Tài liệu ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC – ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP ĐẠI HỌC ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC – ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Mã số: ĐH2015 - TN06 - 13 Chủ nhiệm đề tài: TS LÊ THỊ THU HIỀN THÁI NGUYÊN - 2017 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC BÁO CÁO TỔNG KẾT ĐỀ TÀI KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ CẤP ĐẠI HỌC ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA SINH VIÊN TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC – ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN Mã số: ĐH2015 - TN06 - 13 Xác nhận của cơ quan chủ trì đề tài Chủ nhiệm đề tài TS. Lê Thị Thu Hiền THÁI NGUYÊN - 2017 DANH SÁCH THÀNH VIÊN THAM GIA NGHIÊN CỨU ĐỀ TÀI TT Họ và tên Đơn vị công tác 1. Lê Thị Thu Hiền Trường ĐH Giáo dục - ĐHQG Hà Nội 2. Trịnh Thanh Hải Trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên 3. Nguyễn Trường Sơn Trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên 4. Nguyễn Thanh Hương Ban Khoa học Công nghệ - Đại học Thái Nguyên 5. Trần Đức Khoản Trường Đại học Công nghiệp Tp. Hồ Chí Minh 6. Trịnh Thị Phương Thảo Trường ĐH Sư phạm - Đại học Thái Nguyên ĐƠN VỊ PHỐI HỢP CHÍNH Tên đơn vị Nội dung phối hợp nghiên cứu Trường ĐHSP - ĐH Thái Phối hợp, trao đổi thông Nguyên tin lý luận. Trường Đại học Giáo dục - Đại học quốc gia Hà Nội Phối hợp, trao đổi thông tin thực tiễn. Họ và tên người đại diện đơn vị PGS.TS Phạm Hồng Quang PGS.TS Lê Kim Long MỤC LỤC MỞ ĐẦU .................................................................................................................... 1 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu...................................................................... 1 2. Mục tiêu nghiên cứu ................................................................................................ 2 3. Đối tượng nghiên cứu.............................................................................................. 2 4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài ................................................................................ 2 5. Cách tiếp cận nghiên cứu ........................................................................................ 2 6. Phương pháp nghiên cứu ......................................................................................... 3 7. Cấu trúc của đề tài ................................................................................................... 3 NỘI DUNG VÀ KẾT QỦA NGHIÊN CỨU ........................................................... 4 Chƣơng 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN .................................................... 4 1.1. Tổng quan nghiên cứu của đề tài ......................................................................... 4 1.1.1. Tổng quan nghiên cứu về Tự học ................................................................. 4 1.1.2. Tổng quan nghiên cứu về kiểm tra đánh giá................................................. 6 1.2. Các khái niệm về kiểm tra đánh giá trong giáo dục ........................................... 10 1.2.1. Kiểm tra ...................................................................................................... 10 1.2.2. Đánh giá ...................................................................................................... 11 1.2.3. Mối quan hệ của kiểm tra và đánh giá kết quả học tập của sinh viên ............. 12 1.2.4. Mục đích của kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên ...................... 12 1.2.5. Chức năng của kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên ................ 13 1.2.6. Vai trò của kiểm tra đánh giá kết quả học tập của sinh viên trong quá trình dạy học ......................................................................................................... 14 1.3. Tự học của sinh viên .......................................................................................... 15 1.3.1. Một số quan điểm về tự học........................................................................ 15 1.3.2. Quá trình tự học ........................................................................................... 