Tài liệu đảng bộ tỉnh lạng sơn lãnh đạo thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo từ năm 2000 đến năm 2015

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC Xà HỘI VÀ NHÂN VĂN HOÀNG THẾ NAM §¶ng bé tØnh L¹ng S¬n l·nh ®¹o thùc hiÖn chÝnh s¸ch xãa ®ãi gi¶m nghÌo tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2015 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ HÀ NỘI - 2017 1 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC Xà HỘI VÀ NHÂN VĂN HOÀNG THẾ NAM §¶ng bé tØnh L¹ng S¬n l·nh ®¹o thùc hiÖn chÝnh s¸ch xãa ®ãi gi¶m nghÌo tõ n¨m 2000 ®Õn n¨m 2015 Chuyên ngành : Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam Mã số : 60 22 03 15 LUẬN VĂN THẠC SĨ LỊCH SỬ Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS. Vũ Ngọc Lƣơng HÀ NỘI - 2017 2 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các số liệu, tài liệu tham khảo trong luận văn đều trung thực và có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng. Hà Nội, ngày 29 tháng 6 năm 2017 Tác giả luận văn Hoàng Thế Nam BẢN ĐỒ HÀNH CHÍNH TỈNH LẠNG SƠN 3 (Nguồn: Văn phòng UBND tỉnh Lạng Sơn ) 4 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT BCĐ : Ban chỉ đạo BHYT : Bảo hiểmytế CCB : Cựuchiếnbinh HĐND : Hội đồngnhândân LĐTB&XH : Lao động Thương binh và Xã hội LHPN : Liên hiệpphụnữ MTTQ : Mặt trận Tổ quốc UBND : Uỷ ban nhân dân XĐGN : Xóa đói giảm nghèo 5 MỤC LỤC MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 CHƢƠNG 1: CHỦ TRƢƠNG VÀ SỰ CHỈ ĐẠO CỦA ĐẢNG BỘ TỈNH LẠNG SƠN VỀ XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO TỪ NĂM 2000 ĐẾN NĂM 2010 ............................................................................................ 20 1.1. Những yếu tố tác động đến sự lãnh đạo thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn và chủ trương của Đảng bộ ............ 20 1.2. Sự chỉ đạo thực hiện hóa chủ trương của Đảng bộ .................................. 49 Tiểu kết chương 1........................................................................................... 59 CHƢƠNG 2: ĐẢNG BỘ TỈNH LẠNG SƠN LÃNH ĐẠO ĐẨY MẠNH XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO TỪ NĂM 2011 ĐẾN NĂM 2015 ................... 60 2.1. Những yêu cầu mới đặt ra và chủ trương của Đảng về xóa đói giảm nghèo từ năm 2010 đến năm 2015 .................................................................. 60 2.2. Chủ trương và sự chỉ đạo thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn ................................................................................... 73 Tiểu kết chương 2............................................................................................ 94 CHƢƠNG 3: NHẬN XÉT VÀ MỘT SỐ KINH NGHIỆM ...................... 95 3.1. Nhận xét chung ........................................................................................ 95 3.2. Các kinh nghiệm chủ yếu ....................................................................... 109 Tiểu kết chương 3.......................................................................................... 118 KẾT LUẬN .................................................................................................. 120 TÀI LIỆU THAM KHẢO .......................................................................... 