứu thực hiện trong dạy học môn GDQP - AN.
Lênin đã nói: “Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng, và từ tư
duy trừu tượng đến thực tiễn”. Trực quan sinh động trong dạy học là hoạt
động học tập dùng các giác quan tri giác đối tượng một cách trực tiếp, qua đó
người học dễ dàng nắm bắt được một cách thực tế. Các hình ảnh trực quan sẽ
luôn được lưu giữ lại trong trí nhớ của người học, dẫn đến việc ghi nhớ một
cách ý nghĩa hơn so với việc nghiên cứu qua các tài liệu và những lời giải
thích của giáo viên. Các hình ảnh, biểu tượng trực quan là chỗ dựa tư duy là
mô hình hóa kiến thức, để người học tự hình thành kiến thức và kỹ năng một
cách vững chắc.
Nội dung môn học GDQP - AN lớp 12 trường Trung học phổ thông có
rất nhiều bài học mang tính trực quan cao, nên việc sử dụng các PPDH trực
quan vào giảng dạy là rất cần thiết. Chính vì vậy chúng tôi chọn đề tài “Dạy
học môn GDQP - A N cho học sinh lớp 12 Trung học phổ thông bằng
phương pháp trực quan ” nhằm nâng cao chất lượng dạy học, giờ học thêm
hấp dẫn, sinh động, đồng thời giúp cho các em HS dễ dàng tiếp thu nội dung
của bài học và vận dụng vào thực tiễn một cách linh hoạt, sáng tạo.
9
2. Mục đích nghiên cứu:
- Nghiên cứu cơ sở lý luận về PPDH trực quan
- Nghiên cứu chương trình sách giáo khoa GDQP - AN lớp 12 trường
THPT.
- Nghiên cứu và tổ chức dạy học môn GDQP - AN khối lớp 12 Trường
THPT Xuân Hòa, Trường THPT Bến Tre, Trường THPT Bình Xuyên,
Trường THPT Trần Phú bằng phương pháp trực quan.
- Trên cơ sở lý luận và thực tiễn, thu thập, đánh giá kết quả đạt được và
có kết luận khoa học về mức độ khả thi của PPDH trực quan trong dạy học
GDQP - AN.
3. Đối tượng, phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu: Đặc điểm học tập của học sinh khối THPT. Các
PPDH trực quan và các nội dung học tập trong chương trình GDQP - AN
khối lớp 12
- Phạm vi nghiên cứu:
+ Khối 12 Trường THPT Xuân Hòa thị xã Phúc Yên - tỉnh Vĩnh Phúc
+ Khối 12 Trường THPT Bến Tre thị xã Phúc Yên - Vĩnh Phúc
+ Khối 12 Trường THPT Bình Xuyên huyện Tam Đảo - Vĩnh Phúc
+ Khối 12 Trường THPT Trần Phú thành phố Vĩnh Yên - Vĩnh Phúc
4. Thời gian nghiên cứu
Tiến hành nghiên cứu từ tháng 12/2010 đến tháng 05/2011
5. Nhiệm vụ nghiên cứu
- Nghiên cứu lý luận về PPDH trực quan
- Nghiên cứu các hình thức dạy học trực quan
- Nghiên cứu lý luận về giáo dục học và các nguyên tắc dạy học
10
- Nghiên cứu chương tìn h sách giáo khoa GDQP - AN lóp 12, qua đó có
biện pháp giảng dạy các nội dung theo từng hình thức trực quan một phần và
trực quan hoàn toàn.
- Đánh giá thực trạng học tập môn GDQP - AN của học sinh khối lóp 12
Trường THPT Xuân Hòa, Trường THPT Bến Tre, Trường THPT Bình
Xuyên, Trường THPT Trần Phú.
- Vận dụng phương pháp trực quan vào giảng dạy tại khối lóp 12 Trường
THPT Xuân Hòa và thu thập kết quả, đánh giá ưu điểm đạt được so với các
PPDH khác và những hạn chế còn tồn tại (nếu có)
6. Các phương pháp nghiên cứu
6.1. Phương pháp nghiên cứu lý thuyết
- Nghiên cứu các văn bản của Đảng, Nhà nước về GDQP - AN;
nghiên cứu tài liệu, giáo trình lý luận dạy học, PPDH.
- Nghiên cứu vấn đề của đổi mới PPDH.
