Tài liệu đánh giá tình hình thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 trên địa bàn thành phố hưng yên, tỉnh hưng yên

HỌC VIỆN NÔNG NGHIỆP VIỆT NAM NGUYỄN VIẾT KHÁNH ĐÁNH GIÁ TÌNH HÌNH THỰC HIỆN PHƯƠNG ÁN QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT ĐẾN NĂM 2020 TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HƯNG YÊN, TỈNH HƯNG YÊN Chuyên ngành: Quản lý đất đai Mã số: 60.85.01.03 Người hướng dẫn khoa học: TS. Nguyễn Văn Toàn NHÀ XUẤT BẢN ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP - 2017 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan rằng, đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi, số liệu và kết quả nghiên cứu trong luận văn là trung thực và chưa từng được sử dụng để bảo vệ một học vị nào. Tôi xin cam đoan, mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện luận văn này đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong luận văn đã được chỉ rõ nguồn gốc./. Hà Nội, ngày tháng năm 2017 Tác giả luận văn Nguyễn Viết Khánh i LỜI CẢM ƠN Trong quá trình thực hiện đề tài ngoài sự lỗ lực của bản thân, tôi đã nhận được sự hướng chu đáo, tỉ mỉ của các quý thầy cô và sự giúp đỡ nhiệt tình, cùng nhiều ý kiến đóng góp quý báu một số cá nhân và tập thể để giúp tôi hoàn thành bản luận văn này. Trước hết tôi xin chân thành cảm ơn TS. Nguyễn Văn Toàn – giáo viên thỉnh giảng Khoa Quản lý đất đai - Học viện Nông nghiệp Việt Nam đã trực tiếp hướng dẫn, chỉ bảo tôi trong suốt thời gian thực hiện luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn sự góp ý chân thành của các thầy, cô giáo Bộ môn Quy hoạch đất đai - Khoa Quản lý đất đai - Học viện Nông nghiệp Việt Nam giúp tôi hoàn chỉnh luận văn. Tôi cũng xin chân thành cảm ơn Ủy ban nhân dân thành phố Hưng Yên, phòng Tài nguyên và Môi trường thành phố Hưng Yên đã tạo điều kiện thuận lợi cho tôi thực hiện và hoàn thành đề tài. Tôi xin cảm ơn tới gia đình, những người thân và bạn bè đã tạo điều kiện về mọi mặt cho tôi trong quá trình thực hiện đề tài này. Một lần nữa tôi xin trân trọng cảm ơn! Hà Nội, ngày tháng Tác giả luận văn Nguyễn Viết Khánh ii năm 2017 MỤC LỤC Lời cam đoan ...................................................................................................................... i Lời cảm ơn........................................................................................................................ ii Mục lục ........................................................................................................................... iii Danh mục chữ viết tắt ....................................................................................................... vi Danh mục bảng ................................................................................................................vii Trích yếu luận văn ..........................................................................................................viii Thesis abstract ................................................................................................................... x Phần 1. Mở đầu ................................................................................................................ 1 1.1.Tính cấp thiết của đề tài ............................................................................................... 1 1.2. Mục đích nghiên cứu ................................................................................................... 2 1.3. Yêu cầu của đề tài ....................................................................................................... 2 1.4. Phạm vi nghiên cứu ..................................................................................................... 2 1.5. Những đóng góp mới, ý nghĩa khoa học và thực tiễn ................................................... 3 Phần 2. Tổng quan nghiên cứu ........................................................................................ 4 2.1. Cơ sở lý luận và tầm quan trọng của quy hoạch sử dụng đất .................................. 4 2.1.1. Một số khái niệm.................................................................................................. 4 2.1.2. Ý nghĩa, tầm quan trọng của quy hoạch sử dụng đất ........................................... 10 2.2. Cơ sở đánh giá về tính khả thi và hiệu quả của quy hoạch sử dụng đất................ 11 2.2.1. Bản chất và phân loại tính khả thi của quy hoạch sử dụng đất ............................. 11 2.2.2. Bản chất và phân loại hiệu quả của quy hoạch sử dụng đất ................................. 