Tài liệu đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch sử dụng đất huyện yên định tỉnh thanh hóa

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM TRỊNH THỊ LOAN ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT HUYỆN YÊN ĐỊNH – TỈNH THANH HÓA Chuyên ngành: Quản lý đất đai Mã số: 60.85.01.03 Người hướng dẫn khoa học: TS. Đỗ Văn Nhạ NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, các kết quả nghiên cứu được trình bày trong luận văn là trung thực, khách quan và chưa từng dùng để bảo vệ lấy bất kỳ học vị nào. Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn đã được cám ơn, các thông tin trích dẫn trong luận văn này đều được chỉ rõ nguồn gốc. Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn Trịnh Thị Loan i năm 2017 LỜI CẢM ƠN Trong suốt thời gian học tập, nghiên cứu và hoàn thành luận văn, tôi đã nhận được sự hướng dẫn, chỉ bảo tận tình của các thầy cô giáo, sự giúp đỡ, động viên của bạn bè, đồng nghiệp và gia đình. Nhân dịp hoàn thành luận văn, cho phép tôi được bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc TS Đỗ Văn Nhạ đã tận tình hướng dẫn, dành nhiều công sức, thời gian và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình học tập và thực hiện đề tài. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành tới Ban Giám đốc, Ban Quản lý đào tạo, Bộ môn Quy hoạch sử dụng đất, Khoa Quản lý đất đai - Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã tận tình giúp đỡ tôi trong quá trình học tập, thực hiện đề tài và hoàn thành luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn UBND huyện Yên Định, phòng Tài nguyên và Môi Trường, Phòng Kinh tế và Hạ tầng, Chi cục thống kê huyện Yên Định, phòng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn huyện Yên Định... đã giúp đỡ và tạo điều kiện cho tôi trong suốt quá trình thực hiện đề tài. Xin chân thành cảm ơn gia đình, người thân, bạn bè, đồng nghiệp đã tạo mọi điều kiện thuận lợi và giúp đỡ tôi về mọi mặt trong quá trình tôi hoàn thành luận văn. Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn Trịnh Thị Loan ii năm 2017 MỤC LỤC Lời cam đoan ..................................................................................................................... i Lời cảm ơn ........................................................................................................................ ii Mục lục ........................................................................................................................... iii Danh mục các từ viết tắt .................................................................................................. vi Danh mục bảng ............................................................................................................... vii Trích yếu luận văn ......................................................................................................... viii Thesis abstract................................................................................................................... x Phần 1. Đặt vấn đề .......................................................................................................... 1 1.1. Tính cấp thiết của đề tài ...................................................................................... 1 1.2. Mục đích ............................................................................................................. 2 1.3. Yêu cầu ............................................................................................................... 2 1.4. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn ............................................................................ 3 1.4.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài................................................................................ 3 1.4.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài ................................................................................ 3 Phần 2. Tổng quan vấn đề nghiên cứu .......................................................................... 4 2.1. Cơ sở lý luận về quy hoạch sử dụng đất ............................................................. 4 2.1.1. Khái niệm chung về quy hoạch .......................................................................... 4 2.1.2. Nhiệm vụ và nội dung quy hoạch sử dụng đất đai ............................................. 