Tài liệu đánh giá chất lượng nước mặt thị xã cao lãnh và đề xuất các biện pháp quản lý thích hợp

Ñoà aùn toát nghieäp MUÏC LUÏC NHIEÄM VUÏ ÑOÀ AÙN TOÁT NGHIEÄP NHAÄN XEÙT CUÛA GIAÙO VIEÂN HÖÔÙNG DAÃN LÔØI CAÛM ÔN DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT DANH MUÏC CAÙC BAÛNG BIEÅU DANH MUÏC CAÙC ÑOÀ THÒ TOÙM LÖÔÏC CHÖÔNG 1: MÔÛ ÑAÀU 1.1. Söï caàn thieát cuûa ñeà taøi ..................................................................................... 1 1.2. Muïc tieâu cuûa ñeà taøi .......................................................................................... 2 1.3. Ñoái töôïng nghieân cöùu ....................................................................................... 2 1.4. Noäi dung nghieân cöùu ........................................................................................ 2 1.5. Phöông phaùp nghieân cöùu .................................................................................. 3 1.6. Phaïm vi giôùi haïn cuûa ñeà taøi ............................................................................. 6 CHÖÔNG 2: KHAÙI QUAÙT VEÀ ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN VAØ TÌNH TÌNH PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ – XAÕ HOÄI CUÛA TX.CAO LAÕNH 2.1. Ñieàu kieän töï nhieân Thò xaõ Cao Laõnh .............................................................. 9 2.1.1. Khaùi quaùt veà söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Thò xaõ Cao Laõnh ............ 9 2.1.2. Vò trí ñòa lyù, dieän tích, daân soá vaø caùc ñôn vò haønh chính ....................... 9 2.1.3. Ñaëc ñieåm veà ñòa hình, thoå nhöôõng, hieän traïng söû duïng ñaát ................. 11 2.1.4. Ñaëc ñieåm veà thôøi tieát – khí haäu ........................................................... 14 2.1.4.1. Nhieät ñoä .......................................................................................... 14 2.1.4.2. Ñoä aåm khoâng khí ............................................................................ 15 2.1.4.3. Cheá ñoä möa ..................................................................................... 16 2.1.4.4. Löôïng nöôùc boác hôi ........................................................................ 16 SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông v Ñoà aùn toát nghieäp 2.1.4.5. Cheá ñoä naéng .................................................................................... 17 2.1.4.6. Cheá ñoä thuyû vaên caùc soâng raïch trong vuøng .................................... 17 2.1.5. Veà khoaùng saûn ...................................................................................... 19 2.2. Tình hình phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi ............................................................ 19 2.2.1. Toác ñoä taêng tröôûng GDP ....................................................................... 19 2.2.2. Lao ñoäng ............................................................................................... 20 2.2.3. Phaùt trieån ngaønh kinh teá ....................................................................... 20 2.2.3.1. Coâng nghieäp – Tieåu thuû coâng nghieäp – xaây döïng .......................... 20 2.3.3.2. Thöông maïi – Dòch vuï .................................................................... 21 2.3.3.3. Du lòch ............................................................................................. 21 2.3.3.4. Saûn xuaát noâng – laâm – thuyû saûn ..................................................... 22 2.2.4. An ninh quoác phoøng .............................................................................. 22 2.2.5. Cô sôû haï taàng kyõ thuaät .......................................................................... 23 2.2.5.1. Phaùt trieån haï taàng ñoâ thò – noâng thoân ............................................. 23 2.2.5.2. Caây xanh ......................................................................................... 23 2.2.5.3. Giao thoâng....................................................................................... 25 2.2.7. Caáp thoaùt nöôùc vaø veä sinh moâi tröôøng ................................................. 26 2.2.7.1. Caáp nöôùc ......................................................................................... 