- Nghiên cứu vị trí, vai trò của phương tiện trực quan, vật chất bảo
đảm trong quá trình dạy học.
6.2. Phương pháp điều tra
Đề tài sử dụng phương pháp điều tra trực tiếp và gián tiếp.
- Điều tra trực tiếp
Đe đánh giá chất lượng học tập của học sinh (HS), chúng tôi trực
tiếp giảng dạy một số lớp các lớp 12 Trường THPT Xuân Hòa và đến một số
trường trên địa bàn tinh Vĩnh Phúc tiến hành điều tra bằng những câu hỏi trắc
nghiệm.
- Điều tra gián tiếp
+ Điều tra qua lãnh đạo nhà trường.
+ Điều tra qua GV và HS.
+ Qua phản ánh của phụ huynh.
11
6.3. Phương pháp quan sát
Quan sát theo dõi thu thập các dữ liệu, các diễn biến tâm lý khác nhau
của GY và HS khi tham gia dạy và học môn GDQP tại các lóp 12 Trường
THPT Xuân Hòa. Qua đó tìm hiểu vai trò của GV và HS trong các hoạt động
dạy học trực quan cũng như cơ sở vật chất đã ảnh hưởng như thế nào tới chất
lượng của dạy học.
6.4. Phương pháp tọa đàm, phỏng vấn
Tiến hành trò chuyện, trao đổi về môn học GDQP - AN qua đó rút ra
khuynh hướng, các khía cạnh cơ bản của đối tượng nghiên cứu.
6.5. Phương pháp chuyên gia
Xin ý kiến đóng góp của các thầy, cô giáo giảng dạy lâu năm môn
GDQP - AN để hoàn thiện đề tài nghiên cứu.
6.6. Phương pháp thống kê
Tổng họp, thu thập và xử lý các số liệu liên quan.
7. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn
- Ý nghĩa khoa học: Yận dụng phương pháp trực quan vào dạy học
môn GDQP - AN cho học sinh lớp 12 trường THPT, là cơ sở cho việc đưa các
phương pháp dạy học mới, dạy học theo hướng hiện đại vào giảng dạy môn
GDQP - AN tại các trường THPT nhằm nâng cao chất lượng dạy và học của
giáo viên và học sinh.
- Ý nghĩa thực tiễn: Kết quả thực tiễn là cơ sở cho giáo viên vận dụng
phương pháp trực quan vào từng bài giảng và giúp cho học sinh học tập môn
GDQP - AN đạt được chất lượng cao.
12
NỘI DUNG
Chương 1: c ơ SỞ LÝ LUẬN VÀ THựC TIỄN
1.1. Cff sở lý luận về công tác giáo dục quốc phòng - an ninh
Để phát huy truyền thống đấu tranh dựng nước, giữ nước của ông cha ta
và làm tròn sứ mệnh mà Đảng và nhân dân giao phó, thế hệ trẻ, HS, sinh viên
phải nhận thức đầy đủ, có tư duy đúng về công tác quốc phòng - an ninh.
Quốc phòng là toàn bộ mọi hoạt động của quốc gia, lấy hoạt động quân
sự làm nòng cốt bảo vệ độc lập, chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ và an ninh quốc
gia cả an ninh sinh tồn và an ninh phát triển. Vì vậy, bất cứ quốc gia nào cũng
đều phải coi trọng vấn đề quốc phòng nhằm phòng thủ, bảo vệ an ninh và lợi
ích quốc gia dân tộc. Quốc phòng ngày nay không chỉ có sức manh quân sự
mà còn bao gồm cả sức mạnh phi quân sự trên các lĩnh vực chính trị, tinh
thần, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật, ngoại giao...
Quốc phòng ngày nay không chỉ có chống giặc ngoại xâm mà quốc
phòng còn phải chống thù trong, giặc ngoài, giữ vững an ninh chính trị, trật tự
an toàn xã hội, bảo vệ thành quả cách mạng của nhân dân ta. Công tác GDQP
- AN ở các trường học trong hệ thống giáo dục quốc dân là nhiệm vụ cực kỳ
quan trọng, không thể thiếu được đối với bất cứ một quốc gia nào muốn giữ
nước bền vững lâu dài.