5 2.1.3. Đặc điểm của quy hoạch sử dụng đất ................................................................. 6 2.1.4. Các loại hình quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất ................................................. 7 2.1.5. Một số vấn đề cơ bản về đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch sử dụng đất ....................................................................................................................... 9 2.2. Mối quan hệ của quy hoạch sử dụng đất với các loại quy hoạch khác ............. 13 2.2.1. Quan hệ giữa quy hoạch sử dụng đất với quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội .................................................................................................. 13 2.2.2. Quan hệ giữa quy hoạch sử dụng đất với quy hoạch phát triển nông nghiệp ............................................................................................................... 14 2.2.3. Quan hệ giữa quy hoạch sử dụng đất với quy hoạch đô thị.............................. 14 2.3. Quy hoạch sử dụng đất ở một số nước trên thế giới ......................................... 15 2.3.1. Nhật Bản ........................................................................................................... 15 iii 2.3.2. Cộng Hòa Liên Bang Nga ................................................................................ 15 2.3.3. Trung Quốc ....................................................................................................... 16 2.3.4. Quy hoạch sử dụng đất đô thị ở Anh ................................................................ 16 2.4. Tình hình lập và thực hiện quy hoạch sử dụng đất ở Việt Nam ....................... 17 2.4.1. Thời kỳ trước năm 1987 ................................................................................... 17 2.4.2. Giai đoạn từ năm 1987 đến năm 1993 .............................................................. 18 2.4.3. Giai đoạn từ khi có Luật đất đai năm 1993 đến năm 2003 ............................... 19 2.4.4. Giai đoạn từ năm 2003 đến 2013 ...................................................................... 20 2.4.5. Luật Đất đai năm 2013 đến nay ....................................................................... 22 2.5. Tình hình quy hoạch sử dụng đất tỉnh Thanh Hóa ........................................... 26 Phần 3. Đối tượng, nội dung và phương pháp nghiên cứu ...................................... 28 3.1. Đối tượng nghiên cứu ....................................................................................... 28 3.2. Phạm vi nghiên cứu .......................................................................................... 28 3.2.1. Phạm vi về không gian ..................................................................................... 28 3.2.2. Phạm vi về thời gian ......................................................................................... 28 3.3. Nội dung nghiên cứu ........................................................................................ 28 3.3.1. Đánh giá điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội tác động đến quy hoạch sử dụng đất huyện Yên Định giai đoạn 2011-2015 ............................................... 28 3.3.2. Đánh giá tình hình quản lý và sử dụng đất đai ................................................. 28 3.3.3. Đánh giá kết quả thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất huyện Yên Định giai đoạn 2011-2015 ................................................................................ 29 3.3.4. Đề xuất một số giải pháp tổ chức thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 ..................................................................................... 29 3.4. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................. 29 3.4.1. Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu .............................................................. 29 3.4.2. Phương pháp thống kê, phân tích, xử lý tổng hợp ............................................ 29 3.4.3. Phương pháp so sánh ........................................................................................ 30 Phần 4. Kết quả nghiên cứu ......................................................................................... 