Đăng ký Đăng nhập
Trang chủ Giáo dục - Đào tạo Cao đẳng - Đại học đánh giá ảnh hưởng của tài nguyên nước dưới tác động của biến đổi khí hậu đến cá...

Tài liệu đánh giá ảnh hưởng của tài nguyên nước dưới tác động của biến đổi khí hậu đến các dự án thủy điện vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh sơn la, đề xuất giải pháp quản lý thích ứng

.PDF
94
459
115

Mô tả:

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA SAU ĐẠI HỌC TRẦN THÙY DƢƠNG ĐÁNH GIÁ ẢNH HƢỞNG CỦA TÀ I NGUYÊN NƢỚC DƢ ỚI TÁC ĐỘNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU ĐẾN CÁC DỰ ÁN THỦY ĐIỆN VỪA VÀ NHỎ TRÊN ĐIA , ̣ BÀ N TỈNH SƠN LA ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP QUẢN LÝ THÍCH ỨNG LUẬN VĂN THẠC SỸ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU ` Hà Nội – 2017 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA SAU ĐẠI HỌC TRẦN THÙY DƢƠNG ĐÁNH GIÁ ẢNH HƢỞNG CỦA TÀ I NGUYÊN NƢỚC DƢ ỚI TÁC ĐỘNG CỦA BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU ĐẾN CÁC DỰ ÁN THỦY ĐIỆN VỪA VÀ NHỎ TRÊN ĐIA , ̣ BÀ N TỈNH SƠN LA ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP QUẢN LÝ THÍCH ỨNG Chuyên ngành: Biến đổi khí hậu Mã số: chƣơng trình đào tạo thí điểm LUẬN VĂN THẠC SỸ BIẾN ĐỔI KHÍ HẬU Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS Nguyễn Mạnh Khải Hà Nội – 2017 MỤC LỤC LỜI CẢM ƠN ............................................................................................................... LỜI CAM ĐOAN ........................................................................................................... DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT ............................................................................... DANH MỤC CÁC BẢNG ................................................................................................. DANH MỤC CÁC HÌNH .................................................................................................. MỞ ĐẦU ................................................................................................................... 1 1. LÝ DO CHọN Đề TÀI ....................................................................................................... 1 2. MụC TIÊU NGHIÊN CứU ................................................................................................... 2 3. NHIệM Vụ NGHIÊN CứU ................................................................................................... 2 4. ĐốI TƢợNG VÀ PHạM VI NGHIÊN CứU .................................................................................. 3 5. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CứU ............................................................................................. 4 6. GIớI THIệU Về KếT CấU CủA LUậN VĂN ................................................................................... 4 CHƢƠNG I.TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU.......................................................... 5 1.1. CÁC KHÁI NIệM ......................................................................................................... 5 1.1.1. Về tài nguyên nước.................................................................................................. 5 1.1.2. Khí tượng, thời tiết, khí hậu, thủy văn và biến đổi khí hậu ...................................................... 5 1.1.3. Quản lý, thích ứng trong bối cảnh biến đổi khí hậu ............................................................. 6 1.2. MộT Số QUY ĐịNH CủA PHÁP LUậT VIệT NAM Về TÀI NGUYÊN NƢớC ................................................ 6 1.2.1. Nguyên tác quản lý, khai thác, bảo vệ tài nguyên nước ......................................................... 6 1.2.2 . Sử dụng, điều hòa, điều phối tài nguyên nước ................................................................... 8 1.3. TổNG QUAN Về TÀI NGUYÊN NƢớC ở VIệT NAM VÀ TỉNH SƠN LA ................................................... 