Tài liệu Đặc điểm truyện viết cho thiếu nhi của tô hoài

1 Bé gi¸o dôc vµ ®µo t¹o Tr-êng ®¹i häc s- ph¹m hµ néi II =====&&&===== Ph¹m thÞ thu hµ ®Æc ®iÓm truyÖn viÕt cho thiÕu nhi Cña t« hoµi Chuyªn ngµnh: Lý luËn v¨n häc M· sè: 60 22 01 20 luËn v¨n th¹c sÜ: NG¤N NG÷ Vµ v¨n hãA VIÖT NAM Ng-êi h-íng dÉn khoa häc: PGS, TS T«n Th¶o Miªn Hµ néi, 2013 2 LỜI CẢM ƠN Lời đầu tiên, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến PGS.TS Tôn Thảo Miên, cô giáo đã trực tiếp tận tình hướng dẫn, giúp đỡ tôi trong quá trình nghiên cứu, thực hiện và hoàn thành luận văn này. Tôi xin gửi lời cảm ơn chân thành đến các thầy cô giáo trong Phòng sau Đại học, Khoa Lí luận Văn học - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội II đã tạo mọi điều kiện thuận lợi cho tôi học tập và nghiên cứu. Tôi xin cảm ơn những nhận xét, góp ý quí báu của thầy cô phản biện và các thầy cô trong Hội đồng bảo vệ luận văn. Tôi xin bày tỏ lòng biết ơn tới những người thân, gia đình và bạn bè đã động viên, giúp đỡ tận tình để tôi hoàn thành luận văn này! Hà Nội, tháng 6 năm 2013 Phạm Thị Thu Hà 3 LỜI CAM ĐOAN Tên tôi là: Phạm Thị Thu Hà Học viên: K15 - Lí luận Văn học Trường Đại học Sư phạm Hà Nội II Tôi xin cam đoan luận văn: “Đặc điểm truyện viết cho thiếu nhi của Tô Hoài” là kết quả nghiên cứu của tôi dưới sự hướng dẫn của cô giáo PGS.TS Tôn Thảo Miên. Nếu có gì không trung thực trong luận văn, tôi xin hoàn toàn chịu trách nhiệm trước Hội đồng khoa học. Hà Nội, tháng 6 năm 2013 Phạm Thị Thu Hà 4 MỤC LỤC Trang Më ®Çu 1 NỘI DUNG Chƣơng 1: Khái quát về văn học thiếu nhi và truyện viết cho thiếu nhi của Tô Hoài ………………………………………………………. 8 1.1. Khái quát về văn học viết cho thiếu nhi …………………………………… 8 1.2. Truyện viết cho thiếu nhi ............................................................................. 15 1.2.1. Khái niệm truyện viết cho thiếu nhi ..................................................... 15 1.2.2. Khái quát về truyện viết cho thiếu nhi ở Việt Nam và thế giới............ 19 1.2.2.1. Truyện viết cho thiếu nhi ở Việt Nam............................................... 19 1.2.2.2. Truyện viết cho thiếu nhi trên thế giới....................... ...................... 23 1.3. Nhà văn Tô Hoài và truyện viết cho thiếu nhi ........................................... 26 1.3.1. Vài nét về tiểu sử nhà văn Tô Hoài ...................................................... 26 1.3.2. Những chặng đường sáng tác ............................................................... 29 1.3.3. TruyÖn viÕt cho thiÕu nhi cña T« Hoµi …………………………….… 35 Chƣơng 2. Cảm quan sống và ý nghĩa nhân văn trong truyện viết cho thiếu nhi của Tô Hoài ……..………………………………..…… 38 2.1. Quan niệm về văn chương của Tô Hoài …………………………..……… 38 2.1.1. Cảm quan quê hương đất nước và xã hội trong sinh hoạt đời thường…39 2.1.2. Cảm quan thiên nhiên ………………………………………………... 41 2.1.3. Cảm quan sinh hoạt qua loài vật ……………………………….…….. 44 2.2. Những bài học nhân văn trong truyện viết cho thiếu nhi của Tô Hoài….... 53 2.2.1. Bài học về tình đoàn kết ……………………………………….…….. 53 2.2.2. Bài học về tính hung hăng hiếu thắng………………………………... 54 2.2.3. Ca ngợi tình yêu quê hương, đất nước………………………….……. 54 2.2.4. Bài học về tính tự tin, sự kiên trì……………………………..………. 55 5 2.2.5. Bài học về tình bạn ………………………………………..…………. 56 2.2.5. Bài học về tình cảm gia đình………………………….……………… 57 2.3. Hiệu ứng xã hội truyện viết cho thiếu nhi của Tô Hoài ………….………. 60 Chƣơng 3. Thế giới nhân vật và một số phƣơng diện nghệ thuật trong truyện viết cho thiếu nhi của Tô Hoài …………...……….71 3.1. Nghệ thuật xây dựng nhân vật………………………….…………………. 71 3.1.1.Nhân vật thiếu niên ………………..……………….…………………. 71 3.1.2. Nhân vật - con vật ……………………………………….…….…..… 77 3.1.3. Nhân vật- thiên nhiên …………………………….…………………..81 3.2. Nghệ thuật miêu tả ngoại hình và hành động nhân vật…………………….84 3.3. Giọng điệu nghệ thuật…………………………… …………….………... 88 3.3.1. Giọng điệu dí dỏm hài hước ………………………….…… ………... 89 3.3.2. Giọng điệu trữ tình bàng bạc chất thơ……………………….……….. 93 3.4. Ngôn ngữ nghệ thuật………………………………………….…………... 95 3.4.1. Cách sử dụng phương ngữ……………………………….…………… 95 3.2.2 Ngôn ngữ miêu tả ……………………………………….