31 4.1. Đánh giá điều kiện, kinh tế - xã hội của huyện Yên Định ................................ 31 4.1.1. Điều kiện tự nhiên ............................................................................................ 31 4.1.2. Thực trạng phát triển kinh tế - xã hội ............................................................... 36 4.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và môi trường ............ 47 iv 4.2. Tình hình quản lý và sử dụng đất của huyện Yên Định ................................... 48 4.2.1. Tình hình quản lý đất đai của huyện Yên Định ................................................ 48 4.2.2. Hiện trạng sử dụng đất huyện Yên Định tỉnh Thanh Hóa ................................ 54 4.2.3. Biến động sử dụng đất giai đoạn 2010 – 2015. ................................................ 58 4.2.4. Biến động các loại đất ...................................................................................... 60 4.3. Đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch sử dụng đất 5 năm kỳ đầu 2011 – 2015 .................................................................................................................. 62 4.3.1. Khái quát về phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 ....................... 62 4.3.2. Đánh giá tình hình thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất ..................... 64 4.3.3. Đánh giá tình hình thực hiện kế hoạch sử dụng đất năm 2016......................... 72 4.3.4. Đánh giá những mặt được, những tồn tại trong quá trình thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất năm 2020, kế hoạch sử dụng đất 5 năm kỳ đầu 2011-2015 huyện Yên Định .................................................................. 76 4.4. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác tổ chức thực hiện quy hoạch sử dụng đất huyện Yên Định .................................................................. 79 4.4.1. Giải pháp đối với việc lập điều chỉnh kế hoạch sử dụng đất và kế hoạch sử dụng đất hàng năm ....................................................................................... 79 4.4.2. Giải pháp về khả năng thực hiện các dự án đầu tư ........................................... 80 4.4.3. Giải pháp về chính sách .................................................................................... 80 4.4.4. Giải pháp về nguồn nhân lực và vốn đầu tư ..................................................... 81 4.4.5. Giải pháp về tổ chức thực hiện ......................................................................... 82 Phần 5. Kết luận và kiến nghị ...................................................................................... 84 5.1. Kết luận............................................................................................................. 84 5.2. Kiến nghị .......................................................................................................... 85 Tài liệu tham khảo .......................................................................................................... 86 Phụ lục .......................................................................................................................... 88 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BTNMT : Bộ Tài nguyên và Môi trường CHXHCNVN : Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam CP : Chính phủ HĐH : Hiện đại hóa HTX : Hợp tác xã KH : Kế hoạch NĐ : Nghị định NQ : Nghị quyết QĐ : Quyết định QHSDĐ : Quy hoạch sử dụng đất QH,KHSDĐ : Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất TDTT : Thể dục thể thao THPT : Trung học phổ thông TT : Thông tư UBND : Ủy ban nhân dân vi DANH MỤC BẢNG Bảng 4.1. Cơ cấu kinh tế các ngành của huyện ............................................................ 36 Bảng 4.2. Hiện trạng sử dụng đất huyện Yên Định năm 2015 ..................................... 54 Bảng 4.3. Biến động sử dụng đất giai đoạn 2010 – 2015 của huyện Yên Định ........... 58 Bảng 4.4. Chỉ tiêu diện tích các loại đất tại các kỳ quy hoạch trong phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020. ......................................................... 62 Bảng 4.5. Kết quả thực hiện chỉ tiêu sử dụng đất giai đoạn 2011-2015 ...................... 64 Bảng 4.6. Tổng hợp số lượng công trình trên địa bàn huyện trong giai đoạn 2011-2016 .................................................................................................................... 