16 1.3.3. Các hình thức tự học ................................................................................... 16 1.3.4. Kỹ năng và kỹ năng tự học ......................................................................... 18 1.3.5. Năng lực và năng lực tự học của sinh viên ................................................. 19 1.4. Đánh giá năng lực tự học của sinh viên các trường Đại học ............................. 24 1.4.1. Định hướng đổi mới đánh giá kết quả học tập của người học theo hướng tiếp cận năng lực ........................................................................................ 24 1.4.2. Quan niệm về đánh giá theo hướng tiếp cận năng lực của người học .............. 25 1.4.3. Nguyên tắc của đánh giá kết quả học tập theo định hướng tiếp cận năng lực của người học ......................................................................................... 26 1.4.4. Quy trình đánh giá kết quả học tập theo hướng tiếp cận năng lực người học ......................................................................................................................... 27 1.4.5. Đánh giá năng lực tự học của sinh viên các trường Đại học ...................... 28 1.5. Thực trạng đánh giá năng lực tự học của sinh viên ở trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên hiện nay ........................................................................ 30 1.5.1. Thực trạng tự học của sinh viên trường đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên hiện nay ........................................................................................... 30 1.5.2. Thực trạng đánh giá năng lực tự học của sinh viên trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên ........................................................................ 32 1.6. Kết luận chương 1 .............................................................................................. 34 Chƣơng 2: PHƢƠNG PHÁP VÀ CÔNG CỤ ĐÁNH GIÁ NĂNG LỰC TỰ HỌC CỦA35SINH VIÊN VỚI SỰ HỖ TRỢ CỦA TÀI LIỆU TỰ HỌC HƢỚNG DẪN THEO MÔ ĐUN Ở TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC – ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN .................................................................................... 35 2.1. Xây dựng tài liệu tự học có hướng dẫn theo môđun .......................................... 35 2.1.1. Khái niệm về môđun và môđun dạy học .................................................... 35 2.1.2. Đặc trưng của môđun dạy học .................................................................... 36 2.1.3. Chức năng của môđun dạy học ................................................................... 37 2.1.4. Tài liệu tự học có hướng dẫn theo môđun .................................................. 37 2.2. Phương pháp đánh giá năng lực tự học của sinh viên với sự hỗ trợ của tài liệu có hướng dẫn theo mô đun ................................................................................. 53 2.2.1. Đánh giá năng lực tự học thông qua hồ sơ tự học với sự hỗ trợ của tài liệu có hướng dẫn theo mô đun............................................................................. 53 2.2.2. Đánh giá năng lực tự học thông qua các bài đánh giá xác thực với sự hỗ trợ của tài liệu có hướng dẫn theo mô đun ...................................................... 56 2.2.3. Đánh giá năng lực tự học thông qua bảng hỏi ............................................ 59 2.3. Xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực tự học của sinh viên Đại học với sự hỗ trợ của tài liệu tự học có hướng dẫn theo mô đun ........................................... 61 2.3.1. Hồ sơ tự học của sinh viên .......................................................................... 61 2.3.2. Xây dựng hệ thống bài đánh giá xác thực đánh giá năng lực thực tiễn của sinh viên ......................................................................................................... 65 2.3.3. Xây dựng hệ thống bảng hỏi để đánh giá năng lực thực hiện kế hoạch của sinh viên ......................................................................................................... 68 2.3.4. Quy trình tổ chức đánh giá năng lực tự học cho sinh viên ......................... 74 2.4. Kết luận chương 2 .............................................................................................. 