Tài liệu Công tác tổ chức

®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. lêi më ®Çu "H·y cho chóng t«i mét tæ chøc nh÷ng ngêi c¸ch m¹ng, chóng t«i sÏ ®¶o lén c¶ níc Nga". C©u nãi bÊt hñ Êy cña V.I. Lªnin cho chóng ta hiÓu râ tæ chøc vµ vai trß cña tæ chøc. Ngêi cßn nãi: "Trong cuéc ®Êu tranh giµnh chÝnh quyÒn, giai cÊp v« s¶n kh«ng cã vò khÝ nµo kh¸c h¬n lµ tæ chøc". Khi giai cÊp ®· n¾m chÝnh quyÒn råi, ngêi cßn nãi: "LÜnh vùc träng yÕu nhÊt vµ khã kh¨n nhÊt cña cuéc c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa lµ nhiÖm vô tæ chøc". Thùc hiÖn di huÊn cña Lªnin, nh÷ng ngêi céng s¶n ViÖt Nam hÕt søc coi träng c«ng t¸c tæ chøc. Khi §¶ng ®· cã ®êng lèi chÝnh trÞ ®óng ®¾n th× c«ng t¸c tæ chøc vµ c¸n bé lµ mét nh©n tè quan träng quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng cña nhiÖm vô c¸ch m¹ng. Thùc hiÖn nhiÖm vô cña mét ngµnh hay mét c¬ quan bÊt kú nµo trong hÖ thèng chÝnh trÞ cña chóng ta còng ®ßi hái cã mét h×nh thøc tæ chøc thÝch hîp. Th¾ng lîi cña c¸ch m¹ng níc ta lµ minh chøng cho vai trß cña tæ chøc. S¾p xÕp, ®æi míi, ph¸t triÓn vµ n©ng cao hiÖu qu¶ cña hÖ thèng c¸c doanh nghiÖp lµ vÊn ®Ò rÊt hÖ träng trong ®êng lèi ph¸t triÓn kinh tÕ, ®ång thêi, rÊt nh¹y c¶m vÒ chÝnh trÞ, liªn quan tíi sù æn ®Þnh vµ ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi cña ®Êt níc. V× vËy, qu¶n lý c¸c doanh nghiÖp cã hiÖu qu¶ lµ mét c«ng viÖc hÕt søc quan träng, mµ trong ph¹m vi nghiªn cøu c¸c Doanh nghiÖp c«ng t¸c tæ chøc ®ãng mét vai trß quyÕt ®Þnh ®èi víi sù thµnh b¹i cña Doanh nghiÖp. C¨n cø vµo môc tiªu cña Doanh nghiÖp vµ sù biÕn ®éng cña m«i trêng trong mçi thêi kú, c¸c nhµ qu¶n trÞ cÊp cao thêng ®a ra nh÷ng quyÕt ®Þnh vÒ tæ chøc nh»m t¹o ra mét c¬ cÊu tæ chøc phï hîp víi yªu cÇu cña nhiÖm vô. Tæ chøc lµ nguyªn nh©n cña nh÷ng nguyªn nh©n. Tæ chøc lµ mét vÊn ®Ò hÕt søc phøc t¹p vµ quan träng ®èi víi viÖc thùc hiÖn ®êng lèi, chñ tr¬ng cña §¶ng vµ Nhµ níc nãi chung vµ cña c¸c Doanh nghiÖp nãi riªng, ®ßi hái ph¶i ®îc ®èi xö nh mét ngµnh khoa häc, nghÜa lµ ph¶i ®îc nghiªn cøu vµ häc tËp. §îc sù híng dÉn tËn t×nh cña c« Hå BÝch V©n, trong ®Ò tµi nµy em chó t©m nghiªn cøu mét sè vÊn ®Ò vÒ C¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý trong c¸c doanh nghiÖp ë ViÖt Nam theo híng ®æi