…………… 97 3.4.3. Ngôn ngữ đồng thoại ………………………………………………. 101 3.4.4 Ngôn ngữ lứa tuổi……………………………………….……………104 KẾT LUẬN……...……………………………………………….………….. 109 TÀI LIỆU THAM KHẢO ……………………………….………………… 112 6 Më ®Çu 1. LÝ do chän ®Ò tµi. 1.1. Cho ®Õn nay nhµ v¨n T« Hoµi ®· h¬n 90 n¨m tuæi ®êi vµ h¬n 60 n¨m tuæi nghÒ. ¤ng cã mÆt ë c¶ hai thêi k× tr-íc vµ sau C¸ch m¹ng th¸ng T¸m n¨m 1945. S¸ng t¸c cña «ng phong phó, ®a d¹ng c¶ vÒ ®Ò tµi lÉn thÓ lo¹i vµ ®-îc nhiÒu thÕ hÖ b¹n ®äc ®ãn nhËn, ®-îc nhiÒu nhµ nghiªn cøu quan t©m t×m hiÓu. HÇu hÕt s¸ng t¸c cña T« Hoµi ®Òu g¾n liÒn víi nh÷ng sù kiÖn lÞch sö quan träng cña ®Êt n-íc, ph¶n ¸nh mét c¸ch s©u réng nhiÒu vÊn ®Ò cña ®êi sèng x· héi, t¹o ®-îc nhiÒu gi¸ trÞ thÈm mÜ phong phó vµ s¸ng t¹o. T« Hoài đ· cã những đãng gãp lớn lao cho nền văn học nước nhà vÒ c¶ số l-îng vµ chất lượng. Từ truyện ngắn đến truyện dài, tiểu thuyết, bót kÝ, truyện người lớn, truyện thiếu nhi, thÓ lo¹i nào «ng cũng gặt h¸i được thành c«ng đ¸ng kể. Nhµ v¨n T« Hoµi ®· nhËn ®-îc nhiÒu gi¶i th-ëng cao quý nh-: gi¶i nhÊt tiÓu thuyÕt cña Héi nhµ v¨n ViÖt Nam n¨m 1956 víi tiÓu thuyÕt TruyÖn T©y B¾c, gi¶i A gi¶i th-ëng cña Héi v¨n nghÖ Hµ Néi n¨m 1970 víi tiÓu thuyÕt Quª nhµ, gi¶i th-ëng cña Héi nhµ v¨n Á - Phi n¨m 1970 víi tiÓu thuyÕt MiÒn T©y, gi¶i th-ëng Hå ChÝ Minh vÒ V¨n hãa - nghÖ thuËt ®ît 1-1996. 1.2. Trong c¸c t¸c phÈm cña T« Hoµi cã mét m¶ng v¨n häc ®Æc biÖt dµnh cho tuæi th¬. Víi nh÷ng s¸ng t¸c ë m¶ng v¨n häc nµy, «ng ®-îc coi lµ ng-êi cã c«ng ®Æt viªn g¹ch ®Çu tiªn dùng nªn ng«i nhµ v¨n häc thiÕu nhi ViÖt Nam hiÖn ®¹i. ¤ng ®Õn víi thiÕu nhi tõ nh÷ng trang viÕt ®Çu tiªn cña m×nh. Víi thiÕu nhi «ng nhng-êi b¹n lín tuæi nh-ng v« cïng vui tÝnh, thó vÞ vµ mang ®Õn cho c¸c em nh÷ng c©u chuyÖn k× thó, l«i cuèn, rÊt phï hîp víi løa tuæi trÎ th¬. Trong nh÷ng s¸ng t¸c cña «ng chøa ®ùng nh÷ng t- t-ëng, kh¸t väng vÒ lèi sèng cao ®Ñp, về lßng yªu cuéc sèng vµ t¹o vËt bao la, t×nh yªu th-¬ng nh÷ng ng-êi nghÌo khæ, bÊt h¹nh, sù c¶m phôc nh÷ng tÊm g-¬ng anh hïng trong chiÕn ®Êu. Tõ trang v¨n ®Çu tiªn ®Õn nh÷ng t¸c phÈm gÇn ®©y nhÊt, T« Hoµi vÉn thÓ hiÖn mét t©m hån t-¬i trÎ, ©n cÇn 7 vµ c¶m th«ng. ¤ng viÕt cho thiÕu nhi víi tÊt c¶ ý thøc tr¸ch nhiÖm, niÒm say mª vµ t©m huyÕt cña m×nh. ¤ng lu«n xem v¨n häc thiÕu nhi lµ c«ng cô cã t¸c dông gi¸o dôc trùc tiÕp vµ s©u s¾c ®èi víi c¸c em. 1.3. TruyÖn ng¾n cña T« Hoµi viÕt cho thiÕu nhi tõ l©u ®· trë thµnh mét phÇn quan träng trong ®êi sèng tinh thÇn cña c¸c em. BiÕt bao thÕ hÖ ®· ®äc vµ say mª nh÷ng c©u chuyÖn vÒ chó DÕ MÌn, Vâ sÜ Bä Ngùa, §¸m c-íi chuét, Trª vµ Cãc, Mùc tµu giÊy b¶n, GhÎ ®Æc biÖt, CËu Miu, Hai con ngçng, Bèn con gµ, VÖn ¬i VÖn…, hay nh÷ng tÊm g-¬ng thiÕu nhi anh hïng dòng c¶m nh- Kim §ång, Võ A DÝnh, Hoa S¬n… Nh÷ng nh©n vËt trong truyÖn ng¾n cña T« Hoµi ®· thùc sù b-íc ra khái trang s¸ch, ®i vµo cuéc sèng hµng ngµy mét c¸ch tù nhiªn. ThÕ giíi tuæi th¬ víi mu«n vµn t×nh c¶m, víi nh÷ng t-ëng t-îng k× ¶o, nh÷ng ham thÝch thiÕt thùc vµ phiªu l-u, nh÷ng rung ®éng tinh tÕ tr-íc c¸i ®Ñp cña cuéc ®êi vµ thiªn nhiªn ®Òu ®-îc T« Hoµi thÊu hiÓu vµ c¶m th«ng. Trªn trang s¸ch «ng ®· ®o¸n ®Þnh nh÷ng diÔn biÕn t©m lÝ, më réng nh÷ng t×nh c¶m ch©n thùc vµ trong s¸ng hßa nhËp víi c¸c em. ¤ng lµ nhµ v¨n viÕt cho thiÕu nhi víi tÊt c¶ ý thøc tr¸ch nhiÖm, víi niÒm say mª vµ t©m huyÕt cña m×nh. ¤ng ®Õn víi c¸c em b»ng t©m hån nghÖ sÜ. ¤ng ®em ®Õn cho c¸c em mét niÒm vui, mét bµi häc nhá, mét lêi c¨n dÆn. Víi c¸c em thiÕu nhi lóc nµo ngßi bót cña T« Hoµi còng ®Çm Êm, t-¬i trÎ. Cã bao nhiªu c©u chuyÖn bæ Ých vµ ®Ñp trong cuéc ®êi sÏ cßn dµnh cho tuæi th¬. T« Hoµi lµ mét c©y bót v¨n xu«i xuÊt s¾c cña nÒn v¨n häc ViÖt Nam hiÖn ®¹i. C¸c t¸c phÈm cña «ng ®Òu thÓ hiÖn tÝnh nh©n v¨n s©u s¾c vµ thÕ giíi nghÖ thuËt phong phó. §Õn nay ®· cã mét sè c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ truyÖn viÕt cho thiÕu nhi cña T« Hoµi ë ph-¬ng diÖn nµy, ph-¬ng diÖn kh¸c, nh-ng d-êng nh- bÊy nhiªu vÉn lµ ch-a ®ñ ®èi víi ®ãng gãp to lín cña nhµ v¨n ë m¶ng v¨n häc nµy. §ã lµ lÝ do ®Ó chóng t«i lùa chän ®Ò tµi: §Æc ®iÓm truyÖn viÕt cho thiÕu nhi cña T« Hoµi lµm ®èi t-îng nghiªn cøu cña luËn v¨n. 