Sự nghiệp giáo dục quốc phòng, an ninh ngày nay là trách nhiệm của
toàn dân, của cả nước, của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng,
sự quản lý của Nhà nước chứ không phải chỉ là trách nhiệm riêng của Bộ
quốc phòng.
Thực hiện Chỉ thị số 12 - CT/TW ngày 03 tháng 5 năm 2007 về tăng
cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác giáo dục quốc phòng - an ninh
trong tình hình mới (gọi tắt là Chỉ thị số 12 - CT/TW của Bộ Chính trị) và
Nghị định số 116/2007/NĐ-CP ngày 10 tháng 7 năm 2007 của Chính phủ về
13
GDQP - AN (gọi tắt là Nghị định số 116/2007/NĐ - CP của Chính phủ), trong
những năm qua, nhất là năm 2009, công tác GDQP - AN đã được lãnh đạo
các Bộ, ban, ngành đoàn thể Trung ương, hội đồng GDQP - AN các cấp lãnh
đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện có hiệu quả, thiết thực. Nhận thức và trách
nhiệm của cán bộ, đảng viên, các tầng lớp nhân dân đối với nhiệm vụ bảo vệ
Tổ quốc được nâng cao, lòng yêu nước, yêu chủ nghĩa xã hội được củng cố.
Công tác GDQP - AN cho học sinh, sinh viên dần đi vào nền nếp, góp phần
quan trọng củng cố nền quốc phòng toàn dân và giữ vững ổn định chính trị xã hội.
Trong tình hình hiện nay, đất nước ta đã giành được độc lập, có chế độ
kinh tế, chính trị, quốc phòng... theo nguyện vọng của toàn thể nhân dân và
Nhà nước. Tuy nhiên, các thế lực thù địch luôn tìm mọi cách tiến hành diễn
biến hòa bình, bạo loạn lật đổ, kích động các phần tử khủng bố ... chống phá
chính quyền nước ta.
Trước những diễn biến hết sức phức tạp đó, Đảng và Nhà nước luôn chủ
trương đưa nội dung giảng dạy giáo dục quốc phòng - an ninh thành một môn
học chính thức trong chương trình giảng dạy phổ thông nhằm chuẩn bị cho
HS những kiến thức cơ bản về quốc phòng - an ninh. Cùng với các môn học
văn hóa khác trong trường phổ thông giúp cho các em có được hành trang tốt
khi ra trường, định hướng lập nghiệp... đồng thời thực hiện bổn phận của một
người công dân đối với đất nước.
1.2. Vị trí môn học GDQP - AN trong trường THPT
GDQP - AN cho HS là môn học chính khóa theo luật định, là nhiệm vụ
chiến lược của Đảng, Nhà nước trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.
GDQP - AN là một nội dung quan trọng trong mục tiêu đào tạo toàn diện
con người mới, phục vụ sự nghiệp công nghiệp hóa - hiện đại hóa đất nước.
GDQP - AN không phải là công việc chuẩn bị nhân lực cho chiến tranh mà
14
chủ yếu là trang bị tư duy kiến thức cơ bản nhất về quốc phòng cho học sinh,
giúp học sinh có nhận thức và hiểu biết trong công việc kết hợp kinh tế với
quốc phòng, quốc phòng với kinh tế an ninh và đối ngoại.
GDQP - AN cho học sinh là nhiệm vụ không thể thiếu trong quá trình
đào tạo, xây dựng con người mới của Đảng. Thông qua nhận thức về nội dung
môn học và thực tế thông qua quá trinh học tập GDQP - AN đã giúp cho học
sinh nhận thức đầy đủ về nghĩa vụ, trách nhiệm của mình đối với Tổ quốc,
hiểu về lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc ta hàng ngàn năm qua,
giúp cho học sinh xây dựng lối sống lành mạnh, ý thức tổ chức kỷ luật, tác
phong nhanh nhẹn. Thế hệ trẻ sinh ra và lớn lên trong thời bình bản thân họ
chưa trải qua chiến tranh, ít biết về chiến tranh, về kẻ thù, chưa nhận thức sâu
sắc về quyền lợi, nghĩa vụ và trách nhiệm của mình đối với Tổ quốc và dân
tộc. Tăng cường GDQP - AN toàn dân nói chung và GDQP - AN cho thế hệ
trẻ nói riêng là nội dung đặc biệt có ý nghĩa quan trọng trong chiến lược đào
tạo con người mới xã hội chủ nghĩa và củng cố nền quốc phòng toàn dân
vững mạnh. Điều này liên quan trực tiếp đến sự an nguy, sống còn của quốc
gia, dân tộc.