122 PHỤ LỤC 6 MỞ ĐẦU 1. Lý do chọn đề tài Đói nghèo đã và đang diễn ra trên khắp các châu lục với những mức độ khác nhau, là một thách thức lớn đối với sự phát triển của từng khu vực, từng quốc gia, dân tộc. Xóa đói giảm nghèo (XĐGN) đã trở thành vấn đề toàn cầu và thế giới đã lấy ngày 17 tháng 10 hàng năm là “Ngày thế giới xóa đói giảm nghèo”. Mục tiêu XĐGN luôn được đặt ra trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội không chỉ ở Việt Nam, mà còn ở nhiều nước trên thế giới. Vì vậy, những năm gần đây nhiều quốc gia và các tổ chức quốc tế rất quan tâm đưa ra các giải pháp hạn chế nghèo đói và giảm dần khoảng cách phân hoá giàu, nghèo trên phạm vi toàn cầu. Ở Việt Nam, XĐGNđược coi là mục tiêu xuyên suốt trong quá trình phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Chính sách XĐGN là tổng thể các quan điểm, tư tưởng, giải pháp, công cụ mà Đảng và Nhà nước sử dụng để tác động lên các chủ thể kinh tế xã hội nhằm giải quyết vấn đề nghèo đói, thực hiện mục tiêu XĐGN, từ đó xây dựng một xã hội giàu đẹp.Ngay từ khi mới ra đời, Đảng Cộng sản Việt Nam đã xác định mục tiêu giải phóng dân tộc, xây dựng chế độ mới để đem lại ấm no, hạnh phúc cho nhân dân. Sau Cách mạng tháng Tám thành công, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã nêu rõ mục tiêu của Nhà nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòalà: Làm cho dân có ăn, làm cho dân có mặc, làm cho dân có chỗ ở, làm cho dân có học hành. Để làm được điều đó, Người đã đề ra nhiệm vụ cấp bách là diệt “giặc đói” và “giặc dốt”. Người nhắc nhở nhiệm vụ thường xuyên là xóa đói nghèo, làm cho kinh tế phát triển; người nghèo thì đủ ăn, người đủ ăn thì khá giàu và người khá giàu thì giàu thêm. Kinh tế có phát triển, đời sống đồng bào có ấm no thì đất nước mới cường thịnh. 7 Đặc biệt, đối với Đảng Cộng sản Việt Nam, một Đảng ra đời từ phong trào cách mạng của nhân dân, lãnh đạo cách mạng vì mục đích phục vụ nhân dân, lấy lợi ích của nhân dân làm lợi ích cao nhất của mình, thì Hồ Chí Minh chỉ rõ rằng: Tất cả đường lối, phương châm, chính sách… của Đảng đều chỉ nhằm nâng cao đời sống của nhân dân nói chung. Lần đầu tiên vấn XĐGNđã được Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VIII (năm 1996) xác định là Chương trình Quốc gia và đến năm 1998 thì Chính phủ chính thức phê duyệt Chương trình Quốc gia vềXĐGN. Kể từĐại hội VIII trở đi, chương trình XĐGNluôn được Đảng quan tâm một cách sâu sắc thể hiện quyết tâm của toàn Đảng, toàn dân trong việc diệt giặc đói, nghèo. Công cuộc đổi mới của đất nước đã đạt được những thành tựu vượt bậc về phát triển kinh tế - xã hội, đời sống của đa số dân cư được cải thiện, công tác XĐGNđã thu được thành tựu đáng kể. Song, mức sống của người dân vẫn còn thấp, phân hóa thu nhập có xu hướng tăng lên. Một bộ phận khá lớn dân cư còn sống nghèo đói, trong đó có nhiều gia đình có công với cách mạng còn chịu nhiều thiệt thòi trong hòa nhập cộng đồng và không đủ sức tiếp nhận những thành quả do công cuộc đổi mới mang lại Chương trình mục tiêu Quốc gia XĐGNđược triển khai mạnh mẽ ở tất cả các tỉnh, thành trong cả nước, nhưng hiệu quả chưa cao. Nhiều hộ thoát nghèo chưa vững chắc, tái nghèo khi gặp thiên tai hay rủi ro bất thường trong đời sống và sản xuất kinh doanh. Lạng Sơn là một tỉnh miền núi biên giới phía Bắc có nhiều khó khăn trong việc phát triển kinh tế - xã hội, vùng có nhiều đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống. Những năm trong thập niên 90 của thể kỷ XX, Lạng Sơn đã tích cực thực hiện chính sách XĐGNvà thu được một số kết quả đáng kể, tuy nhiên tỷ lệ hộ nghèo của tỉnh còn rất cao. Đây đang là vấn đề cấp bách đặt ra cho tỉnh Lạng Sơn, bởi thực hiện XĐGNtrên địa bàn tỉnh không chỉ có ý nghĩa thực hiện mục tiêu chung của Quốc gia mà còn có vai trò thúc đẩy kinh 8 tế - xã hội của tỉnh phát triển, vươn lên tránh tụt hậu; đồng thời hội nhập với các vùng khác trong khu vực và cả nước. Vì vậy, việc nghiên cứu, lý giải một cách đầy đủ và có hệ thống vấn đềXĐGN, xác định