14 2.3. Tình hình nghiên cứu quy hoạch sử dụng đất trong và ngoài nước ...................... 16 2.3.1. Tình hình nghiên cứu quy hoạch sử dụng đất tại một số nước ............................. 16 2.3.2. Tình hình nghiên cứu quy hoạch sử dụng đất ở Việt Nam ................................... 18 2.4. Một số nghiên cứu đánh giá kết quả thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất tại Việt Nam ................................................................................................. 21 2.4.1. Đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất cấp cả nước ........ 21 2.4.2. Đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất tại một số địa phương ......................................................................................................... 26 iii 2.4.3. Đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất tại tỉnh Hưng Yên........................................................................................................... 29 2.5. Một số nhận xét rút ra từ những nghiên cứu tổng quan ....................................... 30 Phần 3. Nội dung và phương pháp nghiên cứu ............................................................. 31 3.1. Địa điểm nghiên cứu .......................................................................................... 31 3.2. Thời gian nghiên cứu.......................................................................................... 31 3.3. Đối tượng nghiên cứu ......................................................................................... 31 3.4. Nội dung nghiên cứu .......................................................................................... 31 3.4.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội thành phố Hưng Yên ....................... 31 3.4.2. Đánh giá tình hình quản lý và sử dụng đất đai .................................................... 31 3.4.3. Đánh giá tình hình thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất thành phố Hưng Yên........................................................................................................... 32 3.4.4. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác tổ chức thực hiện quy hoạch sử dụng đất thành phố Hưng Yên ............................................................. 32 3.5. Phương pháp nghiên cứu .................................................................................... 33 3.5.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp ................................................................. 33 3.5.2. Phương pháp xử lý số liệu. ................................................................................. 33 3.5.3. Phương pháp phân tích tổng hợp ........................................................................ 33 3.5.4. Phương pháp so sánh, đánh giá ........................................................................... 33 3.5.5. Phương pháp minh họa bằng bản đồ ................................................................... 34 Phần 4. Kết quả và thảo luận ........................................................................................ 35 4.1. Đặc điểm điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội thành phố Hưng Yên ....................... 35 4.1.1. Điều kiện tự nhiên, tài nguyên và cảnh quan môi trường .................................... 35 4.1.2. Tình hình phát triển kinh tế - xã hội .................................................................... 39 4.1.3. Đánh giá chung về điều kiện tự nhiên, kinh tế xã hội có ảnh hưởng đến việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất ......................................................... 42 4.2. Đánh giá tình hình quản lý và sử dụng đất đai .................................................... 43 4.2.1. Tình hình quản lý sử dụng đất thành phố Hưng Yên ........................................... 43 4.2.2. Hiện trạng sử dụng đất thành phố Hưng Yên năm 2015 ...................................... 48 4.2.3. Tình hình biến động sử dụng đất thành phố Hưng Yên giai đoạn 2011-2015 ...... 50 4.3. Đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch sử dụng đất thành phố hưng yên ........... 54 iv 4.3.1. Phương án quy hoạch sử dụng đất 2011 – 2020 thành phố Hưng Yên ................. 54 4.3.2. Đánh giá kết quả thực hiện các chỉ tiêu quy hoạch sử dụng đất thành phố Hưng Yên đến năm 2015 .................................................................................... 