LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
Phaàn moät
DAÃN NHAÄP
Trang 1
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
I. LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI:
1. Ngay töø khi coøn nhoû toâi ñaõ ñaëc bieät yeâu thích thô Traàn Ñaêng Khoa.
Ñoïc thô anh toâi thaáy gaàn guõi ñeán laï, töôûng nhö Traàn Ñaêng Khoa vieát cho
chính cuoäc soáng, chính tuoåi thô cuûa toâi vaäy. Vaø toâi bieát nhöõng ngöôøi baïn
cuûa toâi, nhöõng ngöôøi ñaõ ñöôïc sinh ra ôû vuøng ñoàng baèng chieâm truõng cuõng
coù caûm giaùc nhö toâi.
Sau naøy toâi coù dòp tìm hieåu saâu hôn veà cuoäc ñôøi cuõng nhö söï nghieäp
saùng taùc cuûa Traàn Ñaêng Khoa, toâi môùi bieát anh chính laø nhaø thô thieáu nhi
noåi tieáng ôû Vieät Nam töø tröôùc vaø cho ñeán taän hoâm nay. Thô anh khoâng
nhöõng noåi tieáng ôû trong nöôùc maø coøn ñöôïc dòch ra nhieàu thöù tieáng treân theá
giôùi. Toâi cuõng bieát theâm moät ñieàu nöõa laø nhöõng baøi thô maø laàn ñaàu tieân toâi
ñöôïc tieáp xuùc, ñöôïc ñoïc cuûa Traàn Ñaêng Khoa cuõng laø nhöõng baøi thô anh
saùng taùc khi coøn raáùt nhoû. Thô anh ñaõ coù nhöõng tieáng vang lôùn vaø nhieàu baøi
thô ñöôïc ñöa vaøo chöông trình daïy cho hoïc sinh tieåu hoïc trong moân Tieáng
Vieät. Nhöõng baøi thô ñoù ñaõ coù aûnh höôûng lôùn ñeán söï phaùt trieån tình caûm cuûa
hoïc sinh tieåu hoïc.
2. Baét ñaàu töø naêm hoïc 2002 - 2003, chöông trình Tieåu hoïc 2000 ñöôïc aùp
duïng treân toaøn quoác vaø ñaõ chuù yù ñieàu chænh theâm veà vieäc giaùo duïc ngheä
thuaät, tính nhaân vaên cho hoïc sinh tieåu hoïc. Coù moät khoaûng thôøi gian chuùng
ta chuù yù ñeán daïy kieán thöùc cho hoïc sinh hôn vaø xao nhaõng vieäc daïy caùc
moân ngheä thuaät - lónh vöïc coù taùc ñoäng lôùn ñeán vieäc giaùo duïc tình caûm cho
hoïc sinh. Hieän nay, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng vaø Nhaø nöôùc, xu höôùng ñaàu
tö cho giaûng daïy caùc moân ngheä thuaät trong nhaø tröôøng ñöôïc ñeà cao vaø chuù
troïng. Thô Traàn Ñaêng Khoa cuõng laø moät loaïi hình ngheä thuaät. Bôûi vaäy noù
giöõ moät vò trí quan troïng trong giaùo duïc ngheä thuaät cho hoïc sinh.
3. Thô noùi leân tieáng noùi cuûa taâm hoàn. Ñaèng sau nhöõng tieáng thô aån chöùa
bieát bao taâm tö, tình caûm, bao öôùc voïng cuûa taùc giaû göûi gaém ôû moãi baøi thô.
Ngöôøi giaùo vieân khoâng nhöõng daïy caùc em hoïc sinh caùch ñoïc thô maø coøn
phaûi daïy caùc em hieåu, caûm thoâng vôùi taâm söï cuûa taùc giaû. Töø ñoù coù theå caûm
nhaän ñöôïc veû ñeïp toaùt ra töø noäi dung, hình thöùc baøi thô, giuùp caùc em tieáp
nhaän ñöôïc caùi hay, caùi ñeïp cuûa cuoäc soáng hieän taïi, cuûa nhöõng ñieàu ñaõ qua
vaø caû sau naøy. Ngöôøi giaùo vieân muoán hoïc sinh cuûa mình ñaït ñöôïc ñieàu naøy
thì trong quaù trình giaûng daïy baøi thô phaûi tìm hieåu kyõ löôõng veà khaû naêng
tieáp nhaän vaø caûm thuï thô cuûa caùc em. Hieåu ñöôïc hoïc sinh, hieåu ñöôïc quaù
trình dieãn bieán phöùc taïp trong taâm hoàn caùc em thì ngöôøi thaày môùi coù söï tieáp
Trang 2
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
caän gaàn guõi nhaát, môùi ñöa ra ñöôïc phöông phaùp giaûng daïy phuø hôïp nhaèm
ñaït ñöôïc hieäu quaû cao nhaát cho muïc tieâu ñeà ra.
4. Tìm hieåu tình hình hoïc thô Traàn Ñaêng Khoa noùi rieâng hay chính laø tìm
hieåu taâm hoàn cuûa caùc em caûm nhaän veà thô cuûa moät taùc giaû, seõ laø chieác caàu
noái tình caûm giöõa giaùo vieân vaø hoïc sinh. Ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy thì khoâng
phaûi laø ñôn giaûn bôûi quaù trình caûm thuï thô cuûa hoïc sinh tieåu hoïc coù luùc raát
ñôn giaûn, song coù luùc laïi voâ cuøng phöùc taïp. Nhöõng ñieàu naøy ñoâi khi xaûy ra
saâu kín trong taâm hoàn cuûa caùc em, raát rieâng vaø khoù nhaän bieát.
5. Thô Traàn Ñaêng Khoa coù nhöõng khía caïnh ñöôïc nghieân cöùu raát kyõ
tröôùc ñaây. Nhöng vôùi söï ñam meâ vaø thích thuù, toâi muoán tìm hieåu saâu hôn vaø
ñöa ra quan ñieåm cuûa mình veà thô Traàn Ñaêng Khoa maø toâi ñaõ thöïc söï yeâu
thích. YÙ ñònh naøy ñaõ ñöôïc toâi aáp uû töø raát laâu.
Vôùi nhöõng lyù do treân, toâi quyeát ñònh choïn ñeà taøi : “TÌM HIEÅU ÑAËC
ÑIEÅM THÔ THIEÁU NHI TRAÀN ÑAÊNG KHOA VAØ TÌNH HÌNH HOÏC THÔ
TRAÀN ÑAÊNG KHOA ÔÛ TRÖÔØNG TIEÅU HOÏC HIEÄN NAY”
II. LÒCH SÖÛ VAÁN ÑEÀ:
Trong ñôøi soáng con ngöôøi, vaên hoïc töø laâu ñaõ trôû thaønh moät nhu caàu
khoâng theå thieáu. Döôøng nhö ôû ñaâu coù cuoäc soáng, ôû ñoù coù thi ca. trong hoaøn
caûnh soáng khoù khaên, eo heïp, khaùc bieät vôùi neàn vaên hoaù chöõ vieát, nhaân daân
lao ñoäng nhieàu theá heä qua vaãn noái tieáp nhau thaàm laëng saùng taïo neàn vaên hoaù
cuûa rieâng mình – moät neàn vaên hoaù chæ toàn taïi trong trí nhôù. Moãi daân toäc coù
theå tính ñöôïc soá nhaø thô cuûa mình nhöng khoâng theå naøo bieát ñöôïc soá nhöõng
ngöôøi caàm buùt vieát vaên – nhöõng ngöôøi töï nguyeän ñem heát nhieät tình cho moät
coâng vieäc lao taâm khoå töù, khoâng coù gì heïn tröôùc söï thaønh coâng, keå caû söï an
toaøn trong cuoäc soáng. Vaø gaàn nhö baát kyø neàn vaên hoïc daân toäc naøo cuõng coù
nhöõng baøi thô tuyeät meänh. Nieàm vui, noãi buoàn ñeàu coù theå ñöa con ngöôøi ñeán
vôùi thi ca. Vaên hoïc vaø ngheä thuaät noùi chung khoâng theå chæ toàn taïi vì baûn thaân
noù vaø ngheä thuaät khoâng ñôn giaûn laø troø chôi voâ tö nhaèm thoaû maõn moät nhu
caàu ñôn giaûn naøo. M.Gorki ñaõ vieát: “Moät ngöôøi vieát vaên khoâng theå khoâng
baên khoaên vôùi nhöõng caâu hoûi: Vaên hoïc laø gì? Noù nhaèm phuïc vuï caùi gì? Noù coù
töï thaân toàn taïi khoâng? Duø sao thì toâi cuõng nhaän thaáy raèng treân ñôøi naøy khoâng
coù caùi gì toàn taïi töï noù vaø cho noù, raèng moïi thöù ñeàu toàn taïi nhaèm muïc ñích naøo
ñoù vaø baèng caùch naøy, caùch khaùc ñeàu leä thuoäc, gaén lieàn, pha laãn vaøo moät caùi
gì khaùc”. [5]
Ñuùng nhö M.Gorki ñaõ khaúng ñònh, vaên hoïc töø ngaøn ñôøi tröôùc ñaõ khoâng
ñôn giaûn laø thoaû maõn nhu caàu giaûi trí. Caùi leõ toàn taïi cuûa noù baét reã saâu xa
trong chính söï toàn taïi cuûa con ngöôøi. Moãi taùc phaåm vaên hoïc ñeàu ít nhieàu laøm
Trang 3
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
phong phuù hôn söï hieåu bieát cuûa con ngöôøi. Vaø nhöõng thu löôïm ñaàu tieân raát
quan troïng vì noù seõ aûnh höôûng ñeán nhöõng gì dieãn ra sau ñoù. Cuõng gioáng nhö
baäc hoïc Maãu giaùo, Maàm non laø nhöõng vieân gaïch ñaàu tieân giuùp treû laøm quen
vôùi cuoäc soáng vaø hoaø hôïp vôùi coäng ñoàng xaõ hoäi, thì baäc Tieåu hoïc ñoùng vai
troø raát quan troïng trong vieäc cung caáp nhöõng kieán thöùc khoa hoïc, xaõ hoäi, ñaïo
ñöùc, laøm neàn taûng cho nhöõng caáp hoïc cao hôn vaø cho caû cuoäc ñôøi sau naøy cuûa
caùc em.