76 Chƣơng 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM .............................................................. 77 3.1. Mục đích thực nghiệm sư phạm ......................................................................... 77 3.2. Thời gian, địa điểm và đối tượng thực nghiệm sư phạm ................................... 77 3.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm ................................................................... 77 3.3.1. Phương pháp điều tra, phỏng vấn ............................................................... 77 3.3.2. Phương pháp quan sát ................................................................................. 77 3.3.3. Phương pháp thống kê toán học ................................................................. 77 3.3.5. Xây dựng phương thức và tiêu chí đánh giá ............................................... 77 3.4. Tài liệu thực nghiệm sư phạm ............................................................................ 78 3.4.1. Xây dựng tài liệu tự học có hướng dẫn theo mô đun Phần Điện học – Vật lí đại cương 2 ................................................................................................. 78 3.4.2. Thiết kế đề kiểm tra xác thực kết quả học tập của sinh viên ...................... 82 3.4.3. Lựa chọn đối tượng thực nghiệm................................................................ 92 3.4.4. Tập huấn cho GV và SV nhóm thực nghiệm.............................................. 92 3.5. Nội dung thực nghiệm sư phạm ......................................................................... 92 3.5.1. Nội dung 1: Điều tra, phỏng vấn GV và SV ............................................... 92 3.5.2. Nội dung 2: Sử dụng tài liệu tự học có hướng dẫn theo môđun ................. 93 3.5.3. Nội dung 3: Tổ chức đánh giá năng lực tự học của sinh viên .................... 93 3.6. Kết quả thực nghiệm sư phạm............................................................................ 93 3.7. Kết luận chương 3 .............................................................................................. 97 KẾT LUẬN .............................................................................................................. 98 DANH MỤC CÔNG TRÌNH LIÊN QUAN TỚI ĐỀ TÀI ................................... 99 TÀI LIỆU THAM KHẢO .................................................................................... 100 PHỤ LỤC DANH MỤC CÁC BIỂU BẢNG, SƠ ĐỒ Sơ đồ 1.1. Minh họa cấu trúc năng lực ................................................................. 21 Sơ đồ 2.1: Cấu trúc tổng quát của một môđun dạy học ........................................38 Sơ đồ 2.2: Sinh viên tự học hoàn toàn một môđun...............................................51 Sơ đồ 2.3: Dạy học trên lớp học truyền thống khi có sự hỗ trợ của tài liệu tự học có hướng dẫn theo môđun ............................................................52 Hình 3.1: Kế hoạch tự học của SV tự lập ............................................................93 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CBQL Cán bộ quản lí DH Dạy học ĐG Đánh giá GD Giáo dục GQVĐ Giải quyết vấn đề GV Giáo viên KQHT Kết quả học tập KT Kiểm tra KTĐG Kiểm tra đánh giá NL Năng lực NLTH Năng lực tự học PP Phương pháp PPDH Phương pháp dạy học TH Tự học VĐ Vấn đề ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC THÔNG TIN KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU 1. Thông tin chung - Tên đề tài: Đánh giá năng lực tự học của sinh viên Trƣờng Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên Mã số: ĐH2015 - TN06 - 13 Chủ nhiệm đề tài: TS. Lê Thị Thu Hiền Cơ quan chủ trì đề tài: Trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên Thời gian thực hiện: Từ tháng 6 năm 2015 đến tháng 5 năm 2016 2. Mục tiêu Dựa trên lí luận về kiểm tra đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực người học và cơ sở lí luận về tự học, xây dựng bộ công cụ và đề xuất phương pháp đánh giá năng lực tự học của sinh viên ở trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên. 3. Tính mới, tính sáng tạo - Hiện nay, các trường Đại học đã chuyển từ hình thức đào tạo theo niên chế sang hình thức đào tạo theo học chế tín chỉ, đây là một trong những hình thức đổi mới mang tầm chiến lược của giáo