các giải pháp thực hiện vừa đảm bảo đúng nguyên lý chung, vừa phù hợp với thực tiễn của địa phương là yêu cầu cấp thiết. Nhằm góp phần đáp ứng đòi hỏi cấp bách đó, tác giả đã chọn vấn đề: “Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn lãnh đạo thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo từ năm 2000 đến năm 2015” làm đề tài nghiên cứu luận văn thạc sĩ chuyên ngành Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam. 2. Lịch sử nghiên cứu vấn đề Đói, nghèo và XĐGN là vấn đề lớn, bức thiết ở Việt Nam hiện nay, đã và đang thu hút các cơ quan, các nhà khoa học nghiên cứu tìm giải pháp. Kết quả nghiên cứu của các công trình, các nhà khoa học đã được đăng tải trong các tài liệu khác nhau. 2.1. Nhóm các công trình khoa học nghiên cứu về XĐGN nói chung: Trong cuốn sách Vấn đề xóa đói giảm nghèo ở nông thôn nước ta hiện nay (1997) của tác giả Nguyễn Thị Hằng, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Đề cập đến nội dung thực trạng đói nghèo ở nông thôn Việt Nam, tác giả đã lý giải các nguyên nhân và những vấn đề cần được giải quyết trong trong công tácXĐGNtrong khu vực nông thôn ở nước ta. Hà Quế Lâm trong cuốn Xóa đói giảm nghèo ở vùng dân tộc thiểu số nước ta hiện nay - thực trạng và giải pháp (2002),Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Đã phân tích những đặc điểm về địa lý, văn hóa, kinh tế ở những vùng đồng bào dân tộc thiểu số sinh sống, khái quát tình trạng đói nghèo và thực trạng XĐGN ở cácđịa phương trong những năm cuối thế kỷ XX (19922000); đồng thời nêu những khuyến nghị về định hướng và một số giải pháp 9 XĐGN cho đồng bào dân tộc thiểu số. Theo tác giả để XĐGN vùng đồng bào dân tộc thiểu số cần thực hiện các nhóm vấn đề như phát triển kinh tế và bảo vệ môi trường; trợ giúp các đối tượng chính sách xã hội; cứu tế, viện trợ khẩn cấp; chống tệ nạn xã hội, xây dựng nếp sống văn hóa. Trong cuốn Chính sách xóa đói giảm nghèo thực trạng và giải pháp của tác giả Lê Quốc Lý (2012), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Với 9 chương, cuốn sách đã trình bày một cách tổng quan về thực trạng đói nghèo ở Việt Nam; chủ trương, đường lối của Đảng và các chính sách của nhà nước về XĐGN; các trương trình XĐGN điển hình việc thực hiện chính sách XĐGN của việt nam trong giai đoạn 2001 - 2010; nêu những định hướng, mục tiêu XĐGN và cơ chế giải pháp nhằm thực hiện có hiệu quả chính sách XĐGN. Đề cấp đến lĩnh vực về phát triển kinh tế ở nước ta và những thách thức đặt ra cho nền kinh tế Việt Nam là sự chênh lệch giàu nghèo, vấn đềXĐGNcần được giải quyết kịp thời, nội dung này được trình bày trong cuốn sách Tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội và vấn đề xoá đói giảm nghèo ở Việt Nam (1999), Vũ Thị Ngọc Phùng, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Cuốn sáchĐói nghèo ở Việt Nam (2001), Chu Tiến Quang, Nxb Nông nghiệp, Hà Nội. Tác giả đã khái quát chung về công tác XĐGNvà những khó khăn, thách thức khi giải quyết vấn đề XĐGNở nước ta. Trong cuốn sách Một số chính sách quốc gia về việc làm và xoá đói giảm nghèo (2002), của tác giả Lê Quyết, Nxb Lao động, Hà Nội. Đã đề cập đến một số chính sách của Đảng và Nhà nước trong việc thực hiện giải quyết vấn đề việc làm và công tácXĐGN. Thực trạng đói nghèo và nội dung các giải pháp thực hiện XĐGNở nước ta được các tác giả đề cập trên nhiều khía cạnh khác nhau như: phát triển kinh tế nông nghiệp; nguồn vốn đầu tư cho chính sáchXĐGN; kết quả 10 trong công tác XĐGN ở nước ta đều được nhiều bài viết trên các tạp chí đề cập như: Tăng trưởng, đói nghèo và bất bình đẳng ở Việt Nam,Tạp chí Lao động và Xã hội, 2004, số 240 - 241 - 