Tài liệu đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp tại hợp tác xã làng kawakami tỉnh nagano nhật bản

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM --------------------------- LÊ MẠNH TOÀN ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT SẢN XUẤT XÀ LÁCH TẠI HTX LÀNG KAWAKAMI TỈNH NAGANO NHẬT BẢN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo : Chính quy Chuyên ngành : Quản lý đất đai Khoa : Quản lý tài nguyên Khóa học : 2014 – 2018 Thái Nguyên, năm 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM --------------------------- LÊ MẠNH TOÀN ĐÁNH GIÁ HIỆU QUẢ SỬ DỤNG ĐẤT SẢN XUẤT XÀ LÁCH TẠI HTX LÀNG KAWAKAMI TỈNH NAGANO NHẬT BẢN KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo : Chính quy Chuyên ngành : Quản lý đất đai Khoa : Quản lý tài nguyên Khóa học : 2014 – 2018 Giảng viên hướng dẫn : TS. Nguyễn Thị Lợi Thái Nguyên, năm 2018 i LỜI CẢM ƠN Qua quá trình học tập tại trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên và sau hơn 7 tháng thực tập tốt nghiệp tại HTX làng Kawakami em đã hoàn thành khóa luận tốt nghiệp. Qua đây em xin bày tỏ lòng biết ơn chân thành, sâu sắc tới Ban giám hiệu trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên ; Ban chủ nhiệm khoa Quản lý tài nguyên; các phòng ban cùng các thầy cô giáo đã dạy dỗ, truyền đạt và trang bị cho em những kiến thức cơ bản, giúp em có những kiến thức mới trong quá trình thực tập tại đất nước Nhật Bản Đặc biệt em xin cảm ơn cô giáo: TS Nguyễn Thị Lợi đã trực tiếp hướng dẫn, tận tình chỉ bảo và giúp đỡ em trong suốt quá trình thực tập và hoàn thành bài khóa luận này. Em xin chân thành cảm ơn tới chủ hộ gia đình nông dân bác Endou Kenichi đã tạo điều kiện giúp đỡ để em có điều kiện được thực tập và nâng cao sự hiểu biết về kiến thức nông nghiệp tiên tiến nơi đây. Trong thời gian thực tập khóa luận, bản thân em đã cố gắng khắc phục mọi khó khăn để hoàn thiện khoá luận. Tuy nhiên với thời gian ngắn và hạn chế về kiến thức nên chuyên đề của em khó tránh khỏi những thiếu sót. Vậy nên kính mong các thầy cô và giáo viên hướng dẫn giúp đỡ, góp ý, tạo điều kiện để khóa luận của em được hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Thái Nguyên, ngày tháng năm 2018 Sinh viên Lê Mạnh Toàn ii DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1 Tình Hình diễn biến và dự báo diện tích đất canh tác và dân số trên thế giới........................................................................................................... 10 Bảng 2.2 Cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp ở nước ta đến năm 2003................................................................................................................11 Bảng 4.1 : Chi phí sản xuất cho 1 năm trồng xà lách của hộ gia đình ........... 29 Bảng 4.2 : Năng suất xà lách thu được của hai LUT xà lách và xà lách tía....26 Bảng 4.3 : Thực trạng sản xuất xà lách qua các năm...................................... 31 Bảng 4.4 : Thực trạng xuất khẩu xà lách qua các năm .................................. 31 Bảng 4.5 : Hiệu quả kinh tế của LUT xà lách................................................. 28 Bảng 4.6 : Chỉ tiêu đánh giá hiệu quả xã hội của hộ gia đình ........................ 