Tài liệu đạo đức xã hội ở nước ta hiện nay, vấn đề và giải pháp

Vlf'.N KHOA HOC XA HOI \ Iill NAM K^T QUA NGHIEN CtfU D f TAI _________ ____ a, » « 9 DAO DlfC XA HOI 0 NlfflC TA HIEN NAY - m ■ VAN DE VA GIAIPHAP Bao cao tom tat va kien nghi Chu nhiem de tai GS. VS. Nguyin Duy Quy H a N o i, thang 12-2004 CAC THANH VIEN THAM GIA TAI 1. GS. VS. Nguy6n Duy Quy (chu nhidm d l tai) 2. GS. N guyin Dutc Bmh 3. GS. Vu KhiSu 4. Ba Nguyin Thi Binh, nguyen Pho Chu tich nircfc Cong hoa xa h6i chu nghla Viet Nam 5. GS. TS. N guyln Trong Chu^n 6. GS. TS. Hoang Chi Bao 7. GS. TS. Tr&i Van Bmh 8. GS. TS. N guyin Van Huyen 9. PGS. TS. Dang Canh Khanh 10. PGS. TS. L6 Quy Du;c 11. TS. Tr&n Thi Thanh Thanh 12. PGS. TS. Nguyin Van Phuc 13. PGS. TS. Ho SI Quy 14. TS. Pham Van Vang MUC LUC Trang Mor dau 1 Phan thu: nhat Nhftng van de chung ve dao dtic xa hoi 10 I. Dao dure xa h6i - n6i lo chung cua toan nhan loai 10 II. Dao dure va phap tri d Viet Nam 11 TIT. Dao dtic xa hoi dudri tac dong va anh htfcmg cua kinh te va chmh tri 6 nu6c ta hien nay 17 Ph£n thu: hai Doi song dao dure xa hoi ta hien nay 20 I. Dao dure cua can b6, dang vien va cong churc 20 II. Dao dure trong lao dong va giao tiep 22 III. Dao dure trong gia dinh 25 IV. Dao dire cua thanh nien 27 Phan thu: ba Khai quat ve thuc trang va nguyen nhan suy thoai dao dure xa hoi, phiromg hiring va giai phap xay dimg dao dure xa hoi or ta hien nay I. Khai quat ve thuc trang va nguyen nhan suy thoai dao du:c trong xa h6i 30 30 A. Thuc trang B. Nguyen nhan II. Phirong hudmg va giai phap xay dung dao dtic xa hoi or nudrc ta hi6n nay A. Ve cac phuong hudmg 42 45 ^ B. Ve cac giai phap III. K€t luan 55 IV. Mot so kien nghi 56 m 6 dau I - TINH CAP THlffr Dao dvtc xd hoi d nude ta hien nay dang suy thoai nghiem trong, dang tr& thanh tinh huong co van de trong phdt trien can phdi dua ra l&i cdnh bdo va khan truang nghien cim cac bien phap giai quyet 1. Chung ta tien hanh c6ng cu6c doi mcti da g&n 2 thap ky, trong do da gdn mot thap ky di vao kinh te thi trucmg dinh hucmg XHCN va hien nay dang md rong hop tac song phuong va da phuong, dang chu dong hoi nhap kinh te quoc te trong b6l canh toan cau hoa va kinh te tri thurc. Kinh te thi trucmg v6i mat rich cue cua no da lam cho xa h6i trcr nen nang d6ng, phat trien. No thuc sir la mot luc day quan trong doi v6i dan chu va dan chu hoa. Xa h6i Viet Nam sau m6t thap ky d6i m6i (1986-1996) da ra khoi su tri tr6, khung hoang, da tao duoc ti^n d^ cho phat trien. Xa h6i Viet Nam da khong nhung thich irng v6i co ch^ thi trucmg ma con dang timg bu6c hinh thanh the che kinh te thi trucrng, xay drnig nen kinh te thi trucmg dinh huefng XHCN. Do la dieu hop vofi le tu nhien cua phat trien, phu hop v6i xu the phat trien cua xa h6i hi6n dai. Thanh tmi tang trudng kinh te va phat trien xa hOi la dieu c&n duoc khang dinh. Can bo, dang vien va nhan dan da co bu6c trucmg thanh trong nen kinh te thi trudng. Nang luc ca nhan va nang luc xa h6i duoc de cao va dang tiep tuc duoc trau d6i, ren luyen de thich ting, t6n tai, phat trien trong boi canh mdri, thdi cudc m6i, yeu cau m6i. 2. Song mat trai cua kinh te thi trucmg da tham nhap rat manh, ngay cang manh va se con tiep tuc gay gat hon ntra trong nhung thap ky t6i. Nhung mat trai nay da cham duoc nhan thtic, cham phat hien, cham xir ly. Hieu biet phien dien ve kinh te thi trucmg, trong do dieu dang noi la kinh te thi trudng TBCN, dao dure va loi song tu san da khong duoc nghien curu day du, khong thay het nhung anh hucmg, tac dong tiSu cue cua no vao nu6c ta khi m a cira va hoi nhap... da dan tori 1 su xem nhe, coi thudng nhung dam bao dao d\xc va van hoa noi chung doi v6i xa hoi khi budc vao kinh te thi trucmg. Nhung yeii kem trong quan ly kinh te va xa hoi, viec bu6ng long ki£m tra, kiem soat, giam sat cac hoat d6ng san xu&'t - kinh doanh, cac lmh vuc cua c6ng tac to chitc va can bo, k£ ca Dang va Nha nude... da tao nen nhung ke ha cho mat trai cua kinh te thi trudng tham nhap va lung doan vao moi lmh vuc ddi s6ng xa h6i, ke ca trong chmh tri. Phap luat lai khong d&y du, d6ng b6, kem hiSu luc va hi6u qua vdi khong ft nhung bieu hien cua su nhu nhuoc, su yeu kem cua nhung t6 churc, co quan co trong trach thi hanh, bao ve phap luat, su hu hong, thoai hoa cua mot bo phan can b6, dang vien, c6ng churc, co chu:c co quy^n. Xir ly theo phap luat kh6ng nghiem minh. Nguyen tic moi ngucri binh ding trucrc phap luat khong duoc thuc hien d&y du. Tinh trang do chang nhung lam suy yeu th i che, quyen dan chu cua moi ngudi dan va nguyen tac c6ng bang xa h6i bi vi pham, ma con tao ra manh da't dung duong cho nhung hanh vi phan dao dure, nhurng cai ac, cai xa'u, cai gia, phi nhan tmh ton tai va phat trien. M6i trudng dao due va nhan van xa hoi bi de doa nghi6m trong. 