9 1.3.1. Tổng quan về tài nguyên nước ở Việt Nam ....................................................................... 9 1.3.2. Tổng quan về tài nguyên nước ở tỉnh Sơn La ................................................................... 12 1.4. TổNG QUAN Về CÁC Dự ÁN THủY ĐIệN VừA VÀ NHỏ ................................................................. 15 1.4.1. Tổng quan về công trình thủy điện vừa và nhỏ ................................................................. 15 1.4.1.2. Các dự án thủy điện vừa và nhỏ tại một số nước trên thế giới.............................................. 17 1.5. BIểU BIệN CủA BIếN ĐốI KHÍ HậU TạI TỉNH SƠN LA TRONG THờI GIAN QUA ........................................ 22 1.5.1. Về nhiệt độ trung bình ............................................................................................ 22 1.5.2. Yếu tố thời tiết cực đoan rét đậm rét hại ........................................................................ 23 1.5.3. Yếu tố cực đoan nắng nóng ...................................................................................... 25 1.5.4. Yếu tố hiện tượng thời tiết cực đoan hạn hán................................................................ 26 1.5.5. Biế n đổ i về lượng mưa ............................................................................................ 27 KếT LUậN CHƢƠNG I ................................................................................................ 31 CHƢƠNG II. ĐỐI TƢỢNG, PHẠM VI, SỐ LIỆU VÀ PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU 2.1. ĐốI TƢợNG NGHIÊN CứU ................ 33 ............................................................................................. 33 2.1.1. Tài nguyên nước mặt của tỉnh Sơn La........................................................................... 33 2.1.2. Các công trình thủy điện vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh Sơn La ............................................... 42 2.1.3. Tác động của biến đổi khí hậu đến tài nguyên nước ........................................................... 47 2.1.4. Ảnh hưởng của tài nguyên nước đến các dự án thủy điện vừa và nhỏ trong bối cảnh biến đổi khí hậu .. 48 2.2. PHạM VI NGHIÊN CứU ................................................................................................ 49 2.2.1. Phạm vi về nội dung ................................................................................................ 49 2.2.2. Phạm vi về không gian ............................................................................................. 49 2.2.3. Phạm vi về thời gian ............................................................................................. 50 2.3. PHƢƠNG PHÁP NGHIÊN CứU ......................................................................................... 51 2.4. Số LIệU NGHIÊN CứU .................................................................................................. 52 KẾT LUẬN CHƢƠNG 2 .............................................................................................. 52 CHƢƠNG III. KẾT QUẢ VÀ THẢO LUẬN ...................................................................... 53 3.1. Dự BÁO NHU CầU Sử DụNG NƢớC CủA TỉNH SƠN LA ĐếN NĂM 2020 ............................................... 53 3.2. XU HƢớNG PHÁT TRIểN VÀ HOạT ĐộNG CủA CÁC THủY ĐIệN VừA VÀ NHỏ GIAI ĐOạN 2016-2021 TỉNH SƠN LA 3.3. Dự BÁO BIếN ĐổI KHÍ HậU TỉNH SƠN LA ĐếN NĂM 2020 VÀ NHữNG NĂM TIếP THEO 57 ............................. 60 3.3.1. Nhiê ̣t độ trung bình ............................................................................................... 60 3.3.2. Về lượng mưa...................................................................................................... 61 3.4. TÁC ĐộNG CủA BIếN ĐổI KHÍ HậU ĐếN TÀI NGUYÊN NƢớC TỉNH SƠN LA........................................... 63 3.5. ĐÁNH GIÁ ảNH HƢởNG CủA TÀI NGUYÊN NƢớC DƢớI TÁC ĐộNG CủA BIếN ĐổI KHÍ HậU ĐếN HOạT ĐộNG VÀ Sự PHÁT TRIểN CủA CÁC THủY ĐIệN VừA VÀ NHỏ TRÊN ĐịA BÀN TỉNH SƠN LA .............................................. 