57 4.3.3. Đánh giá kết quả thực hiện dự án, công trình theo phương án kế hoạch sử dụng đất kỳ đầu 2011-2015 ................................................................................ 63 4.3.4. Đánh giá việc chuyển mục đích sử dụng đất, thu hồi đất theo kỳ kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2011-2015 ............................................................................ 67 4.3.5. Đánh giá kết quả thực hiện kế hoạch sử dụng đất năm 2016 ............................... 70 4.3.6. Đánh giá những mặt đạt được, tồn tại và nguyên nhân trong việc thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất ...................................................................... 73 4.3.7. Bài học kinh nghiệm trong việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất kỳ tới.................................................................................................................. 75 4.4. Một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác tổ chức thực hiện quy hoạch sử dụng đất thành phố Hưng Yên ............................................................. 75 4.4.1. Giải pháp đối với việc lập điều chỉnh kế hoạch sử dụng đất và kế hoạch sử dụng đất hàng năm ............................................................................................. 75 4.4.2. Giải pháp nâng cao chất lượng của phương án điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất và kế hoạch sử dụng đất hàng năm ................................................................ 76 4.4.3. Giải pháp đánh giá tính khả thi của các dự án đầu tư dự kiến đưa vào kỳ quy hoạch ........................................................................................................... 77 4.4.4. Giải pháp về bố trí nguồn lực và nguồn vốn ....................................................... 77 4.4.5. Giải pháp quản lý, giám sát thực hiện quy hoạch ................................................ 78 Phần 5. Kết luận và kiến nghị........................................................................................ 80 5.1. Kết luận ............................................................................................................. 80 5.2. Kiến nghị ........................................................................................................... 82 Tài liệu tham khảo ........................................................................................................... 83 Phụ lục........................................................................................................................... ...... 88 v DANH MỤC CHỮ VIẾT TẮT Chữ viết tắt Nghĩa tiếng Việt BC : Báo cáo BTNMT : Bộ Tài nguyên và Môi trường CHXHCNVN : Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam CNH : Công nghiệp hóa CN-TTCN : Công nghiệp – Tiểu thủ công nghiệp CP : Chính phủ CSDL : Cơ sở dữ liệu CT : Chỉ thị ĐGHC : Địa giới hành chính HĐH : Hiện đại hóa KHSDĐ : Kế hoạch sử dụng đất NĐ : Nghị định NQ : Nghị quyết QĐ : Quyết định QH : Quốc hội QHSDĐ : Quy hoạch sử dụng đất QH, KHSDĐ : Quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất SDĐ : Sử dụng đất TT : Thông tư UBND : Ủy ban nhân dân vi DANH MỤC BẢNG Bảng 4.1. Hiện trạng sử dụng đất năm 2015 thành phố Hưng Yên ................................. 50 Bảng 4.2. Biến động sử dụng đất giai đoạn 2011 - 2015 thành phố Hưng Yên ............... 51 Bảng 4.3. Phương án quy hoạch sử dụng đất gắn với các chỉ tiêu sử dụng đất thời kỳ 2011-2020 thành phố Hưng Yên trước khi điều chỉnh địa giới hành chính ................................................................................................. 54 Bảng 4.4. Phương án quy hoạch sử dụng đất gắn với các chỉ tiêu sử dụng đất thời kỳ 2011-2020 của 5 xã sát nhập mở rộng địa giới hành chính thành phố Hưng Yên .......55 Bảng 4.5. Phương án quy hoạch sử dụng đất gắn với các chỉ tiêu sử dụng đất thời kỳ 2011-2020 thành phố Hưng Yên sau khi điều chỉnh địa giới hành chính ............... 56 Bảng 4.6. Kết quả thực hiện các chỉ tiêu quy hoạch sử dụng đất nông nghiệp giai đoạn 2011-2015 thành phố Hưng Yên ............................................................ 58 Bảng 4.7. Kết quả thực hiện các chỉ tiêu quy hoạch sử dụng đất phi nông nghiệp giai đoạn 2011-2015 thành phố Hưng Yên ..................................................... 60 Bảng 4.8. Kết quả thực hiện các dự án, công trình cấp Quốc gia, cấp tỉnh giai đoạn 2011-2015 trên địa bàn thành phố Hưng Yên ................................................. 64 Bảng 4.9. Kết quả thực hiện các dự án, công trình cấp thành phố giai đoạn 20112015 trên địa bàn thành phố Hưng Yên .......................................................... 