242;Cuộc chiến chống đói nghèo ở Việt Nam - Thực trạng và giải pháp, Tạp chí Lao động và Xã hội, 2005, số 272; Giải pháp tài chính cho chống đói nghèo một cách bền vững,Tạp chí Kinh tế và Dự báo, 2006, số 1. Đặc biệt, trong bài viết Tác động của chính sách xóa đói, giảm nghèo đối với sự phân hóa xã hội ở nước ta, Trần Văn Phong, Tạp chí Lý luận chính trị, 2006, số 4. Tác giả đã nêu bật những kết quả thực hiện chính sáchXĐGN, trong đó nhấn mạnh kết quả XĐGNđã tác động đến đời sống xã hội ở nước ta rất rõ rệt. Trong cuốn sáchPhân hóa giàu - nghèo ở Việt Nam hiện nay - Một số vấn đề lý luận và thực tiễn của tác giả Bùi Thị Hoàn (2013), Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội. Cuốn sách trình bày khái niệm phân hóa giàu - nghèo, những vấn đề liên quan và tác động của nó đối với sự phát triển xã hội. Ngoài ra, tác giả tập trung phân tích thực trạng, nguyên nhân, xu hướng vận động và những vấn đề đặt ra đối với sự phân hóa giàu - nghèo trong nên kinh tế thị trường ở Việt Nam. Hơn nữa, tác giả đề ra một số giải pháp chủ yếu nhằm hạn chế sự phân hóa giàu - nghèo trong nền kinh tế thị trường ở Việt Nam. Nhiều tác giả đã trình bày trong cuốn sách Toàn cầu hóa, tăng trưởng và nghèo đói - xây dựng một nền kinh tế hội nhập(2002), Nxb Văn hóa Thông tin, Hà Nội. Đã nêu lên lý luận về mối quan hệ biện chứng giữa tăng trưởng kinh tế, công bằng xã hội với vấn đề XĐGN, nêu lên thực trạng đói nghèo và một số giải pháp XĐGN bền vững ở Việt Nam, đưa nền kinh tế hội nhập với thế giới. Bài báo có tựa đềKết quả thực hiện chương trình quốc gia về xóa đói giảm nghèo ở Việt Nam hiện nay của tác giả Nguyễn Thị Mai (Tạp chí lịch sử 11 Đảng số 4 - 2010) đã tổng kết một số chủ trương của Đảng và chương trình của Chính phủ về XĐGN từ năm 1996 - 2008; đồng thời, nêu một số kết quả đạt được của chương trình để minh chứng “Đó là những cố gắng vượt bậc của Đảng, Nhà nước và của cả cộng đồng trong thực hiện chính sách an sinh xã hội, vì mục tiêu phát triển bền vững”. Bài viết “Tăng trưởng kinh tế gắn với XĐGN ở Việt Nam (1991 - 2010)” của Phạm Đức Kiên (Tạp chí Lịch sử Đảng số 1 - 2011) cho rằng, thực tiễn gần 25 năm đổi mới dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, đặc biệt từ khi thực hiện Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (1991) đã và đang minh chứng tăng trưởng kinh tế gắn với XĐGN là đảm bảo cho tăng trưởng kinh tế cao và bền vững, đồng thời cải thiện đời sống vật chất và tinh thần của đại bộ phận nhân dân. Làm rõ nhận định trên, tác giả dẫn chứng những chủ trương của Đảng, chương trình của Chính phủ về XĐGN và các kết quả của nó trong giai đoạn từ năm 1991 - 2010. Tác giả Trần Lê Thanh trong bài “Phát huy vai trò của các tổ chức xã hội trong xóa, đói giảm nghèo”, đăng trên tạp chí Lich sử Đảng số tháng 4 2011, nhận thấy, MTTQ Việt Nam và các đoàn thể như Đoàn Thanh niên Cộng sản Hồ Chí Minh, Hội Liên hiệp Phụ nữ…, các tổ chức xã hội nghề nghiệp như Hội làm vườn, Hội nuôi ong, Hội trồng cây gây rừng, hội thả cá… và các tổ chức xã hội khác như hội Bảo thọ. Hội khuyến học, Hội chữ thập đỏ, các loại hình quỹ… với tính chất tự nguyện phi lợi nhuận là những tổ chức thích hợp trong phối hợp với nhà nước thực hiện mục tiêu XĐGN. Tại Hội nghị lần thứ ba Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa VII (6/1992) cụm từ “xóa đói giảm nghèo” được Đảng ghi nhận và đặt trong mối quan hệ với các chính sách xã hội khách. Từ đó, trong thực tế, XĐGN với tính chất của một chính sách xã hội được thực thi bởi chủ thể nhà nước, đồng thời có sự tham gia hỗ trợ của các tổ chức xã hội nhằm góp phần đẩy mạnh phong trào. 12 Cuối cùng tác giả kết