2. LÞch sö vÊn ®Ò. 8 T« Hoµi b-íc vµo con ®-êng nghÖ thuËt kh¸ sím, lµ c©y bót viÕt ®Òu, viÕt nhiÒu, viÕt dÎo dai vµ sung søc. Dâi theo cuéc ®êi s¸ng t¸c cña «ng gÇn nöa thÕ kØ qua, ng-êi ®äc vÉn thÊy ë «ng ngßi bót t-¬i míi kh«ng bÞ cò ®i víi thêi gian, kh«ng bÞ bã hÑp trong mét khu«n khæ nµo. ¤ng lu«n cã nh÷ng cè g¾ng t×m tßi, kh¸m ph¸ vµ lµm nªn søc hÊp dÉn, søc sèng vµ ý nghÜa l©u bÒn ®èi víi ®êi sèng tinh thÇn cña b¹n ®äc nhiÒu thÕ hÖ. Tõ l©u, c¸i tªn T« Hoµi ®· trë nªn quen thuéc víi b¹n ®äc ë nhiÒu løa tuæi kh¸c nhau. T« Hoµi víi nhiÒu t¸c phÈm thuéc nhiÒu ®Ò tµi, thÓ lo¹i, nh÷ng s¸ng t¸c vµ c¶ con ng-êi «ng ®· trë thµnh ®èi t-îng quan t©m cña nhiÒu nhµ nghiªn cøu, phª b×nh v¨n häc. C¸c bµi viÕt vÒ t¸c phÈm cña T« Hoµi th-êng tËp trung vµo nh÷ng m¶ng ®Ò tµi quen thuéc hoÆc c¸c t¸c phÈm næi tiÕng cña «ng. Nhµ nghiªn cøu Vò Ngäc Phan trong T« Hoµi - NguyÔn Sen (Nhµ v¨n hiÖn ®¹i, quyÓn IV, Nxb T©n D©n, 1944) ®· xÕp T« Hoµi vµo nhãm t¸c gi¶ “t¶ ch©n” nh-ng cã khuynh h-íng x· héi. Qua ph©n tÝch Quª ng-êi vµ O chuét, t¸c gi¶ bµi viÕt ph¸t hiÖn ra “biÖt tµi vÒ nh÷ng c¶nh nghÌo nµn cña d©n quª” vµ kh¶ n¨ng miªu t¶ tinh tÕ thÕ giíi loµi vËt cïng nh÷ng ®iÓm yÕu trong v¨n T« Hoµi ë giai ®o¹n nµy. “Lêi giíi thiÖu TuyÓn tËp T« Hoµi” (1987) cña gi¸o s­ Hµ Minh §øc lµ mét bµi viÕt c«ng phu, ®¸nh gi¸ kh¸ ®Çy ®ñ nh÷ng ®ãng gãp cña t« Hoµi qua gÇn nöa thÕ kØ s¸ng t¸c, trong nh÷ng t¸c phÈm viÕt cho tuæi th¬ vµ ng-êi lín; vÒ lµng quª ngo¹i « vµ miÒn nói; ë c¸c thÓ lo¹i truyÖn ng¾n, tiÓu thuyÕt vµ ký. Bµi viÕt còng lµm næi bËt phong c¸ch s¸ng t¹o nghÑ thuËt cña T« Hoµi ë “n¨ng lùc ph¸t hiÖn vµ n¾m b¾t nhanh chãng thÕ giíi kh¸ch quan”, ë c¸c ph­¬ng diÖn miªu t¶ phong tôc tËp qu¸n, khung c¶nh thiªn nhiªn, tÝnh c¸ch nh©n vËt, t×m tßi s¸ng t¹o ng«n tõ vµ cÊu tróc c©u v¨n. Víi gi¸o s- Hµ Minh §øc, T« Hoµi lµ “c©y bót v¨n xu«i s¾c s¶o vµ ®a d¹ng”, lµ “mét ngßi bót t­¬i míi kh«ng bÞ cò ®i víi thêi gian”. Gi¸o s- Phong Lª trong bµi T« Hoµi, 60 n¨m viÕt…(1999) ®· ®¸nh gi¸ chÆng ®-êng s¸ng t¸c 60 n¨m cña T« Hoµi qua c¸c giai ®o¹n tr-íc vµ sau c¸ch m¹ng, 9 nh÷ng ®ãng gãp cña T« Hoµi cho nÒn v¨n häc ë c¸c ®Ò tµi vµ thÓ lo¹i, ®ång thêi kh¼ng ®Þnh vÉn “ch­a nãi hÕt ®­îc nh÷ng ®iÒu muèn nãi” vÒ T« Hoµi. Ng-êi c«ng tr×nh cña c¸c nhµ nghiªn cøu, phª b×nh v¨n häc cßn cã rÊt nhiÒu nh÷ng khãa luËn, luËn v¨n th¹c sÜ bµn vÒ mét khÝa c¹nh nµo ®ã trong s¸ng t¸c cña T« Hoµi. Cã thÓ kÓ ®Õn Con ng-êi vµ kh«ng gian ngo¹i « trong t¸c phÈm T« Hoµi tr-íc C¸ch m¹ng (NguyÔn ThÞ Mü Dung, 2002), §Æc ®iÓm ng«n ng÷ miªu t¶ trong TruyÖn T©y B¾c cña T« Hoµi (Hµ ThÞ Thu HiÒn.2004), §Æc ®iÓm ng«n ng÷ trong truyÖn ng¾n cña T« Hoµi sau C¸ch m¹ng (TrÇn Hoµng Anh, 2004), NghÖ thuËt trÇn thuËt trong håi ký cña T« Hoµi (Lª ThÞ Hµ, 2007), ThÕ giíi nh©n vËt trong truyÖn ng¾n cña T« Hoµi viÕt cho thiÕu nhi (Phïng Minh Tu©n, 2009), ChÊt tr÷ t×nh trong håi kÝ cña T« Hoµi (NguyÔn Thu Trang, 2009), v v… Nhµ nghiªn cøu V©n Thanh trong T« Hoµi víi thiÕu nhi (1982) ®¸nh gi¸ cao nh÷ng ®ãng gãp cña T« Hoµi trong m¶ng s¸ng t¸c cho thiÕu nhi ë ®Ò tµi phong phó, thÓ lo¹i ®a d¹ng, néi dung phï hîp víi løa tuæi. TruyÖn vÒ c¸c tÊm g-¬ng anh hïng tr-íc C¸ch m¹ng vµ trong kh¸ng chiÕn cã t¸c dông gi¸o dôc lÝ t-ëng vµ ®¹o ®øc cho c¸c em s¾p b­íc vµo ®êi. S¸ng t¸c thuéc lo¹i “nh÷ng mÈu chuyÖn nhá”, xinh x¾n, nhÑ nhµng nh-ng s©u s¾c nh»m ca ngîi x· héi míi lµ viÕt cho b¹n ®äc nhá tuæi h¬n. TruyÖn lÞch sö viÕt cho løa tuæi lín h¬n, gîi kh¸t väng t×m hiÓu ®Êt n-íc, t×nh yªu quª h-¬ng, yªu lao ®éng vµ bµi häc vÒ ý chÝ, nghÞ lùc con ng-êi. Bµi viÕt còng ph©n tÝch bót ph¸p miªu t¶ sinh ®éng, kh¶ n¨ng quan s¸t s¾c s¶o, yÕu tè tr÷ t×nh thÊm ®Ém vµ nghÖ thuËt sö dông ng«n tõ sinh ®éng, cô thÓ, phï hîp t©m lÝ thiÕu nhi cña nhµ v¨n T« Hoµi. Gi¸o s- Hµ Minh §øc nhËn ®Þnh: T« Hoµi ®Õn víi tuæi th¬ tõ nh÷ng trang viÕt ®Çu tay cña m×nh. ë nh÷ng t¸c phÈm viÕt cho thiÕu nhi cña «ng chøa ®ùng nhiÒu t- t-ëng ®Ñp vµ nh÷ng ch©n trêi réng më, lßng yªu cuéc sèng vµ t¹o vËt bao la, t×nh yªu th-¬ng nh÷ng ng-êi nghÌo khæ vµ bÊt h¹nh, sù c¶m phôc nh÷ng tÊm g-¬ng anh hïng trong chiÕn ®Êu… song nh÷ng t- t-ëng biÓu hiÖn nhÊt qu¸n qua mÊy chôc