29 Bảng 4.7 : Hiệu quả môi trường của hộ gia đình..............................................351 3 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BVTV FAO Bảo vệ thực vât Tổ chức lương thực và nông nghiệp của Liên Hợp Quốc LUT Loại hình sử dụng đất HTX Hợp tác xã 4 MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ...................................................................................................I DANH MỤC CÁC BẢNG............................................................................... II DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ................................................................ III MỤC LỤC ....................................................................................................... IV Phần 1. MỞ ĐẦU.............................................................................................. 1 1.1. Đặt vấn đề................................................................................................... 1 1.2. Mục tiêu nghiên cứu................................................................................... 2 1.2.1. Mục tiêu tổng quát .................................................................................. 2 1.2.2 Mục tiêu cụ thể ......................................................................................... 2 1.3. Ý nghĩa của đề tài....................................................................................... 3 Phần 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU .................................................................... 4 2.1 Cơ sở khoa học của đánh giá hiệu quả sử dụng đất .................................... 4 2.1.1 Đất và vai trò của đất đối với sản xuất nông nghiệp ................................ 4 2.2 Xác định loại hình sử dụng đất nông nghiệp .............................................. 6 2.2.1 Những nghiên cứu trên thế giới về đánh giá hiệu quả sử dụng đất ........ 6 2.2.2 Tình hình nghiên cứu trong nước về đánh giá hiệu quả sử dụng đất..... 13 2.3 Tổng quan về đất nước Nhật Bản và nền nông nghiệp Nhật Bản............. 13 2.3.1 Tổng quan về đất nước Nhật Bản .......................................................... 13 2.3.2 Tổng quan về nền nông nghiệp Nhật Bản.............................................. 15 2.3.3 Tổng quan về các mô hình HTX tại khu vực nghiên cứu .....................17 Phần 3. ĐỐI TƯỢNG, NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 19 3.1. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu............................................................ 19 3.2. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 19 3.4. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 20 Phần 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN ................................. 21 5 4.1. Khái quát về HTX làng Kawakami .......................................................... 21 4.1.1. Cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất và đời sống nhân dân ......................... 21 4.1.2. Tình hình phát triển văn hóa xã hội ...................................................... 23 4.2. Tình hình sản xuất, chế biến và tiêu thụ rau xà lách tại hộ gia đình........ 23 4.2.1. Tình hình sản xuất xà lách .................................................................... 23 4.2.2. Tình hình chế biến và tiêu xà lách ....................................................... 25 4.3. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất ................................................................. 28 4.3.1. Tính hiệu quả kinh tế - xã hội – môi trường cho một loại cây trồng cụ thể... 28 4.3.2 Mô tả các đặc điểm loại hình sử dụng đất.............................................32 4.3.3. Tính bền vững và khả năng áp dụng tại Việt Nam ............................... 