Vaên hoïc, vôùi nhöõng öu theá tuyeät vôøi ñaõ ñöôïc söû duïng raát sôùm nhö moät
phöông tieän phuïc vuï cho muïc tieâu treân. Thô cuõng laø moät boä phaän khoâng theå
thieáu cuûa vaên hoïc. Thô coù ñaày ñuû nhöõng chöùc naêng, nhöõng giaù trò cuõng nhö
nhöõng aûnh höôûng maïnh meõ ñeán quaù trình nhaän thöùc vaø taâm hoàn cuûa con
ngöôøi noùi chung vaø cuûa treû em noùi rieâng.
Tìm hieåu ñaëc ñieåm thô cuûa moät taùc giaû, tìm hieåu ñöôïc ngoân ngöõ ñaëc
tröng maø taùc giaû ñoù göûi gaém trong taùc phaåm cuûa mình cuõng laø moät vaán ñeà raát
ñöôïc quan taâm töø tröôùc tôùi nay trong lónh vöïc nghieân cöùu, pheâ bình vaên hoïc.
Laøm ñöôïc ñieàu ñoù giuùp cho söï tieáp nhaän taùc phaåm vaên hoïc cuûa ñoäc giaû môùi
dieãn ra thöïc söï deã daøng vaø taïo söï höùng thuù khi tieáp xuùc vôùi taùc phaåm.
Veà thô Traàn Ñaêng Khoa, töø tröôùc ñeán nay ñaõ thu huùt söï quan taâm cuûa
nhieàu nhaø nghieân cöùu, pheâ bình. Chuùng ta coù theå thaáy roõ ñieàu ñoù trong caùc
cuoán giaùo trình vaên hoïc thieáu nhi nhaèm ñaøo taïo cho giaùo vieân tieåu hoïc cuûa
caùc taùc giaû nhö Döông Thu Höông, Ñoã Thò Thanh Höông, Nguyeãn Maïnh
Hieáu,……; trong cuoán “ Vaên hoïc vaø phöông phaùp giuùp treû laøm quen vôùi taùc
phaåm vaên hoïc cuûa tieán só Cao Ñöùc Tieán (chuû bieân); “ Vaên hoïc vaø phöông
phaùp giuùp treû tieáp xuùc vôùi taùc phaåm vaên hoïc” cuûa nhieàu taùc giaû;…… trong
caùc nghieân cöùu cuûa Vaân Thanh, Vuõ Nho, Hoàng Dieäu,…… Trong caùc coâng
trình nghieân cöùu treân, noùi chung ñaëc ñieåm thô Traàn Ñaêng Khoa ñaõ ñöôïc nhìn
nhaän moät caùch khaù toång quaùt.
Veà tình hình hoïc thô Traàn Ñaêng Khoa ôû tröôøng tieåu hoïc, cho ñeán baây
giôø vaãn chöa coù moät coâng trình nghieân cöùu chính thöùc naøo noùi veà vaán ñeà naøy.
Töø vieäc hieåu ñöôïc ñaëc ñieåm thô cuûa moät taùc giaû, hieåu ñöôïc tình hình
cuoäc soáng hieän taïi vaø hieåu ñöôïc ñaëc ñieåm nhaän thöùc cuûa moät löùa tuoåi seõ tìm
ra phöông höôùng môùi cho vieäc giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà coøn toàn taïi trong daïy
– hoïc thô cuûa moät taùc giaû ñöôïc ñöa vaøo chöông trình phoå thoâng laø vaán ñeà caàn
quan taâm cuûa ñeà taøi.
III. PHAÏM VI NGHIEÂN CÖÙU:
Trang 4
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
Trong khuoân khoå cuûa luaän vaên naøy, chuùng toâi mong muoán coù theå tìm
hieåu ñöôïc ñaëc ñieåm thô thieáu nhi cuûa Traàn Ñaêng Khoa, tìm hieåu thô Traàn
Ñaêng Khoa ñöôïc ñöa vaøo giaûng daïy trong chöông trình Tieåu hoïc (caû chöông
trình Caûi Caùch Giaùo Duïc 165 tuaàn vaø chöông trình Tieåu hoïc 2000 ), bieát ñöôïc
hoïc sinh tieåu hoïc caûm nhaän ñöôïc nhöõng taùc phaåm ñoù ôû möùc ñoä naøo. Vôùi vieäc
laøm naøy, ngöôøi laøm luaän vaên vôùi tö caùch laø giaùo vieân töông lai, hi voïng böôùc
ñaàu hieåu ñöôïc hoïc sinh vaø giuùp ích cho vieäc giaûng daïy sau naøy.
IV. ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU:
Ñaëc ñieåm thô thieáu nhi Traàn Ñaêng Khoa vaø tình hình hoïc thô Traàn Ñaêng
Khoa ôû tröôøng tieåu hoïc hieän nay.
V. PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU:
Luaän vaên söû duïng caùc phöông phaùp:
• Nghieân cöùu taøi lieäu, giaùo trình, saùch giaùo khoa tieåu hoïc.
• Vieát phieáu phoûng vaán hoïc sinh tieåu hoïc.
• Thoáng keâ, xöû lyù soá lieäu vaø vieát baùo caùo toång hôïp, baùo caùo toùm taét.
VI. BOÁ CUÏC LUAÄN VAÊN:
Phaàn I: Daãn nhaäp
I. Lyù do choïn ñeà taøi
II. Lòch söû vaán ñeà
III. Phaïm vi vaán ñeà
IV. Ñoái töôïng nghieân cöùu
V. Phöông phaùp nghieân cöùu
VI. Boá cuïc luaän vaên
Phaàn II: Noäi dung
Chöông I: Ñaëc ñieåm thô thieáu nhi vaø ñaëc ñieåm caûm thuï thô cuûa hoïc sinh
tieåu hoïc
Trang 5
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
I. Ñaëc ñieåm vaên hoïc thieáu nhi vaø thô thieáu nhi:
I.1 Ñaëc ñieåm vaên hoïc thieáu nhi.
I.2 Ñaëc ñieåm thô thieáu nhi.
II. Ñaëc ñieåm caûm thuï thô cuûa hoïc sinh tieåu hoïc:
II.1 Ñaëc ñieåm nhaän thöùc cuûa hoïc sinh tieåu hoïc.
II.2 Ñaëc ñieåm caûm thuï thô cuûa hoïc sinh tieåu hoïc.
Chöông II: Ñaëc ñieåm thô thieáu nhi Traàn Ñaêng Khoa
I. Toång quan veà vieäc nghieân cöùu thô thieáu nhi Traàn Ñaêng Khoa
I.1 Nhöõng nhaän ñònh chung cuûa moät soá taùc giaû nghieân cöùu veà thô
Traàn Ñaêng Khoa
I.2 Caùc yù kieán veà noäi dung thô Traàn Ñaêng Khoa
I.3 Caùc yù kieán veà ngheä thuaät thô Traàn Ñaêng Khoa
II. Ñaëc ñieåm thô thieáu nhi Traàn Ñaêng Khoa
II.1 Ñaëc ñieåm veà noäi dung thô thieáu nhi Traàn Ñaêng Khoa
1.1 Töø tình yeâu thieân nhieân, caûnh vaät ñeán tình yeâu queâ höông,
ñaát nöôùc.
1.2 Töø tình yeâu cha meï vaø nhöõng ngöôøi thaân thieát ñeán tình yeâu
laõnh tuï vaø baïn beø quoác teá.