26 2.2.7.2. Thoaùt nöôùc ...................................................................................... 27 2.2.7.3. Veä sinh moâi tröôøng ......................................................................... 29 CHÖÔNG 3: CAÙC NGUYEÂN NHAÂN DAÃN ÑEÁN O NHIEÃM NGUOÀN NÖÔÙC MAËT THÒ XAÕ CAO LAÕNH 3.1. Caùc nguoàn gaây oâ nhieãm chaát löôïng nöôùc maët TXCL ................................... 31 3.1.1. Caùc nguoàn oâ nhieãm vaø caùc thoâng soá duøng ñeå ñaùnh giaù oâ nhieãm nöôùc 31 3.1.2. Caùc thoâng soá choïn loïc ñeå ñaùnh giaù oâ nhieãm nöôùc maët TX.Cao Laõnh . 33 3.1.3. Tieàm naêng söû duïng nöôùc taïi caùc ñieåm nghieân cöùu .............................. 35 3.2. Nhöõng nguyeân nhaân aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng nöôùc maët taïi TXCL ......... 37 SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông vi Ñoà aùn toát nghieäp 3.2.1. Caùc aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng nöôùc moãi khi luõ veà ............................ 37 3.2.2. Tình hình khai thaùc khoaùng saûn treân ñòa baøn TXCL ........................... 42 3.2.3. Ñaåy maïnh phaùt trieån noâng nghieäp aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng nöôùc maët taïi TXCL .............................................................................................. 42 3.2.4. Quaù trình nuoâi troàng thuyû saûn .............................................................. 43 3.2.5. Ñoâ thò hoaù aûnh höôûng ñeán chaát löôïng nöôùc maët TXCL ...................... 43 3.2.6. Phaùt trieån coâng nghieäp ......................................................................... 44 3.2.7. Nöôùc chaûy traøn ..................................................................................... 44 3.2.8. Aûnh höôûng cuûa chaên nuoâi ñeán chaát löôïng nöôùc maët ........................... 44 CHÖÔNG 4: HIEÄN TRAÏNG CHAÁT LÖÔÏNG NÖÔÙC MAËT THÒ XAÕ CAO LAÕNH 4.1. Caùc chæ tieâu vaø phöông phaùp phaân tích ......................................................... 46 4.1.1. Phöông phaùp phaân tích ......................................................................... 46 4.1.2. Caùc chæ tieâu phaân tích .......................................................................... 46 4.2. Keát quaû phaân tích .......................................................................................... 50 4.2.1.Chæ tieâu pH ............................................................................................ 52 4.2.2. Chæ tieâu SS ............................................................................................ 53 4.2.3. Chæ tieâu BOD5 ....................................................................................... 54 4.2.4. Chæ tieâu COD ........................................................................................ 55 4.2.5. Chæ tieâu DO ........................................................................................... 56 4.2.6. Chæ tieâu NO3- vaø NH4+ .......................................................................... 57 4.2.7. Chæ tieâu Coliform .................................................................................. 58 4.2.8. So saùnh giöõa BOD vaø COD .................................................................. 60 CHÖÔNG 5: ÑEÀ XUAÁT CAÙC BIEÄN PHAÙP QUAÛN LYÙ MOÂI TRÖÔØNG NÖÔÙC MAËT CUÛA THÒ XAÕ CAO LAÕNH 5.1. Nhaän xeùt chung veà chaát löôïng moâi tröôøng nöôùc maët cuûa Thò xaõ Cao Laõnh . 61 5.2. Ñeà xuaát caùc bieän phaùp baûo veä moâi tröôøng nöôùc maët.................................... 62 SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông vii Ñoà aùn toát nghieäp KEÁT LUAÄN VAØ KIEÁN NGHÒ 1. Keát luaän ............................................................................................................. 73 2. Kieán nghò ........................................................................................................... 