66 3.6. Đề XUấT MộT Số GIảI PHÁP QUảN LÝ, BảO Vệ TÀI NGUYÊN NƢớC NHằM NÂNG CAO HIệU QUả HOạT ĐộNG VÀ PHÁT TRIểN BềN VữNG CÁC Dự ÁN THủY ĐIệN VừA VÀ NHỏ TRONG BốI CảNH BIếN ĐốI KHÍ HậU ở SƠN LA ............... 69 3.6.1. Giải pháp quản lý, bảo vệ tài nguyên nước trong bối cảnh biến đối khí hậu ................................ 69 3.6.2. Giải pháp quản lý nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động và phát triển bền vững các dự án thủy điện vừa và nhỏ trong bối cảnh BĐKH....................................................................................... 71 KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ ......................................................................................... 78 TÀI LIỆU THAM KHẢO ............................................................................................. 81 LỜI CẢM ƠN Trong quá trình học tập và làm luận văn tốt nghiệp cao học, đƣợc sự giúp đỡ của các thầy, cô giáo Khoa sau đại học - Đại học Quốc gia Hà Nội, đặc biệt là giáo viên hƣớng dẫn PGS.TS. Nguyễn Mạnh Khải, cùng sự nỗ lực của bản thân. Đến nay, tác giả đã hoàn thành luận văn thạc sỹ chuyên ngành biến đổi khí hậu với đề tài “Đánh giá ảnh hưởng của tài nguyên nước dưới tác động của biến đổi khí hậu đến các dự án thủy điện vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh Sơn La, đề xuất giải pháp quản lý thích ứng”. Các kết quả đạt đƣợc là những đóng góp nhỏ trong việc lựa chọn giải pháp nhằm nâng cao hiệu quả hoạt động bền vững các dự án thủy điện vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh Sơn La.Tuy nhiên, trong khuôn khổ luận văn, do điều kiện thời gian và trình độ có hạn nên không thể tránh khỏi những thiếu sót. Tác giả rất mong nhận đƣợc những lời chỉ bảo và góp ý của các thầy, cô giáo và các đồng nghiệp. Tác giả bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc tới giáo viên hƣớng dẫn PGS.TS. Nguyễn Mạnh Khải đã hƣớng dẫn, chỉ bảo tận tình và cung cấp các kiến thức khoa học cần thiết trong quá trình thực hiện luận văn. Xin chân thành cảm ơn các thầy, cô giáo Khoa sau đại học – Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tác giả hoàn thành tốt luận văn thạc sỹ của mình. Tác giả chân thành cảm ơn Sở Tài Nguyên Môi Trƣờng Sơn La, Sở Công thƣơng tỉnh Sơn La, Công ty Điện lực Sơn La, Đài Khí tƣợng thủy văn Khu vực Tây Bắc đã tạo điều kiện cung cấp các tài liệu liên quan và giúp đỡ tác giả hoàn thành luận văn. Tác giả xin chân thành cảm ơn các bạn bè đồng nghiệp và gia đình đã động viên, khích lệ tác giả trong quá trình học tập và thực hiện luận văn này. Hà Nội, ngày 15 tháng 01 năm 2017 Học viên Trần Thùy Dương LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn này công trình nghiên cứu do cá nhân tôi thực hiện dƣới sự hƣớng dẫn khoa học của giáo viên hƣớng dẫn PGS.TS. Nguyễn Mạnh Khải, không sao chép các công trình nghiên cứu của ngƣời khác. Số liệu và kết quả của luận văn chƣa từng đƣợc công bố ở bất kì một công trình khoa học nào khác. Các thông tin thứ cấp sử dụng trong luận văn là có nguồn gốc rõ ràng, đƣợc trích dẫn đầy đủ, trung thực và đúng qui cách. Tôi hoàn toàn chịu trách nhiệm về tính xác thực và nguyên bản của luận van. Học viên Trần Thùy Dƣơng DANH MỤC CÁC KÝ HIỆU VIẾT TẮT STT Chữ cái viết tắt/Kí hiệu 1 BĐKH 2 GDP 3 KTTVKVTB 4 IPCC Cụm từ đầy đủ Biến đổi khí hậu Tổng sản phẩm nội địa Khí tƣợng thủy văn khu vực Tây Bắc Ủy ban Liên chính phủ về biến đổi khí hậu (Intergovernmental Panel on Climate Change) 5 DATD 6 QT 7 KT-XH 8 VN 9 TN-MT Tài nguyên – Môi trƣờng 10 TCXD Tiêu chuẩn xây dựng 11 KTTV Khí tƣợng thủy văn 12 TB 13 UBND Ủy ban nhân dân 14 TNN Tài nguyên nƣớc 15 RCC Bê tông đầm lăn (Roller compacted concrete) 16 CFRD Dự án thủy điện Quan trắc Kinh tế - xã hội Việt Nam Tây Bắc Đập đá đổ bản mặt bê tông (Concrete Face Rockfill Dam) 17 LHQ 18 TB Liên Hiệp quốc Trung bình DANH MỤC CÁC BẢNG Bảng 1. 