Tài liệu đánh giá hiện trạng nước thải và đề xuất biện pháp giảm thiểu ô nhiễm tại công ty cổ phần nhiệt điện an khánh

ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN ANH QUÂN Tên đề tài: ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG NƯỚC THẢI VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP GIẢM THIỂU Ô NHIỄM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN NHIỆT ĐIỆN AN KHÁNH KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo: Chính quy Chuyên ngành: Khoa học môi trường Khoa: Khoa học môi trường Khóa học: 2014 – 2018 Thái nguyên, năm 2018 ĐẠI HỌC THÁI NGUYÊN TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG LÂM NGUYỄN ANH QUÂN Tên đề tài: ĐÁNH GIÁ HIỆN TRẠNG NƯỚC THẢI VÀ ĐỀ XUẤT BIỆN PHÁP GIẢM THIỂU Ô NHIỄM TẠI CÔNG TY CỔ PHẦN NHIỆT ĐIỆN AN KHÁNH KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP ĐẠI HỌC Hệ đào tạo: Chính quy Chuyên ngành: Khoa học môi trường Khoa: Khoa học môi trường Khóa học: 2014 – 2018 Giảng viên hướng dẫn: Th.S Dương Minh Ngọc Thái nguyên, năm 2018 i LỜI CẢM ƠN Để hoàn thành đề tài này, em xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất đến Ban giám hiệu Trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, Ban chủ nhiệm khoa Môi trường, cùng tất cả các thầy cô giáo trong trường đã truyền đạt cho em những kiến thức cơ bản, những bài học, những kinh nghiệm quý báu để em có thể hình dung được một cách khái quát những gì cần làm khi bước vào thực tập cũng như áp dụng những kiến thức đó trong quá trình thực tập và viết chuyên đề. Đặc biệt, em xin cảm ơn ThS. Dương Minh Ngọc, người đã tận tình hướng dẫn em trong suốt thời gian thực tập. Sự chỉ bảo tận tình và chu đáo của cô giúp em hoàn thành tốt hơn bài báo cáo, giúp em nhận ra sai sót cũng như tìm ra hướng đi đúng khi em gặp khó khăn. Do điều kiện và thời gian có hạn cho nên đề tài còn nhiều thiếu xót và khiếm khuyết. Em rất mong được các thầy cô giáo trong khoa Môi trường và các bạn sinh viên đóng góp ý kiến bổ sung để khóa luận của em hoàn thiện hơn. Em xin chân thành cảm ơn! Sinh viên Nguyễn Anh Quân ii MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ................................................................................................... i MỤC LỤC ........................................................................................................ ii DANH MỤC CÁC BẢNG .............................................................................. v DANH MỤC CÁC HÌNH .............................................................................. vi DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT .............................................................. vii Phần 1. MỞ ĐẦU ............................................................................................ 1 1.1. Đặt vấn đề................................................................................................. 1 1.2. Mục đích của đề tài .................................................................................... 2 1.2.2. Mục tiêu cụ thể ........................................................................................ 2 1.3. Ý nghĩa của đề tài....................................................................................... 3 1.3.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài .................................................................... 3 1.3.2.Ý nghĩa thực tiễn của đề tài...................................................................... 3 Phần 2. TỔNG QUAN TÀI LIỆU ................................................................. 