65 Bảng 4.10.Tổng hợp tóm tắt số lượng công trình, dự án nằm ngoài phương án kế hoạch giai đoạn 2011-2015 trên địa bàn thành phố Hưng Yên .................. 67 Bảng 4.11.Kết quả chuyển mục đích sử dụng đất giai đoạn 2011-2015 trên địa bàn thành phố Hưng Yên......................................................................... 68 Bảng 4.12. Kết quả thu hồi đất giai đoạn 2011-2015 trên địa bàn thành phố Hưng Yên ...............69 Bảng 4.13. Kết quả thực hiện các chỉ tiêu sử dụng đất theo kế hoạch sử dụng đất năm 2016 thành phố Hưng Yên..................................................................... 70 Bảng 4.14. Kết quả thực hiện các công trình, dự án từ 01/01/2016 đến 31/12/2016.....................72 vii TRÍCH YẾU LUẬN VĂN Tên tác giả: Nguyễn Viết Khánh Tên luận văn: “Đánh giá tình hình thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 trên địa bàn thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên” Ngành: Quản lý đất đai Mã số: 60 85 01 03 Tên cơ sở đào tạo: Học viện Nông nghiệp Việt Nam Mục đích nghiên cứu Đánh giá thực trạng công tác thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên đến năm 2020 và kế hoạch sử dụng đất 05 năm kỳ đầu 2011 2015; tìm ra những yếu tố tích cực, những bất cập hạn chế trong quá trình tổ chức thực hiện phương án quy hoạch; Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác tổ chức thực hiện quy hoạch sử dụng đất thành phố Hưng Yên. Phương pháp nghiên cứu - Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp; - Phương pháp xử lý số liệu; - Phương pháp phân tích tổng hợp; - Phương pháp so sánh, đánh giá; - Phương pháp minh họa bằng bản đồ. Kết quả chính và kết luận Thành phố Hưng Yên là trung tâm hành chính, kinh tế - văn hoá xã hội và khoa học kỹ thuật của tỉnh, là đô thị lịch sử văn hoá, trung tâm thương mại và là đầu mối giao thông của tỉnh Hưng Yên và vùng đồng bằng sông Hồng. Trong những năm qua, công tác quản lý Nhà nước về đất đai trên địa bàn thành phố đã được quan tâm với mục tiêu phục vụ tốt cho quá trình phát triển kinh tế, xã hội. Năm 2015, tổng diện tích tự nhiên của thành phố là 7.386,10 ha; trong đó đất nông nghiệp chiếm 53,66%, đất phi nông nghiệp chiếm 44,87% và đất chưa sử dụng chiếm 1,46%. Trong giai đoạn 2011-2015, việc thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất kỳ đầu trên địa bàn thành phố Hưng Yên đã đạt được những kết quả nhất định, về cơ bản đã đáp ứng những yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh Hưng Yên nói chung và thành phố Hưng Yên nói riêng. Việc thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất đã tạo sự ổn định về mặt pháp lý trong công tác quản lý Nhà nước về đất đai, là căn cứ quan trọng để các cấp chính quyền tiến hành giao đất, chuyển đổi mục đích sử dụng đất theo đúng pháp luật, giúp viii các ngành có cơ sở pháp lý đầu tư phát triển trên địa bàn thành phố, phân bố hợp lý dân cư, lao động, phát triển hệ thống giao thông, thủy lợi, khai thác hiệu quả nguồn tài nguyên đất đai, tạo điều kiện thuận lợi đảm bảo giữ vững an ninh quốc phòng, trật tự an toàn xã hội và phát triển đồng bộ các ngành kinh tế, hiệu quả sử dụng đất được nâng cao, bền vững, cơ cấu kinh tế của thành phố có sự chuyển biến mạnh, hệ thống cơ sở hạ tầng được quan tâm đầu tư, nâng cấp và dần hoàn thiện tạo điều kiện cho phát triển kinh tế - xã hội. Tuy nhiên vẫn còn một số tồn tại trong chất lượng lập và thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất: một số chỉ tiêu trong kỳ quy hoạch vừa qua nhưng thực hiện không đạt kế hoạch, đặc biệt là các chỉ tiêu của nhóm đất phi nông nghiệp, nguyên nhân là do một số công trình, dự án trọng điểm còn thiếu vốn ngân sách nên chưa được thực hiện trong kỳ vừa qua. ix THESIS ABSTRACT Master candidate: Nguyen Viet Khanh Thesis title: “Evaluation of the implementation plan for land use planning to 2020 in Hung Yen City, Hung Yen Province” Major: Land Managerment Code: 60 85 01 03 Educational organization: Vietnam National University of Agriculture (VNUA) Research Objectives Evaluation of the current status of implementation of land use planning in Hung Yen city, Hung Yen province up to 2020 and five-year land use plan 2011-2015; Found the positive factors, the limited inadequacies in the implementation of the plan implementation; Proposed some solutions to improve the effectiveness of the implementation of land use planning in Hung Yen. Materials and Methods - Method of secondary data collection; - Method of date processing; - Method