luận “Chủ trương, chính sách đúng đắn của Đảng là cơ sở quan trọng để phát huy hơn nữa vai trò của các tổ chức xã hội trong thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia XĐGN bền vững 2011- 2015”. Trong bài viết Về thực hiện chính sách XĐGN ở Việt Nam giai đoạn 2011- 2020”tác giả Trần Ngọc Hiên (Tạp chí Cộng sản điện tử ngày 11- 72011) nêu lên những nhân tố tác động đến chính sách XĐGN Việt Nam trong thời gian từ năm 2011- 2020 như tăng trưởng kinh tế phiến diện, môi trường bị tàn phá, sự hạn chế về năng lực tổ chức, quản lý của bộ máy nhà nước các cấp, trên cơ sở đó, tác giả đưa ra định hướng chính sách XĐGN cho Đảng và Nhà nước trong thời gian 2011- 2020. Đó là đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế; tạo lập những tiền đề, điều kiện để giải quyết vấn đề đói nghèo trong mô hình mới; đổi mới tổchức và thể chế quản lý của Nhà nước theo yêu cầu đổi mới mô hình kinh tế. Mặt khác, tác giả đề xuất, để XĐGN hiệu quả cần đổi mới tư duy và phương pháp hoạch định thực hiện chính sách XĐGN. Bài “Thực hiện mục tiêu giảm nghèo bền vững ở Việt Nam” của Nguyễn Trọng Đàm (Tạp chí Lịch sử Đảng số tháng 9- 2012) tổng kết một số thành công của chiến lược phát triển kinh tế - xã hội và các chương trình giảm nghèo (2006- 2010), đồng thời chỉ ra những chính sách mới trong Nghị quyết số 80/NQ-CP ngày 19 tháng5 năm 2011 của chính phủ. Bên cạnh đó tác giả còn nêu lên một số mục tiêu và giải pháp cần thực hiện trong thời gian từ năm 2012- 2015 như cải thiện và từng bước nâng cao điều kiện sống của người nghèo, trước hết là ở khu vực miền núi, vùng đồng bào dân tộc thiểu số; tạo sự chuyển biến mạnh mẽ, toàn diện về công tác giảm nghèo ở các vùng nghèo; góp phần thu hẹp khoảng cách chênh lệch về mức sống giữa thành thị và nông thôn giữa các vùng, các dân tộc và các nhóm dân cư. Bộ LĐTB&XH (1/1999), Chương trình Quốc gia XĐGN, “Kỷ yếu hội nghị triển khai Chương trình mục tiêu Quốc gia XĐGN và chương trình phát 13 triển kinh tế xã hội các xã đặc biệt khó khăn miền núi và vùng sâu, vùng xa”, Nxb Lao động, Hà Nội. Kỷ yếu trích những bài phát biểu của các đồng chí lãnh đạo Đảng, Nhà nước, báo cáo của lãnh đạo Bộ LĐTB&XH và các cơ quan có liên quan của chính phủ và báo cáo của một số địa phương về tình hình, kết quả thực hiện chương trình mục tiêu XĐGN trong năm 1997, 1998 và phương hướng nhiệm vụ năm 1999, 2000 tại hội nghị. Trong Kỷ yếu Hội thảo khoa học “Xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam trong tiến trình đổi mới” (xuất bản tháng 1/2009 tại Hà Nội) do Trung tâm Đào tạo, bồi dưỡng giảng viên Lý luận Chính trị - Đại học Quốc gia Hà Nội chủ trì có bài: “Chủ trương, chính sách của Đảng về XĐGN trong thời kỳ đổi mới và những vấn đề đặt ra” của tác giả Hồ Tố Lương. Bài viết đã khái quát các chủ trương, chính sách và quá trình thực hiện chính sách XĐGN của Đảng từ Đại hội VII (1991) đến Đại hội X (2006), nêu những thành tựu và thách thức của công cuộc XĐGN. “Hội nghị đánh giá Chương trình mục tiêu quốc gia về XĐGN và chương trình 135” của Bộ LĐTB&XH và UNDP (2004) đã đưa ra những bài tham luận của các cấp, ban, ngành có liên quan và các nhà nghiên cứu về kết quả cũng như những mặt tồn tại của Chương trình Quốc gia về XĐGN và chương trình 135 đã thực hiện, đồng thời các tham luận cũng đưa ra các giải pháp để thực hiện tốt hơn chương trình này trong các giai đoạn tếp theo… Vấn đề XĐGN đã thu hút nhiều nhà nghiên cứu trên nhiều phương diện khác nhau, điều này được thể hiện trong các công trình nghiên cứu luận văn và luận án của nghiên cứu sinh, học viên cao học dưới nhiều góc độ khác nhau. Trong luận văn thạc sĩ Khoa học Chính