74 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO PHUÏ LUÏC SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông viii Ñoà aùn toát nghieäp 1.1. SÖÏ CAÀN THIEÁT CUÛA ÑEÀ TAØI Nöôùc laø moät phaàn taát yeáu cuûa cuoäc soáng. Chuùng ta khoâng theå soáng neáu khoâng coù nöôùc vì noù cung caáp cho moïi chu caàu sinh hoaït trong xaõ hoäi. Con ngöôøi söû duïng nöôùc trong saûn xuaát, sinh hoaït haøng ngaøy (taém, nöôùc uoáng, töôùi tieâu,…). Vôùi söï phaùt trieån veà kinh teá, vaên hoaù, xaõ hoäi treân theá giôùi ngaøy nay thì nöôùc caøng trôû neân laø vaán ñeà soáng coøn khoâng chæ cuûa rieâng moät quoác gia maø coøn laø vaán ñeà cuûa taát caû caùc taäp theå, moãi caù nhaân, moïi vuøng, moïi khu vöïc ôû khaép nôi treân traùi ñaát. Song song vôùi vieäc phaùt trieån ñoù thì con ngöôøi ngaøy caøng thaûi ra nhieàu chaát thaûi vaøo moâi tröôøng laøm cho chuùng bò suy thoaùi vaø gaây oâ nhieãm naëng neà, aûnh höôûng ñeán moâi tröôøng xung quanh vaø söùc khoeû coäng ñoàng maø trong ñoù vaán ñeà veà chaát löôïng nöôùc laø moät trong nhöõng vaán ñeà ñöôïc quan taâm haøng ñaàu. Coù quaûn lyù toát, kieåm soaùt ñöôïc nguoàn nöôùc söû duïng ñaàu vaøo thì ta coù theå laøm giaûm bôùt vaø khaéc phuïc tình traïng nöôùc bò oâ nhieãm. Ñoàng thaùp coù nguoàn nöôùc ngoït quanh naêm phong phuù ñöôïc cung caáp bôûi soâng Tieàn vaø soâng Haäu, vôùi keânh raïch chaèng chòt khaép tænh. Ñaët bieät haøng naêm nöôùc maët chuyeån taûi moät löôïng phuø sa lôùn laøm maøu môõ cho ñoàng ruoäng, thaùo chua, röûa pheøn vaø laø yeáu toá taïo ra nguoàn lôïi thuyû saûn to lôùn. Thò xaõ Cao Laõnh ñaõ vaø ñang treân con ñöôøng phaùt trieån coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù chung cuûa ñaát nöôùc, töøng ngaøy ñoåi thay ñeå hoaøn thieän mình hôn vaø qua ñoù, quaù trình ñoâ thò hoaù cuõng dieãn ra nhanh choùng. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, Thò xaõ Cao Laõnh noùi rieâng vaø tænh Ñoàng Thaùp noùi chung phaùt trieån raát maïnh. Laø troïng ñieåm cuûa vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long neân saûn xuaát noâng nghieäp vaãn chieám vai troø chuû yeáu, phaàn lôùn laø troàng luùa ngoâ, coøn laïi laø caùc loaïi rau ñaäu vaø caây aên quaû, ngaønh chaên nuoâi vaø nuoâi troàng thuyû saûn cuõng ñang ñöôïc phaùt trieån. Veà coâng nghieäp chuû yeáu ôû caùc ngaønh nhö thuyû saûn ñoâng laïnh, xay xaùt, boät dinh döôõng, quaàn aùo may saün… Cô sôû haï taàng ngaøy caøng phaùt trieån nhanh vaø maïnh, thuùc ñaåy thò xaõ phaùt trieån thaønh ñoâ thò loaïi 3 vaø töông lai trôû thaønh Thaønh phoá ngaøy caøng vaên SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 1 Ñoà aùn toát nghieäp minh, hieän ñaïi. Thò xaõ Cao Laõnh thuoäc tænh Ñoàng Thaùp (naèm trong khu vöïc ñoàng baèng soâng Cöûu Long ñöôïc phuø sa boài ñaép haøng naêm bôûi hai con soâng Tieàn vaø soâng Haäu), coù nguoàn nöôùc doài daøo ñuû ñaùp öùng cho nhu caàu sinh hoaït trong cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân. Vieäc ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc maët thöôøng xuyeân, naém baét tình hình chaát löôïng nöôùc maët hieän taïi ñeå coù caùc bieän phaùp quaûn lyù cho phuø hôïp, kòp thôøi kieåm soaùt vaø xöû lyù caùc nguoàn gaây oâ nhieãm tröôùc khi quaù muoän, ñaûm baûo chaát löôïng nöôùc sinh hoaït, saûn xuaát, töôùi tieâu cho ngöôøi daân. Chính vì vaäy maø ñeà taøi “Ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc maët Thò xaõ Cao Laõnh vaø ñeà xuaát caùc bieän phaùp quaûn lyù thích hôïp” laø moät söï caàn thieát cho vieäc quaûn lyù chaát löôïng nöôùc maët cuûa Thò xaõ Cao Laõnh noùi rieâng vaø laøm cô sôû ñeå toång hôïp chaát löôïng nöôùc maët cuûa tænh Ñoàng Thaùp noùi chung ñoàng thôøi cuõng nhaèm ñaûm baûo chaát löôïng nöôùc soâng Tieàn trong khu vöïc. 1.2. MUÏC TIEÂU CUÛA ÑEÀ TAØI Treân cô sôû nghieân cöùu, ñaùnh giaù hieän traïng chaát löôïng nöôùc maët cuûa Thò xaõ Cao Laõnh, ñoà aùn taäp trung vaøo caùc muïc tieâu sau: • Laáy maãu, phaân tích, ñaùnh giaù chaát löôïng nöôùc maët treân ñòa baøn Thò xaõ Cao Laõnh ñeå coù caùch nhìn toång quan veà tình hình chaát löôïng nöôùc maët hieän taïi. • Ñeà ra caùc bieän phaùp quaûn lyù phuø hôïp. 1.3. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU Nöôùc soâng 15 phöôøng xaõ cuûa Thò xaõ Cao Laõnh bao goàm: - Phöôøng 1, 2, 3, 4, 6, 11, Myõ Phuù, Hoaø Thuaän. - Xaõ Myõ Ngaõi, Hoaø An, Myõ Taân, Taân Thuaän Ñoâng, Taân Thuaän Taây, Tònh Thôùi, Myõ Traø. 1.4. NOÄI DUNG NGHIEÂN CÖÙU - Taäp hôïp caùc soá lieäu veà hieän traïng moâi tröôøng, veà ñieàu kieän töï nhieân vaø tình hình phaùt trieån kinh teá xaõ hoäi Thò xaõ Cao Laõnh. - Khaûo saùt hieän traïng moâi tröôøng treân ñòa baøn thò xaõ. SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 2 Ñoà aùn toát nghieäp - Thu thaäp caùc soá lieäu quan traéc, toång quan veà hieän traïng chaát löôïng nöôùc cuûa khu vöïc trong nhöõng naêm qua. - Laáy maãu, phaân tích vaø ñaùnh giaù moät soá chæ tieâu veà chaát löôïng nöôùc maët ôû caùc ñieåm löïa choïn. - Döïng ñoà thò minh hoaï caùc chæ tieâu ño ñöôïc qua caùc laàn quan traéc ñeå nhaän xeùt söï bieán ñoåi chaát löôïng nöôùc maët theo thôøi gian vaø khoâng gian. - Tìm hieåu vaø lyù giaûi nguyeân nhaân cuûa söï bieán ñoåi ñeà ra phöông höôùng giaûi quyeát. - Öùng duïng phaàn meàm Map Info, chöông trình Paint ñeå chaám ñieåm vò trí laáy maãu vaø khoanh vuøng baûn ñoà. - Löïa choïn moät soá chæ tieâu cô baûn ñeå phaân tích, ñaùnh giaù, laøm cô sôû döõ lieäu cho caùc quaù trình nghieân cöùu coù lieân quan. - Khaûo saùt caùc nguoàn tieáp nhaän gaây oâ nhieãm theo caùc loaïi hình saûn xuaát. 1.5. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU Phöông phaùp luaän: Nöôùc laø moät moâi tröôøng soáng, taäp hôïp haàu heát caùc loaøi thuyû sinh vaät. Vì laø moät moâi tröôøng raát linh ñoäng neân moät khi nöôùc bò suy thoaùi vaø oâ nhieãm thì taát caû caùc chaát baån ñöôïc chuyeån taûi töø nôi naøy sang nôi khaùc theo doøng nöôùc, taùc ñoäng ñeán caùc moâi tröôøng khaùc cuõng bò aûnh höôûng theo. Thò xaõ Cao Laõnh ñang ngaøy moät phaùt trieån vì theá chaát löôïng nöôùc bò suy thoaùi vaø oâ nhieãm do quaù trình saûn xuaát, troàng troït, chaên nuoâi, sinh hoaït,… laø ñieàu khoâng theå traùnh khoûi. Hôn nöõa, ngöôøi daân thöôøng coù thoùi quen söû duïng nöôùc soâng phuïc vuï cho nhu caàu sinh hoaït haøng ngaøy. Neáu nguoàn nöôùc bò oâ nhieãm seõ daãn ñeán caùc beänh dòch, aûnh höôûng ñeán söùc khoeû cuûa ngöôøi daân. Vì vaäy caàn phaûi tieán haønh laáy maãu nöôùc maët, phaân tích caùc chæ tieâu vaø ñaùnh giaù möùc ñoä oâ nhieãm cuûa chuùng. Phöông phaùp thöïc tieãn: • Phöông phaùp toång hôïp taøi lieäu: SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 3 Ñoà aùn toát nghieäp Phöông phaùp naøy ñaùnh giaù ñöôïc haàu heát caùc yeáu toá coù lieân quan, vaø hieän traïng moâi tröôøng. Ñoù laø caùc yeáu toá töï nhieân vaø caùc yeáu toá nhaân sinh. Do ñoù, vieäc thu thaäp caùc taøi lieäu lieân quan ñeán khu vöïc nghieân cöùu laø caàn thieát caùc taøi lieäu ñoù laø: ƒ Taøi lieäu veà ñieàu kieän töï nhieân. ƒ Tình hình phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi. ƒ Baùo caùo hieän traïng moâi tröôøng thò xaõ Cao Laõnh. • Khaûo saùt thöïc ñòa: Tieán haønh khaûo saùt doïc theo caùc con soâng veà taäp quaùn sinh hoaït cuûa ngöôøi daân, caùc loaïi hình saûn xuaát coù nguoàn thaûi vaøo moâi tröôøng nöôùc maët treân ñòa baøn thò xaõ vaø ñieàu tra hieän traïng söû duïng nöôùc baèng caùc phieáu ñieàu tra, phoûng vaán tröïc tieáp ngöôøi daân vaø caùc cô sôû saûn xuaát theo caùc noäi dung trong phieáu ñieàu tra (phuï luïc 3). • Phöông phaùp laáy maãu: - Tieán haønh laáy maãu ôû 15 ñôn vò, moãi phöôøng xaõ 1 maãu vôùi caùc vò trí laáy maãu ñöôïc trình baøy ôû phuï luïc 1. - Quaù trình thu maãu nöôùc goàm caùc böôùc sau: Böôùc 1: löïa choïn vaø röûa kyõ chai, loï ñöïng maãu (söû duïng chai nhöïa 2 lít vaø röûa saïch baèng xaø phoøng tröôùc khi laáy maãu). Böôùc 2: traùng bình baèng nöôùc taïi nôi laáy maãu, duøng tay caàm chai nhöïa 2 lít nhuùng vaøo doøng nöôùc khoaûng giöõa doøng, caùch beà maët nöôùc khoaûng 30-40cm, höôùng mieäng chai laáy maãu höôùng veà phía doøng nöôùc tôùi, traùnh ñöa vaøo chai laáy maãu caùc chaát raén coù kích thöôùc lôùn nhö raùc, laù caây… theå tích nöôùc phuï thuoäc vaøo thoâng soá caàn khaûo saùt. Böôùc 3: ñaäy naép bình, ghi roõ lyù lòch maãu ñaõ thu (thôøi gian laáy maãu, ngöôøi laáy maãu…) Böôùc 4: baûo quaûn maãu theo quy ñònh sau: SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 4 Ñoà aùn toát nghieäp STT Thoâng soá phaân tích Chai ñöïng Ñieàu kieän baûo quaûn Thôøi gian baûo quaûn toái ña 1 BOD PE Laïnh 4oC 4 giôø 2 COD PE Laïnh 4oC 4 giôø 3 DO TT Coá ñònh taïi choã 6 giôø 4 pH PE Khoâng 6 giôø 5 SS PE Laïnh 4oC 4 giôø 6 Nitrate PE Laïnh 4oC 24 giôø 7 N-amoniac PE Laïnh 4oC, 2ml 24 giôø H2SO4 40%/1 maãu 8 Coliform TT Voâ truøng nöôùc, sau 12 giôø laáy maãu, 4oC Ghi chuù PE: chai polyethylen TT: chai thuyû tinh • Phöông phaùp phaân tích: Caùc maãu sau khi laáy ñöôïc mang veà phoøng phaân tích thöû nghieäm Sôû Taøi - nguyeân vaø Moâi tröôøng vôùi caùc chæ tieâu phaân tích bao goàm: STT Chæ tieâu phaân tích Phöông phaùp