of gathering and analytisys; - Methods of comparative, evaluation; - Method of illustration by map. Main findings and conclusions Hung Yen city is an administrative, socio-cultural and technical center of the province, a historical and cultural city, a trading center and a hub of traffic in Hung Yen province and Song Hong plain area. Over the past years, the state management of land in the city has been paid attention to serve the socio-economic development. By 2015, the total natural area of the city is 7,386.10 hectares; Of which agricultural land occupies 53.66%, non-agricultural land accounted for 44.87% and unused land accounted for 1.46%. In the period 2011-2015, the implementation of the first planning and land use planning in Hung Yen City has achieved certain results, basically meeting the requirements of economic development of Hung Yen. Hung Yen Province in general and Hung Yen City in particular. The inplementation of plans for lan use planning has been the stablished legally in the State administration on land, as a basis for allocation of land for transfer, conversion of land use purpose in accordance with current legislation, to help industries x legal basis for development investment in the city, a reasonable distribution of population migration, labor,transportation system development, irrifation, effective exploitation of land resources, create favorable conditions to maintain security and ensure national defense and social order and safety and development co the enomic sectors, land use efficiency is improved, sustainable, economic structure of the city has a strong shift, infrastructure systems residential investment is important, upgrading and perfecting gradually create conditions for economic development. However, there are still some shortcomings in the quality of planning and implementation of land use planning and implementation, some indicators implemented in the last planning period did not meet the plan, especially the implementation of group targets. Non-agricultural land, due to the lack of budget for some projects and projects, has not been implemented in the past period. xi PHẦN 1. MỞ ĐẦU 1.1. TÍNH CẤP THIẾT CỦA ĐỀ TÀI Trong thời kỳ đổi mới, cùng với sự chuyển đổi mạnh mẽ của nền kinh tế thì nhu cầu sử dụng đất cho các ngành, các cấp ngày càng gia tăng và đang đặt ra nhiều vấn đề phức tạp, gây áp lực lớn tới nguồn tài nguyên đất, chính vì vậy quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất là một nhiệm vụ hết sức cần thiết và có vai trò đặc biệt quan trọng, giúp các ngành, các cấp sắp xếp, bố trí sử dụng hợp lý, có hiệu quả nguồn tài nguyên đất đai, tránh sự chồng chéo gây lãng phí, đồng thời thúc đẩy sự phát triển kinh tế xã hội của địa phương trong giai đoạn trước mắt và xa hơn. Điều 18, Hiến pháp nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã quy định: “Đất đai thuộc quyền sở hữu toàn dân do Nhà nước thống nhất quản lý theo quy hoạch và pháp luật, đảm bảo sử dụng đất đúng mục đích và có hiệu quả nhất. Nhà nước giao đất cho các tổ chức và cá nhân sử dụng ổn định, lâu dài” (Quốc Hội nước CHXHCNVN, 2013). Luật đất đai năm 2013 và Nghị định 43/2014/NĐ-CP của Chính phủ quy định: Quản lý quy hoạch và kế hoạch sử dụng đất là 1 trong 15 nội dung quản lý Nhà nước về đất đai. Việc cho thuê đất, giao đất và chuyển mục đích sử dụng đất phải phù hợp với QH, KHSDĐ. Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành Thông tư số 02/2015/TT-BTNMT hướng dẫn Nghị định 43/2014/NĐ-CP và Thông tư 29/2014/TT-BTNMT quy định chi tiết việc lập, điều chỉnh QH, KHSDĐ. QH, KHSDĐ có ý nghĩa quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội của các địa phương, giúp cho công tác quản lý nhà nước về đất đai các cấp được khoa học, chủ động, sử dụng đất một cách hợp lý, tiết kiệm, đúng mục đích và nâng cao hiệu quả sử dụng đất. Việc đánh giá tình hình thực hiện QHSĐĐ qua các thời kỳ tại địa phương sẽ giúp chỉ ra những mặt tồn tại, hạn chế, nguyên nhân của những tồn tại trong việc thực hiện các chỉ tiêu quy hoạch đã được phê duyệt trong kỳ quy hoạch. Theo đó kịp thời điều chỉnh để phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội tại mỗi địa phương. Tỉnh Hưng Yên đang phấn đấu trở thành tỉnh công nghiệp trước năm 2020, thành phố thủ phủ của tỉnh Hưng Yên đồng thời là trung tâm chính trị, phát triển kinh tế - văn hoá - xã hội, có quan hệ mật thiết với các trung tâm khác trong vùng 1 đồng bằng sông Hồng và vùng thủ đô Hà Nội ngàn năm văn hiến. Chính vì vậy mà công tác lập quy hoạch, đánh giá