32 Phần 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................... 36 5.1. Kết luận .................................................................................................... 36 5.2. Kiến nghị .................................................................................................. 37 TÀI LIỆU THAM KHẢO............................................................................... 37 6 7 Phần 1 MỞ ĐẦU 1.1. Đặt vấn đề Đất đai là nguồn tài nguyên vô cùng quý giá mà thiên nhiên đã ban tặng cho con người. Đất đai là nền tảng để con người định cư và tổ chức các hoạt động kinh tế xã hội, nó không chỉ là đối tượng lao động mà còn là tư liệu sản xuất không thể thay thế được, đặc biệt là đối với ngành sản xuất nông nghiệp, đất là yếu tố đầu vào có tác động mạnh mẽ đến hiệu quả sản xuất đất nông nghiệp, đồng thời cũng là môi trường duy nhất sản xuất ra những lương thực thực phẩm nuôi sống con người. Việc sử dụng đất có hiệu quả và bền vững đang trở thành vẫn đề cấp thiết của mỗi quốc gia, nhằm duy trì sức sản xuất của đất đai cho hiện tại và cho tương lai. Xã hội ngày càng phát triển, trình độ khoa học kỹ thuật ngày càng cao, con người tìm ra nhiều phương thức sử dụng đất có hiệu quả hơn. Tuy nhiên, do có sự khác nhau về số lượng, mỗi loại đất bao gồm những yếu tố thuận lợi và hạn chế cho việc khai thác sử dụng, nên phương thức sử dụng đất cũng khác nhau ở mỗi vùng, mỗi khu vực, mỗi điều kiện kinh tế xã hội cụ thể. Đất nước Nhật Bản nói chung và HTX Làng Kawakami nói riêng có đất đai phần lớn là sa mạc và núi đá nhưng nền nông nghiệp phát triển thuộc hàng đầu thế giới. Ngày nay, mỗi khi nhắc tới Nhật Bản không ai không nói tới sự thần kỳ trong nông nghiệp của quốc gia này trong điều kiện thời tiết khí hâụ vô cùng khắc nghiệt. Nhưng nền nông nghiệp của Nhật Bản lại vô cùng khởi sắc và thành công đảm bảo lương thực trong nước mà còn xuất khẩu một lượng lớn ra nước ngoài. Đổi lại Việt Nam ngày nay, với sự gia tăng dân số, sự phát triển và mở rộng mạnh của các khu công nghiệp, các khu đô thị, các khu du lịch vui chơi, giải trí, đã tạo rất nhiều áp lực lên việc sử dụng đất đai. Cộng với việc băng tuyết che phủ khiến cho quỹ đất nông nghiệp ngày càng bị thu hẹp làm ảnh hưởng đến sản xuất lượng thực, thực phẩm. Chính vì vậy, việc sử dụng đất hợp lý, khoa học, nâng cao hiệu quả sử dụng đất là nhiệm vụ cấp bách, lâu dài của Đảng và Nhà nước ta. Khai thác tiềm năng đất đai sao cho đạt hiệu quả cao nhất là việc làm hết sức quan trọng và cần thiết, đảm bảo cho sự phát triển cuả sản xuất nông nghiệp cũng như của sự phát triển kinh tế chung của đất nước. Hiện nay, mặc dù đã qua nhiều năm đổi mới, song người nông dân Việt Nam vẫn còn có tư tưởng bao cấp, nhận thức của người dân về sản xuất hàng hóa trong cơ chế thị trường còn rất hạn chế, trong khi đó những chính sách về phát triển nông nghiệp nông thôn, đặc biệt là những chính sách cụ thể để phát triển các ngành sản xuất còn đang bất cập, không đồng bộ. Xuất phát từ ý nghĩa thực tiễn và nhu cầu sử dụng đất, được sự cho phép của Ban chủ nhiệm khoa Quản lý tài nguyên - Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên dưới sự hướng dẫn của cô giáo T.S Nguyễn Thị Lợi em tiến hành nghiên cứu đề tài: Đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp tại HTX làng Kawakami tỉnh Nagano Nhật Bản 1.2. Mục tiêu nghiên cứu 1.2.1. Mục tiêu tổng