t¸c phÈm viÕt cho thiÕu nhi cña T« Hoµi lµ lßng yªu th-¬ng vµ tr©n 10 träng con ng-êi vµ ®èi t-îng ®-îc ng-ìng mé tr-íc hÕt lµ nh÷ng mÇm nô cßn t-¬i non ®ang cÇn ®-îc båi ®¾p ®Ó b-íc vÇo ®êi. §èi víi c¸c em ngßi bót cña T« Hoµi ®-îc béc lé nhiÒu phÈm chÊt míi l¹. ¤ng kh«ng chØ ®Õn víi c¸c em trong mét thêi ®iÓm nµo ®ã cña v¨n ch-¬ng vµ cuéc ®êi. ¤ng lµ nhµ v¨n cña c¸c em.” (Lêi giíi thiÖu TuyÓn tËp T« Hoµi, TËp 1, NXB VH, H.1987, tr37) Cßn Vò Ngäc Phan l¹i kh¼ng ®Þnh: “Nh÷ng truyÖn nhi ®ång cña «ng cã c¸i ®Æc s¾c lµ rÊt linh ®éng vµ dÝ dám.” (Nhµ v¨n hiÖn ®¹i - tËp 2 - NXB KHXH, 1989) Nghiªn cøu m¶ng v¨n s¸ng t¸c cho thiÕu nhi cña T« Hoµi, c¸c t¸c gi¶ ®Òu cã nh÷ng nhËn ®Þnh mµ tõ ®ã cã thÓ kh¼ng ®Þnh: T« Hoµi lµ nhµ v¨n cña thiÕu nhi. ThÕ giíi tuæi th¬ víi mu«n ngµn nh÷ng t×nh c¶m l¹, nh÷ng t-ëng t-îng k× ¶o, nh÷ng ham thÝch thiÕt thùc vµ phiªu l-u, nh÷ng rung ®éng tinh tÕ tr-íc c¸i ®Ñp cña cuéc ®êi vµ thiªn nhiªn… ®Òu ®-îc «ng thÊu hiÓu tinh t-êng vµ ®é l-îng, c¶m th«ng. ¤ng tin cËy vµ tr«ng ®îi ë c¸c em qua nh÷ng ®iÒu gîi ý, dÆn dß. Gi÷a «ng vµ c¸c em cã nh÷ng kho¶ng c¸ch nh-ng kh«ng ng¨n c¸ch, kho¶ng c¸ch lu«n ®-îc thu ng¾n l¹i. ViÕt cho c¸c em thiÕu nhi, T« Hoµi còng rÊt chó ý ®Õn tÝnh nghÖ thuËt. Khi viÕt truyÖn cho c¸c em «ng lu«n thÓ hiÖn ®Çy ®ñ tr¸ch nhiÖm, cã ý thøc chän läc h×nh thøc biÓu hiÖn thÝch hîp víi ®èi t-îng ph¶n ¸nh. ChÝnh v× vËy mµ khi ®äc c¸c t¸c phÈm cña T« Hoµi, c¸c em nh- b¾t gÆp chÝnh b¶n th©n m×nh trong t¸c phÈm, tõ ®ã rót ra nh÷ng bµi häc phï hîp víi t©m lÝ løa tuæi. Tõ truyÖn Kim §ång viÕt vÒ tÊm g-¬ng anh hïng cña Kim §ång tøc N«ng V¨n DÒn, ng-êi ®éi viªn ®Çu tiªn cña §éi ThiÕu niªn TiÒn phong, T« Hoµi viÕt kÞch b¶n phim Kim §ång. Bé phim giµnh ®-îc bèn gi¶i th-ëng t¹i §¹i héi ®iÖn ¶nh ¸ - Phi ë Gia-cac-ta 1963. C¸c bµi viÕt: Kim §ång – mét bé phim vÒ truyÒn thèng c¸ch m¹ng cña nh©n d©n ta (NguyÔn Hå, 1964), Nh÷ng phim chiÕn ®Êu (Pháng vÊn cña b¸o V¨n nghÖ, 28/8/1964), Kim §ång, mét bé phim tèt (b¸o V¨n nghÖ, 1964) ®· ph©n tÝch nh÷ng yÕu tè lµm nªn thµnh c«ng cña bé phim tõ ®¹o 11 diÔn tµi n¨ng, quay phim s¸ng t¹o ®Õn diÔn viªn nhËp vai kh¸ ®¹t. Riªng t¸c gi¶ kÞch b¶n, nhµ v¨n T« Hoµi, ®Ó x©y dùng nh©n vËt Kim §ång, “®· viÕt tõ mét c¶m xóc s©u s¾c, Êp ñ tõ l©u”. Cïng viÕt vÒ t¸c phÈm næi tiÕng DÕ mÌn phiªu l-u kÝ, trong khi c¸c t¸c gi¶ NguyÔn Léc - §ç Quang L-u ®i s©u ph©n tÝch néi dung, ý nghÜa cña t¸c phÈm, tõ chuyÖn con dÕ liªn t-ëng tíi con ng-êi th× t¸c gi¶ TrÇn §¨ng XuyÒn, ngoµi viÖc ®Ò cËp ®Õn ý nghÜa t¸c phÈm, cßn nhÊn m¹nh ë tr-êng miªu t¶ phong tôc n«ng th«n qua x· héi loµi vËt vµ tµi n¨ng quan s¸t tinh tÕ cña T« Hoµi. T¸c gi¶ G.G«l«p-nep l¹i nãi vÒ sù ®ãn nhËn nång nhiÖt cña b¹n ®äc nhá tuæi Liªn X« khi DÕ mÌn phiªu l-u kÝ ®-îc dÞch sang tiÕng Nga vµ mét sè thø tiÕng d©n téc kh¸c ë Liªn X«. Ngoµi ra, ë nh÷ng møc ®é kh¸c nhau, c¸c bµi viÕt cña c¸c nhµ nghiªn cøu Hµ Minh §øc, V©n Thanh ®Òu ghi nhËn thµnh c«ng cña T« Hoµi ë m¶ng s¸ng t¸c cho thiÕu nhi. Nh×n chung, ý kiÕn bµn vÒ t¸c phÈm cña T« Hoµi rÊt phong phó, viÖc nghiªn cøu vÒ c¸c t¸c phÈm cña «ng nãi chung, m¶ng truyÖn viÕt cho thiÕu nhi nãi riªng sÏ m·i lµ ®Ò tµi nghiªn cøu cho c¸c thÕ hÖ h«m nay vµ mai sau. 3. Môc ®Ých, nhiÖm vô nghiªn cøu. Nghiªn cøu nh÷ng ®Æc ®iÓm c¬ b¶n vÒ ph-¬ng diÖn néi dung vµ nghÖ thuËt trong truyÖn viÕt cho thiÕu nhi cña T« Hoµi. 4. §èi t-îng, ph¹m vi nghiªn cøu. 4.1. §èi t-îng: §Æc ®iÓm truyÖn viÕt cho thiÕu nhi cña T« Hoµi 4.2. Ph¹m vi: Thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, chóng t«i tiÕn hµnh thèng kª, kh¶o s¸t, ph©n tÝch vµ lý gi¶i vÊn ®Ò trong ph¹m vi hai cuèn T« Hoµi tuyÓn tËp v¨n häc thiÕu nhi.(NXB V¨n häc, 1999) 5. ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu. §Ó thùc hiÖn ®Ò tµi nµy, t«i sö dông mét sè ph-¬ng ph¸p nghiªn cøu sau: 12 - Ph-¬ng ph¸p thèng kª, kh¶o s¸t - Ph-¬ng ph¸p ph©n tÝch tæng hîp - Ph-¬ng ph¸p so s¸nh ®èi chiÕu - Ph-¬ng ph¸p tiÓu sö 6. Dù kiÕn ®ãng gãp cña luËn v¨n LuËn v¨n tËp trung t×m hiÓu vµ x¸c ®Þnh nh÷ng ®Æc ®iÓm tiªu biÓu trong truyÖn viÕt cho thiÕu nhi cña T« Hoµi. KÕt qu¶ cña luËn v¨n cã thÓ lµ tµi liÖu tham kh¶o cho viÖc nghiªn cøu vÒ s¸ng t¸c cña T« Hoµi nãi chung, vµ m¶ng v¨n häc viÕt cho thiÕu nhi nãi riªng. 