3. Giao due dao due, van hoa dao dure, nhat Id giao due truyen thong (bao gom truyen thong lich su dan tOc, truyen thong cach mang, truyen thong va ban sdc van hoa tinh than, dao dure...) bi xem nhe, tham chi da co luc bi bo trong. D6ng tien len ngoi, loi song vu lcfi, vi ky, thuc dung, ton thd cac gia tri vat cha't, cac ti6n nghi tieu dung va hudng lac, su tr6i day cua chu nghTa ca nhan cue doan... da Ian at va lam xoi mdn cac gia tri tinh thin, lam huy hoai dao dure, nhan each. Hau qua nay la do su xem nhe giao due dao dure va giao due truyen thong gay nen ma gid day xa hoi dang phai hurng chiu, phai tra gia dat. Phat trien co nguy ca bien thanh phan phat trien bdi su coi thudng dao dure va cac gia tri nen tang cua dao dure xa hoi khi di vao kinh te thi trudng. Tinh trang thucmg mai hoa trong lmh vuc giao due, y te den mure nghiSm trong va gay ra nhung hau qua tai hai. Dao dUc cua ngudi thay giao va ngu&i thay thuoc bi xam pham, lam van due, hoen o cac quan he con ngudi, lam tha hoa nghiem trong con ngudi, dao dticc va nhan cach. 2 Thucmg mai hoa con tham nhap vao cac lmh vuc khac cua ddi sdng tinh thin: bao chi, van hoc nghe thuat, sang tac bieu di6n, cam thu va thudng thuc cac gia tri van hoa. Hoat dong nghien ctiu va quan ly khoa hoc, cac quan he xa h6i trong ddi song cua gidi tri thtic cung co khong it nhung bieu hien thieu lanh manh, xa la vdi cac chudn muc van hoa, xa la vdi dao dure va nhan cach khoa hoc cua nhung ngudi tri thuc chan chinh vdi truyen thong trong dao ly va chan ly. Co ch£ “xin - cho” tit kinh te va quan ly kinh t€ cung nhu quan ly nha nude noi chung khong duoc ngan chan, xoa bo da gay tac hai khon ludng, khong chi gay t6n that trong kinh te, d£y quan lieu - tham nhung von da la “qudc nan” va “trong b6nh” tCr bao lau nay tdi ch6 gay gat va trim trong hon ma con lam bien dang cac quan h6 dao dure, xuy£n tac phuong thirc danh gia gia tri, lam 16ch lac cac dinh hudng gia tri, cach ting xti cua con ngudi. Mat mat tien cua vat chat la to ldn; mat mat ve dao dtic, ve cac gia tri tinh th£n con ldn hon, nha't la su xuat hifn nguy co khung hoang tinh than, mat phuong hudng lua chon gia tri - mem tin va loi song d th£ h6 tre. Ho dang ldn len, dang vao ddi va chudn bi vao ddi (thanh thi£u nien) ma khong biet tlm nhung di&n tua tinh than, tu tudng, nhung chu^n muc dao dtic va loi song d dau, vdi nhung tarn guong nao de noi theo. Thoi dao dtic gia vdi nhung bieu hien cua no trong loi song, noi khong di doi vdi lam & khong it nhung ngudi ldn trong gia dinh, nha trudng, co quan, cong sd va d ngoai xa hoi da gay ra nhung phan cam nang ne ddi vdi ldp tre, lam cho ho ma't niem tin, ma't phuong hudng trong cudc sdng. 4. Dang ta trong cac Nghi quyet Dai h6i da tting nhan manh, phai giu vung dinh hudng XHCN trong ddi mdi, da canh bao nhung nguy co va thach thtic ddi vdi nude ta trong phat trien. Trong nhung nguy co do khong chi co nguy co tut hau va lac hau, quan lieu tham nhung ma con co nguy co chech hudng XHCN va diin bien hoa binh. Quan lieu, tham nhung da khong difng lai d nguy co ma dang trd thanh m6t hien trang thuc te, pho bien, nghiem trong. Vdi mtic do “quoc nan” va “trong benh”, quan lieu - tham nhung da trd thanh mot tinh hudng chinh tri xd hoi, thach thtic su mat, cdn cua che do. 3 Dao dire xa hdi suy thoai vdi nhung tieu cue, te nan, tdi pham; nhung hi6n tucmg nay khdng chi gia tang ma con tr&m trong ve miic do va hau qua. Doi tuong gay toi ac khong chi la nhung ke du thu du thuc, dam thue chem mudn, hanh xir theo kieu luat rittig va xa hoi den ma con la nhung ke da tifng duoc hoc hanh, duoc dao tao, co hoc van va van bang cao, dang hanh nghe c6ng churc va co churc vu trong co quan nha nude. Doi tuong bi hai khong chi la dan thucmg ma con la cac cdng clitic co chirc vu cao ngay trong co quan kinh te, phap luat trong yeu d thu d6 Ha Noi. Nhung thu doan gay tdi ac lai het sire da man, tan bao, dam ban nang thu tinh. Hi6n trang dao dure suy thoai gay nhurc nhoi cho xa hdi, lam cho long dan khdng y£n, xa hdi ti6m in nhung mat 6n dinh. An ninh xa hdi va an toan cuoc sdng bi de doa. Nhung bilu hi6n do churng to rang, dii da ra khoi lam phat va khung hoang kinh te ttr nam 1996, nhung gic/ day ducmg nhu chung ta lai dang roi vao mot trang thai khung hoang mod ve mat dao diic, tinh thdn xa hoi, tur nhung do vo, phan ra trong gia dinh (ly hon va