4 2.1. Cơ sở lý luận .............................................................................................. 4 2.1.1. Khái niệm liên quan ................................................................................ 4 2.1.2. Vai trò của nước đối với đời sống con người ......................................... 8 2.1.3. Các loại ô nhiễm nước .......................................................................... 10 2.1.4. Nguồn gốc gây ô nhiễm nước ............................................................... 11 2.1.5. Một số phương pháp xử lý nước thải. ................................................... 14 2.2. Cơ sở pháp lý ........................................................................................... 15 2.3. Thực trạng vấn dề nước thải trên thế giới và Việt Nam .......................... 17 2.3.1. Thực trạng nước thải trên thế giới......................................................... 17 2.3.2. Thực trạng vấn đề nước thải và xử lý nước thải tại Việt Nam ............ 19 2.3.3. Thực trạng vấn đề nước thải tại Thái Nguyên. ..................................... 23 PHẦN 3. ĐỐI TƯỢNG NỘI DUNG VÀ PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ................................................................................................................ 25 3 3.1. Đối tượng nghiên cứu............................................................................... 25 3.2. Phạm vi và thời gian nghiên cứu.............................................................. 25 3.2.1. Phạm vi nghiên cứu............................................................................... 25 3.2.2. Thời gian nghiên cứu ............................................................................ 25 3.3. Nội dung nghiên cứu ................................................................................ 25 3.3.1. Giới thiệu về nhà máy nhiệt điện An Khánh ........................................ 25 3.3.2. Đánh giá chất lượng môi trường nước tại nhà máy nhiệt điện An Khánh ........................................................................................................ 25 3.3.3. Đánh giá ảnh hưởng của hoạt động sản xuất nhà máy tới đời sống, sức khỏe của người dân ......................................................................................... 25 3.3.4. Đề xuất một số giải pháp tăng cường bảo vệ môi trường của nhà máy 25 3.4. Phương pháp nghiên cứu.......................................................................... 26 3.4.1. Phương pháp thu thập số liệu thứ cấp ................................................... 26 3.4.2. Phương pháp điều tra, phỏng vấn. ........................................................ 27 3.4.3. Phương pháp lấy mẫu, và phân tích mẫu trong phòng thí nghiệm. ...... 28 3.4.4. Phương pháp so sánh, tổng hợp và viết báo cáo. .................................. 29 PHẦN 4. KẾT QUẢ NGHIÊN CỨU VÀ THẢO LUẬN........................... 30 4.1. Giới thiệu về nhà máy nhiệt điện An Khánh ........................................... 30 4.1.1. Giới thiệu chung .................................................................................... 30 4.1.2. Quá trình thành lập và phát triển........................................................... 31 4.1.3. Khái quát về công nghệ sản xuất của nhà máy ..................................... 32 4.1.4. Đánh giá hoạt động quản lý môi trường của nhà máy .......................... 34 4.2. Đánh giá hiện trạng môi trường nước thải tại nhà máy nhiệt điện An Khánh. ............................................................................................................. 