7. CÊu tróc luËn v¨n: Ngoµi phÇn më ®Çu, kÕt luËn, vµ tµi liÖu tham kh¶o, néi dung luËn v¨n gåm 3 ch-¬ng: Ch-¬ng 1. Kh¸i qu¸t vÒ v¨n häc viÕt cho thiÕu nhi vµ truyÖn viÕt cho thiÕu nhi cña T« Hoµi. Ch-¬ng 2. Cảm quan sống và ý nghĩ nhân văn trong truyÖn viÕt cho thiÕu nhi cña T« Hoµi. Ch-¬ng 3. Thế giới nhân vật và một số phương diện nghệ thuật trong truyÖn viÕt cho thiÕu nhi cña T« Hoµi. 13 NỘI DUNG CHƢƠNG I KHÁI QUÁT VỀ VĂN HỌC THIẾU NHI VÀ TRUYỆN VIẾT CHO THIẾU NHI CỦA TÔ HOÀI 1.1. Khái quát về văn học viết cho thiếu nhi . Khi nói đến sứ mệnh của văn học thiếu nhi, trong lời mở đầu Tạp chí Văn học (số 5/1993), nhà nghiên cứu Phong Lê đã khẳng định: “Nếu sự tồn tại và phát triển của dân tộc, cũng như nhân loại trong các tương lai gần và xa là đặt vào thế hệ thiếu nhi thì câu chuyện về văn học thiếu nhi, câu chuyện về các món ăn tinh thần cho thiếu nhi chúng ta bàn hôm nay và ở đây không thể xem là một câu chuyện nhỏ, ngoài lề mà là câu chuyện nghiêm trang của tất cả mọi người lớn, của các bậc cha mẹ, của các thầy cô, và cố nhiên, của tất cả những ai viết cho thiếu nhi, của tất cả những ai có quan tâm và có trách nhiệm đến việc bảo vệ, chăm sóc và giáo dục thiếu nhi”. Văn học thiếu nhi có nhiệm vụ chính yếu, đó là giáo dục trẻ em trở thành ngưởi tốt. Văn học thiếu nhi phải tải đạo. Nhưng tuyệt nhiên ở đây không phải là những lời giáo huấn giá lạnh, khô khan, hoặc, ngược lại, đây cũng không phải là những chuyện bạo lực, giật gân để làm cho thiếu nhi bị thu hút. Văn học thiếu nhi được gọi là hay, là tốt, thường có bên trong một sức mạnh. Đó là sức mạnh của cái đẹp, sức mạnh của văn chương nghệ thuật. Sức mạnh đó sẽ đánh thức trong các em tình cảm và ý nghĩ tốt đẹp, làm cho các em biết tôn trọng, yêu thương, thấy những nghĩa vụ cần làm, sống có tinh thần nhân ái, biết sống một cách tốt đẹp. Đã có nhiều thông tin trong và ngoài nước nói về tác dụng cực kì to lớn của sách tốt, sách hay đối với thiếu nhi. Kinh nghiệm trong và ngoài nước cho thấy đề tài viết cho thiếu nhi rất rộng mở. Từ những chuyện người thực việc thực, những chuyện của đời thường cho đến chuyện cổ tích, thần thoại, truyện khoa học viễn tưởng, những truyện có đủ 14 mọi phép thần thông biến hóa đều có thể đến với các lứa tuổi thiếu nhi. Trẻ em thích những truyện có nhiều tưởng tượng, dí dỏm, tươi vui. Nhưng trong mọi sáng tác được gọi là hay cho thiếu nhi đều phải mang vẻ đẹp của một sáng tác văn học chân chính. Ở đó câu chuyện thường có tính điển hình, đúng đối tượng. Ở đó mọi tình tiết xảy ra đều gắn bó theo qui luật cuộc sống và tình cảm của con người. Đặc biệt nhất ở đây mọi hình tượng hiện lên sinh động chân thật như hơi thở có nhịp đập, có máu thịt. Đó là tính chân thật hiểu theo nghĩa rộng. Ở đây mọi tưởng tượng hòa hợp với cái có thật, hiện lên như “thật”, trong lúc ở những sáng tác dở, lắm lúc cái thật lại hiện lên cái giả tạo. Văn học thiếu nhi rất kị cái giả tạo, vì nó sẽ làm trẻ em hiểu sai bản chất sự sống. [48,tr.37] Mọi tiếp nhận văn học của thiếu nhi từng lúc, từng nơi cũng có những biến động, đổi mới, nên mọi sáng tác văn học cho thiếu nhi cần phải nhìn thấy điều đó. Mặt khác cũng phải thấy rõ, mỗi sáng tác tốt và hay cho thiếu nhi đều có sức mạnh của cái đẹp. Chính nhờ sức mạnh của cái đẹp mà nhiều sáng tác cho thiếu nhi đã vượt mọi biên thùy, mọi thời gian đến với các em, trở thành bất tử. Văn học thiếu nhi có một số vấn đề khác với văn học cho người lớn, trong đó có vấn đề lứa tuổi. Tâm lí thiếu nhi khác tâm lí người lớn. Tâm lí thiếu nhi ở mỗi lứa tuổi cũng đều khác nhau. Thường lứa tuổi trên có thể hiểu được lứa tuổi dưới, nhưng lứa tuổi dưới không thể hiểu được lứa tuổi trên. Mọi sáng tác đều phải phù hợp theo từng đối tượng lứa tuổi. Người viết văn phải đủ sự nhạy bén mới có thể phân thân, mới có thể nhập vào đối tượng, mới có thể làm cho sáng tác trở nên chân thật, sinh động đối với mỗi đối tượng. Ví dụ, một bài thơ sáng tác cho các cháu ở độ tuổi mầm non mà trong đó mọi tình tiết hiện lên không rõ nét, không thể vẽ được, thì đó là một bài thơ chưa hay, vì thiếu nhi ở các lứa tuổi bé thơ thích nhìn hơn thích đọc, thị giác của các em đó nhạy bén hơn thính giác, hình ảnh tác động mạnh hơn. Trong mọi sáng tác tốt cho thiếu nhi, mọi hình tượng tốt, xấu đều phải hiện lên rành mạch, rõ ràng, tốt ra tốt, xấu ra xấu. Cũng từ tư duy lô gích ở 15 các em chưa phát triển đầy đủ như ở người lớn, các em rất khó phân biệt được tốt, xấu, đúng, sai. Hiện nay có một số em bị phạm tội, chỉ vì các em đó bắt chiếc cái xấu hiện lên trong một số phim cho người lớn. Trong Tạp chí Văn học số 5 - 1993, nhà thơ Phùng Ngọc Hùng viết: “Viết cho các em trước hết, theo tôi phải có một tình yêu chân thật, yêu các em, yêu cuộc đời. Viết cho các em, nhớ và hình dung về quá khứ của mình là cần nhưng không đủ. Bởi lẽ cuộc sống của các em bây giờ có nhiều điều khác trước. Điều quan trọng nhất là hòa nhập với cuộc sống thực của trẻ em. Thế giới trẻ em bao giờ cũng là phong phú và xa lạ đối với người lớn. Dù người lớn đã từng là trẻ con. Sự thâm nhập với đời sống thường ngày của trẻ em tùy mức độ khác nhau mà có những bất ngờ trong sáng tạo. Điều buồn nhất là trong sáng tác cho các em là sự áp đặt và giả dối, giả vờ thì được chứ giả dối(cố tình hay không) đều bị trả giá. Viết cho các em trước hết là viết về cái đẹp, cái hồn nhiên, trong trẻo của thiên nhiên và cuộc đời. Sự vật xung quanh trẻ em đều là bạn bè và biết nói. Có những sự vật hiện tượng với người lớn không có ý nghĩa gì, nhưng với trẻ em lại có hồn và tràn đầy sống động.(…) Vấn đề là viết như thế nào để gợi dậy trong các em lòng thương đồng loại, thông cảm sâu sắc với con người và cảnh vật; thức dậy trong các em một hành động nhân ái? Đó là vấn đề hoàn toàn không đơn giản. Viết cho các em, phải là tình bạn bè, không phải chúng ta hạ mình cúi xuống mà thực sự hòa nhập vào cuộc sống trẻ thơ và được các em chấp nhận về mặt tình cảm.”[48,tr.39] Văn học thiếu nhi không chỉ có vị trí quan trọng trong nền văn học dân tộc mà còn có vai trò đặc biệt quan trọng trong đời sống trẻ thơ. Nhiều nghiên cứu cho thấy văn học thiếu nhi đã góp phần không nhỏ vào việc rèn luyện tư duy; kích thích khả năng tưởng tượng và sáng tạo của trẻ, cung cấp cho các em những trải nghiệm cuộc sống. Văn học thiếu nhi quan trọng với trẻ em ngay cả trước và sau khi đến trường. Đối với lứa tuổi mầm non và tiểu học, văn học thiếu nhi còn giúp cho các em học đọc, học viết. Thông qua các tác phẩm văn học, các em không 16 những tích lũy được vốn từ phong phú, hiểu được nghĩa của từ ngữ nghệ thuật mà còn biết nâng cao khả năng biểu đạt trong lời nói. Văn học thiếu nhi cũng giúp cho trẻ em học cách giao tiếp, thấy được những niềm vui, nỗi bất hạnh của con người trong cuộc đời để biết cảm thông và chia sẻ. Trong tham luận “Văn học và trẻ em”, Vân Thanh - một trong những chuyên gia đầu ngành về văn học thiếu nhi đã trình bày một vấn đề không mới nhưng không bao giờ cũ, đó là mối quan hệ giữa văn học và trẻ em, cái làm nên giá trị của một tác phẩm viết cho trẻ em. Lã Thị Bắc Lí trong “Nhận diện Văn học thiếu nhi Việt Nam từ thời kì đổi mới” đã trình bày một cách khái quát sự vận động và những thành tựu nổi bật của văn học cho trẻ em ở Việt Nam từ năm 1986 đến nay. Tác giả đã khẳng định: “Văn học thiếu nhi Việt Nam từ thời kì đổi mới và hội nhập quốc tế đã phát triển khá phong phú, đa dạng trong cách khai thác đề tài, chủ đề, mở ra khả năng bao quát những bức tranh sinh động về đời sống trẻ em. Không chỉ là tiếp cận trẻ em ở phương diện”con ngoan, trò giởi” kiểu truyền thống mà tiếp cận, khám phá trẻ thơ như những số phận, những nhân cách được tác động từ nhiều hướng, nhiều chiều…”Sự gay gắt của những chuyển biến kinh tế, xã hội đã ảnh hưởng sâu sắc tới văn học, đặc biệt là văn học thiếu nhi…ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống tâm hồn và sự phát triển nhân cách của trẻ thơ…”.