quát - Đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp tại HTX Làng Kawakami - Đề xuất những giải pháp có thể áp dụng được trên đất nông nghiệp tại Việt Nam 1.2.2 Mục tiêu cụ thể Khái quát tình hình sản xuất nông nghiệp tại HTX Làng Kawakami Đánh giá tình hình sản xuất, chế biến và tiêu thụ xà lách tại HTX Làng Kawakami. Đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp trên cơ sở điều kiện tự nhiên – kinh tế - xã hội tại HTX Làng Kawakami - Thuận lợi, khó khăn, bài học kinh nghiệm 1.3. Ý nghĩa của đề tài - Ý nghĩa trong học tập và nghiên cứu khoa học + Củng cố kiến thức cơ sở cũng như kiến thức chuyên ngành, vận dụng kiến thức đã học vào thực tiễn. + Nâng cao khả năng tiếp cận, điều tra, thu thập và xử lý thông tin của sinh viên trong quá trình làm đề tài. - Ý nghĩa trong thực tiễn + Trên cơ sở đánh giá hiệu quả sử dụng đất sản xuất nông nghiệp tại Israel từ đó đề xuất được những giải pháp sử dụng đất đạt hiệu quả cao và bền vững, áp dụng vào điều kiện tại Việt Nam. Phần 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1. Cơ sở khoa học của đánh giá hiệu quả sử dụng đất 2.1.1. Đất và vai trò của đất đối với sản xuất nông nghiệp 2.1.1.1. Khái niệm về đất nông nghiệp Đất nông nghiệp là tất cả những diện tích được sử dụng vào mục đích sản xuất nông nghiệp như trồng trọt, chăn nuôi, nuôi trồng thuỷ sản, diên tích nghiên cứu thí nghiệm phục vụ cho sản xuất nông nghiệp. Kể cả diện tích đất lâm nghiệp và các công trình xây dựng cơ bản phục vụ cho sản xuất nông lâm nghiệp. 2.1.1.2. Quá trình hình thành đất Đá mẹ Quá trình Phong hoá Mẫẫu chẫất Quá trình hình thành đẫất Đẫất Hình 2.1. Quá trình hình thành đất 2.1.1.3. Vai trò và ý nghĩa của đất đai trong nông nghiệp Đất đai đóng vai trò quyết định sự tồn tại và phát triển của xã hội loài người, nó là cơ sở tự nhiên, là tiền đề cho mọi quá trình sản xuất. C.Mác đã nhấn mạnh “Đất là mẹ, lao động là cha của mọi của cải vật chất xã hội”, “Đất là một phòng thí nghiệm vĩ đại, là kho tàng cung cấp các tư liệu lao động, vật chất, là vị trí để định cư, là nền tảng của tập thể” Các Mac (1949). Thực tế cho thấy, trong quá trình phát triển xã hội loài người, sự hình thành và phát triển mọi nền văn minh vật chất, văn hóa tinh thần, các thành tựu khoa học công nghệ đều được xây dựng trên nền tảng cơ bản - sử dụng đất. Trong sản xuất nông lâm nghiệp đất đai được coi là tư liệu sản xuất chủ yếu, đặc biệt và không thể thay thế. Ngoài vai trò là cơ sở không gian, đất còn có hai chức năng đặc biệt quan trọng: Là đối tượng chịu sự tác động trực tiếp của con người trong quá trình sản xuất: Là nơi con người thực hiện các hoạt động của mình tác động vào cây trồng vật nuôi để tạo ra sản phẩm. 2.1.1.4. Tầm quan trọng của đánh giá đất Đánh giá đất đai là một phần quan trọng của việc đánh giá tài nguyên thiên nhiên và cũng là cơ sở để định hướng sử dụng đất hợ lý, bền vững trong sản xuất nông, lâm nghiệp. Hiện nay trên thế giới có khoảng 3.3 tỷ ha đất nông nghiệp, trong đó đã khai thác đươcc 1.5 tỷ ha, còn lại đa phần là đất xấu, sản xuất nông nghiệp gặp nhiều khó khăn [4]. Trong 45 năm qua, theo kết quả đánh giá của Liên hợp quốc về “Chương trình môi trường” cho thấy: 1,2 tỷ ha đất đang bị thoái hóa ở mức trung bình hoặc nghiêm trọng do những hoạt động của con người. Hằng năm có khoảng 6-7 triệu ha đất nông nghiệp bị loại bỏ do xói mòn và thoái hóa. Để giải quyết được nhu cầu về lương thực không ngừng gia tăng con người phải tiến hành thâm canh tăng vụ, tăng