dục Đại học Việt Nam. Đối với mô hình đào tạo tín chỉ, yêu cầu sinh viên phải dành thời gian tự học, tự nghiên cứu nhiều hơn, do vậy việc đánh giá năng lực tự học của sinh viên là việc làm cần thiết nhưng chưa có đề tài nào nghiên cứu. Do vậy đề tài có tính mới và không trùng lặp với các công trình nghiên cứu đã công bố. - Trong quá trình thực hiện đề tài, nhóm ngiên cứu đã tiếp cận cơ sở lí luận về Đo lường và Đánh giá trong giáo dục; năng lực tự học của sinh viên và Đánh giá người học theo định hương tiếp cận năng lực trên thế giới và Việt Nam để lựa chọn phương pháp; thiết kế bộ công cụ đánh giá năng lực tự học của sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên. 4. Kết quả nghiên cứu Chương 1 đề tài đã nghiên cơ sở lí luận về kiểm tra đánh giá trong giáo dục; đánh giá người học theo tiếp cận năng lực; năng lực tự học của sinh viên; xây dựng tiêu chí đánh giá năng lực tự học của sinh viên. Đề tài đã khảo sát điều tra thực trạng tự học của sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên. Chương 2 của đề tài nghiên cứu xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực tự học của sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên. Đề tài tiếp cận theo hướng thiết kế tài liệu tự học có hướng dẫn theo mô đun hỗ trợ hoạt động đánh giá năng lực tự học từ đó lựa chọn phương pháp đánh giá năng lực tự học phù hợp với đào tạo tại trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên. Chương 3 của đề tài đã trình bày về quá trình thực nghiệm sư phạm với việc nghiên cứu trường hợp đánh giá năng lực tự học học phần Vật lí đại cương 2 thông qua việc xây dựng và sử dụng tài liệu có hướng dẫn theo mô đun phần Điện học và thiết kế hồ sơ tự học; xây dựng đề đánh giá xác thực; các phiếu hỏi và đã thử nghiệm đánh giá được năng lực tự học của 73 sinh viên tham gia học học phần Vật lí đại cương 2. 5. Sản phẩm 5.1. Sản phẩm khoa học - Đăng được 04 bài báo khoa học trên Tạp chí Giáo dục và Tạp chí Giáo dục và Xã hội. 1. Lê Thị Thu Hiền, Nguyễn Hoàng Sơn (2015), "Xây dựng bộ công cụ đánh giá năng lực tự học của sinh viên trường Cao đẳng Kinh tế - Kĩ thuật", Tạp chí giáo dục, số đặc biệt tháng 3/2015, tr. 96-98 2. Lê Thị Thu Hiền (2015), "Đánh giá năng lực hợp tác của SV trong dạy học ở trường trung học phổ thông", Tạp chí giáo dục, số 360, tr. 18-20. 3. Trần Đức Khoản (2015), "Xây dựng tài liệu tự học có hướng dẫn theo module học phần Vật lí đại cương cho sinh viên ngành kĩ thuật", Tạp chí Khoa học Giáo dục, số 118, tr. 25-28. 4. Trần Đức Khoản, Nguyễn Hoàng Sơn (2015), "Một số biện pháp phát triển năng lực tự học cho sinh viên các trường kĩ thuật trong dạy học phần Vật lí đại cương", Tạp chí giáo dục, số 362, tr. 43-46. 5.2. Sản phẩm đào tạo Đã tham gia đào tạo được 02 học viên cao học. Nội dung của đề tài là tài liệu tham khảo cho các giảng viên, sinh viên các trường sư phạm. 1. Ngô Quý Toàn (2015), Xây dựng và sử dụng tài liệu tự học có hướng dẫn theo mô đun chương "Hạt nhân nguyên tử" Vật lí 12. Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Sư phạm Hà Nội 2 2. Võ Thị Kim Hoàng (2016), Nghiên cứu dạy học chương "Dòng điện trong các môi trường" Vật lí 11 theo hướng bồi dưỡng năng lực tự học cho SV, Luận văn thạc sĩ, Trường Đại học Vinh. 5.3. Sản phẩm ứng dụng Đã xây dựng được Bộ tài liệu Hướng dẫn đánh giá năng lực tự học cho sinh viên các trường đại học và Bộ công cụ đánh giá năng lực tự học của sinh viên trường Đại học Khoa học –Đại học Thái Nguyên: 1. Bộ tài liệu "Hướng dẫn đánh giá năng lực tự học cho sinh viên các trường đại học". 2. Bộ tài liệu "Công cụ đánh giá năng lực tự học của sinh viên các trường đại học". 6. Phƣơng thức chuyển giao, địa chỉ ứng dụng, tác động và lợi ích mang lại của kết quả nghiên cứu - Kết quả nghiên cứu là sản phẩm khoa học có thể áp dụng đánh giá năng lực tự học của sinh viên giúp nâng cao chất lượng dạy và học tại trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên. - Phương thức chuyển giao kết quả nghiên cứu: Cung cấp tài liệu tham khảo cho giảng viên, sinh viên. INFORMATION ON RESEARCH RESULTS 1. General information - Project title: Evaluating students’ self-learning ability at University of Science - Thai Nguyen University. - Code number: ĐH2015 - TN06 – 13 - Author: Le Thi Thu Hien M.A - Implementing Institution: University of Science - Thai Nguyen University - Duration: From June 2015 to May 2016 2. Objectives On the basis of the theoretical review of evaluation and testing in the learnercentered approach and the theoretical basis on self-study, the author has developed a toolkit and proposed methods for evaluating students’ self-learning ability at University of Science - Thai Nguyen University. 