II.2 Ñaëc ñieåm veà ngheä thuaät thô thieáu nhi Traàn Ñaêng Khoa
2.1 Khaû naêng quan saùt tinh teá.
2.2 Trí lieân töôûng, töôûng töôïng maïnh meõ.
2.3 Caùch duøng töø ñoäc ñaùo, ñaëc saéc, baát ngôø vaø chính xaùc.
2.4 Caùch choïn theå loaïi thô raát thích hôïp cho caùc baøi thô.
Chöông III: Tình hình hoïc thô Traàn Ñaêng Khoa ôû tröôøng tieåu hoïc hieän
nay
I. Moät soá nhaän xeùt veà chöông trình daïy thô Traàn Ñaêng Khoa ôû tröôøng
tieåu hoïc hieän nay
I.1 Chöông trình tröôùc baäc Tieåu hoïc
I.2 Chöông trình Tieåu hoïc
2.1 Chöông trình Caûi Caùch Giaùo Duïc
Trang 6
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
2.2 Chöông trình Tieåu hoïc 2000
II. Nhöõng nhaän xeùt veà moät soá tieát hoïc thô Traàn Ñaêng Khoa ôû tröôøng
tieåu hoïc hieän nay
Phaàn III: Keát luaän vaø kieán nghò
I. Keát luaän:
II. Kieán nghò:
Trang 7
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
Phaàn hai
NOÄI DUNG
Trang 8
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
CHÖÔNG I
ÑAËC ÑIEÅM THÔ THIEÁU NHI VAØ ÑAËC ÑIEÅM CAÛM THUÏ
THÔ CUÛA HOÏC SINH TIEÅU HOÏC
I. ÑAËC ÑIEÅM VAÊN HOÏC THIEÁU NHI VAØ THÔ THIEÁU NHI
I.1 ÑAËC ÑIEÅM VAÊN HOÏC THIEÁU NHI
Nhaán maïnh taàm quan troïng cuûa tuoåi aáu thô vaø yù nghóa cuûa vieäc giaùo duïc
treû thô, PI – E GA – MA – RA (Phaùp) coù noùi: “ Hieän nay chuùng ta ñaõ hieåu vaø
ngaøy caøng roõ hôn taàm quan troïng cuûa nhöõng thu hoaïch ñaàu tieân. Nhöõng nhaø
giaùo duïc hoïc, taâm lyù giaùo duïc hoïc vaø caùc thaày thuoác baûo ta ñieàu ñoù. Ñieàu maø
treû thô nhaän ñöôïc trong nhöõng naêm ñaàu tieân cuûa cuoäc soáng baèng taát caû nhöõng
gì em seõ thu löôïm ñöôïc trong nhöõng quaõng ñôøi coøn laïi. Nhöõng töø ngöõ, nhöõng
öôùc mô, nhöõng yù töôûng maø con ngöôøi maêng treû khaùm phaù ñöôïc trong nhöõng
caâu chuyeän ñaàu tieân ñöôïc nghe, trong nhöõng baøi thô ñaàu tieân traàm boång beân
tai, trong nhöõng laàn ñoïc saùch ñaàu tieân, seõ ñi theo em laâu daøi vaø chaéc laø maõi
maõi. Caûm xuùc cuûa em ngaøy theâm giaøu coù hoaëc bò toån thöông. Ngöôõng cöûa vaøo
ñôøi cuûa caùc em seõ roäng theâm hay co laïi. Ngoân ngöõ cuûa caùc em seõ ñöôïc nuoâi
döôõng hay coøm coõi. Chuùng ta hieåu ñieàu ñoù töø laâu, trong kinh nghieäm baûn thaân
vaø ngoân ngöõ thöôøng ngaøy coøn in daáu ñieàu ñoù: treû em laø nhöõng saùp meàm; ta uoán
cong caây non chöù khoâng uoán caây lôùn. Nhöõng naêm thaùng sau naøy cuûa ñôøi ta coù
theå môø nhaït, rôi vaøo queân laõng song nhöõng naêm son treû, vôùi nhöõng thu hoaïch
vaø toån thöông cuûa chuùng, thöôøng vaãn coøn nguyeân veïn trong kí öùc ta, trong
phaåm caùch ta sau naøy. Ñieàu maø chuùng ta coøn chöa hieåu roõ laém, coù theå laø
nhöõng öu theá cuûa nhöõng thu nhaän cuûa tuoåi thô so vôùi kinh nghieäm coøn laïi cuûa
moät ñôøi ngöôøi. Veà moät maët naøo ñoù, treû em quaû laø ngöôøi cha cuûa con ngöôøi.
Chính vì theá vaên hoïc thieáu nhi khoâng chæ coù taàm quan troïng veà soá löôïng maø
coøn quan troïng veà chaát löôïng” . {47}
Vaäy vaên hoïc thieáu nhi laø gì? Noù coù nhöõng ñaëc ñieåm gì maø coù taàm quan
troïng nhö vaäy?
Theo Nguyeãn Maïnh Hieáu: “ Vieäc xaùc ñònh khaùi nieäm vaên hoïc thieáu
nhi cho ñeán nay vaãn coøn nhieàu baøn caõi. Bôûi vì, ngay töø vieäc xaùc ñònh khaùi
nieäm vaên hoïc vaø khaùi nieäm thieáu nhi ñaõ naûy sinh nhieàu vaán ñeà. Theá naøo laø
moät taùc phaåm vaên hoïc? Caâu traû lôøi khoâng ñôn giaûn! Thieáu nhi laø gì? Thieáu nhi
khaùc vôùi ngöôøi lôùn ra sao? Cuõng laø nhöõng caâu hoûi khoâng deã traû lôøi”.{7}
Trang 9
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
“Vaên hoïc thieáu nhi” laø moät khaùi nieäm, moät thuaät ngöõ ñaõ ñöôïc quen
duøng, nhöng ñònh nghóa veà noù ra sao cho goïn vaø roõ, laïi coù tính phoå quaùt, thuyeát
phuïc thì phaûi chôø coù theâm thôøi gian. Thöïc hieän luaän vaên naøy, chuùng toâi tìm
thaáy moät ñònh nghóa töông ñoái ñaày ñuû veà vaên hoïc thieáu nhi trong “ Baùch khoa
thö vaên hoïc thieáu nhi Vieät Nam” : “Vaên hoïc thieáu nhi bao goàm: Nhöõng taùc
phaåm vaên hoïc ñöôïc moïi nhaø saùng taïo ra vôùi muïc ñích giaùo duïc, boài döôõng taâm
hoàn , tính caùch cho thieáu nhi. Nhaân vaät trung taâm cuûa noù laø thieáu nhi, vaø nhieàu
khi cuõng laø ngöôøi lôùn, hoaëc laø moät côn gioù, moät loaøi vaät, hay moät ñoà vaät, moät
caùi caây,…… Taùc giaû cuûa vaên hoïc thieáu nhi khoâng chæ laø chính caùc em, maø
cuõng laø caùc nhaø vaên thuoäc moïi löùa tuoåi, vaên hoïc thieáu nhi coøn bao goàm nhöõng
taùc phaåm ñöôïc thieáu nhi thích thuù tìm ñoïc. Bôûi vì caùc em ñaõ tìm thaáy ôû trong
ñoù caùch nghó, caùch caûm cuøng nhöõng haønh ñoäng cuûa chính caùc em. Hôn theá, caùc
em coøn tìm ñöôïc ôû trong ñoù moät lôøi nhaéc nhôû, moät söï raên ñe vôùi nhöõng nguoàn
ñoäng vieân, khích leä, nhöõng söï daãn daét yù nhò, boå ích trong quaù trình hoaøn thieän
tính caùch cuûa mình. Nhö theá , vaên hoïc thieáu nhi laø ngöôøi baïn thoâng minh vaø
maãn caûm cuûa thieáu nhi”. {33}
Quan nieäm treân ñaõ bao quaùt ñöôïc taát caû ñoái töôïng, nhieäm vuï, chöùc naêng
maø moãi taùc phaåm ñöôïc coi laø taùc phaåm vaên hoïc thieáu nhi ñaõ ñeà caäp ñeán, ñaõ
thöïc hieän vaø coù nghóa vuï thöïc hieän taát caû nhöõng ñieàu ñoù.