năng suất cây trồng và mở rộng diện tích đất nông nghiệp. Bên cạnh đó, việc ngăn chặn được những suy thoái về tài nguyên đất đai gây ra do sự thiếu hiểu biết của con người và hướng tới việc sử dụng và quản lý đất một cách có hiệu quả trong tương lai thì công tác nghiên cứu về đánh giá đất là rất quan trọng và cần thiết [9]. Như vậy, đánh giá đất đai gắn liền với sự tồn tại của loài người và khoa học công nghệ: gắn liền với việc sử dụng đất hiện tại và tương lai: là cơ sở cốt lõi để sử dụng đất bền vững. Việc đánh giá đất phải được xem xét trên phạm vi rất rộng, bao gồm cả không gian, thời gian, các yếu tố tự nhiên và xã hội. Đánh giá đất đai không chỉ là lĩnh vực khoa học tự nhiên mà còn mang tính kinh tế và kỹ thuật nữa. Vì vậy, cần kết hợp chuyên gia của nhiều ngành tham gia đánh giá đất [2]. 2.1.1.5. Tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả sử dụng đất Trong quá trình sử dụng đất đai tiêu chuẩn cơ bản và tổng quát khi đánh giá hiệu quả là mức độ đáp ứng nhu cầu của xã hội và sự tiết kiệm lớn nhất về chi phí các nguồn tài nguyên, sự ổn định lâu dài của hiệu quả. Do đó tiêu chuẩn đánh giá việc nâng cao hiệu quả sử dụng tài nguyên đất nông – lâm nghiệp là mức độ tăng thêm các kết quả sản xuất trong điều kiện nguồn lực hiện có hoặc mức độ tiết kiệm về chi phí các nguồn lực khi sản xuất ra một khối lượng nông – lâm sản nhất định. Tiêu chuẩn đánh giá hiệu quả sử dụng đất là mức độ đạt được các mục tiêu kinh tế, xã hội và môi trường. “Hiệu quả sử dụng đất có ảnh hưởng đến hiệu quả sản xuất nông – lâm nghiệp,sử dụng đất phải tuân theo quan điểm sử dụng đất bền vững hướng vào ba tiêu chuẩn chung là bền vững về kinh tế, bền vững về xã hội và bền vững về môi trường” (FAO, 1994). 2.2. Xác định loại hình sử dụng đất nông nghiệp 2.2.1. khái quát về loại hình sử dụng đất, hệ thống sử dụng đất Hệ thống sử dụng đất : là sự kết hợp của một loại sử dụng đát với một điều kiên đất đai riêng biệt tạo thành hai phần khăng khít tác động lẫn nhau,từ tương tác này sẽ quyết định đặc trưng về mức độ và các loại chi phí đầu tư,mức độ và loại cải tạo đất đại và năng suất,sản lượng của loại sử dụng đất. Loại hình sử dụng đất: tùy theo mức độ và tên gọi khác nhau, nhưng trong nông nghiệp. Loại hình sử dụng đất đai được hiểu khái quát là những hình thức sử dụng đất đai để sản xuất một hoặc một nhóm cây trồng,chu kỳ một năm hay nhiều năm. Đơn vị đất đai là nền,còn loại hình sử dụng đất là đối tượng để đánh giá,phân hạng mức độ thích hợp của đất đai . Trên thế giới, lý thuyết về loại hình sử dụng đất đã được Duddley Stamp (thế kỷ19) xây dựng và sau này được Kostrowiky và các cộng sự của ông phát triển năm 1972, Bekk và Bennerma đã hoàn chỉnh và được Brinkman và Smith sử dụng trong đề cương đánh giá đất của FAO năm 1967, đã giới thiệu: Loại hình sử dụng đất chính ( a major type of land use ) dùng trong đánh giá khái quát, là sự phân chia ở mức độ lớn của sử dụng đất đai trong khu vực hoặc nông lâm nghiệp,chủ yếu dựa trên cơ sở của sản xuất cây trồng hàng năm, lâu năm, lúa,đồng cỏ, rừng, khu giải trí nghỉ ngơi, động vật hoang dã với các công nghệ được dùng đến như tưới nước, cải thiện đồng cỏ. Loại hình sử dụng đất (Land Use Type-LUT):là sự phân chia chi tiết hơn các loại hình sử dụng đất đai chính. Chúng được mô tả theo thuôc tính nhất định .Các thuộc tính đó gồm quy mô sản xuất, các đặc tính về kinh tế Kỹ thuật như định hướng thị trường vốn, thâm canh, lao động, vấn đề sở hữu đất đai. Như vậy, loại hình