tình hình thực hiện quy hoạch và điều chỉnh phương án quy hoạch sử dụng đất của thành phố Hưng Yên có ý nghĩa quan trọng trong việc xây dựng cơ sở pháp lý để triển khai công tác đầu tư và quản lý xây dựng, quản lý sử dụng đất, hoạch định các chính sách phát triển, thu hút đầu tư, quản lý đô thị và các khu dân cư trên địa bàn thành phố. Tạo tiền đề thuận lợi phát triển đô thị bền vững, đáp ứng được các nhu cầu sử dụng đất trước mắt cũng như lâu dài. Xuất phát từ những hiểu biết về công tác quy hoạch sử dụng đất và yêu cầu thực hiện luận văn tốt nghiệp chuyên ngành Quản lý đất đai, Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Học viên đã lựa chọn đề tài: “Đánh giá tình hình thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất đến năm 2020 trên địa bàn thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên”để thực hiện. 1.2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU - Đánh giá được thực trạng công tác thực hiện phương án quy hoạch sử dụng đất thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên đến năm 2020 và kế hoạch sử dụng đất 05 năm kỳ đầu 2011 - 2015; tìm ra những yếu tố tích cực, những bất cập hạn chế trong quá trình tổ chức thực hiện phương án quy hoạch; - Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả công tác tổ chức thực hiện quy hoạch sử dụng đất thành phố Hưng Yên. 1.3. YÊU CẦU CỦA ĐỀ TÀI - Đánh giá đầy đủ thực trạng các chỉ tiêu sử dụng đất theo các nhóm đất đã được thực hiện của phương án quy hoạch sử dụng đất; - Đề xuất một số giải pháp thiết thực, phù hợp với điều kiện thực tế ở địa phương và coi đây như cơ sở khoa học để lập phương án điều chỉnh kế hoạch sử dụng đất giai đoạn 2016-2020, khắc phục được những tồn tại, khó khăn trong kỳ quy hoạch trước đây. 1.4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU - Phạm vi về không gian: Theo địa giới hành chính thành phố Hưng Yên, tỉnh Hưng Yên. - Phạm vi về thời gian: Từ năm 2011 đến năm 2016. 2 1.5. NHỮNG ĐÓNG GÓP MỚI, Ý NGHĨA KHOA HỌC VÀ THỰC TIỄN Kết quả nghiên cứu của đề tài sẽ góp phần nâng cao chất lượng của phương án điều chỉnh quy hoạch sử dụng đất trên địa bàn thành phố Hưng Yên giai đoạn 2016 – 2020, góp phần thực hiện hiệu quả phương án điều chỉnh này. 3 PHẦN 2. TỔNG QUAN NGHIÊN CỨU 2.1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ TẦM QUAN TRỌNG CỦA QUY HOẠCH SỬ DỤNG ĐẤT 2.1.1. Một số khái niệm 2.1.1.1. Khái niệm quy hoạch sử dụng đất a. Khái niệm chung về quy hoạch - Quy hoạch là sự chuyển hóa tư duy hiện tại thành hành động tương lai nhằm đạt những mục tiêu nhất định. - Quy hoạch là kế hoạch hóa trong không gian, thực hiện những quyết định của Nhà nước trên một lãnh thổ nhất định. Quy hoạch mang tính hướng dẫn, tạo ra khả năng thực hiện các chính sách phát triển, kiểm soát các hoạt động sử dụng nguồn lực, tạo ra sự cân bằng sinh thái trong môi trường sống, sự công bằng trong đời sống xã hội (Nguyễn Nhật Tân và cs., 2009). b. Khái niệm quy hoạch sử dụng đất Theo FAO: “Quy hoạch sử dụng đất là quá trình đánh giá tiềm năng đất và nước một cách có hệ thống phục vụ việc sử dụng đất và kinh tế - xã hội nhằm lựa chọn ra phương án sử dụng đất tốt nhất. Mục tiêu của quy hoạch sử dụng đất là lựa chọn và đưa ra phương án đã lựa chọn vào thực tiễn để đáp ứng nhu cầu của con người một cách tốt nhất nhưng vẫn bảo vệ được nguồn tài nguyên cho tương lai. Yêu cầu cấp thiết phải làm quy hoạch là do nhu cầu của con người và điều kiện thực tế sử dụng đất thay đổi nên phải nâng cao kỹ năng sử dụng đất” (FAO, 1993). “Đất đai” là một phần lãnh thổ nhất định có vị trí, hình thể, diện tích với những tĩnh chất tự nhiên hoặc mới tạo thành (đặc tính thổ nhưỡng, điều kiện địa hình, địa chất, thủy văn, chế độ nước, thảm thực vật, các tính chất lý hóa tính,…), tạo ra những điều kiện nhất định cho việc sử dụng theo các mục đích khác nhau. Như vậy, để sử dụng đất cần phải làm quy hoạch – đây là quá trình nghiên cứu, lao động sáng tạo nhằm xác định ý nghĩa mục đích của từng phần lãnh thổ và đề xuất một trật tự sử dụng đất nhất định. Về mặt bản chất, đất đai là đối tượng của các mối quan hệ sản xuất trong lĩnh vực sử dụng đất đai (gọi là các mối quan hệ đất đai) và việc tổ hức sử dụng đất như “tư 4 liệu sản xuất đặc biệt” gắn chặt với phát triển kinh tế - xã hội nên quy hoạch sử dụng đất đai là một hiện tượng kinh tế - xã hội thể hiện đồng thời 3 tính chất: kinh tế, kỹ thuật và pháp chế. Trong đó: - Tính kinh tế: Thể hiện bằng hiệu quả sử dụng đất đai; - Tính kỹ thuật: Bao gồm các tác nghiệm chuyên môn kỹ thuật như điều tra, khảo sát, xây dựng