69 Bảng 4.7. Kết quả việc chuyển mục đích sử dụng đất giai đoạn 2011-2015. .............. 70 Bảng 4.8. Tình hình thu hồi đất theo quy hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011-2015.............. 72 Bảng 4.9. Kết quả thực hiện chỉ tiêu sử dụng đất năm 2016. ....................................... 73 Bảng 4.10. Tổng hợp số lượng công trình trên địa bàn huyện năm 2016 ................................ 75 Bảng 4.11. Kết quả việc chuyển mục đích sử dụng đất năm 2016. ............................................ 76 vii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tên tác giả: Trịnh Thị Loan Tên luận văn: "Đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch sử dụng đất huyện Yên Định tỉnh Thanh Hóa" Ngành: Quản lý đất đai Mã số: 60 85 01 03 Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Mục đích nghiên cứu - Đánh giá kết quả thực hiện quy hoạch sử dụng đất huyện Yên Định 5 năm kỳ đầu 2011-2015, tìm ra những ưu điểm và nhược điểm trong quá trình tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được duyệt. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao khả năng tổ chức thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020. Phương pháp nghiên cứu Luận văn đã sử dụng các phương pháp: - Phương pháp thu thập tài liệu, số liệu - Phương pháp thống kê, phân tích, xử lý số liệu - Phương pháp minh họa bằng bản đồ - Phương pháp so sánh Kết quả chính và kết luận Huyện Yên Định là một huyện đồng bằng của tỉnh Thanh Hóa, có vị trí địa lý thuận lợi, có các tuyến tỉnh lộ, liên huyện và liên xã tương đối hoàn thiện thuận lợi cho việc giao lưu, phát triển kinh tế xã hội của huyện, dân số của huyện là 161 507 người, mật độ dân số 707 người/ km2 , huyện có nguồn lao động dồi dào là nguồn lực lớn cho phát triển kinh tế - xã hội. Cơ cấu kinh tế đang bước đầu phát triển và chuyển dịch đúng theo hướng giảm dần tỷ trọng ngành nông nghiệp – thủy sản và tăng dần tỷ trọng ngành công nghiệp- xây dựng và dịch vụ - thương mại- du lịch. Quy hoạch sử dụng đất cơ bản đã bám theo mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, trên cơ sở thực trạng và tiềm năng đất đai, đã khoanh định và xác lập được các chỉ tiêu sử dụng đất. Kết quả thực hiện phương án quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất huyện Yên Định giai đoạn 2011-2015 nhận thấy: việc thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất đã trở thành pháp lý trong công tác quản lý nhà nước về đất đai, là căn cứ để thu hồi, giao đất, cho thuê đất, cho phép chuyển mục đích sử dụng đất theo đúng quy định, giúp các ngành có cơ sở pháp lý đầu tư phát triển trên địa bàn huyện, phân bố hợp lý dân cư, viii lao động, phát triển hệ thống giao thông, thủy lợi, khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên đất đai tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển kinh tế - xã hội của huyện. Tuy nhiên bên cạnh những kết quả đạt được trong quá trình thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất thì vẫn còn những bất cập, tồn tại trong việc thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất, dẫn đến một số chỉ tiêu diện tích các loại đất không đạt yêu cầu theo phương án quy hoạch sử dụng đất; công tác thu hồi đất, giải phóng mặt bằng vẫn còn nhiều khó khăn, thời gian thực hiện các công trình dự án không đúng tiến độ, không thực hiện được do nguồn ngân sách hạn chế. Từ đấy đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao khả năng tổ chưc thực hiện phương án quy hoạch sử dụng dụng đất phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của huyện. ix THESIS ABSTRACT Master candidate: Trinh Thi Loan Thesis title: “Evaluate land use planning in Yen Dinh district, ThanhHoa province”. Major: Land management Code: 60 85 01 03 Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA) Research objectives: - To evaluate the achievements of 5-year land use planning in Yen Dinh district in the first period - To figure out the strength and weakness during the process of organizing and realizing the plans and ratified land use plans. - To propose solutions to enhance the ability to organize and carry out land use methods till 2020 Materials and Methods The thesis uses these following methods: - Collection of documents, data; - Statistics, analysis and handling data; - Illustration by charts; - Comparison. Main