ly than, xung dot th£ he) den nhung giam sut nghiem trong vai tro va y nghia cua dao du;c trong quan h6 con ngudi 6 cac co quan, cong scr, trong Dang, chinh quyen, cac to chirc doan the cua h6 thong chinh tri. Phai chang dang co su chenh hudng XHCN ve dao du;c va van hoa phai chang chung ta dang ba't luc, kh6ng kiem soat duoc cac hi6n trang va tinh hudng dao dure hien nay trong xa h6i? 5. Lanh dao Dang d tat ca cac cap cung chua thay het, chua ludng het su nghiem trong va hau qua kh6n ludng cua tinh trang suy thoai dao dure xa h6i. Day thuc su la mot hilm hoa ddi vdi xa h6i hien nay ma cung la hiem hoa ddi vdi cac the h6 trong tuong lai, ddi vdi su phat trien lau b6n cua xa h6i ta mai sau. Tinh hudng dao dure xa hoi nhu vay, khong th i khong ddi hoi chung ta phai suy nghl nghi&m tuc va danh gia vdi tinh than phe phan thuc su cfiu thi ve tinh hinh dao dtic trong Dang, trong dpi ngu can bo dang vien va cong chtic nha nud’c va dao dtic xa hoi noi chung, nhat la khi Dang da & vao vi the Dang cam quyen. Da den luc phai nghien curu, danh gia va tim kiem nhung giai phap ve tinh hudng dao dure. Da den luc phai chan chinh dao dure xa h6i, khong phai chi bang 4 giao due ma phai bang stfc manh cua t6 chirc quan ly cua Nha nude, dac biet la nhieng dinh hudng dao dtic trong su lanh dao cua Dang doi vdi xd hdi. M6t Nghi quyet cua Dang cho van d l nay da trcr n6n c&n thiet, btic xuc. Nghien ctiu d l dua lai nhting luan chung khoa hoc va de xu£t cac giai phap nham giai quyet nhung van d£ c£p bach cua dao dure xa hoi 6 nude ta, kien nghi vdi lanh dao Dang sdm ra mot nghi quyet ve dao dure xa hoi - do la vi6c lam c&n thiet va cap bach hien nay. II - MUC TlfcU VA NHlfeM VU NGHlfcN CUU 1. M uc tieu Nghien ctiu tai nay nham danh gia dung thuc trang dao dtic xa hoi ta hien nay, tren co so do kien nghi vdi Dang va Nha nude thuc hi6n nhung giai phap co ban va cap bach de khac phuc tinh trang suy thoai cua dao dtic xa h6i va xay dung n£n dao dtic m6i XHCN 6 nu6c ta. 2. Nhiem vu D l thuc hien muc tieu neu tren, de tai tap trung giai quyet nhung nhiem vu sau day: 2.1. Lam ro thuc trang dao dtic xa h6i ta hien nay du6i anh hudng va tac dong cua kinh te thi trucmg, cua xa hoi trong thcri ky qua do dang d6i mcfi va h6i nhap quoc te. 2.2. Phan tfch nhung nguyen nhan dan tori tinh trang suy thoai dao dtic xa hoi, xu hudng bien doi va nhung van de dang dat ra cua ddi song dao dtic a nude ta. 2.3. D6 xuzft nhung giai phap khac phuc su suy thoai dao dtic xa h6i va xay dung dao dtic XHCN d nude ta. 2.4. Ki6'n nghi vdi Dang va Nha nude ve viec giao due va thuc hanh dao dtic theo tu tuong dao dtic cach mang cua Ho Chi Minh, dac biet trong can bo dang vien cua Dang, trong doi ngu can bo, cong chtic Nha nude va trong the he tre b nude ta. III - PHUONG PHAP NGHIEN CUlJ 5 Do tmh chat cua de tai nay la m6t de tai nghien cun tong ket thuc tiin nham phdt hien nhung van de bite xuc nhat va tim kiem cac giai phap thiet thuc nhat de chan chinh tinh trang dao dtic hien dang suy thoai nghiem trong va xay dung dao dtic XHCN d nude ta nen qua trinh trien khai de tai can dac biet luu y cac van de sau day thudc phuong phap tiep can, phuong phap nghien ctiu va phuong phap trinh bay : 1. TiSp can: - Tu" thuc tiin dao dtic xd hoi dang diin ra hien nay dudi tac dong cua cac nhan 16: kinh te, chmh tri, van hoa va xa hoi d trong nude cung nhung anh huong tvr ben ngoai vao ddi song dao dure d nude ta. - Tti nhung mau thudn va nghich ly trong phat trien kinh te - xa hoi da anh hudng true tiep tdi dao due va ddi s6ng dao dtic xa hoi ta hi6n nay. - Til truyen thong va ban sac van hoa dao dtic cua dan toe duoc ket tinh vd phdt trien t&i dinh cao trong dao dtic, loi song, nhan cach Ho ChiM inh. - Tir xu hudng bien doi cua dao dtic vd vai trd cua dao dtic trong su phdt trien cua xd hoi hien dai, trong boi canh toan c&u hoa va kinh te tri thirc. - Lua chon 4 hudng tiep can tren day phu hop vdi quan diem he thong, thuc tiin vd phdt trien nham lam sang to nhung gia thiet khoa hoc duoc coi la diem tua ly luan vd phuong phap ludn nghien ctiu cua de tai. Nhung gia thiit do la: * Nhom gia thiet thti nhat: Dao dtic la mot dong luc cua phdt trien. - Dong luc phat trien cua xa h6i, dac biet la phat trien bin vung kh6ng chi la kinh t£ ma con la dao dtic va van hoa dao dtic. - De xa h6i roi vao tinh trang suy thoai dao dtic la tu danh mat mot nguon von xd hoi cuc ky quan trong ddi vdi phat trien. Su suy thoai dao dtic dong thdi la su tha hoa cua con ngudi va cac quan he con ngudi. No tiem £n stic manh pha hoai kinh te va lam 6 