Ca dao Vieät Nam coù caâu: “ Daïy con töø thuôû trong noâi”. Caâu ca dao aáy
ñuùng vôùi caû ngaøy xöa vaø ñuùng vôùi caû baây giôø. Chuùng ta lôùn leân baèng nhöõng
tieáng ru dòu ngoït cuûa oâng baø, cha meï, anh chò. Ngay töø luùc môùi loït loøng, nhöõng
tieáng ru eâm aùi: “Con ôi muoán neân thaân ngöôøi ……” hoaëc “ Chaùu ôi chaùu lôùn
vôùi baø”…… ñaõ thaám vaøo hoàn ta, cuøng ta lôùn daäy. Chuùng ta lôùn leân baèng nhöõng
tieáng ru aáy, vaø cuõng lôùn leân baèng nhöõng caâu chuyeän thaàn thoaïi, nhöõng kho
truyeän coå tích cuûa oâng baø, cha meï, hay anh chò ñaõ keå cho nghe. Ta lôùn leân veà
theå xaùc vaø cuõng roäng môû daàn ñoâi caùnh cuûa taâm hoàn vaø tình caûm,… Ngaøy nay,
haún khoâng ai khoâng nhôù moät vaøi caâu ca dao hay tuïc ngöõ, moät vaøi truyeän coå,
maø ngaøy xöa trong nhöõng ñeâm traêng maøi moøn guoác voõng, meï hay baø ñaõ keå cho
nghe,… Vaên chöông quaû laø moät phöông tieän raát ñaéc duïng ñeå boài boå taâm hoàn
treû thô, khoù coù theå thay theá ñöôïc. Thaät laø ngaây thô neáu nghó raèng chuùng ta coù
theå baèng taùc phaåm cuûa mình giaûi quyeát heát moïi vaán ñeà xaõ hoäi, kinh teá, chính
trò vaø ñaïo lyù raát phöùc taïp ñang ñaët ra tröôùc nhaân loaïi. Tuy nhieân moãi moät
chuùng ta do kinh nghieäm baûn thaân, ñeàu thaáy roõ söùc maïnh to lôùn cuûa moät tieáng
noùi vaên hoïc toát laønh, thoâng minh, saùng suûa, ñaëc bieät khi tieáng noùi aáy ñöôïc gieo
leân mieáng ñaát phì nhieâu laø taâm hoàn con treû.
Vaên hoïc thieáu nhi ñaõ coù töø thôøi xa xöa, ñoù laø nhöõng aùng vaên chöông
truyeàn mieäng. Traûi qua bao thaêng traàm vaø tieán trieån cuûa lòch söû, vaên hoïc thieáu
nhi ñaõ khoâng ngöøng phaùt trieån theo höôùng ngaøy caøng phong phuù, saâu saéc, ngaøy
Trang 10
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
caøng xöùng ñaùng laø moät ngöôøi baïn vöøa gaàn guõi hieàn hoaø laïi vöøa thoâng tueä maãn
caûm ñoái vôùi treû em.
Vaên hoïc thieáu nhi trong tieán trình phaùt trieån, noù luoân mang nhöõng ñaëc
ñieåm ñaëc tröng cho theå loaïi ñeå phaân bieät vôùi caùc theå loaïi vaên hoïc khaùc, vôùi caùc
loaïi hình ngheä thuaät khaùc. Nhöng ñeå tìm ñaâu laø ñaëc ñieåm noåi baät cuûa vaên hoïc
thieáu nhi thì ñaõ coù raát nhieàu yù kieán ñöa ra, coù yù kieán töông ñoàng, coù yù kieán
khoâng töông ñoàng.
Nhö ta ñaõ bieát, taùc phaåm vaên hoïc thieáu nhi tröôùc heát phaûi laø taùc phaåm
vaên hoïc, noù bình ñaúng vôùi taùc phaåm daønh cho ngöôøi lôùn veà phöông dieän chaát
löôïng, ñoàng thôøi noù phaûi ñaûm baûo nhöõng ñaëc tröng thuoäc veà taâm lyù löùa tuoåi
thieáu nhi. Caùc yeáu toá, caùc tính chaát, caùc ñaëc tröng boäc loä ñoàng thôøi, cuøng toàn
taïi vaø nhuaàn nhò, chuyeån hoaù cho nhau. Töø ñoù ta coù theå xeùt ñeán nhöõng ñaëc
ñieåm noåi baät cuûa vaên hoïc thieáu nhi nhö sau:
1.1 Tính ñoái töôïng:
Ñaây chính laø ñaëc ñieåm bao truøm cuûa vaên hoïc thieáu nhi vaø cuõng laø ñaëc
ñieåm ñöôïc nhieàu nhaø nghieân cöùu veà vaên hoïc thieáu nhi thoáng nhaát ñöa ra.
Khi saùng taùc cuõng nhö khi tieáp caän, bình giaù, phaân tích vaên hoïc thieáu
nhi, ñoái vôùi ngöôøi lôùn seõ gaëp raát nhieàu khoù khaên. Moät laø ngöôøi lôùn phaûi naém
ñöôïc ñaëc tröng ñôøi soáng taâm lyù ôû löùa tuoåi thieáu nhi. Hai laø phaûi höôùng daãn
ñöôïc thieáu nhi ñi theo con ñöôøng maø ngöôøi lôùn vaïch ra. Ñieàu hieån nhieân vaø deã
daøng nhaän thaáy ñoù laø thieáu nhi chæ thöïc söï xuùc ñoäng vaø laøm theo nhöõng gì maø
chuùng caûm nhaän ñöôïc, gaén boù vôùi chuùng. Do ñoù ngöôøi lôùn phaûi thöïc söï soáng
vôùi ñôøi soáng cuûa löùa tuoåi thieáu nhi. Muoán vaäy, ngöôøi lôùn phaûi vöôït qua hai cöûa
aûi: moät maët phaûi hoài töôûng laïi, laøm soáng laïi nhöõng naêm thaùng aáu thô cuûa mình;
moät maët phaûi xoaù ñöôïc caùi khoaûng caùch giöõa tuoåi thô hoâm nay vôùi tuoåi thô
hoâm qua. Cho neân neáu chæ caên cöù vaøo tuoåi thô cuûa mình maø suy ra, maø khoâng
chuù yù ñeán khoaûng caùch, thì ñoä sai leäch seõ raát lôùn. Nguyeân nhaân cô baûn daãn ñeán
hieän töôïng hoïc sinh sôï vaên, chaùn ngaùn vôùi taùc phaåm vaên chöông, phaûi chaêng laø
ôû choã naøy. Taùc phaåm vaên hoïc ñöôïc löïa choïn ñeå daïy vaø hoïc phaûi phuø hôïp vôùi
löùa tuoåi thieáu nhi hoâm nay, vaø ñöông nhieân phaûi ñöôïc hoïc sinh thích thuù.
Nhöng laøm theá naøo ñeå löïa choïn ñöôïc nhöõng taùc phaåm nhö theá, ñieàu naøy buoäc
chuùng ta phaûi giaûi quyeát luaän ñieåm noùi treân. Hôn nöõa “thieáu nhi hoâm nay laø
theá giôùi ngaøy mai”, chuùng ta phaûi daãn daét caùc em böôùc vaøo moät theá giôùi môùi,
vaøo con ñöôøng maø ngöôøi lôùn ñaõ vaïch ra. Hieän töôïng treân ñaây ñaët ra cho vaên
hoïc thieáu nhi moät vieäc caàn chuù yù: ñoù laø ñoái töôïng löùa tuoåi.
Nhaø vaên Voõ Quaûng ñaõ töøng vieát: “Noäi dung vaên hoïc cho thieáu nhi cuõng
laø caùc vaán ñeà veà chuû ñeà, ñeà taøi, veà phöông phaùp theå hieän, cuõng laø caùc vaán ñeà
Trang 11
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
veà theå loaïi, veà phong caùch, veà ngoân ngöõ… Nhöng ôû ñaây, taát caû nhöõng caùi ñoù
phaûi ñöôïc theå hieän nhö theá naøo cho phuø hôïp vôùi “ñoâi maét” vaø “con tim” cuûa
moãi löùa tuoåi, laøm cho moãi löùa tuoåi coù theå hieåu ñöôïc, rung ñoäng ñöôïc, coù theå
ñaùnh thöùc ñöôïc trong loøng caùc em nhöõng tình caûm toát ñeïp, ñaït ñöôïc moät hieäu
quaû giaùo duïc toát. Cuõng vì leõ ñoù vaên hoïc thieáu nhi ñoøi hoûi moät tính caùch ña
daïng. Ña daïng khoâng chæ trong chuû ñeà vaø ñeà taøi, trong theå loaïi, maø coøn trong
phong caùch, trong xaây döïng hình töôïng, söû duïng ngoân ngöõ. Vì neáu ta khoâng
thaáy trình ñoä nhaän thöùc vaø “khaåu vò” cuûa moãi löùa tuoåi thì raát coù theå caùc em seõ
khoâng tieáp thu ñöôïc. Vaên hoïc ñeán vôùi caùc em chaúng khaùc “nöôùc ñoå ñaàu
vòt”.[35]
Quan taâm ñeán tính ñoái töôïng, cuõng coù nghóa vaên hoïc thieáu nhi phaûi coù
caùch theå hieän phuø hôïp vôùi caëp maét vaø con tim cuûa moãi löùa tuoåi, nhöng khoâng
phaûi vì vaäy maø “baét chöôùc”, “nhaïi laïi” caùch noùi cuûa thieáu nhi. Cuõng khoâng chæ
noùi nhöõng vieäc rieâng tö ñaõ xaûy ra vôùi caùc em. Vaên hoïc thieáu nhi coù theå noùi taát
caû nhöõng vaán ñeà nhoû, lôùn, coù theå ñeà caäp ñeán caû nhöõng vaán ñeà coù taàm voùc thôøi
ñaïi, coù theå moâ taû nhöõng loaïi vaät, coû caây cho ñeán nhöõng hình aûnh xa xoâi trong
dó vaõng. Nhöng ôû ñaây, ngöôøi vieát phaûi noùi caùi ñoù nhö theá naøo ñeå cho caùc em coù
theå hieåu ñöôïc, rung caûm ñöôïc, ñem laïi moät lôïi ích veà taâm hoàn, tö töôûng.