sử dụng đất là đơn vị xếp dưới hệ thống canh tác và liên quan chặt chẽ với các đơn vị đất đai . Mức độ chi tiết của các loại hình sử dụng đất phụ thuộc vào mục tiêu, quy mô và tỷ lệ bản đồ sử dụng trong đánh giá đất. Trong nghiên cứu,đánh giá và quy hoạch sử dụng đất đai ,các loại hình sử dụng đất hiện có sẽ được xác định và mô tả tình hình sản xuất, hình thức quản lý sản xuất,quy mô nông trai, các biện pháp canh tác. mức độ đầu tư,năng suất, hiệu quả sản xuất và yêu cầu đất đai. Từ đó lựa chọn các loại hình sử dụng đất thích hợp, bền vững về hiệu quả kinh tế,hiệu quả xã hội,hiệu quả môi trường và lấy nó làm đối tượng đánh giá đất đai. Ở Việt Nam, khái niệm này đã được Bùi Quang Toản giới thiệu từ năm 1977.Qua thử nghiệm cho thấy loại hình sử dụng đất đai trong nông nghiệp có thể được áp dụng rộng rãi như: chuyên lúa,lúa và cây trông cạn, chuyên cây trồng cạn,vườn cây,cây trồng thức ăn gia súc (đối với đất đồng bằng), cây hàng năm, cây lâu năm,đồng cỏ chăn thả,rừng trồng và khai thác,rừng bảo vệ(đối với đất đồi núi). 2.2.2 Tình hình sử dụng đất trên thế giới và ở Việt Nam Đất nông nghiệp là nhân tố vô cùng quan trọng đối với sản xuất nông nghiệp, sản xuất nông nghiệp không chỉ nuôi sống con người , mà còn đem lại nguồn thu nhập quan trọng của hầu hết các nước đang phát triển.Trong tương lai với sự phát triển dân số ngày một tăng nhanh thì nhu cầu lương thực thực phẩm là một sức ép lớn, sẽ đặt nền sản xuất nông nghiệp và tài nguyên đát vào một tình trạng quá tải. Để đảm bảo an ninh lương thực cho mình ,loài người phải tăng cường khai hoang đất đai,do đó đã phá vỡ cân bằng sinh thái của nhiều vùng,đất đai bị khai thác triệt để không còn thời gian nghỉ,các biện pháp độ phì nhiêu của đất không còn được áp dụng nữa.Kết quả là hàng loại diện tích đất bị thoái hóa trên phạm vi toàn thế giới qua các hình thức do mất chất dinh dưỡng và chất hữu cơ, xói mòn,nhiễm mặn và phá hoại cấu trúc của tầng đất.Trong một báo cáo nghiên cứu về tài nguyên đất cho dân số trong tương lai của tổ chức FAO cũng đã cảnh báo rằng:trong 117 nước đang phát triển được điều tra,thì không dưới 64 nước không có khả năng đáp ứng lương thực cho sự gia tăng dân số vào những năm đầu thế kỷ XXI,nếu như các quốc gia này không áp dụng biện pháp thâm canh,sử dụng,bảo vệ tốt tài nguyên đất.Dự trữ đất canh tác tại các nước đang phát triển khá lớn,song phân bố không đồng đều chủ yếu tập trung ở các nước Châu Phi và Châu Mỹ-La Tinh. Người ta ước tính rằng có tới 15% tổng diện tích trên trái đất bị thoái hóa do những hành động của con người gây ra.Theo P.Buingh toàn bộ đát có khả năng nông nghiệp của thế giới khoảng 3,3 tỷ ha (chiếm 22% tổng diện tích đất liền).khoảng 78% (xấp xỉ 11,7 tỷ ha)không dùng vào nông nghiệp vì: Quá dốc 2,682 tỷ ha (18%) Quá khô 2,533 tỷ ha (17%) Quá lạnh 2,235 tỷ ha (15%) Đóng băng 1,490 tỷ ha (10%) Quá mỏng 1,341 tỷ ha (9%) Quá nghèo dinh dưỡng 0,745 tỷ ha (5%) Quá lầy 0,596 tỷ ha (4%) Đất trồng trọt là đất đang sử dụng,ta có loại đất chưa sử dụng nhưng có khả năng trồng trọt,Đát trồng trọt của thế giới có khoảng 1,5 tỷ ha )chiếm xấp xỉ 10,8% tổng diện tích đất đai và 46% đất có khả năng trồng trọt, như vậy còn 54% đất có khả năng trồng trọt chưa được khai thác. Hiện nay trên thế giới có khoảng 3,5 tỷ ha đất nông nghiệp,trong đó con người đã khai thác khoảng 1,5 tỷ ha và có xu hướng ngày càng mở rộng quy mô .Diện tích đất nông nghiệp được phân bố như sau :Châu Mỹ chiếm 35%,Châu Á chiếm 26%,Châu Âu chiếm 13%,Châu