d6 vd ca che d6 chinh tri. Muc tieu phat trien bi chech hudmg, bi bien dang thanh phan phat trien. * Nhom gid thiet thii: hai: Dam bdo dao dtic cua kinh te thi trudng. - Di vao kinh te thi trucmg can phai dac biet chu trong tori phap luat va dao dtic. Do la hai nhan to bao dam cho xa hoi phat trien ma khong danh mat nhan tinh. No co the lam giam thieu tai mtic thap nhat nhung t6n thuang xa hdi do tac ddng mat trai cua kinh te thi trucmg gay ra. - Phap luat phai trd thanh tinh quy dinh va cdng cu kiem soat su giau co va hanh vi ca nhan. Dao dtic phai duac xem la mot thudc do khong the thieu trong hoat ddng san xujft - kinh doanh, la nguyen tac vd chuan muc chi phdi con ngudi trong hanh vi, hoat dong, loi song hang ngay. - Di vao kinh te thi trudng ma phap luat, ky cuang bi bu6ng long, dao dtic bi xem nhe va coi thudng thi xa hoi tat phai hting chiu nhung hau qua tai hai cua mot chu nghia tu ban hoang da, tan bao vd phi nhan. * Nhom gid thiet thti ba: Xay dung xd hoi hien dai vdi dao dtic vd van hoa cao. - Xa hoi cang phat trien tdi trinh do van minh va hien dai thi vai trd cua dao dure cang noi bat, cang dugc d l cao. Su giau co v£ cua cai vat chat do tang trudng kinh te dem lai, su tien bo cua khoa hoc- ky thuat va cong nghe phai di lien vdi su hoan thien cua ddi sdng dao dtic va tinh th&n cua ca nhan va cong d6ng. - Quan ly xa hoi bang phap luat va theo phap luat la m6t ddi hoi ta't yeu nhung chua du. Xa hoi hi6n dai dong thdi phai la mdt xa hoi dao dtic, van minh va van hoa. Do Id mot xd hoi van hoa cao, trong do noi bat vai trd va tac dung cua van hoa dao dtic trong viec to chtic ddi sdng xa hoi va hudng dan hanh vi, loi sdng cua tting ca nhan. - Xa hoi hien dai khong choi bo truyen thong. No ti€Tp bien va phat trien tit truyen thong. Nhung tinh hoa, ban sac cua truyen thdng, nhat la truyen thdng dao dtic va van hoa phai duac lam sdng dong 7 trong xa hdi hien dai. Theo do, doi vdfi Viet Nam, cac the h6 ngudi Vi6t Nam co trong hanh trang cua minh mot di san vo gia la van hoa dan t6c duac ket tinh d van hoa dao dtic, d dao dtic - nhan cach - loi s6ng H6 Chi Minh. Giao due dao dtic va thuc hanh van hoa dao dtic ay, theo guong sang H6 Chi Minh la tinh hudfng dich thuc tiin ma chien luac con ngudi, chien luac van hoa cua nudfc ta can dat tdfi. 2. Nghien cthi: Vdfi quan ni6m ve hudfng tiep can va he gid thiet khoa hoc neu tren, d i tai da ap dung m6t so phuong phap nghien ctiu cu th i de dat tori muc ti6u nhu sau: - Phuong phap lich sir va I6gic. - Phuong phap khao sat thuc tiin. - Phuong phap phan tich so sanh, tong hcrp va khai quat hoa. - Phuong phap chuyen gia, chuyen nganh va lien nganh. 3. Trinh bay: - Trinh bay ket qua nghien ctiu trong hinh thtic mot cong trinh khoa hoc, nhom tac gia true tiep nghiSn ctiu va bien soan cong trinh nay se khong trinh bay ly thuyet dao dice hoc md di th in g vao thuc tiin dao dtic xd hoi, phan tich vd danh gid no tren binh dien triet hoc xd hoi. - Cong trinh se co gang tdfi mtic cao nhat theo kha nang va trinh do cua cac tac gia su k£t hap chat che giua ly luan vdfi thuc tiin, theo phuong hudfng ly luan hoa thuc tiin va thuc tiin hoa ly luan. - Viec trinh bay se tap trung phan tich, danh gia thuc trang, de xuat cac giai phap va cac khuyen nghi. IV - N 0I DUNG NGHIEN CUtJ VA K£'T QUA C6NG TRINH Ngoai phan mdf dau, ket luan, bao cao duoc ket cau thanh 3 pMn chinh nhu sau: Mof dau Ph£n thur nhat Nhumg van de chung ve dao dtic xa hoi 8 1. Dao dure xa h6i - n6i lo chung cua toan nhan loai 2. Dure tri va phap tri d Viet Nam 3. Dao dtic xa hoi dudi tac d6ng va anh hudng cua kinh te va chmh tri d nude ta hien nay Phan thti hai Ddi song dao dure xa hoi ta hien nay 1. Dao dure cua can b6, dang vi6n va c6ng chtic 2. Dao dure trong lao ddng va giao tiep 3. Dao dtic trong gia dinh 4. Dao dtic cua thanh nien Phan thur ba Khai quat ve thuc trang va nguyen nhan suy thoai dao dire xa hoi, phuong hudng va giai phap xay dung dao dure xa hoi d ta hien nay 1. Khai quat ve thuc trang va nguyen nhan suy thoai dao dtic trong xa hoi A. Thuc trang B. Nguyen nhan 2. Phuong hudng va giai phap xay dung dao dtic xa hoi d nude ta hidn nay A. V i cac phuong hudng B. Ve cac giai phap 3. K it luan 4. Mot so kien nghi 9 Phan thur nhat NHLfNG VAN D E CHUNG VE DAO DlTC XA HOI I. DAO DtfC XA H 0I - n 6 i LO CHUNG CUA TOAN NHAN LOAI Chung ta da titng nghi ring nhan loai ngay nay vdi nhung phat minh ky dieu cua tri tue, vdi nhtfng tiem nang vo tan cua thien nhi£n va con ngudi, se cung nhau xay dung m6t cu6c sdng thuc su phon vinh va hanh phuc. Chung ta cung