míi. Víi kÕt cÊu néi dung ®Ò tµi nh sau: Ch¬ng I: Tæng quan vÒ c«ng t¸c tæ chøc Ch¬ng II: C¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý Ch¬ng III: Mét sè ý kiÕn nh»m hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc trong doanh nghiÖp theo híng ®æi míi Nhng do ®©y lµ ®Ò tµi ë tÇm vÜ m«, tr×nh ®é hiÓu biÕt vµ ph¬ng ph¸p tr×nh bµy cña b¶n th©n cßn nhiÒu h¹n chÕ nªn ch¾c ch¾n kh«ng tr¸nh khái thiÕu sãt. Em 1 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. kÝnh mong ®îc sù ®ãng gãp ý kiÕn cña C« gi¸o ®Ó ®Ò tµi cña em ®îc hoµn thiÖn h¬n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n! ch¬ng I: Tæng quan vÒ c«ng t¸c tæ chøc 1. Kh¸i niÖm vÒ tæ chøc 1.1 §Þnh nghÜa Cã nhiÒu ®Þnh nghÜa kh¸c nhau vÒ "Tæ chøc", mét ®Þnh nghÜa cã ý nghÜa triÕt häc s©u s¾c: "Tæ chøc, nãi réng, lµ c¬ cÊu tån t¹i cña sù vËt. Sù vËt kh«ng thÓ tån t¹i mµ kh«ng cã mét h×nh thøc liªn kÕt nhÊt ®Þnh c¸c yÕu tè thuéc néi dung. Tæ chøc v× vËy lµ thuéc tÝnh cña b¶n th©n c¸c sù vËt". §Þnh nghÜa nµy bao qu¸t c¶ phÇn tù nhiªn vµ x· héi loµi ngêi. Th¸i d¬ng hÖ lµ mét tæ chøc, tæ chøc nµy liªn kÕt mÆt trêi vµ c¸c thiªn thÓ cã quan hÖ víi nã, trong ®ã cã tr¸i ®Êt. B¶n th©n tr¸i ®Êt còng lµ mét tæ chøc, c¬ cÊu phï hîp víi vÞ trÝ cña nã trong th¸i d¬ng hÖ. Giíi sinh vËt còng cã mét tæ chøc chÆt chÏ b¶o ®¶m sù sinh tån vµ thÝch nghi víi m«i trêng ®Ó kh«ng ngõng ph¸t triÓn. Tõ khi xuÊt hiÖn loµi ngêi, tæ chøc x· héi loµi ngêi còng ®ång thêi xuÊt hiÖn. Tæ chøc Êy kh«ng ngõng hoµn thiÖn vµ ph¸t triÓn cïng víi sù ph¸t triÓn cña nh©n lo¹i. Theo nghÜa hÑp ®ã, tæ chøc lµ mét tËp thÓ 2 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. cña con ngêi tËp hîp nhau l¹i ®Ó thùc hiÖn mét nhiÖm vô chung hoÆc nh»m ®¹t tíi mét môc tiªu x¸c ®Þnh cña tËp thÓ ®ã. MÆt kh¸c, theo Chester I. Barnard th× tæ chøc lµ mét hÖ thèng nh÷ng ho¹t ®éng hay nç lùc cña hai hay nhiÒu ngêi ®îc kÕt hîp víi nhau mét c¸ch cã ý thøc. Nãi c¸ch kh¸c, khi ngêi ta cïng nhau hîp t¸c vµ tho¶ thuËn mét c¸ch chÝnh thøc ®Ó phèi hîp nh÷ng nç lùc cña hä nh»m hoµn thµnh nh÷ng môc tiªu chung th× mét tæ chøc sÏ ®îc h×nh thµnh. 