37 4.2.1. Đánh giá hiện trạng nước thải của nhà máy nhiệt điện An Khánh. ...... 37 4.2.2. Đánh giá hiện trạng môi trường nước mặt khu vực xung quanh nhà máy nhiệt điện An Khánh. ...................................................................................... 41 4 4.2.3. Đánh giá hiện trạng chất lượng nước sinh hoạt (nước giếng) tại xóm Chàm Hồng, xóm Cửa Nghè khu vực xung quanh nhà máy nhiệt điện An Khánh. ....................................................................................................... 46 4.3. Đánh giá của người dân về ảnh hưởng của hoạt động sản xuất nhà máy nhiệt điện An Khánh tới môi trường nước. ..................................................... 49 4.4. Đề xuất biện pháp giảm thiểu ô nhiễm và bảo vệ môi trường của nhà máy .... 50 4.4.1. Tăng cường công tác quản lý môi trường của nhà máy. ....................... 50 4.4.2. Giảm thiểu ô nhiễm và biện pháp xử lý môi trường nước thải của nhà máy 51 4.4.3. Cải thiện điều kiện làm việc.................................................................. 52 Phần 5. KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ........................................................ 53 5.1. Kết luận .................................................................................................... 53 5.2.Kiến nghị ................................................................................................... 54 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................ 55 5 DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 2.1.Mức nước thải từ mỗi người dân tới hệ thống cống thải ................. 23 Bảng 3.1: Bảng mô tả vị trí lấy mẫu nước sinh hoạt và nước thải khu vực xung quanh nhà máy ....................................................................................... 28 Bảng 4.1:Kết quả đo phân tích chất lượng môi trường nước của nhà máy ... 37 Bảng 4.2:Kết quả đo,phân tích chất lượng môi trường nước mặt tại khu vực xunh quanh nhà máy ....................................................................................... 42 Bảng 4.5: Kết quả điều tra về chất lượng môi trường nước thải và nước sinh hoạt đối với người dân sống xung quanh nhà máy nhiệt điện ........................ 49 An Khánh ........................................................................................................ 49 Bảng 4.6: Kết quả điều tra về tỷ lệ người dân mắc các bệnh liên quan đến nước sinh hoạt ................................................................................................. 50 6 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 4.1.Bản đồ vị trí nhà máy nhiệt điện An Khánh ............................. 30 Hình 4.2.Sơ đồ công nghệ sản xuất nhà máy nhiệt điện An Khánh ............... 33 Hình 4.3:Biểu đồ thể hiện hàm lượng BOD5 so với QCVN ........................... 38 Hình 4.4:Biểu đồ thể hiện hàm lương COD so với QCVN ............................ 39 Hình 4.5:Biểu đồ thể hiện hàm lương TSS so với QCVN.............................. 40 Hình 4.6:Biểu đồ thể hiện hàm lương Tổng nito so với QCVN ..................... 40 Hình 4.7:Biểu đồ thể hiện hàm lượng Tổng Coliform so với QCVN ............ 41 Hình 4.8:Biểu đồ thể hiện hàm lượng BOD5 so với QCVN ........................... 43 Hình 4.9:Biểu đồ thể hiện hàm lượng COD so với QCVN ............................ 44 Hình 4.10:Biểu đồ thể hiện hàm lượng TSS so với QCVN ............................ 