trị có đề tài: Đảng bộ tỉnh Kon Tum lãnh đạo xóa đói, giảm nghèo trong giai đoạn hiện nay (2007), Lê Như Nhất, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh. Tác giả đã mô tả quá trình 14 Đảng bộ tỉnh Kon Tum quán triệt chủ trương, đường lối, chính sách của Đảng và Nhà nước vào việc lãnh đạo thực hiện XĐGN ở tỉnh. Những thành tựu, hạn chế và rút ra một số kinh nghiệm về sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Kon Tum đối với công tácXĐGN. Tiếp cận dưới góc độ kinh tế có đề tài “Những giải pháp kinh tế xã hội chủ yếu nhằm XĐGN ở Hà Tĩnh” (Luận án Tiến sỹ kinh tế, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh) của tác giả Trần Đình Đàn (2001); “Giải pháp tín dụng góp phần thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo trong giai đoạn hiện nay” (Luận án Tiến sỹ kinh tế, Học viện chính trị quân sự) của tác giả Đào Tấn Nguyên… Đây là những luận án về XĐGN nhưng dưới góc độ của những nhà hoạch định kinh tế. Do vậy, các giải pháp cho vấn đề XĐGN chủ yếu là tiếp cận ở một khía cạnh về mặt kinh tế mà chưa có sự tiếp cận tổng quát trên tất cả các mặt. Nhiều luận văn có phạm vi thời gian và không gian khác nhau nhưng đều có chung vấn đề nghiên cứu về Đảng bộ tỉnh lãnh đạo thực hiện XĐGNở địa phương như: Đảng bộ tỉnh Tuyên Quang lãnh đạo thực hiện xóa đói giảm nghèo từ năm 1996 đến năm 2005 (2008), Trần Thị Thúy Hạnh, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Hà Nội. Đề tài “Đảng bộ tỉnh Bến Tre lãnh đạo xóa đói giảm nghèo từ năm 1986 đến năm 2011” (Luận án Tiến sỹ lịch sử Đảng, Trường Đại học khoa học xã hội và Nhân văn) của tác giả Nguyễn Tôn Phương Du; “Quá trình thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo của Đảng ở tỉnh Cao Bằng từ năm 2001 đến năm 2010”, Luận văn Thạc sỹ Lịch sử Đảng, Trường Đại học khoa học xã hội và Nhân văn) của tác giả Ma thị Tuyền; “Quá trình thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo của Đảng ở tỉnh Yên Bái từ năm 1996 đến năm 2010” (Luận văn Thạc sĩ khoa học Lịch sử, Đại học khoa học xã hội và Nhân văn) của tác giả Lương Thị Thuần;“Đảng bộ tỉnh Phú Thọ lãnh đạo thực hiện 15 xóa đói giảm nghèo từ năm 1997 đến năm 2010” (Luận văn Thạc sỹ Lịch sử Đảng, Trường Đại học khoa học xã hội và Nhân văn) của tác giả Trần Cao Quý.Đề tài luận văn Đảng bộ tỉnh Phú Yên lãnh đạo thực hiện xóa đói giảm nghèo từ năm 2001 đến năm 2010 (2014), Lê Xuân Trường, Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn, Hà Nội… Những luận văn này đã có cách tiếp cận tổng quát về những chính sách của Đảng và Nhà nước về XĐGN và đã được áp dụng vào từng địa phương cụ thể. Những đề tài này đã giúp tác giả rất nhiều trong việc tiếp cận vấn đề đề giải quyết đề tài nghiên cứu của mình. 2.2. Nhóm các công trình khoa học nghiên cứu về Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn và những vấn đề liên quan đến sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn trong việc thực hiện chínhXĐGN. Vấn đề Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn đã có một sốcông trình khoa học đề cập đến trong quá trình nghiên cứu của các tác giả trên các lĩnh vực về kinh tế, văn hóa, xã hội như: Trong luận văn thạc sĩ với đề tài: Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn lãnh đạo xây dựng nếp sống văn hóa từ năm 2000 đến năm 2010 (2012), Vi Thùy Dịu,Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn - Đại học Quốc gia Hà Nội. Trong luận văn tác giả đã đề cập đến khái niệm nếp sống văn hóa; xây dựng nếp sống văn hóa. Trình bày sự lãnh đạo của đảng bộ tỉnh Lạng Sơn trong xây dựng nếp sống văn hoá trên địa bàn tỉnh, gắn liền với sự chỉ đạo cụ thể với những biện pháp