1.2 Nh÷ng ®Æc ®iÓm chung cña tæ chøc : Theo c¸c nhµ t©m lý häc tæ chøc th× cã 4 ®Æc ®iÓm chung ®èi víi tÊt c¶ c¸c tæ chøc lµ: Thø nhÊt, kÕt hîp c¸c nç lùc cña c¸c thµnh viªn : Nh chóng ta thêng thÊy, khi c¸c c¸ nh©n cïng nhau tham gia vµ phèi hîp nh÷ng nç lùc vËt chÊt hay trÝ tuÖ cña hä th× nhiÒu c«ng viÖc phøc t¹p vµ vÜ ®¹i cã thÓ ®îc hoµn thµnh. Ch¼ng h¹n , viÖc x©y dùng c¸c Kim tù th¸p, viÖc ®a con ngêi lªn mÆt tr¨ng...lµ nh÷ng c«ng viÖc vît xa trÝ th«ng minh vµ kh¶ n¨ng cña bÊt cø c¸ nh©n nµo. Sù kÕt hîp nç lùc nh©n lªn ®ãng gãp cña mçi c¸ nh©n. Thø hai, cã môc ®Ých chung : Sù kÕt hîp c¸c nç lùc kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc nÕu nh÷ng ngêi tham gia kh«ng nhÊt trÝ cïng nhau phÊn ®Êu cho nh÷ng quyÒn lîi chung nµo ®ã. Mét môc tiªu chung ®em l¹i cho c¸c thµnh viªn cña tæ chøc mét tiªu ®iÓm ®Ó tËp hîp nhau l¹i. Thø ba, ph©n c«ng lao ®éng : B»ng c¸ch ph©n chia mét c¸ch hÖ thèng c¸c nhiÖm vô phøc t¹p thµnh nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ, mét tæ chøc cã thÓ sö dông nguån nh©n lùc cña nã mét c¸ch cã hiÖu qu¶. Ph©n c«ng lao ®éng t¹o ®iÒu kiÖn cho c¸c thµnh viªn cña tæ chøc trë nªn tµi giái h¬n do chuyªn s©u vµo mét c«ng viÖc cô thÓ. Thø t, hÖ thèng thø bËc quyÒn lùc : C¸c nhµ lý thuyÕt vÒ tæ chøc ®Þnh nghÜa quyÒn lùc lµ quyÒn ra quyÕt ®Þnh vµ ®iÒu khiÓn hµnh ®éng cña nh÷ng ngêi kh¸c. NÕu kh«ng cã mét hÖ thèng thø bËc quyÒn lùc râ rµng th× sù phèi hîp nh÷ng cè g¾ng cña c¸c thµnh viªn sÏ rÊt khã kh¨n. Mét trong nh÷ng biÓu hiÖn cña hÖ thèng thø bËc lµ hÖ thèng ra mÖnh lÖnh vµ sù phôc tïng. Nh÷ng ®Æc ®iÓm trªn ®©y lµ rÊt cÇn thiÕt ®Ó x¸c ®Þnh sù hiÖn diÖn cña mét tæ chøc. 1.3 Ph©n lo¹i tæ chøc C¸c tæ chøc ®îc thµnh lËp nh»m theo ®uæi nh÷ng môc tiªu nµo ®ã vµ cã thÓ ph©n lo¹i c¸c tæ chøc theo môc ®Ých cña chóng. C¸ch ph©n lo¹i nµy cho phÐp gi¶i thÝch vai trß cña mçi lo¹i tæ chøc mµ chóng ®¶m nhiÖm trong x· héi. C¸c tæ chøc kinh doanh mu lîi : Lµ c¸c tæ chøc ho¹t ®éng víi môc ®Ých t¹o ra lîi nhuËn trong ®iÒu kiÖn ph¸p luËt cho phÐp vµ x· héi cã thÓ chÊp nhËn ®îc. 3 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. Lo¹i tæ chøc nµy kh«ng thÓ tån t¹i ®îc nÕu kh«ng t¹o ra ®îc lîi nhuËn th«ng qua con ®êng s¶n xuÊt ra s¶n phÈm hay dÞch vô tho¶ m·n nhu cÇu cña x· héi. C¸c tæ chøc cung cÊp dÞch vô phi lîi nhuËn : C¸c tæ chøc nµy thêng cung cÊp mét sè lo¹i dÞch vô nµo ®ã, cho mét khu vùc nµo ®ã cña x· héi kh«ng v× môc ®Ých t×m lîi