tfrng nghi rang, dting d dinh cao cua then dai, con ngudi ngay nay se gat di moi su thap kem trong suy nghi va hanh dong, se cung nhau dat tdfi nhung ph&n cha't dao du:c tot dep nhat cua con ngudi. Tiec rang, su that da khong di6n ra nhu chung ta mong mudn: the gidri con day ray nhung su bat cong. Hang ty ngudi con song trong ngheo kho, doi ret, trong khi moi thanh tuu cua nhan loai tap trung vao nhung t&ng ldp co doc quyen va nhung cudng quoc cung vdi cua cai vat chat, tinh than, khoa hoc ky thuat, vu khi hien dai nhat d ! huy diet cu6c song con ngudi. Sdng co dao dtic trong tinh thuong yeu, cha'm dtit moi dau kho va dem lai niem vui cho moi ngudi von la muc tieu cao ca tur bao ddi cua nhan loai. Nhung vi sao muc tieu ay khong thuc hien duoc? Khong cham dut duac nhung thanh kien, nhung han thii dang gay ra nhung cu6c xung ddt dim mau gitia dan toe vdi dan t6c, giua tdn giao vdi ton giao? Thanh niSn la hinh anh cua tuong lai, la hy vong cua hi6n tai, nhung vi sao M u khap the gidi da nay sinh ngay mot nhieu nhung hien tuong v6 dao dire, sdng hu hong, khong niem tin, khdng ly tuong, chay theo nhung hudng lac vat chat, nhieu ngudi di vao con dudng nghien hut, lira dao, tr6m cudp, huy hoai ban than minh, dam nat moi gia tri dao dure cua dan t6c va nhan loai? Gia dinh vdn la n ln tang cua xa hoi, la vudn uom de vun trong nhung cong dan co due, co tai. Song, ngay nay, d khap moi noi, gia dinh deu dung trudc nguy co tan ra, k ! ca quan he tinh cam vo chong, cha me va con cai bi ran nut, do vo. Tinh trang nay la m^m mong cua cuoc sdng khong tinh nghla, cua thai do thd o ddi vdi moi ngudi, da biet bao ngudi gia phai sdng c6 don, thieu su cham soc cua con cai; thu&n phong my tuc cung nhu chuan muc dao dtic trong gia dinh da dan dan mat di. Mot bite tranh dm dam neu khdng noi la den toi ve su suy thoai dao dice dang diin ra tren todn the gidi. Day la ndi lo chung cua todn nhan loai. Nhieu nha nghiSn 10 cun neu len rat nhieu quan diem khac nhau, phan tich nguyen nhan suy thoai dao du:c va kien nghi nhung giai phap de khac phuc van de nay. Co nhung quan diem coi su suy thoai dao dtic la m6t ta't yeu khong th i ctiu van. Co quan diem muon khac phuc tinh hinh tren phai kh6i phuc van hoa va dao dtic phuong Tay. Co quan diem muon trd ve truyen thdng cua phuong Dong. Chung ta co the tim hilu kinh nghiem truyln thdng cua m6t so nude Chau A nhlt la cac nude “con rong” (nhu Nhat Ban, Han Quoc, Xingapo). Tren co sd do, co the rut ra bai hoc trong qua trinh duy tri va phat trien nen dao dtic cach mang theo tinh thin cua H6 Chi Minh tao thanh stic manh cho dan toe ta trong thdi dai dly thir thach cua the ky XXI nay. Viet Nam dang dung tritac su thach thtic cua chieu hudng suy thoai ve dao dtic. Chting ta khong th i dong tinh vdi tat ca nhung quan dilm va giai phap neu tren. Suy thoai dao dtic la tat yeu doi vdi giai cap tu san nhung chi la mot hi6n tuong tam thori d nhan dan lao dong. Khdng th i co su phuc hoi dao dtic phuong Tay hien nay. Chinh su suy thoai dao dtic dang lam ru6ng nat nen van minh phuong Tay, tao dieu kien cho su ra dcri mot nen van minh mdi, tra lai danh du cho nen van minh truefe day cua phuong Tay. Nen van minh nay da co nhung thdi ky rue ro, ke thiira va phat triln nhung truyen thong tot dep tti xua cua phuong Tay. Nhieu nude d phuong Dong nhu Nhat Ban, Han Quoc, Singapo, Trung Quoc da noi rat nhieu ve vai trd cua Nho giao ddi vdi su phat triln nhanh chong cua dat nude ho trong nhung thap ky gin day. Viet Nam cung co khd nang phdt trien nhu cac nude ay tren ca sd khai thac vd phdt huy nhitng mat tich cuc cua Nho giao vdi tinh than chu dong vd sang tao cua chung ta. II. DAO DLTC VA PHAP TRI 6 VIET NAM 1. Nhin lai van de dtic tri va phap tri trong xa hoi phuong Dong Trong viec quan ly dat nude va dam bao trat tu an ninh trong xa hoi, van d l dat ra la nen dung phap tri hay dtic tri? Van de nay dat ra d phuong D6ng, chu yeu la Trung Quoc, Viet Nam, Trieu Tien, Nhat Ban. Do la nhung noi ma quan dilm dtic tri va phap tri tting chdng ddi nhau. Gidi elm quyen trong lich sir cac nude nay co ltic nang ve phap tri, co ltic nang ve dtic tri, co ltic ket hop ca 2 bien phap cai tri ay. 11 Nho giao chu truang dtic tri, nghia la lay dao dtic ran de con ngudi vd tic do on dinh xd hdi, nang cao ddi song tinh than vd vat chat cua nhan dan. Nho giao thucmg coi dtic tri la Vucmg dao, coi phap tri la Ba dao. Vuang dao la dung chinh giao, Ba dao la dung hinh phap (dung luat phap de cai tri). Cac dng Vua theo phap tri khong phai la nhung ngudi co tai dtic hon ngudi, nhung