Phi chiếm 20%,Châu Đại dương chiếm 6%.Như vậy Châu Á gần như đã cạn kiệt ,đồng thời với cư ngụ của gần ½ dân số trên thế giới, Châu Á là nơi có đất canh tác chịu nhiều áp lực nhất của sự gia tăng dân số. Đất canh tác của thế giới có hạn chế và dự đoán là ngày càng tăng do khai thác thêm những diện tích đất có khả năng làm nông nghiệp nhằm đáp ứng nhu cầu về lương thực thực phẩm cho loài người.Tuy nhiên dân số ngày một tăng nhanh nên bình quân diện tích đất canh tác trên đầu người ngày một giảm. Bảng 2.1 Tình Hình diễn biến và dự báo diện tích đất canh tác và dân số trên thế giới Năm Dân số Diện tích đất Diện tích đất (triệu người) canh tác (10^6 canh tác /người ha) (ha) 1965 3.027 1.380 0,46 1980 4.450 1.500 0,34 1990 5.100 1.510 0,30 2000 6.200 1.540 0,25 2025 8.300 1.650 0,20 ( Nguồn: Hopking và các cộng sự -1982 ) Việt Nam là nước có bình quân diện tích đất đầu người vào loại thấp nhất thế giới. Theo báo cáo của Tổng cục Địa chính năm 1997 so với 10 nước khu vực Đông Nam Á,Việt Nam có tổng diện tích tự nhiên đứng hàng thứ 4, nhưng dân số đứng hàng thứ hai nên bình quân diện tích trên đầu người của nước ta đứng hàng thứ 9, chỉ cao hơn Singapore. Bảng 2.2 Cơ cấu sử dụng đất nông nghiệp ở nước ta đến năm 2003 Loại đất Diện tích (ha) Tỷ lệ % Tổng diện tích đất nông nghiệp 9.510.529 100,00 Đất trồng cây hàng năm 5.960.336 62,67 -Đất lúa nước 4.026.213 67,55 -Đất nương rẫy 654.594 10,98 Đất trồng cây lâu năm 2.302.566 24,21 -Đất trồng cây công nghiệp lâu năm 1.678.251 70,28 Đất vườn tạp 615.899 6,48 Đất mặt nước nuôi trồng thủy sản 589.111 6,19 ( Nguồn: tổng cục Địa chính ) 2.2.3 Những định hướng chính trong sử dụng bền vững đất đai ở Việt Nam Hiện nay ở phần lớn các nước đang phát triển , hướng phát triển sản xuất nông lâm nghiệp là mở rộng ở các vùng đồi núi,bởi vì sự gia tăng về dân số nên hầu hết các vùng đồng bằng đất đai đã được đưa vào khai thác sử dụng và Việt Nam cũng không nằm trong ngoại lệ này. Ở Việt Nam đất đồi núi chiếm tỷ lệ chủ yếu trong quỹ đất quốc gia bởi có tới 75% diện tích đất đai thuộc đồi núi.Trong số 10.027.265 ha đất chưa sử dụng thì đất đồi núi chiếm 76,78% diện tích đất chưa sử dụng cả nước. Do vậy, việc phát triển mở rộng diện tích đất nông,lâm nghiệp những thập kỷ tới phụ thuộc vào hướng quản lý,sử dụng có hiệu quả quỹ đất đồi núi vốn rất đa dạng,giàu tiềm năng nhưng cũng dễ bị thoái hóa một cách nghiệm trọng.Ngoài việc đóng góp cho sản xuất nông,lâm nghiệp phục vụ cho dân sinh,duy trì cân bằng sinh thái,điều tiết nước bảo vệ đất.Do tầm quan trọng của tài nguyên đất cho nên hướng sử dụng hợp lý,hiệu quả và bền vững cần có những định hướng chính cho phát triển sản xuất nông nghiệp theo hướng: - Sử dụng hợp lý kết hợp với việc bảo vệ đất bằng cách bố trí các hệ thống cây trồng,vật nuôi phù hợp với từng vùng ,tiểu vùng sinh thái nông nghiệp (các cây trồng nhiệt đới ở độ cao dưới 700m,cây trồng á nhiệt đới ở độ cao 700-900-1800m).Phát huy thế mạnh thực tế của vùng núi phía bắc về cây trồng lâu năm và chăn nuôi gia súc. - Hạn chế tối đa quá trình xói mòn,rửa trôi bằng các kỹ thuật canh tác trên đất dốc nhằm giữ đất,duy trì độ ẩm,đất,giữ chất dinh dưỡng và làm cho đấtngày thêm phì nhiêu.Bảo vệ thảm thực vật rùng kết hợp với áp dụng các biện pháp tổng hợp đề phòng.chống xói mòn ,trong đó mô hình nông lâm kết hợp được xác định ưu tiên. Tập trung quy hoạch sản xuất ở các vùng thung lũng,lòng chảo,đồi núi thấp thoải và ở các vùng trọng điểm có khả năng phát triển cây công