1: Đặc trƣng hình thái lƣu vực sông địa bàn tỉnh Sơn La...................... 12 Bảng 1. 2: Danh mục dự án thủy điện vừa và nhỏ ở Việt Nam đi vào hoạt động đến năm 2017 ...................................................................................................... 20 Bảng 1. 3: Bảng thống kê nhiệt độ trong bình tháng tại Trạm khí tƣợng ........... 22 Bảng 1. 4: Tổ ng lƣơ ̣ng mƣa trung bình theo tháng ta ̣i Tra ̣m Sơn La tƣ̀ năm 19782009 ................................................................................................................... 277 Bảng 2. 1: Bảng phân bố tiểu vùng QH tài nguyên nƣớc mặt tỉnh Sơn La…. 34 Bảng 2. 2: Lƣu lƣợng lớn nhất thời kỳ quan trắc tại một số trạm trên địa bàn tỉnh Sơn La ................................................................................................................. 40 Bảng 2. 3: Tần suất dòng chảy lũ lớn nhất năm tại các trạm .............................. 41 Bảng 2. 4: Lƣu lƣợng nhỏ nhất thời kỳ quan trắc tại một số trạm trên địa bàn tỉnh Sơn La .......................................................................................................... 42 Bảng 2. 5: Thống kê nhà máy thủy điện vừa và nhỏ hiện có trên địa bàn tỉnh Sơn La đến năm 2015 .......................................................................................... 44 Bảng 2. 6: Bảng thống kê số đơn vị hành chính trên địa bàn tỉnh Sơn La ......... 50 Bảng 3. 1: Bảng tổng hợp nguồn nƣớc phân theo tiểu vùng quy hoạch (trên địa bàn tỉnh Sơn La ................................................................................................... 53 Bảng 3. 2: Tổng hợp nhu cầu và tỷ lệ % nhu cầu so với nguồn nƣớc năm 2015 tỉnh Sơn La .......................................................................................................... 54 Bảng 3. 3: Dự báo tháng thiếu nƣớc trên lƣợng nƣớc thiếu tỉnh Sơn La năm 2020 ..................................................................................................................... 55 Bảng 3. 4: Kết quả tính toán cân bằng nƣớc các vùng năm 2020 ....................... 56 Bảng 3. 5: Tổng hợp nhu cầu điện năng theo các huyện, thành phố tỉnh Sơn La giai đoạn 2016-2020 ............................................................................................ 57 Bảng 3. 6: Danh mục các công trình thủy điện vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh Sơn La dự kiến đƣa vào vận hành giai đoạn 2016-2021 ............................................ 58 Bảng 3. 7: Dƣ̣ báo m ức thay đổi lƣợng mƣa mùa mƣa (%) qua các thập kỷ của thế kỷ 21 so với thời kỳ 1980 - 1999 ứng với kịch bản phát thải trung biǹ h của tỉnh Sơn La .......................................................................................................... 62 Bảng 3. 8: Mức độ thay đổi lƣợng mƣa (%) vào năm 2020 so với thời kỳ 19801999 ứng với kịch bản phát thải trung bình B2 của Sơn La ............................. 65 Bảng 3. 9: Danh mu ̣c các công triǹ h thủy điện thuô ̣c lƣu vực sông có nguy cơ thiế u nƣớc ............................................................................................................ 67 DANH MỤC CÁC HÌNH Hình 1. 1: Sơ đồ quản lý vùng lƣu vực của VN . .................................................. 8 Hình 1. 2 Bản đồ ranh giới các lƣu vực sông của Việt Nam . ............................ 11 Hình 1. 3 Bản đồ mạng lƣới sông ngòi tỉnh Sơn La . ......................................... 14 Hình 1. 4: Số ngày rét đậm trung bình năm giai đoạn 1961-2007…... ...23 Hình 1. 5: Số ngày rét đậm TB theo tháng ta ̣i Tra ̣m Mộc Châu trong từng thời kỳ từ 1961-2007 ....................................................... Error! Bookmark not defined. Hình 1. 