ho biet dung ngudi va co nhung chinh sach thiet thuc, thucmg phat phan minh. Moi ngudi vi loi ich cua minh phai ton trong nha Vua, vi Vua la ngudi dat ra luat phap. N&u khdng tdn quan thi nude khdng dugc y&n, nude khdng duoc yen thi thdn cung khdng duac y£n. Luat phap da ban ra khdng ai duac ban tan, vi6c thuc hien rat chat che, khdng ai dugfc lam khac. Viec xir an phai that chi cdng vd tu. Luat phap phai duac ap dung nhat loat ddi vdi moi ngudi. Phap tri neu nguyen tac: “Tr&i khong vi mot vat ndo ma thay doi bon mila. Minh quan thanh nhan, cung khong vi mot vat ndo ma thay doi luat phap”. Muon cho moi ngudi tuan theo phap luat thi ngudi tren phai tuan theo trudc da. Neu ngudi tren khdng thi hanh phap luat, khdng bi trimg tri khi pham phap, thi khdng the ddi dan tuan theo phap luat duac. Nude nao ma vua tdi, tren dudi, sang hen deu theo phap luat thi nude ay rat binh tri. Theo Khong Tir thi phap luat chi khien ngudi ta sg ma khdng dam lam dilu ac. Neu co the che dau duac de tranh su tritng phat, thi nhung ke x£u van cti lam dieu ac. Dtic tri thi khac, khi quyen lai cua giai cap thong tri bien thanh dao dtic cua nhan dan thi ho se khdng pham toi nua. Khdng phai vi sa phap luat ma sg xau ho trudc ngudi khac; vi sg bi can rtit luang tam. Nho giao cho rang: dung Dtic tri thi khdng cdn dung bien phap giet ngudi. Nhung Dtic tri cung la phucmg tien lira bip cua giai cap thdng tri. No khien cho ke ap btic, boc lot nhan dan lai trd thanh ke an nhan cua ho. Dung bao thu doan de do Vucmg tranh ba nhung lai noi rang “thuang dan ma phai lam Vua”. Vua quan la bo' me cua nhan dan, neu co trting phat nhan dan, ddi hoi nhan dan phai nop to, nop thue, bat ho quy rap dudi chan minh... thi chang qua vi xot thuang ctiu vdt ho ma thdi. Bi lira va phinh phd nhu the, khdng it ngudi da hy sinh ca cuoc ddi cho giai cap boc lot ma vln tin tudng rang nhu the la dao dtic. Khdng dua vao phap luat, bon thdng tri tuy tien bat ngudi, tha ngudi, bo tu va chem giet. Moi cach cu xir cua ho deu dugc giai thich bang dao dtic. Dao dtic cdn duac bo sung bang le tri. theo Khdng Tic, dao dice chi co sicc manh ben vicng khi duac cung co bang nhung nghi thicc day rdy nhung quy tac trong 12 ddi song. Che do dire tri con san sinh ra dong dao phan tir dao dire gia, nhung ke ngoai noi nhung dieu nhan nghla, nhung ben trong dly rly nhung tat xau. H6'i lo, tham o, hu hoa, hucmg lac, ho vln co the la ngudi “dao dtic” neu nhu ho kheo che dau, kheo gia vd, kheo noi nhung leri bip bom. Dao dtic co the trd thanh mot loai tien te co thi dung de mua duoc giau sang va danh vong. Tom lai, tu tuong dvee tri vd phap tri thdi phong kien deu co tinh chat phien dien. Nhung tu tuong ay deu la nhung bien phap khac nhau cua giai cap phong kien sit dung de lita bip vd ddn dp nhan dan. Kh6ng th i co dtic tri khi gi6i elm quy In sdng xa hoa, huong lac tren xuong mau va mo hoi cua nhan dan. Cung khong thi co phap tri m6t cach nghi&m chinh khi gicfi elm quyen sin sang dung moi thu doan tan bao d l dan ap nhan dan, bat chip ca phap luat. Tren con dudng tien hoa cua nhan loai vd cua cac dan toe Dong A, su thong nhat dao dice vd phap luat chi co the duac thuc hien trong mot xd hoi dan chu vd nhan dao tren co sd loi ich cua todn the nhan loai. 2. Dure tri va phap tri trong lich sir Viet Nam Ddi v6i nhan dan Viet Nam, gid tri dao dure la cao nhat, do chinh la tinh than chien dau hy sinh vi doc lap cua To quoc, vi hanh phuc cua nhan dan. Do cung la nguyen tac ldn dau tien cua phap luat quoc gia phu hop vdi thuc te Viet Nam. Bdi vay, trai qua m6t nghin nam chong ach do ho cua phong kien phuong Blc, nhan dan Vi6t Nam khong chiu khult phuc da lien tuc n6i day chien dau va cu6'i cting, v6i chien thing Bach Dang nam 938, du6i su lanh dao cua Ngo Quyen, nhan dan ta da danh lai tron ven chu quyln dan toe, mor ra m6t thdi ky doc lap lau dai cua dat nu6c. Trai qua nhung buefe thang trim cua lich sir, cac trieu dai phong kien noi tiep nhau tri vi, co hung thinh, co suy thoai, nhung tinh than yeu nude, chi khi quat cudng, y thitc vi chu quyen vd thdng nhat dat nude khdng he bi lay chuyen. Trai lai, no luon ludn vuat qua moi thu: thach, ngay cdng to rd la nhung pham gid cao dep nhat, la cot loi ben vicng nhat cua truyen thdng dao dice dan toe. Dong thdi no cung la nen tang tu tuong cho su hinh thanh vd phdt trien nhung nhan to tich cuc trong nen phap che cua Nha nude phong kien viet Nam qua nhieu theky. 