Cuøng vôùi tính ñoái töôïng, vaên hoïc thieáu nhi coøn theå hieän moät ñaëc tính raát
quan troïng. Vôùi ñaëc tính naøy cuõng ñaõ laøm noåi baät ñöôïc ñaëc ñieåm cuûa vaên hoïc
thieáu nhi. Ñoù laø tính giaùo duïc.
1.2 Tính giaùo duïc:
Hai vaán ñeà tính ñoái töôïng vaø tính giaùo duïc (chöùc naêng giaùo duïc) coù lieân
quan maät thieát vôùi nhau.
Thieáu nhi laø löùa tuoåi ñöùng tröôùc ngöôõng cöûa cuûa cuoäc ñôøi, caùc em caàn
ñöôïc gia ñình, nhaø tröôøng vaø xaõ hoäi cuøng chaêm soùc vaø giaùo duïc. Vaên chöông laø
moät phöông tieän giaùo duïc coù khaû naêng ñaëc bieät trong vieäc trau doài tình caûm
cuûa caùc em moãi ngaøy moät theâm trong saùng. Vì vaäy chöùc naêng giaùo duïc cuûa vaên
hoïc trong vaên hoïc thieáu nhi thöôøng giöõ vò trí haøng ñaàu.
Ñeà caäp vaán ñeà naøy, taùc giaû Nguyeãn Maïnh Hieáu coù vieát: “Chöùc naêng
giaùo duïc laø chöùc naêng cô baûn vaø bao quaùt cuûa vaên hoïc thieáu nhi. Thieáu chöùc
naêng naøy vaên hoïc thieáu nhi khoâng coøn lí do toàn taïi trong nhaø tröôøng cuûa chuùng
ta”. [7]
Caùc nhaø giaùo duïc ñaõ nhieàu laàn nhaán maïnh raèng: nguyeân taéc ñaûm baûo
cho hoïc sinh phaùt trieån töï do vaø toaøn dieän ñuùng vôùi quy luaät cuûa söï phaùt trieån
töï nhieân, khoâng coù nghóa laø “thaû noåi”, “buoâng loûng” hoaëc “theo ñuoåi” treû em.
Traùi laïi, ngöôøi lôùn, nhöõng phuï huynh, nhöõng nhaø giaùo duïc, moät maët phaûi thoaû
Trang 12
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
maõn nhu caàu cuûa thieáu nhi, moät maët phaûi “baét buoäc” thieáu nhi thoaû maõn nhu
caàu cuûa ngöôøi lôùn. Vaán ñeà ngöôøi lôùn giaùo duïc caùc em nhö theá naøo, daãn daét caùc
em ñi tôùi ñaâu? Caùc moân hoïc trong nhaø tröôøng, trong ñoù coù vaên hoïc thieáu nhi,
khoâng theå thoaùi thaùc nhieäm vuï sinh töû naøy.
Chuùng ta ñeàu bieát moãi ngöôøi lôùn leân ñeàu hình thaønh moät soá voán veà kieán
thöùc vaø moät soá voán veà tình caûm. Phaàn kieán thöùc goàm nhöõng hieåu bieát veà thieân
nhieân vaø xaõ hoäi thuoäc phaïm vi lí trí. Phaàn tình caûm goàm nhöõng thoùi quen veà
rung caûm thuoäc caù tính taâm hoàn. Nhöõng saùng taùc vaên ngheä laø coâng cuï ñeå reøn
luyeän caù tính taâm hoàn.
Noùi chöùc naêng giaùo duïc cuûa saùng taùc vaên ngheä cuõng laø noùi vieäc reøn
luyeän nhöõng caù tính taâm hoàn, ñaøo taïo nhöõng con ngöôøi coù taâm hoàn cao thöôïng,
yeâu lao ñoäng, laøm chuû cuoäc soáng, yeâu nöôùc, coù tình thöông yeâu saâu saéc. Vaên
hoïc thieáu nhi coù nhieäm vuï ñaùnh thöùc nhöõng nhöõng tình caûm cao ñeïp ñoù. Noù
phaûi laø nhöõng ñoám löûa thaép saùng nhöõng khía caïnh nhaân ñaïo cuûa con ngöôøi. Noù
phaûi laøm cho caùc em bieát sung söôùng, xoùt xa, yeâu thöông, caêm haän, gheùt moïi
bieåu hieän ích kyû, xaáu xa, yeâu moïi bieåu hieän vò tha, trung thöïc. Chuû ñeà tö töôûng
coù phaùt huy ñöôïc cuõng do phaàn lôùn ôû ñoù. Vì tö töôûng chuû ñeà khoâng phaûi laø caùi
gì nguoäi laïnh maø chính laø caùi “chaát men” ñaõ khuaáy leân nhöõng tình caûm toát ñeïp
ñoù. Raát khoù coù chuû ñeà trong saùng khi caùch theå hieän laïi nguoäi laïnh, laïi khoâng
khuaáy leân trong loøng caùc em moät tình caûm cao ñeïp. ÔÛ ñaây ñoøi hoûi taùc giaû phaûi
coù nhöõng rung caûm thöïc söï. Nhöõng rung caûm ñoù ñöôïc bieåu hieän baèng nhöõng
trang saùch, baèng lôùi vaên. Trong nhöõng lôøi ñoù seõ laøm naûy sinh nhöõng daây tô,
nhen leân nhöõng ñoám löûa trong loøng caùc ñoäc giaû nhoû tuoåi, khuaáy leân “chaát men”
cuûa nhöõng tình caûm cao quyù.
Noùi chöùc naêng giaùo duïc cuûa vaên hoïc thieáu nhi laø chöùc naêng haøng ñaàu
cuõng coù nghóa laø tröôùc tieân, vaø cuõng baèng moïi caùch phaûi laøm cho ñoám löûa ñoù
caøng ngaøy caøng beàn vöõng, trôû thaønh moät thoùi quen, bieán thaønh nhöõng caù tính,
ñaøo taïo thaønh nhöõng con ngöôøi coù baûn chaát toát ñeïp, cao thöôïng.
Chöùc naêng giaùo duïc vaø ñoái töôïng löùa tuoåi laø hai vaán ñeà coù lieân quan
chaët cheõ vôùi nhau. Vì nhö treân ñaõ noùi: moïi caùch khai thaùc ñeà taøi vaø xaây döïng
chuû ñeà coù lieân quan ñeán trình ñoä nhaän thöùc cuûa moãi löùa tuoåi. Coù yù thöùc roõ raøng
veà söï nhaän thöùc cuûa moãi löùa tuoåi seõ giuùp chuùng ta nhaém ñuùng ñoái töôïng. Nhaém
caøng ñuùng ñoái töôïng caøng phaùt huy ñöôïc toát caùc chöùc naêng giaùo duïc.
Trong vaên hoïc thieáu nhi, vaán ñeà ñoái töôïng vaø vaán ñeà chöùc naêng giaùo
duïc laø hai vaán ñeà chuû yeáu. Noù höôùng daãn cho saùng taùc, noù cuõng giuùp vieäc ñaùnh
giaù moät saùng taùc vaên hoïc cho thieáu nhi, giuùp ta nhìn roõ hôn moãi giai ñoaïn daøi
cuûa vaên hoïc thieáu nhi. Nhöng seõ thöïc söï khoâ khan neáu moät taùc phaåm vaên hoïc
thieáu nhi luùc naøo cuõng nhaém ñeán vieäc giaùo duïc thieáu nhi baèng nhöõng khuoân
pheùp. Vaø cuõng caàn phaûi tính ñeán ñaëc ñieåm ñoái töôïng laø thieáu nhi, khi maø caùc
Trang 13
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
em luoân luoân soáng trong töôûng töôïng. ÔÛ giai ñoaïn löùa tuoåi naøy, trí töôûng töôïng
raát phaùt trieån. Bôûi vaäy, vaên hoïc thieáu nhi mang moät ñaëc ñieåm nöõa laø tính giaøu
öôùc mô, töôûng töôïng.