6: Độ lệch chuẩn của tổng số ngày rét đậm TB năm ở các trạm trong giai đoa ̣n 1961-2007 ............................................ Error! Bookmark not defined. Hình 1. 7: Số ngày nắ ng nóng trung bình tháng tại các tỉnh Tây Bắc giai đoạn 1961-2007............................................................................................................ 25 Hình 1. 8: Số ngày nắng nóng trung bình năm qua các thập kỷ tại một số trạm tiêu biểu ............................................................................................................... 25 Hình 1. 9: Tần xuất hạn hán khu vực Tây Bắc từ năm 1961-2007. .................... 26 Hình 1. 10: Lƣợng mƣa trung bình tháng trong giai đoạn 1978-2009 tỉnh Sơn La ............................................................................................................................. 29 Hình 1. 11: Lƣợng mƣa trung bình năm từ năm 1978-2009 tỉnh Sơn La........... 20 Hình 1. 12: Số đợt mƣa lớn trung bình (R> 50mm) tại các tỉnh Tây Bắc giai đoạn 1961-2007 ................................................................................................... 30 Hình 1. 13: Số ngày trung bình tháng có mƣa lớn R>50 mm tại các tỉnh Tây Bắc giai đoạn 1961-2007 ............................................................................................ 31 Hình 2. 1: Bản đồ đẳng trị mƣa tỉnh Sơn La …………………………………38 Hình 2. 2: Lƣu lƣợng trung bình năm tại một số trạm thủy văn trên địa bàn tỉnh Sơn La …………………………………………………………………………………39 Hình 2. 3: Lƣu lƣợng trung bình tháng tại một số trạm thủy văn trên địa bàn tỉnh Sơn La ................................................................................................................. 40 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Ở Việt Nam, năng lƣợng điện chủ yếu bao gồm: nhiệt điện than, nhiệt điện dầu, nhiệt điện khí, thủy điện..., trong đó thủy điện chiếm 39,7% và chi phí sản xuất thủy điện rẻ hơn nhiều so với các nguồn năng lƣợng khác, mặt khác công trình thủy điện còn là công trình lợi dụng tổng hợp nguồn nƣớc nhƣ thủy lợi, phòng chống lũ... Phát triển thủy điện sẽ góp phần mang lại nhiều lợi ích nhƣ: Thúc đẩy các khả năng kinh tế, cung cấp một nguồn năng lƣợng sạch, góp phần vào phát triển bền vững, sử dụng nƣớc đa mục tiêu, phát triển cơ sở hạ tầng và cải thiện công bằng xã hội, đặc biệt nếu so với sự phát thải khí nhà kính của nhiệt điện thì thủy điện góp phần làm giảm phát thải khí nhà kính và chống biến đổi khí hậu. Các nghiên cứu cho thấy các công trình thủy điê ̣n là mô ̣t trong nhƣ̃ng đối tƣợng chịu tác động của khí hậu , qua sƣ̣ thay đổ i của tài nguyên nƣớc và dòng chảy. Tác động tiềm tàng của biến đổi khí hậu lên tài nguyên nƣớc đã đƣợc đề cập đến từ thập niên 80 trong dự báo biến đổi khí hậu. Nhiều nghiên cứu đã đƣợc thực hiện ở từng lƣu vực riêng cho thấy các lƣu vực sông biểu hiện sự nhạy cảm khác nhau với biến đổi khí hậu. Các nghiên cứu sau này đã xem xét biế u đổ i khí hâ ̣u không chỉ tác động lên dòng chảy sông mà còn tác động tới khả năng sản xuất điện của các công triǹ h thủy điện. Sơn La là tỉnh miền núi Tây Bắc với độ cao trung bình 600-700m so với mực nƣớc biển, địa hình bị chia cắt bởi sông Đà , sông Mã và các dãy núi cao , tạo tiền năng lợi thế về thủy điện với 97% diện tích tự nhiên thuộc lƣu vực sông Đà, sông Mã. Do điạ hình phân cắ t , Sơn La có ma ̣ng lƣới sông , suố i khá dày , mâ ̣t đô ̣ tƣ̀ 1-1,8km/km2 nhƣng phân bố không đều, sông suố i có đô ̣ dố c lớn , nhiề u thác ghề nh do điạ hình núi cao , chia cắ t sâu. Trên điạ bàn tỉnh có 2 con sông lớn chảy qua cùng 35 con suố i lớn, nhỏ do đó có ƣu thế lớn để khai thác và phát triển hệ thố ng thủy điê ̣n vƣ̀a và nhỏ đứng đầu cả nƣớc . Hiện nay trên địa 1 bàn tỉnh Sơn La có 29 thủy điện vừa và nhỏ phát liên lƣới điện 110kV và lƣới điện trung áp của tỉnh và đến năm 2020 dự kiến đầu tƣ và xây dựng thêm 21 dự án thủy điện vừa và nhỏ, nâng tổng số thủy điện vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh Sơn La là 50 công trình tính đến năm 2020. Tuy nhiên, do Sơn La có khí hậu nhiệt đới gió mùa, cùng với địa hình bị chia cắ t, thảm thực vật rừng bị tàn phá nên lƣu lƣợng dòng chảy có sự biến độ ng theo mùa , lƣu lƣơ ̣ng mùa kiê ̣t trùng với mùa hanh khô , mùa lũ trùng với mùa mƣa, cƣờng đô ̣ dòng chảy mạnh thƣờng gây ra lũ quét , lũ ống gây ảnh hƣởng xấ u đế n sản xuấ t nói dung , hê ̣ thố ng thủy điê ̣n nói riêng . Đặc biệt trong những năm gần đầy dƣới tác động của biến đổi khí hậu nguồn tài nguyên nƣớc có sự thay đổi và diễn biến khác thƣờng nhƣ: lƣợng mƣa phân bố không đồng đều giữa các tháng trong năm, nên mùa mƣa thƣờng sảy ra lũ lụt, sạt lở đất; tổng lƣợng dòng chảy tài nguyên nƣớc mặt hàng năm có sự thay đổi… Tƣ̀ nhƣ̃ng lý do trên , tôi đã lƣ̣a cho ̣n và thƣ̣c hiê ̣n đề tài “ Đánh giá ảnh hưởng của tài nguyên nước dưới tác động của biến đổi khí hậu đến các dự án thuỷ điện vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh Sơn La, đề xuất giải pháp quản lý thích ứng’’. 2. Mục tiêu nghiên cứu Tổng hợp thông tin, dữ liệu để diện đƣợc ảnh hƣởng của biến đổi khí hậu đến tài nguyên nƣớc tỉnh Sơn La và đánh giá đƣợc ảnh hƣởng của tài nguyên nƣớc đến các dự án thủy điện vừa và nhỏ trong bối cảnh biến đổi khí hậu, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm quản lý và sử dụng hiệu quả tài nguyên nƣớc và các công trình thủy điện tại Sơn La. 3. Nhiệm vụ nghiên cứu Để thực hiện nghiên cứu tốt đề tài đã lựa chọn, điều cần thiết là thu thập những tài liệu, thông tin và số liệu liên quan rồi tổng hợp và phân tích vấn đề dựa trên những kiến thức lí luận chung của bộ môn khí hậu và môi trƣờng trong cái nhìn tổng quan nhất, gồm: 2 - Tổng quan các nghiên cứu liên quan đến đề tài. - Phân tích thực trạng hiệu quả hoạt động của các dự án thủy điện vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh Sơn La trong thời gian qua và lợi ích của nó đối với sự phát triển kinh tế - xã hội. - Phân tích hiện trạng, sự biến động của tài nguyên nƣớc và ảnh hƣởng của tài nguyên nƣớc dƣới tác động của biến đổi khí hậu đối với hiệu quả hoạt động và sự phát triển bền vững của các dự án thủy điện vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh Sơn La. - Đề xuất một số giải pháp quản lý thích ứng nhằm nâng cao hiệu quả quản lý nguồn tài nguyên nƣớc và hiệu quả hoạt động bền vững của các dự án thủy điện vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh Sơn La, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Sơn La giai đoạn 2016-2020 và giai đoạn sau năm 2020. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu - Đối tƣợng nghiên cứu: tài nguyên nƣớc mặt tỉnh Sơn La; các dự án thủy điện vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh Sơn La; tìm hiểu ảnh hƣởng của biến đối khí hậu đến tài nguyên nƣớc; tìm hiểu ảnh hƣởng của tài nguyên nƣớc đến các dự án thủy điện trong bối cảnh biến đổi khí hậu. - Phạm vi nghiên cứu: + Phạm vi về nội dung: Sử dụng các kết quả nghiên cứu về biến đổi khí hậu ảnh hƣởng đến đến tài nguyên nƣớc tỉnh Sơn La để phân tích các ảnh hƣởng đến hoạt động của các công trình thủy điện vừa và nhỏ trên địa bàn tỉnh Sơn La. Từ đó đề xuất các giải pháp quản lý nhằm quản lý và sử dụng hiệu quả hơn tài nguyên nƣớc và các công trình thủy điện vừa và nhỏ. + Phạm vi về không gian: Đề tài đƣợc nghiên cứu trên địa bàn 12/12 huyện, thành phố của tỉnh Sơn La. + Phạm vi về thời gian: Các số liệu và thông tin trong đề tài nghiên cứu chủ yếu đƣợc lấy từ năm 2000 trở lại đây. Nhất là phần số liệu thực trạng các dự 3 án thủy điện vừa và nhỏ đã đƣợc xây dựng và hoàn thành trong thời gian vừa qua tại tỉnh Sơn La. 5. Phƣơng pháp nghiên cứu Nghiên cứu đề tài chủ yếu sử dụng phƣơng pháp thu thập tài liệu, tƣ liệu và thông tin liên quan rồi tổng hợp lại, sau đó phân tích và đánh giá vấn đề. Bên cạnh đó có tham khảo một số đề tài có liên quan để bổ sung thông tin cho đề tài