[32,tr.10] Cùng mang cái nhìn tổng quát, tác giả Lê Hằng(CĐSP Hà Nội) hướng tới đánh giá sự hội nhập của văn học thiếu nhi Việt Nam trong xu hướng toàn cầu hóa. Tác giả băn khoăn về vấn đề: Quán tính của văn học thiếu nhi thời chiến quá lớn hay sự lo lắng thái quá về nguy cơ “diễn biến hòa bình” khiến văn học thiếu nhi không dám bứt phá để bắt kịp với sự đổi mới của văn học thời kì hội nhập? những vẫn đề này cần được giới chuyên môn quan tâm nhiều hơn nữa để có thể chỉ ra nguyên nhân căn cốt, hướng tới một chiến lược đồng bộ nhằm thúc đẩy sự phát triển của văn học viết cho thiếu nhi cả ở số lượng và chất lượng, tác giả, tác phẩm và độc giả…Từ đó đưa tới kết luận phải quan tâm hơn nữa đến đội ngũ sáng 17 tác văn học thiếu nhi, phát động nhiều cuộc thi sáng tác cho các em với việc lồng ghép, tích hợp các nội dung giáo dục bản sắc văn hóa dân tộc, nâng cao chất lượng nghệ thuật. Nếu như Lã Thị Bắc Lí và Lê Hằng đưa ra những nhận định có tính khái quát từ phía những nhà nghiên cứu thì hai tham luận: “Văn học cho trẻ em, đôi điều cảm nhận và đề xuất” của Trần Hoàng Vy (Tây Ninh) và “Nhọc nhằn Văn học Thiếu nhi” của tác giả Hoài Khánh (Hải Phòng) là những cảm nhận thực tế của những người trực tiếp viết cho các em. Đó là những khó khăn của người viết trong vấn đề xuất bản; vấn đề sách truyện và đối tượng thích ứng… hai tác giả đã đưa ra những câu hỏi bổ ích như hồi chuông cảnh tỉnh những thiếu sót trong thực trạng xuất bản, phát hành sách cho trẻ em hiện nay. Nhà văn Lê Phương Liên, người giữ vai trò Trưởng ban Văn học thiếu nhi của Hội nhà văn Việt Nam, trong tham luận “Viết cho thiếu nhi là viết cho tương lai” đã có những gợi ý mang tính chiến lược để thúc đẩy nền văn học thiếu nhi nước nhà: 1/Cần đào tạo bồi dưỡng các tác giả viết cho thiếu nhi, nâng cao trình độn về mọi mặt… 2/Cần tiếp tục nghiên cứu giới thiệu truyền bá các di sản văn học thiếu nhi trong quá khứ với các thế hệ tiếp theo… 3/Cần tiếp tục xây dựng một đội ngũ nòng cốt những chuyên gia về Văn học thiếu nhi Việt Nam..”[32,tr.154] Tham luận mang tính thực tiễn cao của hai cô giáo Nguyễn Thị Thu Nga và Lê Minh Nguyệt (Hà Nội) đã đưa ra những con số thuyết phục từ cuộc khảo sát cụ thể, tỉ mỉ tại các tỉnh miền Bắc, miền Tây Nam Bộ, Tây Nguyên về vấn đề đọc sách của trẻ. Kết quả của cuộc điều tra này đã phản ánh đúng thực trạng và những tồn đọng của văn học trẻ em hiện nay: “Văn học cho thiếu nhi Việt Nam hiện nay đang “thừa” nhưng vẫn “thiếu”. “Thừa” bởi sự xuất bản tràn lan truyện tranh nước ngoài mà phần lớn mang tính bạo lực, kích động , song lại thiếu các tác 18 phẩm văn học hay, mang tính giáo dục và mang bản sắc văn hóa Việt Nam”. Vì vậy văn hóa đọc của trẻ em cần hơn nữa sự định hướng từ phía gia đình, nhà trường và xã hội. Tham luận “Sách học cho trẻ em thời kì đổi mới và hội nhập quốc tế - đôi điều suy nghĩ” của Phùng Ngọc Kiếm (ĐHSP Hà Nội), từ việc nêu lên một số nhận xét về thực trạng sáng tác văn học cho trẻ em, phân tích trên cả hai phương diện “cầu” và “cung”, chia sẻ những suy nghĩ về tình trạng “thừa” và “thiếu” của văn học thiếu nhi hiện nay, tác giả đã bước đầu đề xuất những ý tưởng trả lời câu hỏi: làm thế nào để văn học thiếu nhi Việt Nam phát triển? Ba bản tham luận: “Tô Hoài và truyện thiếu nhi” (Nguyễn Đăng Mạnh ĐHSP Hà Nội), “Văn học thiếu nhi: Văn chương của sự nhẹ nhõm, sâu xa” (Nhã Thuyên), “Từ “Thằng quỉ nhỏ” của Nguyễn Nhật Ánh nghĩ về những phẩm chất của một tác phẩm viết cho thiếu nhi” (Trần Văn Toàn - ĐHSP Hà Nội) đã thể hiện những băn khoăn, lo lắng cho chất lượng của văn học trẻ em hôm nay, và đưa ra những yêu cầu mang tính gợi mở đối với công việc sáng tác văn học cho trẻ em thời kì đổi mới và hội nhập quốc tế. Trong quá trình hội nhập hôm nay, trẻ em Việt Nam đang đối mặt với nguy cơ tiếp cận văn hóa xâm nhập không qua thử thách của thời gian, sự kiểm soát của chính quyền, sự lựa chọn của thiết chế tổ chức giáo dục. Để giúp các em đủ bản lĩnh tiếp nhận có chọn lọc tinh hoa văn hóa nhân loại, làm giàu thêm bản sắc văn hóa Việt Nam mà vẫn “đề kháng” “miễn dịch” trước làn sóng “xâm lăng” phản văn hóa đang diễn ra mạnh mẽ, chúng ta phải xây dựng cho các em được “Nhân cách” người Việt - cái làm nên sức sống và sự trường tồn của dân tộc việt Nam. Đối với việc hình thành và phát triển nhân cách thiếu nhi, không gì hơn là tác động của văn học thiếu nhi. Trước yêu cầu của thời đại, văn học viết cho thiếu nhi cần tích cực vận động cho phù hợp với yêu cầu giáo dục và thị hiếu trẻ em thời kì toàn cầu hóa..”