13 Mac du chiu anh hucmg sau sac cua tir tudng Khdng giao va luon phai chiu sure ep cua cac the luc ngoai xam, nhung van de doc lap ddn toe, chu quyen dat nitdc van la thieng lieng cua cd dao ditc vd phap luat. Cac triiu dai phong kien da dua vao tu tuong tren day de dua cuoc song cua nhan dan vao nen nep, bang cd dao ditc vd phap luat nham xay dung mot xa hoi co trat tu, ky cucmg. Ben canh mat tich cuc, dao dtic va phap luat phong kien cung b6c 16 kha nhieu mat tieu cuc. De quan ly da't nude va duy tri quyin luc, cac tap doan thong tri can co b6 may quan lieu do nha Vua sap xep tti Trung ucmg den dia phucmg. Ben canh nhung quan thanh liem, het long vi nude, vi dan cung khong it tham quan o lai. Nhung ngudi nay lam dung nhung quyen hanh de vo vet cua cong, ap btic dan lanh, nhan danh dao ly thi hanh luat phap, nhung lai bat chap ca phap luat va dao ly. Nhung hien tuong nhan dan bat binh noi len chdng cudng quyen, ap btic hau nhu thdi dai nao cung co. Dieu do cang chting minh y thvee ddn chu von la mot truyen thong quy bau trong van hoa Viet Nam. Chinh quyen nao dua vao y thtic ay thi vung, di nguoc lai no thi kho tranh khoi suy vong. Truyen thdng dan chu 6 Viet Nam con the hien qua thai do dao dtic cua nhan dan ddi vdi phu nu. Tuy che do phong kien, nhat la cac nude chiu anh hudng sau sac cua Nho giao, phu nu thudng bi coi khinh, bi 16 thuoc nam gidi, bi xa hoi ddi xir bang nhung luat 16 ba't cong, tham chi d6c ac. Nhung trong xa hoi Viet Nam, nhan dan da vucrt 16n tr6n nhung mat tieu cuc do ddi vdi phu nu, coi trong phu nu cd trong gia dinh vd ngoai xd hoi. Day la net dep dac biet trong truyen thdng dao ditc cua ddn toe ta duac giit gin vd phdt huy cho mai den ngay nay. Nhin lai lich su, ngudi ta d i dang nhan thay, nhung nude vdn tu hao v i dao dtic lai chmh la nhung nude coi thudng phap luat nha't. Tti khi thuc dan Phap dat chan len dat nude ta, no mudn quan ly nude ta bang phap luat cua no; chung ta thay ro tinh chat giai cap cua phap luat nay, phap luat phuc vu loi fch cua giai cap boc lot, thti phap luat nham on dinh xa hoi cho thich hop vdi quyen loi cua chu nghla thuc dan. Luat phap cua chting ta ngay nay xuat phat tti nghia vu va quyen lcfi cua nhan dan, la khac can ban vdi luat phap cua chu nghia thuc dan. Nhung phai thtia nhan rang, cai tri bang phap luat bao gid cung thi6't thuc va cd hieu qua hem cai tri chi bang ldi ran day suong v i dao 14 dure. Chinh vi vay chung ta cang thay ro bo mat tieu cuc cua ditc tri Nho giao. Ngay nay, Dang va Nha nude ta neu len y nghia cuc ky quan trong cua viec nhan ddn sdng theo phap luat. Nhung nhan dan ta sdng khong theo quy tac cua phap luat ma lai quen sdng theo cong thirc cua dao dtic, da trd thanh mot tap quan thucmg thay trong mot xa h6i theo kiiu dtic tri Nho giao d Viet Nam. Tap quan do chinh Id mot tror ngai cho viec giao due phap luat vd thi hanh phap luat chung ta phdi rat chu y hien nay. Trong thdi ky qua do di len CNXH, dan tdc ta di vao budc ngoat ldn nhat trong lich sir. Ldn dau tien dao ditc vd phap luat khong cdn Id nhitng phuctng tien no dich cua giai cap thdng tri md da trd thdnh nhitng dieu kien giai phong nhan ddn. Ldn dau tien dao ditc vd phap luat duac dat tren mot nen van hoa cao nhat cua ddn toe vd loai ngudi. Song, chuyen sang nen kinh te thi trucmg dinh hudng XHCN cua Viet Nam, ben canh vide d&y nhanh toe do phat trien kinh te - xa hoi, nhung mat trai cua nen kinh te thi trucmg lai dang tao ra quan niem coi ddng tien la gia tri cao nhat. Chung ta da bat ddu chting kien nhung suy thoai dao dtic trong ca gia dinh va ngoai xa hoi. Su phat tri&i cua nhieu toi pham do su tranh chap tiin va tai san, dang ddi hoi phdi day manh han nit a cd nhiem vu giao due dao ditc vd thi hanh phap luat hien nay. 3. Ho Chi M inh vdi moi quan he Dure tri - Phap tri Cung nhu moi che d6 ap btic boc lot khac, che d6 thuc dan va nira phong kien d Viet Nam da dung 2 phuong tien phap luat va dao dtic d i thdng tri da't nude ta, gay bao nhieu kho dau cho nhan dan ta. Giai phong cho dan toe ra khoi cuoc sdng no 16 va dau kho chi cd mdt con dudng duy nhat la lat do che do thuc dan nira phong kien vdi toan b6 phap tri va dtic tri cua chung. Nhung lam the nao de thuc hien duac dieu do trong khi nhan dan ta trong tay khong cd gi v i diiu kien vat cha't? Ho Chi Minh da sdm nhan ra mot stic manh vo tan cua nhan dan tti xua den nay: do la site manh cua tinh than. Chinh dua vao stic manh nay ma Hd Chi Minh va Dang ta dting trudc muon van kho khan va thir thach, vdn tin tudng tuyet ddi vao thdng loi cuoi cung cua su nghiep cach mang. Cung vi the md H6 Chi Minh suot ddi cham lo giao due todn Ddng, todn ddn nhitng pham chat tot dep nhat de hodn thdnh moi nhiem