3. Creativeness and innovativeness - Currently, almost all universities have moved from school-year training system to credit-based training system, which is one of the most important forms of strategic innovation of higher education in Vietnam. The credit-based training system requires students to spend more time self-learning, self-studying. Although giving evaluation of students’ self-learning ability is necessary, there has been no related research topic. Thus, this research is new and does not overlap with previously published studies. - In the implementation process, the study group has approached theoretical basis of Measurement and Evaluation in Education; students’ self-learning ability, learners’ evaluation following ability-oriented approach worldwide and nationwide to select methods; design tools to evaluate students’ self-learning ability at University of Science - Thai Nguyen University 4. Research results Chapter 1 of this topic investigates theoretical basis of testing and assessment in education; learners’ evaluation following ability-oriented approach; students’ self-learning ability; builds students’ self-learning ability assessment criteria. This topic conducted a survey of students’ self-learning ability in reality at University of Science - Thai Nguyen University. Chapter 2 of this topic builds the evaluation toolkit of students’ self-learning ability at University of Science - Thai Nguyen University. This topic approaches students by means of guided self-study materials following modular operational support the self-learning ability assessment, then selects the suitable methods of ability assessment in matching with the training at University of Science - Thai Nguyen University. Chapter 3 of this topic presents the pedagogical practice course with cases studying the ability assessment in the General Physics 2 through the development and use of guided materials in the Electrical learning module; designs self-learning profiles; creates authentic evaluation tests; questionnaires and conducted the ability evaluation of 73 students attending the General physics 2. 5. Products 5.1. Scientific products 04 articles have been published in the Journal of Education; Journal of Education and Sociology. 1. Le Thi Thu Hien, Nguyen Hoang Son (2015), "Building the tool-kit to evaluate students’ self-learning ability at College of Economics - Technology", Journal of education, special edition on March/2015, pp. 96-98 2. Le Thi Thu Hien (2015), "Evaluating the cooperative ability of students in teaching at high schools", Journal of education No. 360, pp. 18-20 . 3. Tran Duc Khoan (2015), " Building guided materials in General Physics module for technical students”, Journal of science and education, No. 118, pp. 25-28 4. Tran Duc Khoan, Nguyen Hoang Son (2015), "Methods of developing students’ self-learning ability in technical universities in learning and teaching General Physics module", Journal of education, No.362, pp. 43-46. 5.2. Training products 02 master students have been trained. The content of this topic is the reference for teachers and students of pedagogical universities. 1. Ngo Quy Toan (2015), Building and using guided materials in chapter “Atomic nucleus”- Physics 12. MA dissertation , Hà Nội pedagogical university 2 2. Vo Thi Kim Hoang (2016), Teaching research the Chapter "Currents in different environments " Physics11 following students’ self-learning ability development guides, MA dissertation, Vinh university. 5.3. Applied products The Guideline for assessing students’ self-learning ability at universities and self – study assessment toolkit for students at University of Science – Thai Nguyen University. 1. The Guideline for “Assessing students’ self-learning ability at universities”. 2. The Guideline for “Self – study assessment tool-kits for students at universities”. 