findings and conclusion Yen Dinh is a district of ThanhHoa province with advantageous geographical characteristics, possessing almost complete provincial, inter-district and inter-village lines, which facilitates socio-economic exchange and development here. Its population is 161 507; population density: 707 people km2. Yen Dinh has abundant labor resources which promote socio-economic development. Economy sector is developing and transforming exactly in the way that agricultural and seafood proportion is declining while that of industry, construction, commerce and service is increasing. Land use planning has basically followed the target to develop socio-economy closely. Based on the current circumstances and land potentials, it has determined criteria for land use. From results of land use planning and plans, it is shown that from 2011to 2015, in Yen Dinh, realizing land use planning has become legal in state land management and the base to withdraw land, transfer or donate land use rights legally, x assisting industries in legal rights to invest for district development, allocate population and labor force properly, enhance traffic and irrigation network and exploit land resources effectively in order to give favorable conditions to the socio-economic development. Nonetheless, beside achievements, shortcomings still exist during the process of carrying out land use planning, which results in area of land does not meet the standards of land use planning; withdrawing and clearing land still has difficulties; projects are finished later than scheduled or cannot be done due to limited subsidy. Based on those information, solutions are proposed to enhance the ability of organizing and launching land use planning suited to current socio-economic development. xi PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Đất đai là tài nguyên quốc gia vô cùng quý giá, là tư liệu sản xuất đặc biệt, là thành phần quan trọng của môi trường sống, là địa bàn phân bố dân cư, xây dựng các công trình kinh tế, văn hóa, xã hội an ninh – quốc phòng, là nơi tồn tại của xã hội loài người. Đất đai giữ vị trí và có ý nghĩa đặc biệt quan trọng. Đất đai là điều kiện chung đối với mọi quá trình sản xuất của các ngành kinh tế quốc dân và hoạt động của con người. Đất đai là điều kiện vật chất cần thiết để con người tồn tại và tái sản xuất các thế hệ kế tiếp của loài người. Bởi vậy, việc sử dụng đất đai có hiệu quả và bảo vệ nguồn tài nguyên đất đai bền vững và lâu dài là vô cùng cần thiết. Luật Đất đai năm 2013 nêu rõ: "Quy hoạch và kế hoạch hóa việc sử dụng đất" là một trong các nội dung quản lý Nhà Nước về đất đai. Luật cũng quy định trách nhiệm lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai theo các cấp lãnh thổ, quy định nội dung và thẩm quyền xét duyệt quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đai của từng cấp. Nhận thức tầm quan trọng của việc lập quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020, lập kế hoạch sử dụng đất hàng năm (2011 - 2015) huyện Yên Định có ảnh hưởng mạnh mẽ tới sự phát triển kinh tế - xã hội, UBND tỉnh Thanh Hóa chỉ đạo UBND huyện Yên Định làm chủ đầu tư và Sở TN&MT tỉnh Thanh Hóa hướng dẫn về chuyên môn nghiệp vụ giúp UBND huyện Yên Định lập Quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020, kế hoạch sử dụng đất hàng năm (2011 - 2015) của huyện Yên Định. Việc phát triển kinh tế - xã hội của huyện Yên Định đang được đẩy mạnh. Tốc độ tăng giá trị sản xuất bình quân hàng năm đạt 17,66%, vượt 0,61% so với Nghị quyết Đại hội đề ra, cơ cấu kinh tế chuyển dịch theo hướng tích cực, tăng dần tỷ trọng công nghiệp - xây dựng, dịch vụ - thương mại, giảm dần tỷ trọng nông - lâm nghiệp. Năm 2015 cơ cấu các ngành nông - lâm nghiệp, công nghiệp xây dựng, dịch vụ - thương mại là 31,20% - 27,52% - 41,28% (năm 2010: 41,44% - 19,23% - 39,33%). Sự chuyển dịch về cơ cấu sử dụng các loại đất nhằm đáp ứng yêu cầu sản xuất hàng hoá, tăng cường kết cấu cơ sở hạ tầng, các công trình phúc lợi xã hội góp phần vào sự nghiệp phát triển công nghiệp hóa hiện đại hóa của tỉnh. 1 Tuy nhiên, quá trình triển khai lập và tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất còn nhiều hạn chế bất cập. Phương án quy hoạch còn chưa dự báo chính xác về nhu cầu quỹ đất cho các mục đích sử dụng, nhất là đất cho phát triển cơ sở hạ tầng, phát triển công