1.3 Tính giaøu öôùc mô, töôûng töôïng:
Coù leõ khoâng coù treû em ôû ñaâu laïi khoâng thích thuù theá giôùi truyeän coå tích
cuûa Anñecxen (Ñan Maïch), cuûa anh em Grim (Ñöùc) vaø cuûa vaên hoïc daân gian
caùc daân toäc. Nhöõng hình aûnh khaùc thöôøng trong caùc truyeän coå tích ñaõ laøm say
meâ bao traùi tim treû thô. Truyeän coå trong dieän maïo heát söùc ña daïng cuûa moãi daân
toäc, vaø khaép theá giôùi coù theå xem laø moùn quaø quyù saün daønh cho treû em ôû löùa
tuoái thô. Söùc huùt cuûa truyeän coå phaûi chaêng chính laø chaát aûo, chaát töôûng töôïng
cuûa noù, khoâng keå noù coøn ñaäm chaát vui, chaát haøi, chaát ngoä nghónh, ly kyø. Baèng
ñaáy thöù chaát lieäu, noù coù khaû naêng ñöa caùc em vaøo moät theá giôùi khaùc vôùi hieän
thöïc xung quanh, hieän thöïc haøng ngaøy, khoâng taïo moät caûm giaùc xa laï maø vaãn
gôïi nôi caùc em caùi caûm töôûng taát caû nhöõng gì ñöôïc keå ñeàu laø coù thöïc, laø coù theå
xaûy ra. Noùi caùch khaùc, noù kích thích ôû caùc em khaû naêng ñoàng hoaù theá giôùi cuûa
töôûng töôïng, cuûa öôùc mô vaøo theá giôùi thöïc. Phaûi noùi khaû naêng ñoàng hoaù, khaû
naêng keát hôïp ñoù laø raát kyø dieäu, noù chæ coù theå laø saûn phaåm rieâng cuûa tuoåi thô.
Con ngöôøi ñeán luùc lôùn khoân caùi ñoù seõ maát ñi. Cuøng vôùi söï hieåu bieát vaø voán
kieán thöùc ñöôïc boài ñaép theâm, ta laïi deã daøng ñaùnh rôi hoaëc laøm moøn moûi ñi
naêng löïc cuûa öôùc mô, töôûng töôïng. Beân caùi ñöôïc coù caùi maát, aâu ñoù laø luaät buø
tröø. Vaø chæ nhöõng ai coù khaû naêng cöôõng laïi söï maát maùt naøy, giöõ laïi ñöôïc söï boài
ñaép cuûa töôûng töôïng, môùi laø ngöôøi keùo daøi ñöôïc cuoäc ñoái thoaïi vôùi tuoåi thô.
Coù theå noùi giaøu öôùc mô, töôûng töôïng laø ñaëc ñieåm coù yù nghóa thuoäc tính
cuûa vaên hoïc thieáu nhi, phuø hôïp vôùi baûn chaát löùa tuoái. Vaên chöông cho thieáu nhi
caàn duøng öôùc mô, töôûng töôïng ñeå lónh hoäi hieåu bieát, khaùm phaù cuoäc soáng ,
ñoàng thôøi daãn daét caùc em ñi thaät saâu vaø vöôn thaät xa trong cuoäc ñôøi. Ñuùng nhö
taùc giaû Phong Leâ ñaõ vieát: “Vaên hoïc thieáu nhi voán cuõng phaûi thöïc hieän caùc chöùc
naêng cuûa vaên hoïc noùi chung. Nhöng toâi muoán löu yù moät chöùc naêng maø thieáu
noù, haún vaên hoïc thieáu nhi seõ khoâng toàn taïi trong moät söï phaân bieät raïch roøi vôùi
vaên hoïc ngöôøi lôùn nhö ta thöôøng noùi, vaø vaãn thöôøng baøn. Ñoù laø yeâu caàu kích
thích, khôi gôïi, phaùt huy naêng löïc töôûng töôïng, saùng taïo ôû caùc em. Ñieàu naøy raát
caàn, caàn cho tuoåi thô vaø caàn ngay töø tuoåi thô”. [21]
Töôûng töôïng laø moät phaåm chaát voâ cuøng quyù giaù cuûa trí tueä loaøi ngöôøi vaø
ta phaûi boài döôõng noù moät caùch traân troïng ngay töø thuôû nhoû, y nhö boài döôõng taøi
aâm nhaïc chöù khoâng ñöôïc giaøy xeùo leân noù. Leâ-nin ñaõ noùi veà töôûng töôïng nhö
sau: “Thaät laø sai laàm neáu nghó raèng chæ coù nhaø thô môùi caàn coù töôûng töôïng. Ñoù
laø moät ñònh kieán ngu xuaån! Töôûng töôïng laø moät phaåm chaát cöïc kyø quyù baùu.
Thieáu oùc töôûng töôïng thì caû khoa Vaät lyù, caû ngaønh Hoaù hoïc cuõng ñeàu ñình ñoán
Trang 14
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
hoaøn toaøn, bôûi vì xaây döïng nhöõng giaû thuyeát môùi, phaùt minh ra nhöõng duïng cuï
môùi, nhöõng bieän phaùp nghieân cöùu, thí nghieäm môùi, tieân ñoaùn nhöõng hôïp chaát
hoaù hoïc môùi, taát thaûy nhöõng caùi ñoù ñeàu laø saûn phaåm cuûa oùc töôûng töôïng. Hieän
taïi laø thuoäc veà nhöõng ngöôøi thoå cöïu tinh taùo vaø thaän troïng, coøn töông lai thuoäc
veà nhöõng ai töôûng töôïng. Neáu khoâng coù söï tham gia cuûa oùc töôûng töôïng thì taát
caû caùc kieán thöùc cuûa chuùng ta veà töï nhieân seõ chæ haïn cheá ôû moãi vieäc laø phaân
loaïi caùc söï kieän maø thoâi. Moái quan heä giöõa caùc nguyeân nhaân vaø taùc ñoäng cuûa
chuùng seõ tan ra tro buïi vaø ñoàng thôøi chính baûn thaân khoa hoïc, maø muïc ñích
chính laø xaùc laäp nhöõng moái lieân heä giöõa caùc boä phaän khaùc nhau cuûa töï nhieân,
cuõng seõ suïp ñoå hoaøn toaøn, bôûi vì oùc töôûng töôïng, saùng taïo chính laø naêng löïc
nhanh choùng xaùc laäp nhöõng moái lieân heä ngaøy caøng môùi meû”. [47]
ÔÛ ñaây, caàn nhaän thöùc raèng nhaân loaïi treân con ñöôøng tieán hoaù cuûa mình,
cuõng nhö ñôøi moät con ngöôøi, töø thô aáu ñeán tuoåi tröôûng thaønh ñeàu coù moät höôùng
ñi vaø moät ñích chung, vöôn veà caùi ñeïp, caùi chaân, caùi thieän .
Vaãn vôùi chöùc naêng khôi gôïi söùc töôûng töôïng ôû caùc em, ñoàng thôøi vôùi voâ
vaøn caâu hoûi ñöôïc nhaân leân theo naêm thaùng, suoát töø luùc aáu thô cho ñeán tuoåi
tröôûng thaønh, ñem laïi cho caùc em moät nhaän thöùc ñuùng vaø ngaøy caøng saâu veà theá
giôùi xung quanh, töø gaàn ñeán xa, töø töï nhieân ñeán con ngöôøi, töø gia ñình tôùi xaõ
hoäi …Ñoù laø muïc tieâu maø moïi ngöôøi vieát, moïi trang vieát caàn ñaït ñöôïc. Nhöng
ñaït ñöôïc baèng con ñöôøng naøo laïi laø choã phaân bieät saùch cho ngöôøi lôùn noùi chung
vaø saùch cho thieáu nhi.
Qua nhöõng cuoäc tìm hieåu, ta thaáy caùc em thích nhöõng baøi thô nhieàu chaát
töôûng töôïng. Ñoù laø vieäc bình thöôøng vì treû em voán giaøu töôûng töôïng. Töôûng
töôïng laø giai ñoaïn chuaån bò cho lí trí phaùt trieån. Cuõng khoâng neân quan nieäm
raèng treû em chæ maûi nhìn caùi beà ngoaøi maø khoâng hieåu noåi caùi baûn chaát beân
trong saâu kín, duø chæ laø caûm tính ñoái vôùi hình töôïng. Quan nieäm nhö vaäy chæ
laøm ngheøo ñi nhöõng öôùc mô, töôûng töôïng quí giaù voán coù cuûa caùc em vaø do vaên
chöông mang laïi cho caùc em. Öôùc mô, töôûng töôïng caàn phaûi cao ñeïp, trong
saùng, höôùng vaøo vieäc caûi taïo töï nhieân, xaõ hoäi vaø chính baûn thaân moãi con ngöôøi
caùc em.