6. Transferring methods, application address, impacts and benefits of research results - Research results are scientific products which can apply the students’ ability assessment to help raise the quality of teaching and learning at University of Science-Thai Nguyen University. - Method of transferring the research results: provide reference materials for teachers and students. 1 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của vấn đề nghiên cứu Nghị quyết chính phủ số 14/2005/NQ-CP về đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục Đại học Việt Nam giai đoạn 2011 - 2020 đã nêu: “Triển khai đổi mới phương pháp đào tạo theo 3 tiêu chí: trang bị cách học, phát huy tính chủ động của người học; sử dụng CNTT và truyền thông trong hoạt động dạy và học; khai thác các nguồn tư liệu giáo dục mở và nguồn tư liệu trên mạng Internet. Lựa chọn, sử dụng các chương trình, giáo trình tiên tiến của các nước”, “Xây dựng và thực hiện lộ trình chuyển sang chế độ đào tạo theo hệ thống tín chỉ, tạo điều kiện thuận lợi để người học tích lũy kiến thức, chuyển đổi ngành nghề, liên thông, chuyển tiếp tới các cấp học tiếp theo ở trong nước và ở nước ngoài”[26]. Điều 40 của Luật Giáo dục nước CHXHCN Việt Nam, năm 2005, ghi rõ: “Phương pháp đào tạo trình độ Cao đẳng, trình độ Đại học phải coi trọng việc bồi dưỡng ý thức tự giác trong học tập, năng lực tự học, tự nghiên cứu, phát triển tư duy sáng tạo, rèn luyện kỹ năng thực hành, tạo điều kiện cho người học tham gia nghiên cứu, thực nghiệm, ứng dụng”[20]. Hiện nay các trường Đại học đã chuyển từ hình thức đào tạo theo niên chế sang hình thức đào tạo theo học chế tín chỉ, đây là một trong những hình thức đổi mới mang tầm chiến lược của giáo dục Đại học Việt Nam. Đào tạo theo học chế tín chỉ có đặc điểm nổi bật như sau: 1. Thời lượng GV lên lớp trực tiếp giảng dạy SV ít, phần lớn thời gian SV phải tự nghiên cứu; 2. Là hệ thống đào tạo mở, nội dung chương trình theo tốc độ và khả năng của người học, đòi hỏi tính thích ứng cao, cập nhật thông tin thường xuyên, liên tục; 3. Khối lượng kiến thức lớn, việc KTĐG cần được tiến hành thường xuyên với các bài tập lớn, tiểu luận, khóa luận...; 4. Các PPDH được đa dạng hóa như thảo luận, seminar, thực tập, thực tế,... cần được sử dụng nhiều. Dạy học theo tín chỉ là một hình thức đào tạo mới đối với cả người dạy, người học và với các trường Đại học ở Việt Nam. Hình thức dạy học theo tín chỉ, phát huy tính tích cực chủ động của người học, nhưng việc tổ chức SV tự học theo học chế tín chỉ còn gặp những khó khăn nhất định như: thời gian tự học; quản lý nội dung, chất lượng học tập; phương thức tổ chức phù hợp... Để có thể tổ chức dạy học theo tín chỉ việc phát triển năng lực tự học cho sinh viên là điều cần thiết. Định hướng của đổi mới giáo dục hiện nay chính là dạy học tiếp cận năng lực người học. Sự chuyển đổi từ hình thức đào tạo niên chế sang đào tạo tín chỉ ở 2 các trường Đại học, Cao đẳng chính là mô hình tiếp cận năng lực người học, nâng cao tính tích cực, tự chủ của người học. Đối với mô hình đào tạo tín chỉ, yêu cầu sinh viên phải dành thời gian tự học, tự nghiên cứu nhiều hơn, tuy nhiên hiện nay, bên cạnh vấn đề đổi mới hoạt động tự học tự học của sinh viên, thì vấn đề đánh giá năng lực tự học của sinh viên còn nhiều hạn chế. Vì vậy, việc xây dựng bộ công cụ và đề xuất phương pháp đánh giá năng lực tự học của sinh viên trường Đại học khoa học - Đại học Thái Nguyên là cần thiết và có ý nghĩa thực tiễn cao. Xuất phát từ những lí do trên, chúng tôi chọn và nghiên cứu đề tài "Đánh giá năng lực tự học của sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên". 2. Mục tiêu nghiên cứu Dựa trên lí luận về kiểm tra đánh giá theo định hướng tiếp cận năng lực người học và cơ sở lí luận về tự học, đề xuất phương pháp và xây dựng được bộ đánh giá năng lực tự học của sinh viên nhằm đánh giá NLTH của SV trong quá trình dạy học tại trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên. 3. Đối tƣợng nghiên cứu Năng lực tự học của sinh viên trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên. 4. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Do số lượng sinh viên thực tế của Đại học Thái Nguyên ngành Toán, Vật lí năm học 2015 – 2016 và 2016 – 2017 có một số biến đổi so với dự kiến ban đầu của nhóm nghiên cứu nên đề tài chủ yếu tập trung nghiên cứu cơ sở lí luận, đề xuất phương pháp và xây dựng công cụ đánh giá năng lực tự học cho sinh viên trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên và thực nghiệm nghiên cứu trường hợp (case study) đánh giá năng lực tự học học phần Vật lí đại cương của sinh viên năm thứ 2 ngành Vật lí, Hóa học, Công nghệ kĩ thuật Hóa học; sinh học, công nghệ sinh học, trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên. 5. Cách tiếp cận nghiên cứu Đề tài sử dụng 3 phương pháp tiếp cận là: - Tiếp cận hệ thống - cấu trúc; - Tiếp cận logic – lịch sử; - Tiếp cận thực tiễn. 3 6. Phƣơng pháp nghiên cứu - Phương pháp nghiên cứu lý luận: Nghiên cứu tài liệu về các quan điểm, cơ sở lí luận về kiểm tra, đánh giá, năng lực người học và tự học của sinh viên, tài liệu tự học có hướng dẫn theo mô đun. - Phương pháp nghiên cứu thực tiễn: Nghiên cứu điều tra tìm hiểu thực trạng tự học của sinh viên các trường đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên và nghiên cứu nội dung, chương trình đào tạo, hoạt động đánh giá của trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên theo hình thức đào tạo theo tín chỉ. - Phương pháp thực nghiệm sư phạm: Tiến hành thực nghiệm sư phạm ở trường Đại học Khoa học - Đại học Thái Nguyên để kiểm tra tính khả thi và hiệu quả của đề tài. 7. Cấu trúc của đề tài Ngoài phần Mở đầu, Kết luận và kiến nghị, danh mục tài liệu tham khảo, đề tài gồm có 3 chương: Chƣơng 1. Cơ sở lý luận và thực tiễn. Chƣơng 2. Phương pháp và công cụ đánh giá năng lực tự học của sinh viên với sự hỗ trợ của tài liệu tự học có hướng dẫn theo mô đun ở trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên Chƣơng 3. Thực nghiệm sư phạm tại trường Đại học Khoa học – Đại học Thái Nguyên. 4 NỘI DUNG VÀ KẾT QỦA NGHIÊN CỨU Chương 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN 1.1. Tổng quan nghiên cứu của đề tài 1.1.1. Tổng quan nghiên cứu về Tự học 1.1.1.1. Những nghiên cứu ở nước ngoài Ở cuối thế kỉ thứ XVIII đầu thế kỉ thứ XIX, có nhiều quan điểm đề cập đến vấn đề dạy học và tự học của SV; một số nhà khoa học như Jan Jac Rousseau (1712 - 1778), Johann Heinrich Pestalozzi (1746 - 1827), Adolf Distervers (1790 - 1866), Konstantin Dmitrievich Usinxki (1824 - 1870) đã đi sâu nghiên cứu về trí tuệ, tính tích cực, tự lực và khả năng tự chiếm lĩnh tri thức của SV đồng thời đề cập đến vai trò của nhà trường và của người thầy trong việc tổ chức và bồi dưỡng kỹ năng tự học cho người học [dẫn theo 23]. Nổi bật lên là Conxtantin Đmitrêvic Usinxki (1824-1870) đã nhấn mạnh cách làm cho SV giành lấy tri thức bằng con đường tự học, tự mình tìm tòi khám phá. Theo nghiên cứu của ông, trong dạy học không nên dồn tất cả tính tích cực vào công tác dạy của người GV, còn SV thì lại thụ động mà cần phải làm sao cho SV tích cực ở mức cao nhất. Cùng quan điểm với Conxtantin Đmitrêvic Usinxki, I.F.Khalamôv (1978) trong cuốn “Phát huy tính tích cực của SV như thế nào?” đã khẳng định: Tự học đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao tính tích cực nhận thức và hiệu quả trong hoạt động trí tuệ. [dẫn theo 23]. Nghiên cứu về vấn đề nâng cao vai trò của tự học trong dạy học còn được các tác giả X.P.Baranov, Ilina. T.A [15], Rubakin .N.A [33] X.G.Luconhin, B.P.Exipop [5], I.F Kharlamop[16] đặc biệt quan tâm, đưa ra nhiều luận điểm dạy học và dạy tự học. Vấn đề tự học ngoài giờ lên lớp kết hợp với học trên lớp; học có sự hướng dẫn của thầy với tự học hoàn toàn được tác giả N.M.Pâysakhôv đề cập đến trong cuốn “Những vấn đề tự quản trong hệ thống các trường Cao Đẳng” xuất bản năm 1983 tại trường Đại học Tổng hợp Kazan do, tác giả đã nêu quan điểm về công tác độc lập tự học trong giờ lên lớp và giờ học tự quản ở nhà của sinh viên. Đồng quan điểm trên, Tác giả L.I. Rêznicôp, A.V. Piôrưskin, P.A. Znamenxki đã nêu quan điểm về dạy học Vật lí “Dù cho các bài học vật lý hoàn thiện như thế nào , dù cho 5 mức độ tích cực của SV ở trên lớp cao đến thế nào, thì các bài tập ở nhà vẫn là hoàn toàn cần thiết. Sự cần thiết đó không những và thậm chí nhiều phần không phải là do không có thời gian để luyện tập tự lực đủ nhiều trong lớp học. Lý do chính là, công tác ở nhà của SV đòi hỏi người thực hiện phải có tính ý thức, tính tích cực và tính tự lực cao”[dẫn theo 23]. 