đƣợc hoàn chỉnh hơn. 6. Giới thiệu về kết cấu của Luận văn Kết cấu của luận văn ngoài các phần mở đầu, kết luận, tài liệu tham khảo, phần phụ lục, nội dung chính của luận văn gồm 3 chƣơng chính sau: Chƣơng 1: Tổng quan về vấn đề nghiên cứu. Chƣơng 2: Đối tƣợng, phạm vi, số liệu và phƣơng pháp nghiên cứu. Chƣơng 3: Kết quả và thảo luận. 4 CHƢƠNG I TỔNG QUAN VỀ VẤN ĐỀ NGHIÊN CỨU 1.1. Các khái niệm 1.1.1. Về tài nguyên nước Theo điều 2 Luật Tài nguyên nƣớc số 17/2012/QH13 đƣợc hiểu nhƣ sau: - Tài nguyên nước bao gồm nguồn nƣớc mặt, nƣớc dƣới đất, nƣớc mƣa và nƣớc biển thuộc lãnh thổ của nƣớc Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. - Nguồn nước là các dạng tích tụ nƣớc tự nhiên hoặc nhân tạo có thể khai thác, sử dụng bao gồm sông, suối, kênh, rạch, hồ, ao, đầm, phá, biển, các tầng chứa nƣớc dƣới đất; mƣa, băng, tuyết và các dạng tích tụ nƣớc khác. - Nước mặt là nƣớc tồn tại trên mặt đất liền hoặc hải đảo. - Nước dưới đất là nƣớc tồn tại trong các tầng chứa nƣớc dƣới đất. - Nguồn nước liên tỉnh là nguồn nƣớc phân bố trên địa bàn từ hai tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng trở lên. - Nguồn nước nội tỉnh là nguồn nƣớc phân bố trên địa bàn một tỉnh, thành phố trực thuộc trung ƣơng. 1.1.2. Khí tượng, thời tiết, khí hậu, thủy văn và biến đổi khí hậu Theo điều 3 Luật Khí tƣợng thủy văn số 90/2015/QH13 đƣợc hiểu nhƣ sau: - Khí tượng là trạng thái của khí quyền, quá trình diễn biến của các hiện tƣợng tự nhiên trong khí quyển. - Thời tiết là trạng thái khí quyển tại một điểm và khu vực cụ thể đƣợc xác định bằng các yếu tố và hiện tƣợng khí hậu... - Thủy văn là trạng thái, quá trình diễn biến của các hiện tƣợng tự nhiên trong khí quyển. 5 - Khí hậu là tổng hợp các điều kiện thời tiết ở một khu vực nhất định, đặc trƣng bởi các đại lƣợng thống kê dài hạn của các yếu tố khí tƣợng tại khu vực đó. - Biến đổi khí hậu là sự thay đổi của khí hậu trong một khoảng thời gian dài do tác động của các điều kiện tự nhiên và hoạt động của con ngƣời, biểu hiện bởi sự nóng lên toàn cầu, mực nƣớc biển dâng và gia tăng các hiện tƣợng khí tƣợng thủy văn cực đoan. - Kịch bản biến đổi khí hậu là giả định có cơ sở khoa học và có tính tin cậy về xu hƣớng trong tƣơng lai của khí hậu dựa trên mối quan hệ giữa hoạt động kinh tế - xã hội, phát thải khí nhà kính, biến đổi khí hậu và mực nƣớc biển dâng. 1.1.3. Quản lý, thích ứng trong bối cảnh biến đổi khí hậu - Quản lý: Quản lý là điều khiển, chỉ đạo một hệ thống hay một quá trình theo những quy luật, định luật hay những quy tắc tƣơng ứng nhằm để cho hệ thống hay quá trình đó vận động theo ý muốn của ngƣời quản lý nhằm đạt đƣợc những mục đích đã định trƣớc. - Thích ứng là khái niệm rất rộng, trong bối cảnh BĐKH, thích ứng đƣợc áp dụng cho nhiều lĩnh vực/đối tƣợng liên quan bị tác động của BĐKH. Về bản chất, sự thích ứng là quá trình dẫn tới tiến bộ hoặc tiến hóa. Thích ứng là sự điều chỉnh của hệ thống tự nhiên hoặc con ngƣời để ứng phó những tác động thực tại hoặc tƣơng lai của khí hậu do đó làm giảm tác hại hoặc tận dụng những lợi ích mang lại (IPCC, 2001). Trong đó, tăng cƣờng khả năng thích ứng là một phƣơng thức giảm mức độ tổn thƣơng và định hƣớng phát triển bền vững. 1.2. Một số quy định của pháp luật Việt Nam về tài nguyên nƣớc 1.2.1. Nguyên tác quản lý, khai thác, bảo vệ tài nguyên nước Ở Việt Nam nguyên tắc quản lý, khai thác và bảo vệ tài nguyên nƣớc 6 đƣợc quy định tại Điều 2 Luật Tài nguyên nƣớc số 17/2012/QH13: - Việc quản lý tài nguyên nƣớc phải bảo đảm thống nhất theo lƣu vực sông, theo nguồn nƣớc, kết hợp với quản lý theo địa bàn hành chính. - Tài nguyên nƣớc phải đƣợc quản lý tổng hợp, thống nhất về số lƣợng và chất lƣợng nƣớc; giữa nƣớc mặt và nƣớc dƣới đất; nƣớc trên đất liền và nƣớc vùng cửa sông, nội thủy, lãnh hải; giữa thƣợng lƣu và hạ lƣu, kết hợp với quản lý các nguồn tài nguyên thiên nhiên khác. - Việc bảo vệ, khai thác, sử dụng tài nguyên nƣớc, phòng, chống