nhuËn. C¸c nguån ng©n quü phôc vô cho ho¹t ®éng cña lo¹i tæ chøc nµy chñ yÕu dùa vµo sù hiÕn tÆng, trî cÊp, tµi trî mang tÝnh tõ thiÖn hay nh©n ®¹o... C¸c tæ chøc ho¹t ®éng v× quyÒn lîi chung cña tËp thÓ : Nh÷ng tæ chøc nµy ®îc thµnh lËp nh»m b¶o vÖ quyÒn lîi hîp ph¸p cho c¸c thµnh viªn cña nã. Nh÷ng tæ chøc lo¹i nµy bao gåm c¸c nghiÖp ®oµn, c¸c hiÖp héi, c¸c tæ chøc chÝnh trÞ... C¸c tæ chøc cung øng c¸c dÞch vô c«ng céng : Nh÷ng tæ chøc lo¹i nµy ®îc thµnh lËp nh»m cung cÊp cho x· héi nh÷ng dÞch vô c«ng céng, môc tiªu cña chóng lµ ®¶m b¶o cho sù an toµn hay c¸c lîi Ých chung cña toµn x· héi. 2. Mét sè quy luËt c¬ b¶n cña tæ chøc 2.1 Quy luËt môc tiªu râ rµng vµ tÝnh hiÖu qu¶ cña tæ chøc. Trong qu¸ tr×nh ho¹t ®éng, tõng con ngêi hay tõng tËp thÓ lín, nhá ®Òu x¸c ®Þnh cho m×nh mét môc tiªu tiÕn tíi. Tõ môc tiªu Êy, ®Þnh h×nh tæ chøc phï hîp ®Ó thùc hiÖn cã hiÖu qu¶ nhÊt môc tiªu ®ã. V× vËy, tæ chøc lµ c«ng cô thùc hiÖn môc tiªu. Môc tiªu cµng râ rµng th× thiÕt kÕ tæ chøc cµng thuËn lîi vµ viÖc vËn hµnh tæ chøc ®¹t ®Õn môc tiªu sÏ thuËn buåm xu«i giã vµ ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. Quy luËt nµy ®îc xem lµ quan träng nhÊt.Tuy nhiªn, viÖc x¸c ®Þnh môc tiªu l¹i chÝnh lµ vÊn ®Ò nan gi¶i nhÊt cña bÊt kú tæ chøc nµo. Môc tiªu lµ c¸i ®Ých ph¶i ®¹t tíi cña tæ chøc, môc tiªu quy ®Þnh quy m« vµ cÊu tróc cña tæ chøc. Khi x¸c ®Þnh môc tiªu, ngêi ta thêng dïng "c©y môc tiªu" ®Ó x¸c ®Þnh vµ ph©n lo¹i thµnh môc tiªu tríc m¾t hay l©u dµi, môc tiªu cña quèc gia, cña ngµnh hay ®Þa ph¬ng… Trong c¸c doanh nghiÖp ph¶i x¸c ®Þnh môc tiªu chiÕn lîc cña m×nh, vµ ®Ó ®¹t ®îc môc tiªu chiÕn lîc ngêi ta thêng ph©n chia thµnh tõng giai ®o¹n dµi, ng¾n kh¸c nhau vµ x¸c ®Þnh môc tiªu cô thÓ. NÕu môc tiªu cña hÖ thèng lµ môc tiªu chiÕn lîc th× còng cã thÓ coi môc tiªu cña c¸c ®¬n vÞ cÊu thµnh lµ môc tiªu cô thÓ. Vµ trong trêng hîp nµy, môc tiªu chiÕn lîc cña hÖ thèng cßn lµ môc tiªu cô thÓ cña hÖ thèng lín h¬n. HiÖu qu¶ cña tæ chøc b¾t ®Çu tõ viÖc x¸c ®Þnh môc tiªu chiÕn lîc vµ môc tiªu cô thÓ còng nh môc tiªu cña hÖ thèng vµ môc tiªu cña tæ chøc hîp thµnh. X¸c ®Þnh môc tiªu lµ c«ng viÖc khã kh¨n, phøc t¹p ®ßi hái ngêi l·nh ®¹o hÖ thèng tæ chøc ph¶i tæng kÕt thùc tiÔn, rót kinh nghiÖm lÞch sö vµ dù b¸o chÝnh x¸c t¬ng lai