44 Hình 4.11:Biểu đồ thể hiện hàm lượng Mn so với QCVN ............................. 45 Hình 4.12:Biểu đồ thể hiện hàm lượng Tổng Coliform so với QCVN .......... 46 Bảng 4.3.Kết quả phân tích chất lượng nước sinh hoạt tiến hành đo ở phòng thí nghiệm Đại Học Nông Lâm Thái Nguyên ................................................. 47 Hình 4.13:Biểu đồ thể hiện hàm lượng Fe so với QCVN............................... 48 Hình 4.14:Biểu đồ thể hiện hàm lượng Độ cứng so với QCVN ..................... 49 vii DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BOD BTNMT BVMT BYT Nhu cầu oxy sinh học Bộ Tài Nguyên Môi Trường Bảo vệ môi trường Bộ Y Tế QCVN Quy chuẩn Việt Nam TCVN Tiêu chuẩn Việt Nam COD Nhu cầu oxy hóa học NĐ Nghị Định TT Thông Tư CP Chính Phủ QH Quốc Hội 1 2 Phần 1 MỞ ĐẦU 1.1. Đặt vấn đề Trong giai đoạn hiện nay nền kinh tế đang phát triển mạnh mẽ theo hướng phát triển kinh tế công nghiệp hóa, hiện đại hóa, đặc biệt chú trọng phát triển các ngành công nghiệp từ các khu đô thị đến các vùng nông thôn. Trong đó đảng và nhà nước đặc biệt coi trọng tâm các ngành công nghiệp mang tính quốc gia như khai thác, luyện kim, công nghiệp nặng , công nghiệp nhiệt điện, đây là những ngành công nghiệp mang lại những kết quả to lớn quan trọng trong việc phát triển giàu mạnh của đất nước. Bên cạnh những đóng góp to lớn vào sự phát triển kinh tế của đất nước và những đóng góp vào vấn đề an sinh xã hội, thì hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp, các khu công nghiệp mang lại không ít tác động tiêu cực đến môi trường sinh thái; vấn đề môi trường mà hoạt động sản xuất của các doanh nghiệp, các khu công nghiệp gặp nhiều khó khăn đó là vấn đề nước thải. Điển hình tại đây là ngành công nghiệp Nhiệt điện, ngành công nghiệp nhiệt điện được Đảng và nhà nước coi là có ý nghĩa đặc biệt quan trọng về kinh tế, xã hội, quốc phòng an ninh, là nguồn năng lượng cung cấp mọi nhu cầu đời sống hàng ngày của chúng ta,để tạo ra được nguồn năng lượng lớn đó chúng ta đã cần rất nhiều nguồn nhiên liệu để vận hành, khi đó các nhà máy nhiệt điện sẽ thải ra một lượng các chất thải ra môi trường và đó là vấn đề mà chúng ta cần phải xử lý và bảo vệ môi trường theo hướng phát triển bền vững, phát triển kinh tế, xã hội và môi trường, cụ thể là nhà máy Nhiệt điện An khánh thuộc xã An Khánh huyện Đại Từ tỉnh Thái Nguyên. Nhà máy nhiệt điện An Khánh I được Thủ tướng Chính phủ giao cho Công ty cổ phần nhiệt điện An Khánh làm chủ đầu tư có công suất 120 MW với tổng vốn đầu tư 4.300 tỷ đồng, triển khai tại địa bàn xã An Khánh, huyện Đại Từ , tỉnh Thái Nguyên do Tập đoàn điện khí nhân dân Trung Quốc làm tổng thầu EPC (hợp đồng thiết kế, cung cấp thiết bị công nghệ và thi công xây dựng). Sau 4 năm xây dựng, lắp đặt thiết bị (từ năm 2011), đến cuối năm 2014, Nhà máy đã tiến hành chạy thử và đến tháng 4-2015 đã phát điện thương mại, hòa vào lưới điện Quốc gia. Dự án Nhà máy nhiệt điện An Khánh I là nhà máy nhiệt điện mới, công suất lớn duy nhất trong 4 dự án nhiệt điện do doanh nghiệp tư nhân của Việt Nam được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt làm chủ đầu tư hoàn thành đúng tiến độ trong 5 năm qua. Nhà máy có vai trò ý nghĩa trong phát triển kinh tế xã hội của tỉnh Thái Nguyên như : Cung cấp điện cho hoạt động phát triển công nghiệp và sinh hoạt của tỉnh Thái Nguyên.Tạo việc làm ổn định, thường xuyên cho 450 lao động địa phương.Nộp ngân sách cho nhà nước hàng trăm tỉ đồng.Đồng thời, việc khánh thành, đưa Nhà máy vào hoạt động còn góp phần thiết thực vào sự nghiệp công nghiệp hóa và đảm bảo an ninh năng lượng của tỉnh và Quốc gia. Đóng góp ý nghĩa to lớn trong phát triển kinh tế xã hội của tỉnh, và giải quyết việc làm cho người dân xung quanh, tuy nhiên hoạt đông của nhà máy cũng ít nhiều ảnh hưởng tới môi trường nước của nhà máy, xuất phát từ thực tế trên, được sự đồng ý của Ban Giám hiệu nhà trường, ban Chủ nhiệm khoa Môi trường, trường Đại học Nông Lâm Thái Nguyên, dưới sự hướng dẫn trực tiếp của ThS.Dương Minh Ngọc, em tiến hành nghiên cứu đề tài:“ Đánh giá hiện trạng nước thải và đề xuất biện pháp giảm thiểu ô nhiễm tại Công Ty Cổ Phần Nhiệt Điện An Khánh ”. 1.2. Mục đích của đề tài 1.2.1. Mục tiêu tổng quát Đánh giá hiện trạng nước thải và đề xuất biện pháp giảm thiểu ô nhiễm tại Công Ty Cổ Phần Nhiệt Điện An Khánh 1.2.2. Mục tiêu cụ thể - Đánh giá hiện trạng môi trường nước thải sản xuất và nước thải sinh hoạt tại nhà máy nhiệt điện An Khánh. - Đánh giá hiện trạng môi trường nước mặt xung quanh nhà máy nhiệt điện An Khánh. - Đánh giá hiện trạng môi trường nước sinh hoạt (nước giếng), các hộ dân khu vực xung quanh nhà máy nhiệt điện An Khánh. - Đánh giá của người dân về môi trường nước xung quanh nhà máy và ảnh hưởng từ hoạt động sản xuất của máy tới môi trường. - Đề xuất một số biện pháp giảm thiểu ỗ nhiễm nhằm tăng cường bảo vệ đối với môi trường nước thải cho nhà máy. 1.3. Ý nghĩa của đề tài 1.3.1. Ý nghĩa khoa học của đề tài + Góp phần hoàn thiện hệ thống phương pháp luận về nghiên cứu khai thác và sản xuất khoáng sản nói chung và điện nói riêng nhằm mục đích phát triển kinh tế xã hội. + Là tài liệu tham khảo dành cho tổ chức, cá nhân, tập thể, cơ quan quan tâm và muốn tham khảo các vấn đề có liên quan. 1.3.2.Ý nghĩa thực tiễn của đề tài + Dự báo mức độ ô nhiễm môi trường mước tại khu vực xung quanh nhà máy. + Cảnh báo nguy cơ tiềm tàng về ô nhiễm suy thoái môi trường nước do các hoạt động sản xuất gây ra, ngăn ngừa và giảm thiểu ô nhiễm môi trường nước, bảo vệ sức khoẻ của người công nhân lao động. + Tăng cường trách nhiệm của ban lãnh đạo nhà máy trước hoạt động sản xuất đến môi trường. Từ đó có hoạt động tích cực trong việc phòng tránh, giảm thiểu và xử lý ô nhiễm môi trường nước. Phần 2 TỔNG QUAN TÀI LIỆU 2.1. Cơ sở lý luận 2.1.1. Khái niệm liên quan * Khái niệm nước thải: Theo Tiêu chuẩn Việt Nam 5980-1995 và ISO 6107/1-1980: Nước thải là nước đã được thải ra sau khi đã sử dụng hoặc được tạo ra trong một quá trình công nghệ và không còn giá trị trực tiếp đối với quá trình đó.[17] + Nước thải sinh hoạt: là nước thải từ các khu dân cư, khu vực hoạt động thương mại, khu vực công sở, trường học và các cơ sở tương tự khác. + Nước thải công nghiệp (hay còn gọi là nước thải sản xuất): là nước thải từ các nhà máy đang hoạt động hoặc trong đó nước thải công nghiệp là chủ yếu. + Nước thấm qua: là lượng nước thấm vào hệ thống ống bằng nhiều cách khác nhau, qua các khớp nối, các ống có khuyết tật hoặc thành hố ga hay hố xí. + Nước thải tự nhiên: nước mưa được xem như nước thải tự nhiên ở những thành phố hiện đại, chúng được thu gom theo hệ thống riêng. + Nước thải đô thị là một thuật ngữ chung chỉ chất lỏng trong một hệ thống cống thoát của một thành thị, thị xã, đó là hỗn hợp nước thải trên . * Khái niệm ô nhiễm môi trường nước: Nước là nguồn tài nguyên thiên nhiên gắn liền với sự sống của sinh vật, đang ngày càng giảm chất lượng do chính hoạt động nhiều mặt của con người gây ra. Khoa học kỹ thuật phát triển đã thúc đẩy quá trình sản xuất ra của cải vật chất thỏa mãn nhu cầu của con người. Song song với việc tạo ra của cải vật chất thì một lượng chất thải cũng được hình thành. Các chất thải