trên các lĩnh vực: xây dựng gương người tốt, việc tốt, các điển hình tiên tiến; xây dựng gia đình văn hoá; xây dựng làng, bản, khu phố văn hoá; xây dựng cơ quan, đơn vị có nếp sống văn hoá; đẩy lùi hủ tục lạc hậu, các loại tội phạm và tệ nạn xã hội góp phần giữ gìn và phát huy những giá trị bản sắc dân tộc từ năm 2000 đến năm 2010. Đánh giá những ưu điểm, hạn chế trong công tác lãnh đạo, chỉ đạo xây dựng nếp sống văn hóa của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn. 16 Trong luận văn thạc sĩ kinh tế với đề tài: Nâng cao vai trò của Nhà nước trong xóa đói giảm nghèo ở Lạng Sơn, (2010), Tạ Đức Thanh, Đại học Kinh tế - Đại học Quốc gia Hà Nội. Tác giả đã hệ thống hóa lý luận về XĐGNvà vai trò của Nhà nước trong hoạt độngXĐGN. Phân tích, đánh giá thực trạng về vai trò của Nhà nước trong hoạt động XĐGNtại Lạng Sơn. Đề xuất và luận cứ có cơ sở khoa học về những giải pháp nhằm nâng cao vai trò của Nhà nước trong hoạt động XĐGNở Lạng Sơn. Nhìn chung, từ cách tiếp cận và nghiên cứu nhiều chuyên ngành khác nhau của các công trình trên đã góp phần làm sáng tỏ về mặt lý luận và thực tiễn của vấn đề đói nghèo và công tác XĐGN ở nước ta trong giai đoạn hiện nay. Kết quả nghiên cứu của các công trình đó có giá trị tham khảo để thực hiện đề tài luận văn. Tuy nhiên, đến nay chưa có công trình khoa học nào nghiên cứu một cách toàn diện dưới góc độ của khoa học chuyên ngành Lịch sử Đảng Cộng sản Việt Nam về sự lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn đối với công tác XĐGN trên địa bàn tỉnh từ năm 2000 đến năm 2015 (từ Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XIII đến kết thúc nhiệm kỳ Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ XV). 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu 3.1.Mục đích nghiên cứu: Trên cơ sở phục dựng một cách có hệ thống chủ trương và sự chỉ đạo thực hiện chính sách XĐGN của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn từ năm 2000 đến năm 2015, luận văn làm rõ sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn trong việc thực hiện chính sách XĐGN, rút ra kinh nghiệm để vận dụng vào thực tiễn XĐGN hiện nay. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu: Để đạt được mục đích đề ra, đề tài cần thực hiện các nhiệm vụ sau đây: - Làm rõ những yếu tố tác động đến sự lãnh đạo thực hiện chính sách XĐGN của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn. 17 - Làm rõ chủ trương và quá trình chỉ đạo thực hiện chính sách XĐGN của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn từ năm 2000 đến năm 2015. - Từ thực tiễn lịch sử lãnh đạo của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn về thực hiện chính sách XĐGN, nêu lên những nhận xét về thành tựu, hạn chế, lý giải nguyên nhân của những thành tựu và hạn chế đó và đúc rút kinh nghiệm về sự lãnh đạo và chỉ đạo thực hiện chính sách XĐGN của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn từ năm 2000 đến năm 2015. 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu: Những chủ trương và biện pháp của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn đối với công tác XĐGN từ năm 2000 đến năm 2015. Các hoạt động XĐGN ở tỉnh Lạng Sơn từ năm 2000 đến năm 2015 4.2. Phạm vi nghiên cứu: - Về nội dung: Nghiên cứu làm rõ chủ trương và sự lãnh đạo, chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn trong việc thực hiện chính sách XĐGN. - Về thời gian: Từ năm 2000 đến năm 2015 (15 năm tỉnh Lạng Sơn thực hiện các Mục tiêu phát triển Thiên niên kỷ) - Về không gian: Khảo sát đánh giá việc thực hiện chính sách XĐGN trên địa bàn tỉnh Lạng Sơn (1 thành phố và 10 huyện). 