nghiệp, dẫn đến tình trạng dự báo vừa thiếu, vừa thừa quỹ đất và thường phải điều chỉnh quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất Việc tổ chức thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất được phê duyệt còn thiếu đồng bộ, thiếu cơ chế kiểm tra, giám sát dẫn đến tình trạng quy hoạch treo. Trong những năm gần đây huyện Yên Định đã có những bước phát triển khá mạnh về kinh tế xã hội hòa cùng vào nhịp độ phát triển chung của cả tỉnh.Tuy nhiên, việc sử dụng đất đai của huyện còn nhiều bất cập, sự phát triển của huyện chưa tương xứng với tiềm năng sẵn có. Do đó việc đánh giá những kết quả đã đạt được và những tồn tại bất cập trong quá trình thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020; đề xuất các giải pháp nhằm nâng cao tính khả thi của phương án quy hoạch sử dụng đất. Xuất phát từ những yêu cầu trên, tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch sử dụng đất huyện Yên Định – tỉnh Thanh Hóa”. 1.2. MỤC ĐÍCH - Đánh giá kết quả thực hiện quy hoạch sử dụng đất huyện Yên Định 5 năm kỳ đầu 2011-2015, tìm ra những ưu điểm và nhược điểm trong quá trình tổ chức thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được duyệt. - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao khả năng tổ chức thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 phù hợp với thực tiễn phát triển của huyệnYên Định. 1.3. YÊU CẦU - Phải có đầy đủ số liệu chính xác về thực trạng sử dụng đất các loại đất về số lượng, chất lượng, phân bố loại hình sử dụng, hiệu quả sử dụng đất, xu thế biến động các loại đất, mức độ đáp ứng nhu cầu đất đai cho quá trình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. - Phân tích kết quả thực hiện quy hoạch sử dụng đất huyện Yên Định giai đoạn 2011-2015 và định hướng sử dụng đất đến năm 2020. 2 - Phân tích, đánh giá các số liệu điều tra một cách khách quan. Qua đó đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao khả năng tổ chức thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 phù hợp với thực tiễn phát triển của huyện Yên Định. 1.4. Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN 1.4.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài Góp phần bổ sung cơ sở khoa học về những vấn đề liên quan đến công tác lập quy hoạch, kế hoạch và thực hiện quy hoạch sử dụng đất trên địa bàn cấp huyện. 1.4.2. Ý nghĩa thực tiễn của đề tài Kết quả nghiên cứu của đề tài là cơ sở giúp cho địa phương có những biện pháp hiệu quả trong công tác thực hiện quy hoạch sử dụng đất góp phần phát triển kinh tế, xã hội ở địa phương. 3 PHẦN 2. TỔNG QUAN VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT 2.1.1. Khái niệm chung về quy hoạch Theo FAO: “Quy hoạch sử dụng đất là quá trình đánh giá tiềm năng đất và nước một cách có hệ thống phục vụ việc sử dụng đất và kinh tế - xã hội nhằm lựa chọn ra phương án sử dụng đất tốt nhất. Mục tiêu của quy hoạch sử dụng đất là lựa chọn và đưa ra phương án đã lựa chọn vào thực tiễn để đáp ứng nhu cầu của con người một cách tốt nhất nhưng vẫn bảo vệ được nguồn tài nguyên cho tương lai. Yêu cầu cấp thiết phải làm quy hoạch là do nhu cầu của con người và điều kiện thực tế sử dụng đất thay đổi nên phải nâng cao kỹ năng sử dụng đất” (FAO, 1993). Theo Võ Tử Can (2001), QHSDĐ thuộc loại quy hoạch có tính lịch sử xã hội, tính khống chế vĩ mô, tính chỉ đạo, tính tổng hợp trung và dài hạn, là bộ phận hợp thành quan trọng của hệ thống kế hoạch phát triển xã hội và kinh tế quốc dân. Quy hoạch sử dụng đất phải đảm bảo đầy đủ ba tính chất: Tính kinh tế, tính kỹ thuật và tính pháp chế. Trong đó: - Tính kinh tế: Thể hiện bằng hiệu quả sử dụng đất đai. - Tính kỹ thuật: Bao gồm các tác nghiệp chuyên môn kỹ thuật như điều tra, khảo sát, xây dựng bản đồ, khoanh định, xử lý số liệu. - Tính pháp chế: Xác lập tính pháp lý về mục đích về quyền sử dụng đất theo quy hoạch nhằm đảm bảo sử dụng và quản lý đất đai đúng pháp luật. Trên cơ sở đó có thể đưa ra khái niệm: “ Quy hoạch sử dụng đất là một hệ thống các biện pháp kinh tế, kỹ thuật và pháp chế của Nhà nước về tổ chức sử dụng và quản lý đất đai đầy đủ, hợp lý, khoa học và có hiệu quả cao nhất thông qua việc phân bố quỹ đất đai (khoanh định cho các mục đích và các ngành) và tổ chức sử dụng đất như tư liệu sản xuất (các giải pháp cụ thể), nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất của xã hội, tạo điều kiện bảo vệ đất đai và môi trường” (Đoàn Công Quỳ và cs., 2006). Quy hoạch sử dụng đất là việc phân bổ và khoanh vùng đất đai theo không 4 gian sử dụng cho các mục tiêu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh, bảo vệ môi trường và thích ứng biến đổi khí hậu trên cơ sở tiềm năng đất đai và nhu cầu sử dụng đất của các ngành, lĩnh vực đối với từng vùng kinh tế - xã hội và đơn vị hành chính trong một khoảng thời gian xác định; Kế hoạch sử dụng đất là việc phân chia quy hoạch sử dụng đất theo thời gian để thực hiện trong kỳ quy hoạch sử dụng đất (Quốc hội (2013), Luật Đất đai năm 2013). 