Hiện nay, công tác GDQP - AN đã và đang thực hiện trong chương
trình chính khóa tại các trường THPT có nhiều chuyển biến tiến bộ, ngày
càng đi vào nề nếp, chất lượng từng bước được nâng cao. số lượng học sinh
học môn GDQP - AN ngày càng đầy đủ hơn. Chương trình, nội dung môn
học và giáo trình, giáo khoa, tài liệu cũng như các điều kiện đảm bảo phục vụ
môn học ngày càng tốt hơn. Mặt khác, trong thực tiễn GDQP - AN đang đặt
ra nhiều vấn đề phải giải quyết. Trong đó có mâu thuẫn khá gay gắt giữa “thời
gian” và “khối lượng” công việc vì nội dung chương trình hiện nay còn dài
mà việc bố trí thời gian cho giảng dạy và ôn luyện còn thiếu chưa đáp ứng
được yêu cầu nội dung bài giảng dẫn đến hiệu quả của môn học chưa đạt
15
được mục tiêu đề ra, còn mang nặng tính hình thức hoặc theo dạng thanh toán
chương trình. GDQP - AN trong các trường THPT trong thời gian qua đã có
những cố gắng nhất định, khẳng định vị trí của môn học này, nhưng nhìn
chung GDQP - AN có lúc còn chưa chặt chẽ, chất lượng chưa đáp ứng được
yêu cầu.
Tóm lại, trong thực tiễn GDQP và bồi dưỡng kiến thức quốc phòng - an
ninh cho tất cả các đối tượng đang đặt ra nhiều vấn đề cần phải giải quyết,
trong đó mâu thuẫn khá gay gắt giữa thời gian và khối lượng kiến thức. Kết
cấu trong thực hiện nội dung GDQP - AN cũng cần nghiên cứu và điều chỉnh
sao cho phù họp.
Môn học GDQP - AN cho đối tượng học sinh THPT đã được đưa vào
giảng dạy khá sớm (từ năm 1961). Cùng với các đối tượng khác, chương trình
cũng thường xuyên được bổ sung hoàn thiện qua các thời kỳ và hiện nay 2224
trường THPT với trên 2.800.000 HS đang thực hiện chương trình của bộ GD
& ĐT. Quyết định số 79/2007/QĐ - BGDĐT ngày 24/12/2007 của bộ GD &
ĐT quy định học sinh THPT học GDQP-AN là 105 tiết, trong đó lóp 10: 35
tiết; lớp 11: 35 tiết; lớp 12: 35 tiết.
Đặc biệt với đối tượng học sinh THPT, cần tập trung vào nội dung giáo
dục lòng yêu nước, yêu quê hương, lòng tự hào dân tộc, một số hiểu biết về
kỹ năng quân sự cần thiết, các văn bản pháp luật liên quan đến các em ở độ
tuổi học sinh để từ đó xác định trách nhiệm, nghĩa vụ của mỗi công dân trong
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Đây là cơ sở cả về mặt lý luận và thực tiễn đặt
ra trong xây dựng nội dung chương trình cho đối tượng là học sinh THPT.
1.3. Cơ sở lý luận dạy học
Trực quan là PPDH trong đó GV sử dụng phương tiện dạy học tác động
trực tiếp đến cơ quan cảm giác của học sinh nhằm đạt hiệu quả cao trong
giảng dạy và học tập.
16
Phương pháp trực quan được sử dụng rộng rãi trong môn học GDQP AN, nhưng tùy theo nội dung bài giảng, đặc điểm của môn học, tình hình cụ
thể của đối tượng học tập và kinh nghiệm của GY mà sử dụng các phương
tiện dạy học cho phù họp.