phaân tích 1 pH Duøng maùy ño pH 2 Chaát raén lô löûng pp TCVN 6625-2000 (saáy ôû 105oC/1 giôø) 3 BOD5 pp uû ôû 20oC trong 5 ngaøy (caûm bieán sensor) 4 COD maùy quang phoå DR/2000 5 DO treân maùy ño DO 330 6 NO3- maùy quang phoå DR/2000 7 NH4+ pp TCVN 5987-1995 8 Coliform pp leân men nhieàu oáng (TCVN 6187-2:1996) SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 5 Ñoà aùn toát nghieäp • Phöông phaùp xöû lyù soá lieäu: - Caùc keát quaû phaân tích ñöôïc theå hieän treân caùc baûng bieåu, ñoà thò, xöû lyù baèng chöông trình Microsoft Excel. - Döïng ñoà thò minh hoaï caùc chæ tieâu ño ñaïc ñeå nhaän xeùt söï bieán ñoåi cuûa caùc chæ tieâu. • Phöông phaùp tham khaûo, so saùnh keát quaû vôùi caùc chæ tieâu moâi tröôøng nöôùc theo TCVN 5942-1995. 1.6. PHAÏM VI GIÔÙI HAÏN CUÛA ÑEÀ TAØI - Do haïn cheá veà thôøi gian vaø kinh phí thöïc hieän neân ñeà taøi chæ löïa choïn nghieân cöùu, ñaùnh giaù tình traïng chaát löôïng nöôùc maët hieän taïi ôû moät soá nôi treân ñòa baøn Thò xaõ Cao Laõnh. - Ñeà taøi chæ löïa choïn moät soá chæ tieâu quan troïng mang tính ñaïi dieän. - Ñöa ra moät soá bieän phaùp ñeå quaûn lyù chaát löôïng nöôùc maët ôû Thò xaõ vaø laøm cô sôû toång quan veà chaát löôïng nöôùc cuûa tænh Ñoàng Thaùp cuõng nhö chaát löôïng nöôùc ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long. - Vieäc thöïc hieän ñeà taøi trong thôøi gian töø thaùng 10 ñeán thaùng 12 neân chæ ñaùnh giaù ñöôïc chaát löôïng nöôùc maët trong muøa möa (muøa luõ nöôùc leân). SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 6 Ñoà aùn toát nghieäp SÔ ÑOÀ NGHIEÂN CÖÙU Khaûo saùt, ñieàu tra vaø taäp hôïp caùc taøi lieäu Ñieàu kieän TN KT XH Choïn vò trí laáy maãu, tieán haønh laáy maãu Hieän traïng TN MT Xöû lyù vaø tieán haønh phaân tích caùc chæ tieâu Keát quaû phaân tích So saùnh vôùi TCVN 5942-1995. Nhaän xeùt vaø ñaùnh giaù Ñeà xuaát caùc bieän phaùp quaûn lyù nguoàn nöôùc maët cuûa thò xaõ BAÛN ÑOÀ VÒ TRÍ NGHIEÂN CÖÙU VUØNG NGHIEÂN CÖÙU SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 7 Ñoà aùn toát nghieäp 2.1. ÑIEÀU KIEÄN TÖÏ NHIEÂN THÒ XAÕ CAO LAÕNH 2.1.1. Khaùi quaùt veà söï hình thaønh vaø phaùt trieån cuûa Thò xaõ Cao Laõnh Thò xaõ Cao Laõnh thôøi nhaø Nguyeãn thuoäc veà traán roài tænh Ñònh Töôøng quaûn lyù. Theo bia tieàn hieàn laøng Myõ Traø (nay laø phöôøng Myõ Phuù) laäp naêm Töï Ñöùc thöù 29 (1876 sau khi Phaùp ñeán) töôøng truyeàn laø khu vöïc Baû Canh Tröôøng. Baû Canh laø moät trong 9 khoá tröôøng ñöôïc thaønh laäp vaøo naêm 1741 neân veà maët lòch söû, khoá tröôøng Baû Canh laø cô sôû ñaàu tieân mang tính quaûn lyù Nhaø nöôùc cuûa thò xaõ Cao Laõnh. Nhö vaäy TXCL ñaõ troøn 264 tuoåi. Quaän Cao Laõnh laø 1 trong 3 quaän cuûa tænh Sa Ñeùc töø naêm 1889 ñeán naêm 1995. Vuøng Cao Laõnh ñöôïc naâng leân caáp quaän töø naêm 1914 vì lyù do an ninh vaø kinh teá, bao goàm 3 toång vaø 20 laøng (TXCL chieám 8 laøng). Ñòa giôùi naøy ñöôïc giöõ nguyeân ñeán heát thôøi Phaùp thuoäc. Töø naêm 1956 ñeán naêm 1975 Cao Laõnh laø tænh Kieán Phong. Naêm 1975, ñaát nöôùc ñöôïc thoáng nhaát, tænh Ñoàng Thaùp ñöôïc thaønh laäp, laáy Sa Ñeùc laø tænh lî, khu thò töù Myõ Traø – Cao Laõnh trôû thaønh thò traán cuûa huyeän Cao Laõnh. Töø naêm 1983 ñeán nay, thò traán Cao Laõnh vôùi vieäc khai thaùc Ñoàng Thaùp Möôøi laø troïng taâm phaùt trieån kinh teá cuûa tænh neân Cao Laõnh trôû thaønh tænh lî cuûa tænh Ñoàng Thaùp. 2.1.2. Vò trí ñòa lyù, dieän tích, daân soá vaø caùc ñôn vò haønh chính ™ Vò trí ñòa lyù: Xuoâi nguoàn soâng Cöûu Long, TXCL naèm veà phía höõu ngaïn soâng Tieàn, laø tuyeán giao thoâng thuyû huyeát maïch cuûa ñoàng baèng soâng Cöûu Long, noái vôùi caûng Caàn Thô, thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø Campuchia. Phía Baéc vaø phía Ñoâng giaùp huyeän Cao Laõnh, phía Nam giaùp huyeän Laáp Voø vaø phía Taây giaùp huyeän Chôï Môùi tænh An Giang vôùi vò trí toaï ñoä ñòa lyù nhö sau: − Töø 10o24’ ñeán 10o30’ Baéc SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 8 Ñoà aùn toát nghieäp − Töø 105o33’ ñeán 105o41’ Ñoâng Thò xaõ Cao Laõnh coù heä thoáng giao thoâng thuyû boä phaùt trieån khaù ñoàng boä. Treân ñòa baøn thò xaõ coù Quoác loä 30 laø tuyeán quan troïng nhaát. Ñaàu QL30 noái vôùi QL1, cuoái giaùp bieân giôùi Campuchia. Do vaäy, baèng tuyeán naøy töø thò xaõ coù theå ñi Thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø ngöôïc laïi veà caùc huyeän phía Baéc cuûa tænh vaø bieân giôùi Campuchia. Tuyeán tænh loä 28 qua phaø Cao Laõnh noái vôùi Tænh loä 23 ñi thò xaõ Sa Ñeùc, caùc huyeän phía Nam vaø Chaâu Ñoác – An Giang. Maïng löôùi soâng raïch chaèng chòt, phong phuù laø ñieàu kieän thuaän lôïi ñeå phaùt trieån giao thoâng thuyû. Do ñoù, thò xaõ Cao Laõnh coù vò trí thuaän lôïi trong quan heä ñoái ngoaïi vaø phaùt trieån kinh teá – vaên hoaù – xaõ hoäi vôùi caùc huyeän thò trong tænh, vôùi vuøng kinh teá troïng ñieåm phía Nam vaø quoác teá. ™ Dieän tích, maät ñoä, daân soá: Toång dieän tích töï nhieân laø 10.719,54 ha (Soá lieäu toång kieåm keâ ñaát ñai naêm 2005). Daân soá trung bình laø 149.837 ngöôøi (theo soá lieäu thoáng keâ naêm 2005) trong ñoù daân soá khu vöïc noäi thò laø 80.133 ngöôøi, neáu tính caû yeáu toá quy ñoåi thì daân soá khu vöïc noäi thò khoaûng 99.402 ngöôøi. Tyû leä taêng daân soá töï nhieân laø 1,05%. Chæ soá phaùt trieån laø 100,82%. Maät ñoä daân soá bình quaân laø 1.397 ngöôøi/km2 trong ñoù maät ñoä daân soá bình quaân khu vöïc noäi thò laø 8.970 ngöôøi/km2. Coù 15 ñôn vò goàm 8 phöôøng vaø 7 xaõ, cuï theå nhö sau: • Caùc phöôøng: 1, 2, 3, 4, 6, 11, Hoaø Thuaän vaø Myõ Phuù. • Caùc xaõ: Myõ Ngaõi, Myõ Taân, Myõ Traø, Hoaø An, Taän Thuaän Ñoâng, Taân Thuaän Taây vaø Tònh Thôùi. SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 9 Ñoà aùn toát nghieäp Vôùi dieän tích vaø maät ñoä daân soá töøng ñòa phöông nhö sau: Baûng 2.1 Dieän tích vaø maät ñoä daân soá caùc ñòa phöông cuûa TXCL Ñôn vò Soá khoùm aáp Dieän tích (km2) Daân soá trung bình (Ngöôøi) Maät ñoä daân soá (ngöôøi/km2) Phöôøng 1 5 2,02 12.359 6.118 Phöôøng 2 4 0,55 12.519 22.762 Phöôøng 3 3 3,44 11.165 3.246 Phöôøng 4 4 1,90 9.818 5.167 Phöôøng 6 6 9,02 16.031 1.777 Phöôøng 11 5 8,29 11.004 1.327 Phöôøng Hoaø Thuaän 5 2,31 5.309 2.298 Phöôøng Myõ Phuù 5 2,67 7.490 2.805 Xaõ Myõ Traø 3 6,95 4.701 676 Xaõ Myõ Taân 4 10,64 11.067 1.040 Xaõ Myõ Ngaõi 3 6,16 3.373 548 Xaõ Hoaø An 6 11,22 11.228 1.001 Xaõ Taân Thuaän Ñoâng 4 16,27 11.036 678 Xaõ Taân Thuaän Taây 4 9,78 10.513 1.075 Nguoàn: Nieâm giaùm thoáng keâ Thò xaõ Cao Laõnh naêm 2005 2.1.3. Ñaëc ñieåm veà ñòa hình, thoå nhöôõng, hieän traïng söû duïng ñaát ™ Ñòa hình: Ñòa hình khu vöïc thò xaõ Cao Laõnh töông ñoái baèng phaúng, thuaän lôïi cho canh taùc noâng nghieäp, cao ôû ven soâng Tieàn vaø ven soâng Cao Laõnh, thaáp daàn ôû giöõa, ñoä cao phoå bieán töø 1,2 m ñeán 1,5 m. Khu vöïc trung taâm caùc khu daân cö hieän höõu coù cao ñoä trung bình töø +2,1m ñeán 2,6m. Caùc khu vöïc coøn laïi chuû yeáu laø khu vöïc nhaø vöôøn, ñaát noâng nghieäp, cao ñoä trung bình töø +1,5m ñeán 1,9m. Beà maët ñòa hình bò SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 10 Ñoà aùn toát nghieäp chia caét bôûi heä thoáng keânh möông daøy ñaëc thuaän lôïi cho töôùi tieâu song haïn cheá trong vieäc cô giôùi hoaù noâng nghieäp. Nhìn chung, ñaëc ñieåm ñòa hình cuûa thò xaõ Cao Laõnh mang ñaëc ñieåm chung cuûa ñòa hình vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long, raát thuaän lôïi cho phaùt trieån noâng nghieäp. Tuy nhieân, cuõng do ñaëc ñieåm naøy maø moät soá khu vöïc bò ngaäp vaøo muøa möa, muøa luõ gaây khoù khaên cho saûn xuaát vaø sinh hoaït cuûa ngöôøi daân. ™ Thoå nhöôõng: TXCL coù 1 nhoùm ñaát phuø sa trong ñoù phaân loaïi möùc ñoä nhö sau: - Ñaát phuø sa ñöôïc boài: 3.604,58 ha. - Ñaát phuø sa chöa phaân dò: 2.400,01 ha. - Ñaát phuø sa coù taàng loang loã ñoû vaøng: 1.819,37 ha. Ñaát phuø sa chöa phaân dò laø loaïi ñaát non treû thöù hai sau ñaát phuø sa ñöôïc boài, phaåu dieän baét ñaàu coù söï bieán ñoåi, xuaát hieän caùc ñoám naâu vaøng, laø loaïi ñaát coù chaát löôïng cao thích hôïp vôùi caây aên traùi, hoa maøu vaø luùa. Tính chaát cuûa ñaát phuø sa: chaát höõu cô khaù cao, töông öùng löôïng ñaïm toång soá raát giaøu (0,25 – 0,3%), haøm löôïng Kali vaøo loaïi khaù nhöng ngheøo laân, cation kieàm trao ñoåi cao vaø caân ñoái giöõa Ca2+ vaø Mg2+, tyû leä Ca2+/Mg2+ > 1, CEC töông ñoái cao (15 – 20 me/100g), phaûn öùng dung dòch ñaát chua. ™ Hieän traïng söû duïng ñaát TXCL Baûng 2.2. Tình hình söû duïng ñaát naêm 2005 (tính baèng ha) Naêm 2005 TOÅNG SOÁ 10.719 1. Ñaát noâng nghieäp 6.900 Caây haøng naêm 4.304 Luùa 4.062 Maøu vaø caây CN haøng naêm 2.428 Rau, ñaäu - Caây laâu naêm 2.516 SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 11 Ñoà aùn toát nghieäp 2.516 Caây aên quaû - Caây laâu naêm khaùc Ñaát troàng coû - Ñaát coù maët nöôùc ñang söû duïng vaøo noâng nghieäp 2. Ñaát duøng vaøo laâm nghieäp 58 - Röøng töï nhieân - Röøng troàng 2.839 3. Ñaát chuyeân duøng Ñaát xaây döïng - Ñöôøng giao thoâng - Ñaát thuyû lôïi - 4. Ñaát khu daân cö (ñaát ôû) 952 5. Ñaát chöa söû duïng 28 Ñaát baèng 28 Ñaát ñoài nuùi - Ñaát coù maët nöôùc - Ñaát chöa söû duïng khaùc - Nguoàn: Nieâm giaùm thoáng keâ TXCL naêm 2005 Nhìn vaøo baûng 2.1 ta thaáy ñaát söû duïng cho muïc ñích troàng troït nhö troàng luùa, caây aên quaû vaø caây coâng nghieäp laø chieám phaàn lôùn trong dieän tích ñaát cuûa TXCL. Ñaây laø nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa vieäc gaây oâ nhieãm nguoàn nöôùc maët bôûi ngöôøi daân hieän ñang söû duïng raát nhieàu phaân boùn hoaù hoïc cho caây troàng vaø thuoác tröø saâu ñeå dieät saâu gaây haïi maøu maøng. Do vaäy, ñaõ coù moät dö löôïng lôùn thuoác tröø saâu toàn ñoïng, bò röûa troâi xuoáng ao, hoà, soâng, keânh raïch vaø thaâm nhaäp vaøo nguoàn nöôùc gaây neân tình traïng nöôùc bò oâ nhieãm, ñaëc bieät hôn laø vaøo muøa luõ, caùc hoaù chaát töø dö löôïng thuoác tröø saâu seõ ñöôïc mang ñi treân dieän roäng, aûnh höôûng ñeán chaát löôïng söû duïng nöôùc cuûa ngöôøi daân, nhaát laø ôû nhöõng vuøng noâng thoân maø taïi nôi ñaây ngöôøi daân thöôøng coù thoùi quen taém, röûa, duøng nöôùc cho muïc ñích aên uoáng,… laáy töø nöôùc soâng leân. SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 12 Ñoà aùn toát nghieäp TXCL ñaõ vaø ñang treân con ñöôøng phaùt trieån chung cuûa ñaát nöôùc vôùi quaù trình coâng nghieäp hoaù – hieän ñaïi hoaù nhö hieän nay thì caøng coù nhieàu nhaø maùy, xí nghieäp cheá bieán vaø saûn xuaát moïc leân. Ñieàu naøy ñöôïc chöùng toû qua vieäc thoáng keâ ñaát söû duïng cho muïc ñích coâng nghieäp töø tröôùc ñeán nay. Naêm 2001, dieän tích ñaát söû duïng cho muïc ñích naøy laø 756 ha maø cho ñeán nay ñaõ coù 2.839 ha ñaát ñaõ ñöôïc söû duïng, taêng gaáp 3 – 4 laàn. Tuy nhieân, qua khaûo saùt cho thaáy haàu heát caùc doanh nghieäp, cô sôû saûn xuaát ñeàu chöa coù heä thoáng xöû lyù chaát thaûi. Chæ coù nhöõng doanh nghieäp lôùn laø ñaõ xaây döïng nhöng xaây döïng vôùi tính chaát ñoái phoù vôùi caùc cô quan Nhaø nöôùc hoaëc heä thoáng xö lyù hoaït ñoäng khoâng hieäu quaû. Theá laø taát caû caùc chaát thaûi ñaëc bieät laø nöôùc thaûi ñöôïc ñoå tröïc tieáp xuoáng soâng, keânh, raïch gaàn ñoù gaây neân tình traïng oâ nhieãm, aûnh höôûng ñeán söùc khoeû cuûa ngöôøi daân naèm trong vuøng bò aûnh höôûng naøy. Ngoaøi ra, ñaát ôû cuõng chieám moät phaàn khoâng nhoû neân vieäc oâ nhieãm nguoàn nöôùc chuû yeáu laø do sinh hoaït cuûa ngöôøi daân. Vieäc coøn toàn taïi caùc caàu caù treân caùc con soâng, keânh raïch vaø qua khaûo saùt cho thaáy ña soá caùc hoä daân ñeàu xaû nöôùc thaûi vaø raùc xuoáng tröïc tieáp doøng soâng, khoâng ñöôïc thu gom vaø xöû lyù trieät ñeå. Chæ coù ôû caùc ñoâ thò laø coù xe thu gom raùc thaûi ñeå ñöa ñeán nôi taäp trung ñeå xöû lyù. 2.1.4. Ñaëc ñieåm veà thôøi tieát – khí haäu TXCL coù ñaëc ñieåm khí haäu chung cuûa tænh Ñoàng Thaùp, chòu aûnh höôûng cuûa khí haäu nhieät ñôùi gioù muøa gaàn xích ñaïo thuaän lôïi cho caây troàng vaät nuoâi phaùt trieån quanh naêm. 2.1.4.1. Nhieät ñoä Söï thay ñoåi nhieät ñoä trung bình giöõa caùc thaùng trong naêm moät soá naêm gaàn ñaây nhö sau: SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 13 Ñoà aùn toát nghieäp Baûng 2.3 Nhieät ñoä trung bình caùc thaùng trong naêm Naêm Nhieät ñoä trung bình thaùng (oC) TB 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1995 25,30 25,20 27,20 28,80 28,70 28,0 27,1 27,30 27,0 27,50 27,0 25,30 27,03 2000 26,13 26,13 27,36 28,06 27,76 27,76 27,1 27,86 27,83 26,93 27,06 26,57 27,15 2001 26,30 26,30 27,60 28,80 28,20 27,30 27,8 27,2 28,2 27,6 26,2 26,2 27,31 2002 25,2 25,5 27,4 29,1 29,0 27,9 27,8 27,1 27,7 27,9 27,5 27,4 27,46 2003 25,40 26,60 28,10 29,50 28,0 28,50 27,3 27,7 27,20 26,90 27,30 25,20 27,31 2004 25,7 25,7 27,7 29,3 28,4 27,5 27,3 27,3 27,3 27,6 27,2 25,4 27,19 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ tænh Ñoàng Thaùp Nhieät ñoä trung bình haøng naêm khaù cao, khoaûng 27oC, oån ñònh theo khoâng gian vaø thôøi gian. Thaùng 4 coù nhieät ñoä trung