2.1.2. Nhiệm vụ và nội dung quy hoạch sử dụng đất đai Đối với mỗi quốc gia, cũng như từng vùng trong cả nước (khác nhau về không gian), nhiệm vụ và nội dung quy hoạch sử dụng đất ở các giai đoạn lịch sử khác nhau (về thời gian) là rất khác nhau. Trong giai đoạn hiện nay, nội dung của quy hoạch sử dụng đất bao gồm: - Điều tra, nghiên cứu, phân tích, tổng hợp điều kiện tự nhiên, kinh tế, xã hội trên địa bàn thực hiện quy hoạch; - Đánh giá hiện trạng và biến động sử dụng đất trong kỳ quy hoạch trước theo các mục đích sử dụng; - Đánh giá tiềm năng đất đai và sự phù hợp của hiện trạng sử dụng đất so với tiềm năng đất đai, so với xu hướng phát triển kinh tế - xã hội, khoa học – công nghệ. - Đánh giá kết quả thực hiện các chỉ tiêu quy hoạch sử dụng đất đã được quyết định, xét duyệt của kỳ quy hoạch trước; - Xác định phương hướng, mục tiêu sử dụng đất trong kỳ quy hoạch và định hướng cho kỳ tiếp theo phù hợp với chiến lược, quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội của cả nước, của các ngành và của cả địa phương. - Xây dựng phương án phân bổ diện tích các loại đất cho nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội, quốc phòng, an ninh trong kỳ quy hoạch; - Xác định diện tích đất phải thu hồi để thực hiện các công trình dự án; - Lập bản đồ quy hoạch sử dụng đất; - Xác định các biện pháp khai thác, sử dụng, bảo vệ, cải tạo đất và bảo vệ môi trường; - Xác định giải pháp tổ chức thực hiện quy hoạch sử dụng đất phù hợp với đặc điểm của địa bàn quy hoạch (Lương Văn Hinh và cs., 2003). 5 2.1.3. Đặc điểm của quy hoạch sử dụng đất Quy hoạch sử dụng đất thuộc loại quy hoạch có tính lịch sử - xã hội, tính khống chế vĩ mô, tính chỉ đạo, tính tổng hợp trung và dài hạn, là bộ phận hợp thành quan trọng của hệ thống kế hoạch phát triển xã hội và kinh tế quốc dân. Các đặc điểm của quy hoạch sử dụng đất được thể hiện cụ thể: 2.1.3.1. Tính lịch sử - xã hội Lịch sử phát triển của xã hội chính là lịch sử phát triển của quy hoạch sử dụng đất. Mỗi hình thái kinh tế xã hội đều có một phương thức sản xuất của xã hội thể hiện theo 2 mặt: Lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất. Trong quy hoạch sử dụng đất, luôn nảy sinh quan hệ giữa người với đất đai cũng như quan hệ giữa người với người về quyền sở hữu và sử dụng đất đai. Quy hoạch sử dụng đất thể hiện đồng thời vừa là yếu tố thúc đẩy phát triển lực lượng sản xuất, vừa là yếu tố thúc đẩy các mối quan hệ sản xuất, vì vậy nó luôn là một bộ phận của phương thức sản xuất xã hội (Đoàn Công Quỳ và cs., 2006). 2.1.3.2. Tính tổng hợp Tính tổng hợp của quy hoạch sử dụng đất biểu hiện chủ yếu ở hai mặt: Đối tượng của quy hoạch là khai thác, sử dụng, bảo vệ... toàn bộ tài nguyên đất đai cho nhu cầu nền kinh tế quốc dân; quy hoạch sử dụng đất đề cập đến nhiều lĩnh vực về khoa học, kinh tế và xã hội như: Khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, dân số và đất đai, sản xuất nông – công nghiệp, môi trường sinh thái... Do đó quy hoạch chịu trách nhiệm tổng hợp toàn bộ nhu cầu sử dụng đất đai, điều hòa các mâu thuẫn về đất đai giữa các ngành, các lĩnh vực, xác định và điều phối các phương hướng, phân bố sử dụng đất phù hợp đảm bảo nền kinh tế quốc dân phát triển bền vững (Đoàn Công Quỳ và cs., 2006). 2.1.3.3. Tính dài hạn Căn cứ vào dự báo xu thế biến động dài hạn của những yếu tố kinh tế, xã hội quan trọng (sự thay đổi về nhân khẩu, khoa học kỹ thuật, công ngiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp,...) từ đó xác định quy hoạch trung hoặc dài hạn về sử dụng đất đai, đề ra những phương hướng, chính sách chiến lược làm căn cứ cho việc xây dựng kế hoạch sử dụng đất 5 năm và hàng năm. Quy hoạch sử dụng đất đai dài hạn cần phải điều chỉnh từng bước song song với quá trình phát triển dài hạn kinh tế - xã hội. Thời hạn của quy hoạch sử dụng đất thường là 10 năm đến 20 năm và có thể lâu hơn (Đoàn Công Quỳ và cs., 2006). 