Truyền thụ và lĩnh hội tri thức bằng phương tiện trực quan bắt nguồn từ
lý luận nhận thức. Điểm xuất phát của quá trình nhận thức thông thường và
nhận thức khoa học đều từ thực tiễn, thực tiễn là tiêu chuẩn kiểm tra chân lý,
vì thế quá trình nhận thức được biểu diễn như sau: Thực tiễn - nhận thức thực tiễn. Quá trình này diễn ra liên tục và không ngừng, con người nhận thức
biện chứng trải qua 2 giai đoạn: Nhận thức cảm tính và nhận thức lý tính. Đối
với tri thức khoa học GDQP - AN thì việc sử dụng PPDH trực quan càng cần
thiết hơn bao giờ hết. Phương tiện trực quan càng gần, càng gắn bó với nội
dung học bao nhiêu sẽ càng tăng thêm tác dụng tích cực của phương tiện đó,
phương tiện trực quan giúp đắc lực cho học sinh năng lực nhận thức khoa
học.
Sử dụng tốt phương tiện trực quan cho GDQP - AN là hình thành và
củng cố nhận thức cho học sinh, giúp học sinh phát triển tư duy logic, tư duy
khoa học.
Một số hình thức trực quan trong giảng dạy GDQP - AN:
1.3.1. Trình bày trực quan:
Đây là phương pháp trực quan hóa kiến thức, vận dụng các phương
tiện trực quan ở các dạng khác nhau để minh họa, cụ thể cho nội dung bài
học: Các vật thể, hình ảnh, các phương tiện nghe, nhìn... Ngoài ra nên coi
trọng việc sử dụng bảng, các số liệu dẫn chứng và ngôn ngữ giàu tình cảm...
Nó làm cho cái chưa biết, trừu tượng trở nên gần gũi, có thể “tri giác” trực
tiếp qua lời giảng, cử chỉ, điệu bộ của giáo viên, tranh ảnh động...
17
Trình bày trực quan là hình thức dạy học gây ấn tượng sâu sắc và tạo
ra sự tiếp thu trí thức nhẹ nhàng, xây dựng được tình cảm tốt đẹp cho người
học. Các phương tiện trực quan rất đa dạng và phong phú. Khi lựa chọn để
phục vụ giảng dạy, GV phải lựa chọn sao chọ phù họp với từng nội dung và ý
đồ giảng dạy.
Việc sử dụng phương tiện trực quan thành thạo, đúng lúc, đúng chỗ
của bài giảng là một nghệ thuật trong quá trình dạy học. Sử dụng lạm dụng
hoặc sử dụng không tốt sẽ hạn chế việc tiếp thu kiến thức bài giảng của học
sinh.
1.3.2. Làm mẫu
Là PPDH trực quan đặc biệt, dùng các động tác để tạo hình ảnh trực
quan, và biểu tượng cụ thể đối với người học
Phương pháp này sử dụng chủ yếu trong các môn chiến thuật, kỹ
thuật, đội ngũ... Trong các buổi học người dạy có thể tự làm mẫu, ngoài ra có
thế dùng phim, ảnh, băng, đĩa, máy tính điện tử ... làm mẫu nhưng phải tùy
thuộc vào nội dung giảng dạy. Điều cơ bản là những người làm mẫu phải
thuần thục động tác, với độ chính xác cao, tạo ra độ tin cậy cho người học.
1.3.3. Phương pháp quan sát
Quan sát với tư cách là một PPDH, là các cách thức dùng các giác
quan để tri giác các sự vật, hiện tượng, các tài liệu trong học tập những điều
kiện tự nhiên của chúng. Đây là sự tri giác có mục đích, có kế hoạch nhằm đạt
mục tiêu dạy học. Do vậy phải tiến hành quan sát một cách có hệ thống, tài
liệu quan sát phải ghi chép một cách khách quan và đảm bảo tính tiêu biểu.
Tùy điều kiện có thể tổ chức cho người học thực hành quan sát ở các cơ sở
nghiên cứu khoa học quân sự, các đơn vị quân đội, các nhà máy quốc
phòng...
18
Trong giai đoạn hiện nay, vấn đề tổ chức tham quan nhằm nâng cao
kiến thức về GDQP - AN củng cố tri thức, phát triển năng lực tư duy, khả
năng vận dụng tri thức, giáo dục đạo đức, tình cảm, tư tưởng, thẩm mỹ cho
học sinh là rất cần thiết.
Tổ chức cho học sinh đi tham quan cần có sự chuẩn bị chu đáo, có kế
hoạch cụ thể, chi tiết. GV cần hướng dẫn cho học sinh những nội dung cần
nhớ và phải ghi chép. Sau khi tham quan phải tổ chức cho người học thảo
luận, đánh giá kết quả thu nhận được, thông tin, tài liệu, tri thức sau khi tham
quan đạt được.