Moät ñaëc ñieåm cuõng mang yù nghóa thuoäc tính nöõa cuûa vaên hoïc thieáu nhi
laø hoàn nhieân, vui töôi.
1.4 Tính hoàn nhieân, vui töôi:
Ñaây laø moät neùt taâm lyù ñaëc thuø cuûa treû em. Caùc em suy nghó, haønh ñoäng
töï nhieân, boäc tröïc, khoâng thích söï laét leùo, möu toan, khoâng thích chìm ñaém
trong söï suy tö traàm laéng maø thích söï roän raøng, ngoä nghónh, vui töôi. Duø phaûi
noùi tôùi söï khoù nhoïc, buoàn phieàn, maát maùt nhöng vaên hoïc vieát cho thieáu nhi vaãn
Trang 15
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
phaûi höôùng tôùi söï trung thöïc, nieàm laïc quan, taïo ra moät khoâng khí hoàn nhieân,
vui töôi.
Baøi “Con voi” noùi leân söï thaät moät traêm phaàn traêm, ai cuõng bieát, theá
nhöng nhaïc ñieäu töï do, thoaûi maùi cuûa töøng caâu thô laøm cho toaøn baøi thô sinh
ñoäng, vui töôi. Moãi caâu thô, nhö khi troû, khi goïi, khi nhö taû, nhö ñuøa… ñaõ ñi
vaøo taâm hoàn treû nhoû, maëc duø caùc em chöa hieåu heát yù nghóa khaùi quaùt cuûa baøi
thô:
Con voûi con voi
Caùi voøi ñi tröôùc
Hai chaân tröôùc ñi tröôùc
Hai chaân sau ñi sau
Coøn caùi ñuoâi ñi sau roát
Toâi xin keå noát
Caùi chuyeän con voi…
< Ñoàng dao>
Moät em beù môùi leân 5 tuoåi thaáy oâng ñau chaân, choáng gaäy ñi khaäp khaø
khaäp khieãng, böôùc leân theàm nhaø , coù veû ñau ñôùn, beù lon ton chaïy ñeán: “OÂng
vòn vai chaùu; Chaùu ñôõ oâng leân”, vaø “phoå bieán” cho oâng caùch laøm theá naøo ñeå
queân ñau:
Khi naøo oâng ñau,
OÂng nhôù laáy caâu
Boá chaùu vaãn daïy,
Nhaéc ñi nhaéc laïi
“ Khoâng ñau! Khoâng ñau!”
Duø ñau ñeán ñaâu,
Khoûi ngay laäp töùc.
< Thöông oâng – Tuù Môõ>
OÂng chieàu yù laøm theo vaø gaät ñaàu noùi cho chaùu vui raèng caùi meïo chöõa
ñau cuûa chaùu hieäu nghieäm nhö thaàn:
Vieät ta thích chí:
“Chaùu ñaõ baûo maø!”
Trang 16
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
Vaø ruùt tuùi ra…
Bieáu oâng caùi keïo
< Thöông oâng – Tuù Môõ>
Cöû chæ thaät ñoät nhieân, gaây ñöôïc nuï cöôøi aâu yeám. ÔÛ ñaây söï hoàn nhieân
xuaát phaùt töø tình thöông meán, raát caûm ñoäng.
Hay baøi “Löôïm” cuûa Toá Höõu laø moät baøi thô maãu möïc veà tính hoàn
nhieân, vui töôi daønh cho thieáu nhi:
Chuù beù loaét choaét
Caùi xaéc xinh xinh
Caùi chaân thoaên thoaét
Caùi ñaàu ngheânh ngheânh.
Ca noâ ñoäi leäch
Moàm huyùt saùo vang
Nhö con chim chích
Nhaûy treân ñöôøng laøng.
Vuït qua maët traän
Ñaïn bay veøo veøo
Thö ñeà thöôïng khaån
Sôï chi hieåm ngheøo.
Ñoàng queâ vaéng veû
Luùa troå ñoøng ñoøng
Ca noâ chuù beù
Nhaáp nhoâ treân ñoàng.
< Löôïm- Toá Höõu>
Chieán tranh, bom ñaïn cuûa keû thuø khoâng laøm maát ñi söï hoàn nhieân, trong
saùng cuûa tuoåi nhoû. ÔÛ ñaây khoâng coøn söï ñau khoå, cheát choùc maø bao truøm leân
toaøn boä baøi thô laø neùt ngoä nghónh, ñaùng yeâu, söï voâ tö cuûa moät chuù beù giao lieân
hay ñoù chính laø hình aûnh cuûa ngöôøi daân Vieät Nam kieân cöôøng, baát khuaát.
Trang 17
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
Nhö vaäy, moät taùc phaåm vaên hoïc thieáu nhi ñöôïc cho laø taùc phaåm hay khi
noù saùt vôùi nhu caàu vaø nhaän thöùc cuûa treû em. Treû em luoân mang theo nhöõng
hình aûnh, nhöõng öôùc mô, nhöõng aán töôïng veà trang saùch maø chuùng ñaõ ñoïc ñöôïc
vaøo töông lai. Söï taùc ñoäng saâu xa beàn vöõng aáy cuûa taùc phaåm vaên hoïc vaøo cuoäc
ñôøi treû, ñoøi hoûi nhöõng taùc phaåm ñöôïc coi laø daønh cho thieáu nhi, cho treû em phaûi
coù traùch nhieäm raát lôùn lao.
Cuõng xuaát phaùt töø ñoái töôïng phuïc vuï laø thieáu nhi, caùc baïn ñoïc nhoû tuoåi,
neân coù nhöõng ñaëc ñieåm ñöôïc nhaán maïnh mang nhöõng ñaëc thuø cuûa löùa tuoåi nhoû.
1.5 Tính ngaén goïn, ñoäc laäp:
Theo Nguyeãn Maïnh Hieáu: “Tính ngaén goïn, ñoäc laäp phaûi theå hieän treân
töøng boä phaän caáu thaønh taùc phaåm, ñoàng thôøi moãi caâu, moãi ñoaïn phaûi gaàn nhö
moät chænh theå ñoäc laäp”. [7]
Söï ngaén goïn khoâng chæ theå hieän ôû dung löôïng taùc phaåm maø coøn theå hieän
trong caû caâu thô, phuø hôïp vôùi ñaëc ñieåm sinh lí cuûa thieáu nhi. Do caáu truùc vaø cô
cheá hoaït ñoäng cuûa treû coøn non, coøn chöa hoaøn chænh, treû em khoâng theå keùo daøi
suy nghó cuûa mình veà baát cöù vaán ñeà gì. Ñeå naâng cao hieäu quaû duøng vaên taùc
ñoäng ñeán quaù trình phaùt trieån cuûa treû, khoâng ñöôïc laøm cho tieán trình tö duy cuûa
treû phaûi meät moûi vaø keùo daøi, tröôùc caâu hoûi cuûa treû, caâu traû lôøi phaûi ñöôïc ñöa ra
ngay, traùnh noùi voøng vo. Söï quaù taûi ñoái vôùi hoaït ñoäng cuûa naõo boä laø ñieàu caàn
traùnh trong moïi tình huoáng.