6 2.1.3.4. Tính chiến lược và chỉ đạo vĩ mô Quy hoạch sử dụng đất với đặc tính trung bình và dài hạn chỉ dự kiến trước các xu thế thay đổi phương hướng, mục tiêu, cơ cấu và phân bố sử dụng đất (mang tính đại thể, không dự kiến được các hình thức và nội dung cụ thể, chi tiết của sự thay đổi). Vì vậy, quy hoạch sử dụng đất mang tính chiến lược, các chỉ tiêu của quy hoạch mang tính chỉ đạo vĩ mô, tính phương hướng và khái lược về sử dụng đất (Đoàn Công Quỳ và cs., 2006). 2.1.3.5. Tính chính sách Quy hoạch sử dụng đất thể hiện rất rõ đặc tính chính trị và chính sách xã hội. Khi xây dựng phương án phải quán triệt các chính sách và quy định có liên quan đến đất đai của Đảng và Nhà nước, đảm bảo thực hiện cụ thể trên mặt bằng đất đai các mục tiêu phát triển nền kinh tế quốc dân, phát triển ổn định kế hoạch kinh tế - xã hội, tuân thủ các quy định, các chỉ tiêu khống chế về dân số, đất đai và môi trường sinh thái (Đoàn Công Quỳ và cs., 2006). 2.1.3.6. Tính khả biến Dưới sự tác động của nhiều nhân tố khó dự đoán trước, theo nhiều phương diện khác nhau, quy hoạch sử dụng đất chỉ là một trong những giải pháp biến đổi hiện trạng sử dụng đất sang trạng thái mới thích hợp hơn cho việc phát triển kinh tế trong một thời kỳ nhất định. Khi xã hội phát triển, khoa học kỹ thuật ngày càng tiến bộ, chính sách và tình hình kinh tế thay đổi, các dự kiến của quy hoạch sử dụng đất không còn phù hợp, việc chỉnh sửa bổ sung, hoàn thiện quy hoạch là rất cần thiết, điều này thể hiện tính khả biến của quy hoạch. Quy hoạch sử dụng đất luôn ở trạng thái động, một quá trình lặp lại thoe chiều xoắn ốc ”quy hoạch – thực hiện – quy hoạch lại hoặc chỉnh lý – tiếp tục thực hiện...” với chất lượng và mức độ phù hợp ngày càng cao (Đoàn Công Quỳ và cs., 2006). 2.1.4. Các loại hình quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất Có nhiều quan điểm khác nhau về cách phân loại quy hoạch sử dụng đất. Tuy nhiên, mọi quan điểm đều dựa trên những căn cứ hoặc cơ sở chung như sau: Nhiệm vụ đặt ra đối với quy hoạch; phạm vi lãnh thổ quy hoạch (cấp đơn vị lãnh thổ hành chính) cũng như nội dung và phương pháp quy hoạch. Thông thường hệ thống quy hoạch sử dụng đất được phân loại theo nhiều cấp vị khác nhau (như loại hình, dạng, hình thức quy hoạch) nhằm giải quyết các nhiệm vụ cụ thể về sử dụng đất đai thừ tổng thể đến chi tiết. 7 Luật đất đai 2013 (điều 36) quy định: Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất được tiến hành theo: * Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp quốc gia. * Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp tỉnh. * Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp huyện. * Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất quốc phòng. * Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất an ninh. Theo Luật đất đai năm 2013 Điều 37: * Kỳ quy hoạch sử dụng đất là 10 năm. * Kỳ kế hoạch sử dụng đất cấp quốc gia, cấp tỉnh và kỳ kế hoạch sử dụng đất quốc phòng, đất an ninh là 05 năm. Kế hoạch sử dụng đất cấp huyện được lập hàng năm (Luật đất đai 2013, 2013). Đối tượng của quy hoạch sử dụng đất là toàn bộ diện tích đất tự nhiên của quốc gia. Tùy thuộc vào cấp vị lãnh thổ hành chính, quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất sẽ có nội dung cụ thể, chi tiết khác nhau và được thực hiện theo những nguyên tắc nêu rõ tại luật đất đai, điều 35: - Phù hợp với chiến lược, quy hoạch tổng thể, kế hoạch phát triển kinh tế xã hội, quốc phòng, an ninh. - Được lập từ tổng thể đến chi tiết; quy hoạch sử dụng đất của cấp dưới phải phù hợp với quy hoạch sử dụng đất của cấp trên; kế hoạch sử dụng đất phải phù hợp với quy hoạch sử dụng đất đã được phê duyệt. Quy hoạch cấp quốc gia phải đảm bảo tính đặc thù, liên kết của các vùng kinh tế - xã hội; quy hoạch sử dụng đất cấp huyện phải thể hiện nội dung sử dụng đất của cấp xã. - Sử dụng đất tiết kiệm và có hiệu quả. - Khai thác hợp lý nguồn tài nguyên thiên nhiên và bảo vệ môi trường; thích ứng với biến đổi khí hậu. - Bảo vệ, tôn tạo di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh. - Dân chủ và công khai. - Bảo đảm ưu tiên quỹ đất cho mục đích quốc phòng, an ninh, phục vụ lợi ích quốc gia, công cộng, an ninh lương thực và bảo vệ môi trường. - Quy hoạch, kế hoạch của ngành, lĩnh vực, địa phương có sử dụng đất 8