1.4. Cff sở để đưa ra hình thức dạy học trực quan cho học sinh lớp 12
THPT
Chương trình GDQP - AN lóp 12 trường THPT bao gồm nhiều nội dung
liên quan đến việc trang bị cho các em các kiến thức chung về nền Quốc
phòng toàn dân, đồng thời trang bị cho các em những kiến thức cơ bản để
hướng nghiệp (đăng ký dự thi vào các trường trong khối Quân sự).
Đối tượng ở độ tuổi 17 - 18, chuẩn bị trở thành những người công dân
của Tổ quốc, chương trình trang bị cho các em những tri thức cần thiết nhất
trong từng bài học. Giúp các em nắm được tình hình chung về Quốc phòng an ninh của nước nhà, đồng thời biết rõ quyền lợi và nghĩa vụ thiêng liêng,
cao quý của mình đối với Tổ quốc. Một số nội dung giúp các em hiểu và nắm
được tổ chức Quân đội Nhân dân Việt Nam, cách thức gia nhập Quân đội, và
thi vào các trường trong khối Quân sự. Các nội dung thực hành giúp các em
có thể ứng dụng trong thực tế chiến đấu khi đất nước có chiến tranh, hay được
điều động làm nhiệm vụ (như Luật nghĩa vụ Quân sự quy định).
Đất nước Việt Nam là một đất nước có bề dày lịch sử và truyền thống
đấu tranh dựng nước và giữ nước. Rất nhiều các thước phim, hình ảnh ghi lại
những những giây phút lịch sử của những trận đánh lớn, những câu chuyện
19
lịch sử đã được dựng thành những bộ phim đi cùng năm tháng. Từ những tổ
chức yêu nước nhỏ lẻ, ngày nay đã trở thành một tổ chức Quân đội Nhân dân
Việt Nam hùng mạnh, và quy mô. Qua đó, học sinh dễ dàng tiếp thu, nắm bắt
về tổ chức, đường lối, chủ trương của Đảng, Nhà nước về Quốc phòng an
ninh, về âm mưu của các thế lực thù địch và các kỹ năng thực hành trong
chiến đấu. Từ những trực quan sinh động ấy, học sinh sẽ không bị gò bó theo
phương pháp giảng dạy một chiều từ phía GY. GY sẽ trở thành người trung
gian truyền tải thông tin, tri thức của thế hệ trước tới các em và những thông
tin, tri thức ấy lại được phản ánh, minh chứng lại qua những mô hình trực
quan, thước phim, hình ảnh mà người GV cung cấp cho học sinh. Tương tác
sẽ làm tăng động lực của cả dạy lẫn học, nó khắc phục tính chất thụ động của
cả dạy lẫn học và tính chất đơn điệu, xuôi chiều xưa nay của quan hệ dạy học.
Các em HS khối 12 trường THPT đang ở độ tuổi có sự ổn định về tâm lý,
hệ thần kinh, phát triển cao về thể chất và năng lực tư duy trừu tượng, sáng
tạo, tiếp thu kiến thức. Đây cũng là lứa tuổi thích tìm tòi những điều mới lạ,
các em dễ bị lôi cuốn bởi trực quan sinh động. Khi đã bị cuốn hút bởi điều gì
đó, các em sẽ tìm mọi cách để chinh phục nó, tìm ra nguyên nhân của vấn đề
bằng những câu hỏi “Tại sao?” dành cho GV, bạn bè hay chính bản thân các
em.
Hiện nay ở các nhà trường THPT do trình độ của GV và sự thiếu thốn cơ
sở vật chất phục vụ cho dạy học GDQP - AN nên phương pháp trực quan
trong giảng dạy GDQP - AN ở các trường chưa phát huy tốt được những ưu
điểm của nó. Nhưng khi sử dụng tốt phương tiện trực quan cho GDQP - AN
sẽ hình thành và củng cố con đường nhận thức cho HS, giúp HS phát triển tư
duy, lôgic, tư duy khoa học bằng các phương tiện như: Sơ đồ, bản đồ, tranh
ảnh, số liệu thống kê, hoặc màn hình vô tuyến truyền hình, phim, đèn chiếu,
20
- Xem thêm -