bình cao nhaát trong naêm, thaùng 1 thaáp nhaát. Nhieät ñoä cao nhaát laø 37,2oC, thaáp nhaát laø 15,8oC. 2.1.4.2. Ñoä aåm khoâng khí Dieãn bieán ñoä aåm khoâng khí trung bình thaùng trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñöôïc theå hieän nhö sau: Baûng 2.4 Ñoä aåm trung bình caùc thaùng trong naêm Naêm Ñoä aåm trung bình thaùng (%) TB 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 1995 82 81 78 76 81 86 87 88 87 85 81 77 82 2000 83 83 82 82 87 88 87 84 84 89 83 83 85 2001 83 82 82 82 86 87 86 88 84 87 85 80 84 2002 82 82 77 77 81 86 86 86 85 84 84 84 83 2003 82 78 80 80 86 83 86 85 88 88 83 81 83 2004 82 80 77 77 84 84 85 86 85 83 82 83 82 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ tænh Ñoàng Thaùp SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 14 Ñoà aùn toát nghieäp Ñoä aåm khoâng khí cao vaø oån ñònh, ít bieán ñoåi qua caùc naêm, ñoä aåm trung bình laø 83%, cao nhaát laø 100%, thaáp nhaát 41%. Muøa aåm töø thaùng 5 – 11, ñoä aåm trung bình töø 81 – 87%, muøa khoâ töø thaùng 12 ñeán thaùng 4 naêm sau ñoä aåm trung bình laø 78 – 82%. 2.1.4.3. Cheá ñoä möa Cheá ñoä möa ôû khu vöïc thò xaõ Cao Laõnh cuõng nhö caùc tænh ñoàng baèng soâng Cöûu Long phaân laøm hai muøa roõ reät: muøa möa thöôøng baét ñaàu töø thaùng 4 vaø keát thuùc vaøo cuoái thaùng 11. Löôïng möa trung bình ôû möùc 1.500 mm/naêm, chieám 90 – 92% löôïng möa caû naêm. Töø thaùng 5 baét ñaàu möa nhieàu vaø taäp trung cao ñoä ôû thaùng 9, 10. Trong ñoù thaùng 9 vaø thaùng 10 chieám 30 – 40% toång löôïng möa caû naêm, coøn laïi muøa khoâ chieám 8 – 10%. Baûng 2.5 Löôïng möa trung bình thaùng Naêm 1995 Löôïng möa trung bình thaùng (mm) 1 2 3 4 5 4,0 0 12,6 4,7 61,6 6 7 8 9 10 11 12 TB 169,9 232,9 239,7 362,5 337,2 229,2 28,1 1682,4 2000 50,4 13,6 57,0 137,1 213,8 199,4 165,6 297,9 231,3 411,0 144,3 82,8 2005,2 2001 11,0 0 2002 0 0 0 14,0 23,4 2003 1,6 0 0 10,4 330,1 114,2 311,2 208,9 260,7 396,1 104,2 2004 0 0 0 1,0 134,9 291,7 47,9 146,2 167,3 230,9 164,1 167,4 207,3 185,0 27,3 15,6 1370,0 181,7 147,3 160,9 154,3 317,2 136,7 98,3 1739,0 66,0 99,0 1,6 148,5 379,0 107,1 26,7 1253,9 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ tænh Ñoàng Thaùp 2.1.4.4. Löôïng nöôùc boác hôi Löôïng nöôùc boác hôi haøng naêm khaù cao vaø phaân hoaù roõ reät theo muøa, trung bình laø 3 mm ñeán 5 mm/ngaøy. Löôïng nöôùc boác hôi taäp trung vaøo caùc thaùng töø thaùng 3 ñeán thaùng 6. Toång löôïng nöôùc boác hôi caû naêm vaøo khoaûng 1.600 mm/naêm, lôùn hôn löôïng möa trung bình caû naêm. SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 1739,0 15 Ñoà aùn toát nghieäp Caùc thaùng muøa khoâ coù löôïng boác hôi lôùn hôn trung bình 3,1 – 4,6 mm/ngaøy. Caùc thaùng muøa möa coù löôïng boác hôi nhoû 2,3 – 3,3 mm/ngaøy. Thaùng 3, 4 coù löôïng boác hôi lôùn nhaát, thaùng 10 coù löôïng boác hôi nhoû nhaát. Löôïng boác hôi cao nhaát tuyeät ñoái laø 7,6 mm/ngaøy, thaáp nhaát 0,6 mm/ngaøy. 2.1.4.5. Cheá ñoä naéng Trung bình moãi naêm ôû Cao Laõnh coù 2.521 giôø naéng, bình quaân 7 giôø/ngaøy. Vaøo muøa khoâ (thaùng 12 – thaùng 4 naêm sau), soá giôø naéng 7,6 – 9,1 giôø/ngaøy, caùc thaùng muøa möa soá giôø naéng giaûm 5,1 – 7,0 giôø/ngaøy. Thaùng 9 ít naéng nhaát, chæ coù 147 giôø, thaùng 3 nhieàu giôø naéng nhaát 282 giôø. Baûng 2.6 Soá giôø naéng caùc thaùng trong naêm Naêm Soá giôø naéng caùc thaùng 1 2 3 2000 251,0 218,8 225,4 2001 224,5 224,5 229 4 5 6 7 8 250 228,5 185 203,4 213 9 10 202,1 212,8 11 195 TB 12 207,4 2592,4 250,4 230,1 169,4 222,1 132,4 213,3 182,4 179,5 250,5 2508,1 2002 264,2 247,3 265,5 270 254,3 189,1 198,5 153,1 193,2 232,8 216,2 240,8 2725,0 2003 264,6 247,8 275,2 274,4 132,4 223,8 184,8 177,2 2004 241,6 233,1 239,1 244,5 184 143 156,9 237,5 204,8 2522,4 175,5 179,4 136,6 192,5 190,7 240,6 244,4 2502,0 Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ tænh Ñoàng Thaùp 2.1.4.6. Cheá ñoä thuyû vaên caùc soâng raïch trong vuøng Khu vöïc TXCL noùi rieâng vaø vuøng ñoàng baèng soâng Cöûu Long noùi chung chòu aûnh höôûng cuûa soâng Meâkoâng töø thöôïng nguoàn. Vaøo muøa möa, tröø khu vöïc daân cö coù cao ñoä san neàn töông ñoái cao hoaëc naèm trong caùc ñeâ bao, taát caû dieän tích coøn laïi ñeàu bò ngaäp. Möïc nöôùc cao nhaát treân soâng Tieàn taïi traïm thuyû vaên Cao Laõnh ñöôïc theå hieän: SVTH: Nguyeãn Leâ Thuïy Nhaõ Phöông 16