[32,tr.66] 19 Tác động của văn học thiếu nhi đối với trẻ em không chỉ bó hẹp trong các sáng tác văn học Việt Nam mà còn là những sáng tác văn học nước ngoài. Qua các tham luận: Các tác phẩm văn học nước ngoài trong chương trình THCS và vấn đề giáo dục nhân cách cho học sinh (PGS.TS Lê Nguyên Cẩn - ĐHSP Hà Nội); Đôremon truyện tranh Nhật Bản trong thời toàn cầu hóa (TS Đào Thu Hằng ĐHSP Hà Nội); Andecxen “Cô bé bán diêm” và những câu chuyện muôn thuở (PGS.TS Lê Huy Bắc - ĐHSP Hà Nội); Tagore nhà sư phạm lớn (TS Nguyễn Thị Mai Liên - ĐHSP Hà Nội); Sức hấp dẫn văn học viết thiếu nhi qua hình tượng “Nhóc Nicolas” (PGS.TS Nguyễn Thị Bình - Ths Nguyễn Thị Thanh Hải ĐHSP Hà Nội); “Nhóc Nicolas -Những chuyện chưa kể” đang được kể (Ngô Thị Thu Hiền); Điều lắng đọng trong “Những tấm lòng cao cả” (Nguyễn Thị Hằng Đại học Tây Bắc)…Các tác giả đều khẳng định: dù ở đâu trên thế giới, trẻ nhỏ luôn nhận được những tình cảm trìu mến nhất bởi các em chính là tương lai của nhân loại, là sự sống không ngừng sinh sôi. Những tác phẩm đích thực cho trẻ em là những tác phẩm vượt qua giới hạn của thời gian và không gian để có thể đến được với mọi trẻ em trên toàn thế giới. Và theo như Lê Nguyên Cẩn thì việc giảng dạy các tác phẩm văn học nước ngoài (dù dưới hình thức các đoạn trích) cũng cần xác lập hướng tiếp cận hướng về việc giáo dục nhân cách của trẻ em, coi việc giáo dục trẻ em qua các tác phẩm nay không chỉ dừng ở cấp độ khảo sát cái hay cái đẹp của hình tượng mà điều quan trọng là phải rút ra ý nghĩa liên quan tới chức năng hình thành và giáo dục nhân cách cho trẻ em, qua đó dạy cho trẻ biết sống đúng và sống đẹp. Trong sự biến chuyển của thời đại, việc giáo dục tình cảm nhân cách cho trẻ em còn đặt ra vấn đề hết sức cấp thiết, đó là giáo dục giới tính. Điều này được đặt ra trong tham luận “Văn học trẻ em và vấn đề giáo dục giới” của TS Trần Hạnh Mai (ĐHSP Hà Nội), và tham luận “Thời kì hội nhập và đề tài thai giáo trong văn học thiếu nhi” của nhà văn Trần Quốc Toàn (Thành phố Hồ Chí Minh). Nếu như Trần Hạnh Mai dừng lại ở việc nêu vấn đề từ góc nhìn của nhà nghiên cứu, 20 thì nhà văn Trần Quốc Toàn đã đóng góp trực tiếp những sáng tác của ông mang tính “ứng dụng” cao trong việc giáo dục giới cho trẻ. Thiết nghĩ, đây là một yêu cầu cần thiết của văn học trong việc góp phần hoàn thiện nhân cách trẻ em. 1.2. Truyện viết cho thiếu nhi. 1.2.1. Khái niệm truyện viết cho thiếu nhi Truyện viết cho thiếu nhi không giống như truyện viết cho người lớn. Độc giả lứa tuổi này bé nhỏ, mong manh, nên cần có những tác phẩm văn học phù hợp với tâm sinh lý các em. Theo VânThanh: “Văn học thiếu nhi cần nhiều cách điệu, khoa trương, nhiều mơ mộng, tưởng tượng táo bạo hơn nữa. Không phải những tưởng tượng viển vông tách rời hiện thực, mà phải đi sâu vào hiện thực một cách khái quát hơn, bản chất hơn. Dù mơ mộng đến đâu, lùi xa về quá khứ hay viễn tưởng đến tương lai thì nơi khởi đầu và chỗ đến cuối cùng của chúng ta vẫn là sự chân thật của ngày hôm nay” [44,tr.106-107]. Có nghĩa là truyện viết cho thiếu nhi phải gần gũi với cuộc sống, gần gũi với suy nghĩ của các em. Thiếu nhi là những cô bé cậu bé dễ tin, dễ tưởng tượng, nên theo Vân Thanh “Chân thật trong từng chữ từng câu, trong cảm xúc, suy nghĩ, hành động của nhân vật và quan trọng hơn là chân thật nghiêm túc trong những vấn đề của thực tại, trong những quy luật chi phối cuộc sống hàng ngày” [44,tr.107]. Có thể thấy, điều quan trọng khi viết truyện cho thiếu nhi là các nhân vật, hoàn cảnh, hành động phải có sức thuyết phục. Vì các em vốn dễ vui cùng niềm vui của nhân vật, dễ buồn cùng nỗi buồn của nhân vật. Những hình tượng nhân vật mà các em yêu thích sẽ ở trong trí nhớ của các em suốt cuộc đời. Tác phẩm thiếu nhi muốn có tính thuyết phục thì “Vấn đề là người viết phải lựa chọn được góc độ và cách nói phù hợp với tầm hiểu biết và sự quan tâm, sự thích thú của từng lứa tuổi các em. Dĩ nhiên là nói đến cái lỗi thời, cái thấp kém, cái bi, cái mục nát là để phủ định nó, để làm cho cái mới, cái đẹp càng mới và càng đẹp hơn. Mặt khác tâm hồn trẻ thơ rất xa lạ với sự nghiêm nghị, với thái độ thờ ơ, với những nỗi u sầu;