và khắc phục hậu quả tác hại do nƣớc gây ra phải tuân theo chiến lƣợc, quy hoạch tài nguyên nƣớc đã đƣợc cơ quan quản lý nhà nƣớc có thẩm quyền phê duyệt; gắn với bảo vệ môi trƣờng, cảnh quan thiên nhiên, di tích lịch sử - văn hoá, danh lam thắng cảnh và các tài nguyên thiên nhiên khác; bảo đảm quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội. - Bảo vệ tài nguyên nƣớc là trách nhiệm của mọi cơ quan, tổ chức, cá nhân và phải lấy phòng ngừa là chính, gắn với việc bảo vệ, phát triển rừng, khả năng tái tạo tài nguyên nƣớc, kết hợp với bảo vệ chất lƣợng nƣớc và hệ sinh thái thủy sinh, khắc phục, hạn chế ô nhiễm, suy thoái, cạn kiệt nguồn nƣớc. - Khai thác, sử dụng tài nguyên nƣớc phải tiết kiệm, an toàn, có hiệu quả; bảo đảm sử dụng tổng hợp, đa mục tiêu, công bằng, hợp lý, hài hòa lợi ích, bình đẳng về quyền lợi và nghĩa vụ giữa các tổ chức, cá nhân. - Phòng, chống và khắc phục hậu quả tác hại do nƣớc gây ra phải có kế hoạch và biện pháp chủ động; bảo đảm kết hợp hài hòa lợi ích của cả nƣớc, các vùng, ngành; kết hợp giữa khoa học, công nghệ hiện đại với kinh nghiệm truyền thống của nhân dân và phù hợp với điều kiện kinh tế - xã hội. - Các dự án bảo vệ, khai thác, sử dụng tài nguyên nƣớc, phòng, chống và khắc phục hậu quả tác hại do nƣớc gây ra phải góp phần phát triển kinh tế - xã 7 hội và có các biện pháp bảo đảm đời sống dân cƣ, quốc phòng, an ninh, bảo vệ di tích lịch sử - văn hóa, danh lam thắng cảnh và môi trƣờng. - Các quy hoạch, kế hoạch, chƣơng trình, dự án phát triển KT-XH, quốc phòng, an ninh phải gắn với khả năng nguồn nƣớc, bảo vệ tài nguyên nƣớc; bảo đảm duy trì dòng chảy tối thiểu trên sông, không vƣợt quá ngƣỡng khai thác đối với các tầng chứa nƣớc và có các biện pháp bảo đảm đời sống dân cƣ. - Bảo đảm chủ quyền lãnh thổ, lợi ích quốc gia, công bằng, hợp lý trong bảo vệ, khai thác, sử dụng, phát triển tài nguyên nƣớc, phòng, chống và khắc phục hậu quả tác hại do nƣớc gây ra đối với các nguồn nƣớc liên quốc gia. Nguyên tắc quản lý tài nguyên nƣớc theo vùng lƣu vực ở VN đƣợc thể hiện ở sơ đồ sau: Hình 1. 1: Sơ đồ quản lý vùng lƣu vực của VN (Nguồn: Cục Quản lý Tài nguyên nước). 1.2.2 . Sử dụng, điều hòa, điều phối tài nguyên nước Điều 54 Luật Tài nguyên nƣớc số 17/2012/QH13 quy định: 8 Việc điều hòa, phân phối tài nguyên nƣớc cho các mục đích sử dụng phải căn cứ vào quy hoạch tài nguyên nƣớc, khả năng thực tế của nguồn nƣớc, kế hoạch điều hòa, phân phối tài nguyên nƣớc và bảo đảm các nguyên tắc sau đây Bảo đảm công bằng, hợp lý giữa các tổ chức, cá nhân sử dụng nƣớc trên cùng một lƣu vực sông, giữa thƣợng lƣu với hạ lƣu, giữa bờ phải với bờ trái; - Ƣu tiên về số lƣợng, chất lƣợng nƣớc cho sinh hoạt, sản xuất nông nghiệp góp phần bảo đảm an ninh lƣơng thực và các nhu cầu thiết yếu khác của ngƣời dân; - Bảo đảm duy trì dòng chảy tối thiểu trên sông, ngƣỡng khai thác nƣớc dƣới đất; - Kết hợp khai thác, sử dụng nguồn nƣớc mặt với khai thác, sử dụng nguồn nƣớc dƣới đất, nƣớc mƣa; tăng cƣờng việc trữ nƣớc trong mùa mƣa để sử dụng cho mùa khô. Trong trƣờng hợp thiếu nƣớc, việc điều hòa, phân phối phải ƣu tiên cho mục đích sinh hoạt; các mục đích sử dụng khác phải đƣợc điều hòa, phân phối theo quy định trong quy hoạch tài nguyên nƣớc lƣu vực sông và bảo đảm nguyên tắc công bằng hợp lý. Bộ Tài nguyên và Môi trƣờng tổ chức thực hiện việc điều hòa, phân phối tài nguyên nƣớc trên lƣu vực sông liên tỉnh. Ủy ban nhân dân cấp tỉnh tổ chức thực hiện điều hòa, phân phối tài nguyên nƣớc trong phạm vi địa phƣơng. 1.3. Tổng quan về tài nguyên nƣớc ở Việt Nam và tỉnh Sơn La 1.3.1. Tổng quan về tài nguyên nước ở Việt Nam Việt Nam là một nƣớc có nguồn tài nguyên nƣớc vào loại trung bình trên thế giới. Nƣớc ta có khoảng 830 tỷ m3 nƣớc mặt, tổng trữ lƣợng tiềm tàng nƣớc dƣới đất khoảng 60 tỷ m3/năm. Nguồn tài nguyên nƣớc ở Việt Nam gồm: nƣớc mƣa, nƣớc mặt lục địa, nƣớc dƣới đất và nƣớc mặt. 9
- Xem thêm -

Tài liệu liên quan