1.1.1.2. Những nghiên cứu trong nước Ở Việt Nam, vấn đề tự học được quan tâm từ rất sớm bởi nhiều nhà khoa học. Tác giả Học giả Nguyễn Hiến Lê (1912-1984) với tác phẩm “Tự học một nhu cầu của thời đại” đã khẳng định vai trò quan trọng của công tác tự học của mỗi người [dẫn theo 23]. Tác giả Nguyễn Cảnh Toàn [39] đã nghiên cứu sâu về tự học, vai trò của tự học, dạy tự học. Tác giả Trịnh Quang Từ [42] … đã coi tự học là hoạt động tích cực, chủ động, tự giác của người học dưới vai trò chủ đạo, tổ chức, hướng dẫn, điều khiển của thầy. Thái Duy Tuyên trong cuốn “Phương pháp dạy học truyền thống và đổi mới” đã đề cập đến vấn đề bồi dưỡng năng lực tự học cho SV. Theo tác giả, “Tự học là một trong những phẩm chất quan trọng nhất mà nhà trường hiện đại cần trang bị cho người học, vì nó có ích không chỉ khi các em còn ngồi trên ghế nhà trường mà cả khi đã bước vào cuộc sống” [41]. Trong cuốn sách “Dạy và học đại học”, hai tác giả tác giả Nguyễn Cảnh Toàn và Lê Khánh Bằng đã đề xuất phương pháp tự học của sinh viên để mỗi sinh viên không cảm thấy việc học là gánh nặng nhưng đảm bảo cho các trường Đại học, Cao đẳng đào tạo nguồn nhân lực đáp ứng sự phát triển của xã hội [40]. Một số luận án đã nghiên cứu về vấn đề tự học trong nội dung công trình của mình như luận án "Các biện pháp tổ chức hoạt động học tập ngoài giờ lên lớp" của tác giả Phạm Hồng Quang [31], đề tài “Các biện pháp tổ chức hoạt động tự học môn Giáo dục học cho sinh viên các trường Đại học sư phạm” của tác giả Nguyễn Thị Tính [38], luận án của tác giả Nguyễn Thị Bích Hạnh với đề tài “Biện pháp hoàn thiện kỹ năng tự học môn Giáo dục học cho sinh viên Đại học sư phạm theo quan điểm sư phạm tương tác” [9]; luận án "Hình thành và phát triển năng lực tự học cho sinh viên ngành Toán hệ cao đẳng sư phạm" của tác giả Lê Hiển Dương [4], luận án của tác giả Nguyễn Duy Cẩn bàn về "Tăng cường năng lực tự học cho sinh viên hóa học ở trường đại học sư phạm bằng phương pháp tự học có hướng dẫn theo 6 môđun" [2], Nguyễn Thị Thanh Hồng nghiên cứu về "Tổ chức tự học Giáo dục học cho sinh viên đại học sư phạm qua e-learning" [13], Lương Viết Mạnh nghiên cứu “Hình thành và phát triển năng lực tự học cho SV trong dạy học Vật lí ở trường Dự bị Đại học Dân tộc" [23].…các tác giả đã nghiên cứu về tự học và vai trò, cách thức đổi mới và phát triển năng lực tự học của người học. .. 1.1.2. Tổng quan nghiên cứu về kiểm tra đánh giá 1.1.2.1. Những nghiên cứu trên thế giới Khẳng định vai trò, ý nghĩa quan trọng của KT và ĐG năng lực nhận thức của người học, nhà giáo dục học J.A.Comenxki (1592 - 1670) người Séc đã coi việc KTĐG tri thức người học như một yếu tố góp phần nâng cao hiệu quả quá trình dạy học. Đặc biệt I.B Bazelov đề xuất một hệ thống ĐG tri thức trong trường học và chia hệ thống ĐG làm 12 bậc và vận dụng vào thực tiễn dạy học, ông cho rằng có 3 bậc phù hợp với trình độ nhận thức của người học phổ thông: tốt - trung bình - kém. Hệ ĐG này áp dụng ở một số nước, trong đó có Nga (dẫn theo [8]). Để KTĐG đúng kết quả học tập của người học, vào thế kỉ XIX, các nhà giáo dục Mĩ, Anh đã nêu một phương pháp ĐG mới bằng TNKQ bên cạnh phương pháp TL truyền thống thông qua bộ thang đo năng lực nhận thức và quy trình ĐG. Tiêu biểu cho khuynh hướng này là O.W.Caldwell và S.A.Courtis, năm 1845 các ông đề xướng kế hoạch sử dụng hình thức KT và thi theo tinh thần bảo đảm độ tin cậy và tính khách quan bằng trắc nghiệm. Fisher người Anh năm 1864 đã phát triển các trắc nghiệm dưới dạng bộ thang đo để ĐG thành tích và chất lượng học tập các môn Chính tả, Số học, Tập đọc và Ngữ pháp. Năm 1894, Rice - nhà bác học Mĩ đề xuất quy trình ĐG theo tinh thần đổi mới mở đầu cho việc ĐG, đo lường có hệ thống trong giáo dục. Từ những năm 50 cho đến thập kỷ 70 của thế kỷ XX, các công trình nghiên cứu ở giai đoạn này chủ yếu tập trung vào một số nội dung chính như làm sáng tỏ chức năng KTĐG tri thức người học đối với việc góp phần phát huy tính tích cực, tự lực, độc lập, hứng thú của người học trong hoạt động học tập; tìm ra các hình thức ĐG tri thức thích hợp với từng loại đối tượng người học, từng môn học, việc này được thể hiện rất rõ trong công trình nghiên cứu của V.M.Palonxki với công trình "Những vấn đề dạy học của việc đánh giá tri thức"; F.I. Pêrôvxki với công trình "Cơ sở lý luận và thực tiễn của kiểm tra tri thức"; X.V.Uxôva với "Con đường hoàn thiện của việc kiểm tra đánh giá tri thức, kĩ năng" tiếp tục