5. Phƣơng pháp nghiên cứu và nguồn tài liệu 5.1. Phương pháp nghiên cứu: Luận văn sử dụng phương pháp lịch sử và phương pháp lôgic là chủ yếu, bên cạnh đó kết hợp các phương pháp khác nhau như: phân tích, tổng hợp, thống kê, so sánh… 5.2. Nguồn tài liệu: - Các văn ki ện của Đảng, Nhà nước và địa phương có liên quan trực tiếp đến đề tài. 18 - Các tài liệu tổng kết của các cơ quan Đảng, Nhà nước và địa phương có liên quan đến đề tài. - Các công trình nghiên cứu của các nhà khoa học qua sách chuyên khảo, bài đăng tạp chí, luận văn, luận án có đề cập trực tiếp hoặc liên quan đến đề tài đã được công bố. Các nguồn tài liệu đó là cơ sở thực tiễn - lịch sử để tác giả dựa vào thực hiện luận văn, trong đó quan trọng nhất là các Nghị quyết, Chỉ thị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư, Ban Chấp hành Đảng bộ, Ủy ban nhân dân tỉnh Lạng Sơn có liên quan đến XĐGN. 6. Đóng góp của luận văn - Hệ thống hóa quan điểm, chủ trương của Đảng và của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn trong lãnh đạo thực hiện chính sách XĐGN từ năm 2000 đến năm 2015. - Cung cấp một cách có hệ thống, phong phú những tư liệu, sự kiện cơ bản về quá trình Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn lãnh đạo thực hiện chính sách XĐGN từ năm 2000 đến năm 2015 qua hai giai đoạn 2000 - 2010 và 2011 - 2015. - Đánh giá một cách khách quan những kết quả đạt được, những hạn chế và luận giải nguyên nhân về những ưu điểm, hạn chế trong quá trình lãnh đạo thực hiện chính sách XĐGN từ năm 2000 đến năm 2015 của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn. - Đúc rút những kinh nghiệm về lãnh đạo thực hiện chính sách XĐGN của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn từ năm 2000 đến năm 2015 có thể vận dụng vào thực tiễn trong giai đoạn hiện nay. 7. Bố cục của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, phụ lục, tài liệu tham khảo, nội dung của luận văn gồm có 3 chương: Chương 1: Chủ trương và sự chỉ đạo của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn về xóa đói giảm nghèo từ năm 2000 đến năm 2010. 19 Chương 2: Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn lãnh đạo đẩy mạnh xóa đói giảm nghèo từ năm 2011 đến năm 2015. Chương 3: Nhận xét và một số kinh nghiệm. CHƢƠNG 1 CHỦ TRƢƠNG VÀ SỰ CHỈ ĐẠO CỦA ĐẢNG BỘ TỈNH LẠNG SƠN VỀ XÓA ĐÓI GIẢM NGHÈO TỪ NĂM 2000 ĐẾN NĂM 2010 1.1. Những yếu tố tác động đến sự lãnh đạo thực hiện chính sách xóa đói giảm nghèo của Đảng bộ tỉnh Lạng Sơn và chủ trƣơng của Đảng bộ 1.1.1. Những yếu tố ảnh hưởng đến sự lãnh đạo xóa đói giảm nghèo * Điều kiện tự nhiên và kinh tếxã hội Vị trí địa lý: Lạng Sơn là tỉnh miền núi, nằm ở phía Đông Bắc của Việt Nam; cách thủ đô Hà Nội 154 km đường bộ và 165 km đường sắt; phía Bắc giáp tỉnh Cao Bằng, phía Đông Bắc giáp Trung Quốc, phía Đông Nam giáp tỉnh Quảng Ninh, phía Nam giáp tỉnh Bắc Giang, phía Tây Nam giáp tỉnh Thái Nguyên, phía Tây giáp tỉnh Bắc Cạn. Theo chiều Bắc Nam 22o27’21o19’ vĩ Bắc; chiều Đông Tây 106o06 - 107021’ kinh Đông[64; tr. 3]. Địa hình Lạng Sơn phổ biến là núi thấp và đồi, ít núi trung bình và không có núi cao. Độ cao trung bình là 252m so với mực nước biển; Nơi thấp nhất là 20m ở phía Nam huyện Hữu Lũng, trên thung lũng sông Thương; Nơi cao nhất là đỉnh Phia Mè (thuộc khối núi Mẫu Sơn) cao 1.541m so với mặt biển. Hướng địa hình rất đa dạng và phức tạp: Hướng Tây Bắc - Đông Namthể hiện ở máng trũng Thất Khê - Lộc Bình, trên đó có thung lũng các sông Bắc Khê, Kỳ Cùng và Tiên Yên (Quảng Ninh) và dãy hồ Đệ Tam đã được lấp đầy trầm tích Đệ Tam và Đệ Tứ, tạo thành các đồng bằng giữa núi có giá trị đối với ngành nông nghiệp của tỉnh như Thất Khê, Na Dương, Bản 20