bản đồ, khoanh định, xử lý số liệu,…; - Tính pháp chế: Xác lập tính pháp lý về mục đích và quyền sử dụng đất theo quy hoạch nhằm đảm bảo sử dụng và quản lý đất đai đúng pháp luật (Viện Điều tra Quy hoạch Đất đai, Tổng cục Địa chính, 1998). QHSDĐ thuộc loại quy hoạch có tính lịch sử - xã hội, tính khống chế vĩ mô, tính chỉ đạo, tính tổng hợp trung và dài hạn, là bộ phận hợp thành quan trọng của hệ thống kế hoạch phát triển xã hội vè kinh tế quốc dân (Võ Tử Can, 2001). Khái niệm về quy hoạch sử dụng đất: - Xét trên quan điểm đất đai là địa điểm của một quá trình sản xuất, là tư liệu sản xuất gắn với quy hoạch sản xuất về sở hữu và sử dụng, với lực lượng sản xuất và tổ chức sản xuất xã hội thì quy hoạch sử dụng đất nằm trong phạm trù kinh tế xã hội ; có thể xác định khái niệm quy hoạch sử dụng đất là một hệ thống các biện pháp của Nhà nước về quản lý và tổ chức sử dụng đất đầy đủ, hợp lý, hiệu quả thông qua việc phân bổ đất đai cho các mục đích sử dụng và định hướng tổ chức sử dụng đất trong các cấp lãnh thổ, các ngành, tổ chức đơn vị và người sử dụng đất nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất xã hội, thực hiện đường lối kinh tế của Nhà nước trên cơ sở dự báo theo quan điểm sinh thái, bền vững. - Xét trên quan điểm đất đai là tài nguyên quốc gia, một yếu tố cơ bản của sản xuất xã hội, là nguồn lực quan trọng của sự phát triển kinh tế - xã hội thì quy hoạch sử dụng đất là một hệ thống đánh giá tiềm năng đất đai, những loại hình sử dụng đất và những dữ kiện kinh tế – xã hội nhằm lựa chọn các giải pháp sử dụng đất tối ưu, đáp ứng với nhu cầu của con người trên cơ sở bảo vệ các nguồn tài nguyên lâu dài. - Xét trên quan điểm chức năng quản lý kinh tế của Nhà nước, đất đai là tài sản quốc gia được sử dụng trong sự điều khiển và kiểm soát của Nhà nước thì quy hoạch sử dụng đất là một hệ thống các biện pháp bố trí và sử dụng đất, thực hiện chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của quốc gia theo lãnh thổ các cấp và theo các ngành kinh tế - xã hội. 5 Từ các khía cạnh trên có thể rút ra khái niệm QHSDĐ như sau: “Quy hoạch sử dụng đất là một hệ thống các biện pháp kinh tế, kỹ thuật và pháp chế của Nhà nước về tổ chức sử dụng đất đầy đủ, hợp lý, có hiệu quả cao thông qua việc phân phối và tái phân phối quỹ đất cả nước, tổ chức sử dụng đất như một tư liệu sản xuất cũng các tư liệu sản xuất khác gắn liền với đất nhằm nâng cao hiệu quả sản xuất xã hội, tạo điều kiện bảo vệ đất và bảo vệ môi trường.” (Nguyễn Nhật Tân và cs., 2009). 2.1.1.2. Hệ thống quy hoạch sử dụng đất Thông thường hệ thống quy hoạch sử dụng đất được phân loại theo nhiều cấp vị khác nhau (như loại hình, dạng, hình thức quy hoạch…) nhằm giải quyết các nhiệm vụ cụ thể về sử dụng đất đai (như điều chỉnh quan hệ đất đai hay tổ chức sử dụng đất như tư liệu sản xuất) từ tổng thể đến thiết kế chi tiết. Trong quá trình phát triển, hệ thống QHSDĐ thiết lập ranh giới rõ ràng, làm cơ sở quan trọng để tổ chức phân bố hợp lý lực lượng sản xuất. QHSDĐ là một hệ thống, được tiến hành ở các quy mô khác nhau, từ vĩ mô đến vi mô. Các nhà nghiên cứu đưa ra nhiều loại hệ thống, tùy trường hợp cụ thể để áp dụng cho phù hợp. Ở Việt Nam, tại Điều 36 của Luật Đất đai năm 2013 quy định về hệ thống QH, KHSDĐ gồm: (i) QH, KHSDĐ cấp quốc gia (ii) QH, KHSDĐ cấp tỉnh (iii) QH, KHSDĐ cấp huyện (iv) QH, KHSDĐ quốc phòng (v) QH, KHSDĐ an ninh QHSDĐ đóng vai trò quan trọng trong quá trình sử dụng đất. Luật Đất đai năm 2013 quy định tiến hành QHSDĐ ở 3 cấp lãnh thổ gồm: cấp quốc gia, cấp tỉnh và cấp huyện. Luật quy định lồng ghép nội dung của các vùng kinh tế - xã hội vào QHSDĐ cấp quốc gia, QHSDĐ cấp xã vào QHSDĐ cấp huyện nhằm tăng tính liên kết vùng, đồng bộ giữa các quy hoạch của các xã trên địa bàn huyện; khắc phục được tình trạng trùng lắp trong công tác lập QH, KHSDĐ, đồng thời rút ngắn thời gian lập QH, KHSDĐ. Việc lập QHSDĐ tiến hành theo trình tự từ trên xuống dưới và sau đó bổ sung hoàn chỉnh từ dưới lên, đây là quá trình có mối quan hệ trực tiếp và chặt chẽ giữa tổng thể và cụ thể, giữa vĩ mô và vi mô, giữa trung ương và địa phương trong hệ thống chỉnh thể. 6 2.1.1.3. Những đặc điểm của quy hoạch sử dụng đất Quy hoạch sử dụng đất thuộc loại quy hoạch có tính lịch sử xã hội, tính khống chế vĩ mô, tính chỉ đạo, tính tổng hợp trung và dài hạn, là bộ phận hợp thành quan trọng của hệ thống kế hoạch phát triển xã hội và kinh tế quốc dân. Các đặc điểm của quy hoạch sử dụng đất được thể hiện như sau: - Tính lịch sử xã hội trong quy hoạch sử dụng đất luôn nảy sinh quan hệ giữa người