vu, vuat qua moi kho khan, danh thdng moi 15 ke thil. Chmh stic manh tinh than nay da dem lai cho dan toe ta nhung thang loi lting lay trong th i ky XX, tao ra budc ngoat sdm nhat trong lich str dan tdc: cach mang Thdng Tam thdnh cong, sau do khdng chien chong thuc ddn Phap thdng lai, danh thdng de quoc My, dua cd nude di len CNXN. Ho Chi Minh da dem ca cudc ddi phan dau cho su nghiep cach mang cua dan tdc, cua giai cap cong nhan va nhan dan lao dong toan th i gidfi. Trong su nghiep ay, Ngudi da ren luyen cho ban than minh nhung phdm chat dao dtic cao dep, neu len mot kieu dao dtic hoan todn moi. Va dem cac pham chat dao dtic a'y giao due cho toan the can bO va nhan dan. Ngay tti 1927, H6 Chi Minh da viet trong trang dau tien cua cuon Dudng Kach menh Id guang mdu ve dao ditc & cdn bo, ddng vien. Cho din ngay sap qua ddi, Ngudi cdn dan lai: m6i dang vien va can bd phai thuc su cdn kiem, Hem chinh, chi cong, vo tu. Giu gin Ddng ta that trong sach, phdi xting ddng la ngudi lanh dao, la ngudi day td that trung thdnh cua nhan ddn. Trong su nghiep quan ly dat nude, H6 Chi Minh khdng chi quan tam den van de giao due dao dtic ma cdn quan tam den giao due phap luat. Ngudi cho rang, dao dtic khong the du neu nhu khdng duac bo sung bang phap luat. Van de quan trong nhat sau khi dap tan chmh quyin thuc dan phong kien la phai xay dung ngay mot nha nude co hieu qua phap ly manh me, trudc het la mot nha nude hop phap. Tu tudng H6 Chi Minh, ve mot nha nude phap quyen co hieu luc manh la nha nude quan ly dat nude bang phap luat, la phdi lam cho phap luat co hieu luc trong thuc te. Ho Chi Minh noi: “Lam viec nude bay gid la hy sinh, la phan da'u quen loi fch rieng ma nghi loi chung. Nhting ai muon lam quan each mang thi nhat dinh khong n6n bctu”. Trong thuc t i hoat ddng cua cac nganh, Bac H6 can dan nhieu diiu ve dao dtic trong nghe nghiep, Bac rat d i cao phep nude, “dtic tri" di ddi vai “phap tri ”. Bac het long thuang y£u, day bao can bo. Theo Bac, thu tham o, lang ph i vd benh quan lieu, du co' y hay khdng, deu la ban dong minh cua thuc ddn phong kien... No lam hong tinh than trong sach vd y chi khac kho cua cdn bo ta. No pha hoai dao dtic cach mang cua ta la cdn, kiem, Hem, chinh... Toi Idi ay cung nang nhu toi Idi viet gian, mat tham. Hien nay Dang ta dang phat ddng mdt phong trao rong ldn nham hoc tap va quan triet tu tudng Ho Chi Minh trSn moi lmh vuc hoat dong cua can bo va nhan dan. Tu tudng Bac Ho 16 ve dao dtic vd phdp luat la nhung di san cuc ky quy bdu md Bac da de lai cho chung ta. Bac Ho luon lu6n gdn lien viec giao due dao dtic vdi thi hanh phdp luat. Neu khdng dung tren lap trucmg tien bo cua giai cap cdng nhan va dan tdc Viet Nam, khdng kien tri ly tudng cdng san chu nghia thi khdng the nao xay dung duoc mdt nen phdp luat phu hap vdi lai ich cua nhan ddn horn nay vd ngay mai, mot nen phdp luat thuc su cua ddn, do ddn, vi ddn. Trong tinh trang suy thoai ve dao dtic hien nay, chinh phdp luat la vi than linh de ngdn chan su suy thoai ay (Bac H6 noi: cach day hon 80 nam: tram diiu phai co than linh phap quy In). Ket hop dtic tri vdi phdp tri tren co sd chu nghia Mac - Lenin va lap trucmg tien bd cua nhan loai, chmh la bai hoc vd cung quy gia ma Bac H6 da de lai cho chung ta. in . DAO Dtrc XA H 0I DUtil TAC D0NG VA ANH HI/6NG CUA KINH Tfi VA CHINH TRI 6 Nl/OC TA HI$N NAY Nude ta budc vao ddi mdi da 2 thap ky qua do Dang ta d i xudng va lanh dao. Ddi mdi diin ra tren moi lmh vuc cua ddi sdng xa hoi, trudc het la ddi mdi kinh te va doi mdi chmh tri. Day la 2 linh vuc then chot, noi bat nhat, co vi tri va vai trd dac biet quan trong ddi vdi su phat trien cua dat nudfc. 1. Ddi mdi kinh te d nude ta bat dau tti ddi mdi tu duy kinh te. Hien tuefng nay r&t dang luu y, chang nhung de nhan ro nhting chuyen dong cua nhan thtic xa hdi tti nhan thtic cua ngudi lao dong, ngudi san xuat - kinh doanh vdi tu cach la mot con ngudi kinh te den nhan thtic cua cac nha lanh dao va quan ly, nhung ngudi hoach dinh chmh sach va xay dung the che ma cdn cho thay nhung bien ddi tich cuc cua y thtic, tti y thtic dao dtic cua ca nhan den y thtic dao dtic cua tap the cdng dong. Ddi mdi tu duy kinh te d nude ta bao g6m nhieu noi dung ly luan va thuc tiin: - Sir khang dinh vai trd nen tang cua luc lucmg san xu£t trong su phat trien san xuat xa hoi. - Nhan thtic lai vai trd cua loi ich kinh te, giac ngo ddng luc thtic day tinh tich cuc lao dong cua con ngudi chmh la loi fch vat cha't, do do tra lai dung vi tri czin thi£t cua loi ich ca nhan, coi do la co sd thuc hi6n loi fch xa hdi. 17