này được thải vào sông, suối, ao, hồ, biển, vào đất, không khí. Vì vậy, trong nước có thành phần của các loại chất thải làm cho nước không còn sạch nữa, giá trị sử dụng suy giảm và người ta nói rằng nước bị ô nhiễm. Ô nhiễm nước không chỉ là vẫn đề mĩ quan mà nó còn gây ra những hậu quả nghiêm trọng về kinh tế, sức khỏe con người và về vệ sinh môi trường. Ô nhiễm nước được hiểu là: Ô nhiễm nước là sự thay đối thành phần và chất lượng nước không đáp ứng cho các mục đích sử dụng khác nhau, vượt quá tiêu chuẩn cho phép và có ảnh hưởng xấu đến đời sống con người và sinh vật. Hay, Ô nhiễm nước là hiện tượng các vùng nước như sông, hồ, biển, nước ngầm,…bị các hoạt động của con người làm nhiễm các chất có thể gây hại cho con người và cuộc sống các sinh vật trong tự nhiên. Theo Hiến chương châu Âu về nước đã định nghĩa: “ Ô nhiễm nước là sự biến đổi nói chung do con người gây ra đối với chất lượng nước, làm nhiễm bẩn nước và gây nguy hiểm cho con người, cho công nghiệp, nông nghiệp, cho động vật nuôi và các loài hoang dã”.[4] * Môi trường : Theo khoản 1 điều 3 “Luật Bảo vệ Môi trường Việt Nam năm 2014”, môi trường được định nghĩa như sau: “Môi trường là hệ thống các yếu tố vật chất tự nhiên và nhân tạo có tác động đối với sự tồn tại và phát triển của con người và sinh vật”.[1] * Chức năng của môi trường + Môi trường là không gian sinh sống của con người và các loài sinh vật + Môi trường là nơi cung cấp tài nguyên cho cuộc sống và hoạt động sản xuất của con người. + Môi trường là nơi chưa đựng các chất phế thải do con người trong cuộc sống và hoạt động sản xuất của mình. + Môi trường là nơi giảm nhẹ tác động có hại của thiên nhiên tới con người và sinh vật trên trái đất. + Môi trường là nơi lưu trữ và cung cấp thông tin cho con người. * Ô nhiễm môi trường : Theo khoản 6 điều 3 “Luật Bảo vệ Môi trường Việt Nam năm 2014” : “Ô nhiễm môi trường là sự biến đổi của các thành phần môi trường không phù hợp với quy chuẩn kỹ thuật môi trường và tiêu chuẩn môi trường gây ảnh hưởng xấu đến con người và sinh vật”. [1] * Hoạt động bảo vệ môi trường: Theo khoản 3 điều 3 “Luật Bảo vệ Môi trường Việt Nam 2014” : “ Hoạt động bảo vệ môi trường là hoạt động giữ gìn, phòng ngừa, hạn chế các tác động xấu đến môi trường; ứng phó sự cố môi trường; khắc phục ô nhiễm, suy thoái, cải thiện, phục hồi môi trường; khai thác, sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên nhằm giữ môi trường trong lành”. [1] * Khái niệm tiêu chuẩn môi trường: Theo khoản 6 điều 3 “Luật Bảo vệ Môi trường Việt Nam 2014” : “Tiêu chuẩn môi trường là mức giới hạn của các thông số về chất lượng môi trường xung quanh, hàm lượng của các chất gây ô nhiễm có trong chất thải, các yêu cầu kỹ thuật và quản lý được các cơ quan nhà nước và các tổ chức công bố dưới dạng văn bản tự nguyện áp dụng để bảo vệ môi trường”. [1] * Quy chuẩn kỹ thuật môi trường: Theo khoản 5 điều 3 “Luật Bảo vệ Môi trường Việt Nam năm 2014” : “Quy chuẩn kỹ thuật môi trường là mức giới hạn của các thông số về chất lượng môi trường xung quanh, hàm lượng của các chất gây ô nhiễm có trong chất thải, các yêu cầu kỹ thuật và quản lý được cơ quan nhà nước có thẩm quyền ban hành dưới dạng văn bản bắt buộc áp dụng để bảo vệ môi trường.” [1] Các chỉ tiêu hóa lý * Trị số pH pH có ý nghĩa quan trọng về mặt môi sinh, trong thiên nhiên pH ảnh hưởng đến hoạt động sinh học trong nước, liên quan đến một số đặc tính như tính ăn mòn, hòa tan,… chi phối các quá trình xử lý nước như: kết tủa tạo bông, làm mềm, khử sắt diệt khuẩn. Vì thế, việc xét nghiệm pH để hoàn chỉnh chất lượng