với đất đai - yếu tố tự nhiên cũng như quan hệ giữa người với người và nó thể hiện đồng thời hai yếu tố: thúc đẩy lực lượng sản xuất phát triển và thúc đẩy sự phát triển của các mối quan hệ sản xuất. Do vậy, quy hoạch sử dụng đất luôn là một bộ phận của phương thức sản xuất xã hội và lịch sử phát triển của xã hội chính là lịch sử phát của quy hoạch sử dụng đất. Nói cách khác quy hoạch sử dụng đất có tính lịch sử xã hội. Tính chất lịch sử của quy hoạch sử dụng đất xác nhận vai trò lịch sử của nó trong từng thời kỳ xây dựng và hoàn thiện phương thức sản xuất xã hội, thể hiện ở mục đích, yêu cầu, nội dung và sự hoàn thiện của phương án quy hoạch sử dụng đất. - Tính tổng hợp của quy hoạch sử dụng đất biểu hiện chủ yếu ở hai mặt: + Mặt thứ nhất: Đối với mục đích của quy hoạch sử dụng đất là khai thác, sử dụng, cải tạo, bảo vệ...tài nguyên đất đai cho nhu cầu của toàn bộ nền kinh tế quốc dân (trong quy hoạch sử dụng đất thường đụng chạm đến việc sử dụng của tất cả các loại đất chính). + Mặt thứ hai: Quy hoạch sử dụng đất đề cập đến nhiều lĩnh vực về khoa học, kinh tế và xã hội như: khoa học tự nhiên, khoa học xã hội, dân số đất đai, sản xuất nông nghiệp, công nghiệp, môi trường và sinh thái... Với đặc điểm này quy hoạch sử dụng đất lãnh trách nhiệm tổng hợp toàn bộ nhu cầu sử dụng đất, điều hòa các mâu thuẫn về đất đai của các ngành, lĩnh vực; xác định và điều phối phương hướng, phương thức phân phối sử dụng đất phù hợp với mục tiêu kinh tế xã hội, đảm bảo cho nền kinh tế quốc dân luôn phát triển bền vững, đạt tốc độ và ổn định. - Tính dài hạn của quy hoạch sử dụng đất thể hiện ở chỗ thời hạn của quy hoạch sử dụng đất là 10 năm hoặc lâu hơn. Tính dài hạn của quy hoạch sử dụng đất phụ thuộc vào dự báo xu thế biến động dài hạn của các yếu tố kinh tế xã hội quan trọng như sự thay đổi về nhân khẩu, tiến bộ khoa học kỹ thuật, quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp nông thôn... Quy hoạch dài hạn nhằm đáp ứng nhu cầu đất để phát triển lâu dài kinh tế xã hội. Cơ cấu và phương thức sử 7 dụng đất được điều chỉnh từng bước trong thời gian dài (cùng với quá trình phát triển kinh tế xã hội) cho đến khi đạt được mục tiêu dự kiến. - Tính chiến lược và chỉ đạo vĩ mô với đặc tính dài hạn quy hoạch sử dụng đất chỉ dự kiến được các xu thế thay đổi phương hướng, mục tiêu, cơ cấu và phân bố sử dụng đất với tính đại thể chứ không dự kiến được các hình thức và nội dung cụ thể, chi tiết của sự thay đổi. Do khoảng thời gian dự báo là tương đối dài nhưng lại phải chịu ảnh hưởng của nhiều nhân tố kinh tế xã hội khó xác định, nên chỉ tiêu quy hoạch thường là không cụ thể và chi tiết như trong kế hoạch ngắn và trung hạn do vậy nó chỉ có thể là một quy hoạch mang tính chiến lước chỉ đạo vĩ mô. Các chỉ tiêu quy hoạch càng khái lược hóa quy hoạch càng ổn định. - Tính chính sách: Quy hoạch sử dụng đất thể hiện rất rõ đặc tính chính trị và chính sách xã hội. Khi xây dựng phương án phải quán triệt các chính sách và quy định có liên quan đến đất đai của Đảng và Nhà nước, đảm bảo thực hiện cụ thể trên mặt bằng đất đai các mục tiêu phát triển nền kinh tế quốc dân, phát triển ổn định kế hoạch kinh tế xã hội, tuân thủ các quy định, các chỉ tiêu khống chế về dân số, đất đai và môi trường sinh thái. - Tính khả biến: Dưới sự tác động của nhiều nhân tố khó dự đoán trước, theo nhiều phương diện khác nhau, quy hoạch sử dụng đất đai chỉ là một trong những giải pháp biến đổi hiện trạng sử dụng đất sang trạng thái mới thích hợp hơn cho việc phát triển kinh tế xã hội trong một thời kỳ nhất định. Khi xã hội phát triển, khoa học kỹ thuật ngày càng tiến bộ, chính sách và tình hình kinh tế thay đổi, các dự kiến của của quy hoạch sử dụng đất không còn phù hợp thì việc chỉnh sửa, bổ sung hoàn thiện quy hoạch và điều chỉnh biện pháp thực hiện là cần thiết.Điều này thể hiện tính khả biến của quy hoạch (Đoàn Công Quỳ và cs., 2006). 2.1.1.4. Nhiệm vụ và nội dung của quy hoạch sử dụng đất Đối với mỗi quốc gia, cũng như từng vùng trong một nước (khác nhau về không gian), nhiệm vụ và nội dung quy hoạch sử dụng đất ở các giai đoạn lịch sử khác nhau (về thời gian) là rất khác nhau. Trong giai đoạn hiện nay, nội dung của quy hoạch sử dụng đất bao gồm: - Điều tra, nghiên cứu phân tích tổng hợp điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội và hiện trạng sử dụng đất; đánh giá tiềm năng đất đai (đặc biệt là đất chưa sử dụng); - Đề xuất phương hướng, mục tiêu, trọng điểm và các nhiệm vụ cơ bản về sử dụng đất trong kỳ quy hoạch (dựa trên cơ sở dự báo biến động sử dụng đất đai, nhu 8