Tính ngaén goïn, ñoäc laäp yeâu caàu caâu chöõ phaûi ñöôïc chaét loïc, loaïi boû caâu
chöõ dö thöøa. Tính ngaén goïn coøn quy ñònh nhòp ñieäu cuûa caâu vaên, caâu thô, soá
chöõ ít, caâu ñoïc trôn, deã thuoäc, deã nhôù. ÔÛ ñaây, truyeän thöôøng coù keát caáu ñoái laäp,
töông phaûn, giuùp cho treû deã naém baét coát truyeän, deã hieåu noäi dung, yù nghóa cuûa
caâu chuyeän vaø coù theå keå laïi truyeän moät caùch deã daøng. Coøn thô thöôøng gaàn vôùi
loái thô vaàn veø daân gian. Daïng phoå bieán laø thô 2 chöõ, 3 chöõ, 4 chöõ, 5 chöõ hoaëc
luïc baùt, ví duï:
…Tieáng gaø
Tieáng gaø
Giuïc quaû na
Môû maét
Troøn xoe…
Trang 18
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
Baøi thô naøy chuû yeáu duøng caâu thô töø 2 ñeán 3 chöõ. Hay caâu thô coù 4 ñeán
5 chöõ:
Maët trôøi ruùc buïi tre
Buoåi chieàu veà nghe maùt
Boø ra soâng uoáng nöôùc
Thaáy boùng mình, ngôõ ai…
< Chuù boø tìm baïn- Phaïm Hoå>
Treân ñaây laø 5 ñaëc ñieåm chuùng toâi ñöa ra vôùi mong muoán coù moät caùi
nhìn toång quaùt nhaát veà vaên hoïc thieáu nhi. Dó nhieân vaên hoïc thieáu nhi coøn coù
moät soá ñaëc ñieåm nöõa nhö tính hoäi hoaï, tính giaøu hình aûnh; tính chaát tröõ tình,
tính choïn loïc trong töøng caâu chöõ… nhöng chuùng toâi chæ nhaán maïnh ôû 5 ñieåm
treân, trong ñoù ñaëc ñieåm bao truøm cuûa vaên hoïc thieáu nhi laø tính ñoái töôïng. Coù
theå xem tính ñoái töôïng laø tieâu chí cuûa vaên hoïc thieáu nhi, noù chi phoái taát caû caùc
ñaëc ñieåm coøn laïi. Vì vaäy khi daïy vaên hoïc thieáu nhi , khoâng theå taùch rôøi tính ñoái
töôïng. Beân caïnh ñoù, chöùc naêng giaùo duïc luoân gaén boù chaët cheõ vôùi ñoái töôïng
löùa tuoåi . Trong thöïc tieãn, vaán ñeà chöùc naêng giaùo duïc – chöùc naêng haøng ñaàu vaø
vaán ñeà ñoái töôïng luoân luoân ñöôïc chuù troïng ñeå laøm cho vaên hoïc thieáu nhi coù
tính ña daïng vaø mang nhieàu veû ñeïp ñaõ goùp phaàn ñaéc löïc reøn luyeän tình caûm
ñaïo ñöùc töøng lôùp thieáu nhi . Vaø seõ thaät thieáu soùt neáu taùc phaåm vaên hoïc thieáu
nhi khoâng mang laïi cho caùc em söï töôûng töôïng . Ai cuõng bieát yeáu toá töôûng
töôïng voâ cuøng caàn thieát ñoái vôùi vaên hoïc thieáu nhi . Moät taùc phaåm vieát cho treû
em khoâng chæ ñeå cho caùc em thöïc söï thích thuù maø coøn phaûi kích thích ôû caùc em
nhöõng khaùt voïng vaø nieàm tin. Vì theá, khoâng chæ laø töôûng töôïng thuaàn tuyù, töôûng
töôïng trong tö duy hieän thöïc, döïa vaøo söï chieâm nghieäm cuûa caùc taùc giaû veà
cuoäc soáng maø coøn laø töôûng töôïng coù tính chaát döï caûm, döï baùo veà töông lai
Vaên hoïc vieát cho treû em phaûi ñaùnh thöùc ñöôïc khaû naêng rung ñoäng saâu
saéc cuûa taâm hoàn treû thô, hình thaønh ôû caùc em nieàm tin gaén vôùi nhöõng giaù trò
thaåm mó, ñeå töø vaán ñeà naøy treû em coù theå naâng leân taàm tö töôûng, coù yù nghóa
nhaân sinh, nhaân loaïi. Cho duø nhaø thô, nhaø vaên coù vieát veà nhöõng baát coâng vaø
hieän thöïc ñen toái cuûa xaõ hoäi, thì cuoái cuøng cuõng phaûi ñaùnh thöùc trong taâm hoàn
tuoåi thô nhöõng giaù trò nhaân vaên cao caû.
Nghieân cöùu vaên hoïc thieáu nhi noùi chung laø moät quaù trình laâu daøi, ñoøi hoûi
phaûi coù nhieàu thôøi gian, nhieàu taâm söùc vaø laø coâng vieäc cuûa nhieàu ngöôøi.
Truyeän vaø thô laø hai maûng lôùn cuûa vaên hoïc thieáu nhi, ñaõ ñöôïc nhieàu nhaø
nghieân cöùu ñeå taâm ñeán. ÔÛ ñeà taøi naøy, chuùng toâi chæ xin ñeà caäp ñeán theå loaïi thô
vaø cuï theå laø ñaëc ñieåm thô thieáu nhi.
Trang 19
LUAÄN VAÊN TOÁT NGHIEÄP
I.2 ÑAËC ÑIEÅM THÔ THIEÁU NHI
Trong cuoán “150 thuaät ngöõ vaên hoïc”, taùc giaû cho raèng: “Thô laø hình thöùc
saùng taùc vaên hoïc phaûn aùnh cuoäc soáng qua nhöõng taâm traïng, nhöõng caûm xuùc daït
daøo, nhöõng töôûng töôïng maïnh meõ, trong moät ngoân ngöõ giaøu hình aûnh vaø nhaát
laø coù hình aûnh roõ raøng”. Hay coù moät taùc giaû khaùc quan nieäm: “Thô laø moät loaïi
saùng taùc vaên hoïc nhaèm phaûn aùnh hieän thöïc khaùch quan, theå hieän nhöõng taâm
traïng, nhöõng caûm xuùc soâi noåi, ñaèm thaém cuûa töøng caù nhaân tröôùc nhöõng ñoái
töôïng xaùc ñònh baèng nhöõng hình aûnh cuï theå, gôïi caûm nhôø ngoân ngöõ haøm suùc vaø
giaøu nhòp ñieäu”. [32]
Coù raát nhieàu caùch hieåu, caùch quan nieäm veà khaùi nieäm thô nhöng chung
quy laïi ta coù theå noùi: Thô laø moät kieåu lôøi noùi ñaëc bieät. Goïi laø “kieåu lôøi noùi ñaëc
bieät” vì thô coù nhöõng neùt ñaëc thuø veà taùch doøng, ngaét nhòp, gieo vaàn, taùch khoå,
söû duïng caùc bieän phaùp tu töø… maø caùc theå loaïi khaùc khoâng coù lôïi theá ñeå söû
duïng.
Noùi ñeán thô phaûi quan taâm ñeán chaát thô vaø töù thô. Thô khoâng phaûn aùnh
cuoäc soáng baèng nhöõng chi tieát phöùc taïp nhö ôû tieåu thuyeát, baèng nhöõng maâu
thuaãn giaèng xeù nhö trong kòch maø chæ ghi laïi nhöõng tình caûm, söï vieäc, hieän
töôïng gaây xuùc ñoäng loøng ngöôøi, taùc ñoäng maïnh tôùi trí töôûng töôïng cuûa con
ngöôøi. Vì vaäy trong moät baøi thô thöôøng ít chi tieát, tình caûm raát coâ ñoïng, taäp
trung, taïo neân söï gôïi caûm vaø rung ñoäng ñoái vôùi taâm hoàn ngöôøi ñoïc. Nhöõng caùi
coù söùc gôïi caûm vaø laøm rung ñoäng hoàn ngöôøi aáy chính laø chaát thô.
Chaát thô laïi caàn ñöôïc caáu töù moät caùch ñaëc bieät sao cho coù söï aên nhaäp
haøi hoaø giöõa hình töôïng vaø yù nghóa, theå hieän ñöôïc neùt ñaëc saéc trong caùch nhìn,
caùch caûm vaø caùch tìm toøi, bieåu ñaït cuûa nhaø thô. Chính nhöõng caùi ñoù taïo neân töù
cho baøi thô. Nguyeãn Xuaân Nam cho raèng: “Moät töù thô phaûi laø hình töôïng coù
tìm toøi saùng taïo, theå hieän yù troïn veïn, gôïi leân ñieàu toát ñeïp xuùc ñoäng loøng ngöôøi,
taïo ra nhöõng moái lieân töôûng roäng raõi, nghóa laø coù giaù trò thaåm mó cao” {32].
Nhö vaäy, töù thô laø caùi thaàn, caùi hoàn cuûa moãi baøi thô.
Ngoân ngöõ thô giaøu hình aûnh, aâm thanh, nhòp ñieäu vaø coù ñoä haøm suùc lôùn.
Ñoù laø thöù ngoân ngöõ ñöôïc choïn löïa kó caøng, giaøu söï bieán hoaù, mang nhieàu bieän
phaùp tu töø hôn haún caùc loaïi khaùc. Do ñoù thô coù khaû naêng dieãn ñaït nhöõng caûm
xuùc tinh vi, coù söùc thaâm nhaäp, taùc ñoäng tôùi mieàn saâu thaúm nhaát cuûa taâm hoàn
con ngöôøi, ñoàng thôøi cuõng coù söùc haáp daãn, loâi cuoán thaät maõnh lieät.
Thô coù nhieàu ñieåm, nhieàu neùt nhöng neùt noåi baät nhaát laø tính nhòp ñieäu.
Tính nhòp ñieäu cuûa thô ñöôïc theå hieän ôû vieäc ngaét nhòp trong noäi boä cuûa moät
doøng thô, khoå thô vaø ñoaïn thô. Chính vaàn thô cuõng laø moät yeáu toá taïo neân tính
nhòp ñieäu cho thô. Thô coù theå thieáu vaàn nhöng khoâng theå thieáu nhòp ñieäu. Nhòp
ñieäu quan troïng ñeán möùc thieáu noù thì khoâng theå coù thô. Tuyø theo nhöõng saéc
Trang 20
- Xem thêm -
.PDF 
120 
47 
86 