và phù hợp với yêu cầu kỹ thuật đóng một vai trò hết sức quan trọng trong kỹ thuật môi trường. pH là một chỉ số xác định tính chất hoá học của nước cấp và nước thải. pH ảnh hưởng đến vị của nước, ảnh hưởng tới sức khoẻ, đặc biệt ảnh hưởng đến hệ men tiêu hoá. * Oxy hòa tan (DO) DO là lượng oxy hoà tan trong nước cần thiết cho sự hô hấp của các sinh vật nước (cá, lưỡng thê, thuỷ sinh, côn trùng v.v...) thường được tạo ra do sự hoà tan từ khí quyển hoặc do quang hợp của tảo. Nồng độ oxy tự do trong nước nằm trong khoảng 8 - 10 ppm, và dao động mạnh phụ thuộc vào nhiệt độ, sự phân huỷ hoá chất, sự quang hợp của tảo và v.v... Khi nồng độ DO thấp, các loài sinh vật nước giảm hoạt động hoặc bị chết. Do vậy, DO là một chỉ số quan trọng để đánh giá sự ô nhiễm nước của các thuỷ vực. * Tổng chất rắn lơ lửng (TSS) Chất rắn lơ lửng là các hạt rắn vô cơ hoặc hữu cơ lơ lửng trong nước như khoáng sét, bùn, bụi quặng, vi khuẩn, tảo... Sự có mặt của chất lơ lửng trong nước mặt do hoạt động xói mòn, nước chảy tràn làm mặt nước bị đục, thay đổi màu sắc và các tính chất khác. Chất rắn lơ lửng bao gồm các chất rắn không tan lơ lửng (SS), chất keo và hòa tan. Chất rắn lơ lửng có kích thước hạt ≥ 10-4 mm có thể lắng và không lắng được (dạng keo) * Nhu cầu oxy sinh hóa (BOD) Biochemical Oxygen Demand - nhu cầu oxy sinh hóa): Là lượng oxy cần thiết cung cấp để vi sinh vật phân hủy các chất hữu cơ trong điều kiện tiêu chuẩn về nhiệt độ và thời gian Để Oxy hoá hết chất hữu cơ trong nước thường phải mất 20 ngày ở 20oC. Để đơn giản người ta chỉ lấy chỉ số BOD sau khi Oxy hoá 5 ngày, ký hiệu BOD5. Sau 5 ngày có khoảng 80% chất hữu cơ đã bị oxy hoá. * Nhu cầu oxy hóa học (COD) Là lượng oxy cần thiết để oxy hóa hoàn toàn chất hữu cơ và một phần nhỏ các chất vô cơ dễ bị oxy hóa có trong nước thải. Chỉ tiêu nhu cầu sinh hóa BOD5 không đủ để phản ánh khả năng oxy hóa các chất hữu cơ khó bị oxy hóa và các chất vô cơ có thể bị oxy hóa có trong nước thải, nhất là nước thải công nghiệp. Vì vậy, cần phải xác định nhu cầu oxy hóa học để oxy hóa hoàn toàn các chất bẩn có trong nước thải * Nitrat (NO3-): Là sản phẩm cuối cùng của sự phân hủy các chất chứa nitơ trong nước thải * Phosphate (PO43-): Trong thiên nhiên phosphate được xem là sản phẩm của quá trình lân hóa và thường gặp dưới dạng vết đối với nước thiên nhiên. Khi hàm lượng phosphate phát triển mạnh mẽ sẽ là một yếu tố giúp rong rêu phát triển mạnh. - * Amoni (NH4+): Amoni là chất gây nhiễm độc cho nước. Sự hiện diện của amoni trong nước mặt hoặc nước ngầm bắt nguồn từ hoạt động phân hủy hữu cơ do các vi sinh vật trong điều kiện yếm khí. Đây cũng là một chất thường dùng trong khâu khử trùng nước cấp, chúng được sử dụng dưới dạng các hóa chất diệt khuẩn chloramines nhằm tạo lượng clo dư có tác dụng kéo dài thời gian diệt khuẩn khi nước được lưu chuyển trong các đường ống dẫn. 2.1.2. Vai trò của nước đối với đời sống con người Nước vô cùng quan trọng đối với cơ thể sống của chúng ta, nước còn quan trọng hơn cả đạm, chất béo, đường, vitamin và muối khoáng. Nếu một người không ăn gì chỉ uống nước có thể sống được 2 tháng, nhưng nếu không uống nước chỉ sống được khoảng 1 tuần. Trong cơ thể người, chất lỏng chiếm tỷ trọng nhiều nhất, khoảng 60 70% tỷ trọng. Chất lỏng trong cơ thể như máu, tuyến dịch limpa... là do nước và một số chất khác tạo nên. Đã trở thành dòng sông, kênh rạch, vận chuyển các chất dinh dưỡng đến các bộ phận của cơ thể. Nước tham gia vào việc hình thành các dịch tiêu hóa, giúp con người hấp thụ chất dinh dưỡng, cũng như tạo thành các chất lỏng trong cơ thể, thúc đẩy quá trình trao đổi chất. Nước là chất quan trọng để các phản ứng hóa học và sự trao đổi chất diễn ra không ngừng trong cơ thể. Nước là một dung môi, nhờ đó tất cả các chất dinh dưỡng được đưa vào cơ thể, sau đó chuyển vào máu dưới dạng dung dịch nước, nước còn giúp cho các phế nang luôn ẩm ướt, có lợi cho việc hô hấp. Nước còn được gọi là dầu bôi trơn của toàn bộ khớp xương trong cơ thể, là một chất hoãn xung của hệ thần kinh. Vì vậy uống nước không chỉ đơn thuần là giải khát. Hàng ngày nếu lượng nước nạp vào cơ thể không đủ hoặc bị mất nước do các nguyên nhân như tiêu chảy, nôn mửa... sẽ sinh ra mất nước. Thế nhưng không phải ai cũng biết cách uống nước, có người uống nhiều nước (3 – 4 lít/ngày), có người lại uống quá ít (0,5 lít/ngày). Người uống quá nhiều nước sẽ gây áp lực cho thận, còn người uống quá ít nước da sẽ khô, tóc gãy, bị táo bón... Vai trò của nước đối với đời sống sản xuất: - Đối với đời sống sinh hoạt: nước sử dụng cho nhu cầu ăn uống, tắm giặt, hoạt động vui chơi giải trí như bơi lội... - Đối với hoạt động nông nghiệp: như trồng lúa, hoa màu... nước là yếu tố không thể thiếu. - Đối với công nghiệp: nước được sử dụng trong quá trình sản xuất giấy, nước dùng để làm mát các thiết bị máy móc, công nghiệp hóa chất và kim loại, xử lý rác thải... - Nước có vai trò với các hoạt động nuôi trồng thủy sản, chăn nuôi, thủy điện. Tóm lại: Đối với con người nước và nước sạch sinh hoạt là nguồn thực phẩm chính. Qua đây chúng ta thấy được vai trò và tầm quan trọng của nước đặc biệt là nước sạch sinh hoạt. Muốn sử dụng tốt tài nguyên nước đòi hỏi mỗi cá nhân, tổ chức, địa phương, mỗi quốc gia phải sử dụng đầy đủ và hợp lý nguồn tài nguyên vô giá này với công tác quản lý chặt chẽ và đúng đắn. 2.1.3. Các loại ô nhiễm nước Có nhiều cách phân loại ô nhiễm nước: Dựa vào nguồn gốc ô nhiễm có ô nhiễm do nông nghiệp, công nghiệp hoặc sinh hoạt. Dựa vào môi trường nước có ô nhiễm nước ngọt, ô nhiễm biển và đại dương. Dựa vào tính chất ô nhiễm như ô nhiễm sinh học, hóa học hay vật lý. - Ô nhiễm sinh học của nước: Ô nhiễm nước về mặt sinh học chủ yếu là do sự thải các chất hữu cơ có thể lên men được, các nguồn thải đô thị hay công nghiệp bao gồm các chất thải sinh hoạt, phân, nước rửa của các nhà máy đường, giấy... sự ô nhiễm sinh học thể hiện bằng sự nhiễm bẩn do vi khuẩn rất nặng. - Ô nhiễm hóa học do chất vô cơ: Do thải vào nước các chất nitrat, photphat dùng trong nông nghiệp và các chất thải do luyện kim và các công nghệ khác như Zn, Cr, Niken, Mn, Cd, Cu, Hg là những chất độc cho thủy sinh vật. Sự ô nhiễm do các chất khoáng là do sự thải vào nước các chất như nitrat, photphat và các chất dùng trong nông nghiệp, các chất thải từ ngành công nghiệp - Ô nhiễm do các chất hữu cơ tổng hợp: Ô nhiễm chủ yếu do hidrocacbon, nông dược, các chất tẩy rửa. - Ô nhiễm vật lý: Các chất rắn không tan khi đƣợc thải vào nước làm tăng lượng chất lơ lửng, tức là làm tăng độ đục của nước. Các chất này có thể là gốc vô cơ hay hữu cơ, có thể được vi khuẩn ăn. Sự phát triển của vi khuẩn và các vi sinh vật khác lại càng làm tăng độ xuyên thấu của ánh sáng. Nhiều chất thải công nghiệp có chứa các chất có màu, hầu hết là màu hữu cơ, làm giảm giá trị sử dụng của nước về mặt y tế cũng như thẩm mỹ. Ngoài ra các chất thải công nghiệp còn chứa nhiều hợp chất hóa học như muối, sắt, mangan, clo tự do.. làm cho nước có vị không bình thường. Các chất amoniac, sulfua, đều làm nước có mùi lạ. Tảo làm nước có mùi bùn, một số sinh vật đơn bào làm nước có mùi tanh của cá. ( Dư Ngọc Thành) [8]