th× míi cã thÓ x¸c ®Þnh môc tiªu ®îc ®óng ®¾n. Ngêi l·nh ®¹o tæ chøc hîp thµnh ph¶i hiÓu s©u s¾c môc tiªu cña hÖ thèng ®Ó x¸c ®Þnh môc tiªu cña tæ chøc m×nh phï hîp víi môc tiªu cña hÖ thèng, gãp phÇn b¶o ®¶m ®¹t ®îc môc 4 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. tiªu cña hÖ thèng mét c¸ch hiÖu qu¶ nhÊt. Sè lîng môc tiªu cµng Ýt cµng tèt vµ cµng Ýt cµng khã ®èi víi ngêi x¸c ®Þnh môc tiªu, ho¹ch ®Þnh ®êng lèi. Tæ chøc cã nhiÒu môc tiªu thêng ®¹t hiÖu qu¶ kÐm. Khi x¸c ®Þnh môc tiªu, ngêi ta x©y dùng "c©y môc tiªu" vµ ph¶i lùa chän môc tiªu u tiªn trong sè nhiÒu môc tiªu vµ tèt h¬n n÷a lµ xÕp h¹ng môc tiªu u tiªn. ViÖc lùa chän môc tiªu u tiªn lµ kh¾c phôc t×nh tr¹ng ®a môc tiªu cña tæ chøc. B»ng kinh nghiÖm thùc tiÔn ngêi ta thÊy r»ng tæ chøc c¬ së chØ nªn cã kh«ng qu¸ ba môc tiªu. Khi x¸c ®Þnh môc tiªu, ngêi ta rÊt chó ý tíi tÝnh kh¶ thi cña viÖc x¸c ®Þnh ®ã. Nh÷ng c«ng tr×nh nghiªn cøu cña David Meclelland ®· ph¸t hiÖn r»ng nh÷ng c¸ nh©n cã thµnh tÝch cao thêng do ®Æt ra nh÷ng môc tiªu võa møc khã nhng cã thÓ n¾m b¾t vµ ®iÒu khiÓn ®îc. Võa møc khã kh¨n cã nghÜa lµ ®ßi hái c¸ nh©n hoÆc tæ chøc ph¶i ho¹t ®éng rÊt c¨ng th¼ng míi ®¹t ®îc môc tiªu. Theo ngêi ph¬ng T©y thêng nãi môc tiªu tèt lµ môc tiªu SMART, SMART lµ tõ viÕt t¾t n¨m ch÷ ®Çu cña n¨m tõ chØ nh©n tè quan träng nhÊt trong x¸c ®Þnh môc tiªu: S (Specific) ®Æc thï, M (Measurable) ®o ®¹c ®îc, A (Attainable) kh¶ thi, R (Relevant) thÝch hîp vµ T(Trackable) theo dâi ®îc. Khi ®· x¸c ®Þnh ®îc môc tiªu, ph¶i h×nh thµnh tæ chøc ®Ó thùc hiÖn môc tiªu. Quy luËt nµy cña tæ chøc ®ßi hái tæ chøc ®îc thiÕt kÕ thµnh c«ng, nhng khi vËn hµnh thùc hiÖn môc tiªu ®ßi hái cã hiÖu qu¶. §Ó x¸c ®Þnh hiÖu qu¶ cña tæ chøc ph¶i x¸c ®Þnh ®îc ba yÕu tè: YÕu tè ®Çu vµo, yÕu tè qu¶n lý vËn hµnh vµ yÕu tè kÕt qu¶ cña tæ chøc. Sù chªnh lÖch gi÷a yÕu tè kÕt qu¶ vµ yÕu tè ®Çu vµo lµ hiÖu qu¶ cña tæ chøc, hiÖu qu¶ ®ã ®îc ®¶m b¶o b»ng yÕu tè qu¶n lý, vËn hµnh cña ngêi l·nh ®¹o tæ chøc. 2.2 Quy luËt hÖ thèng Nãi ®Õn tæ chøc lµ nãi ®Õn hÖ thèng cña tæ chøc, v× tæ chøc bao giê còng ®îc ®Æt vµo hÖ thèng cña nã. Søc m¹nh cña tæ chøc lµ hÖ thèng cña tæ chøc. Khi thiÕt kÕ mét tæ chøc bao giê ta còng thiÕt kÕ cÊu tróc cña nã, tøc lµ x©y dùng nã thµnh hÖ thèng vµ l¹i ®Æt nã vµo hÖ thèng lín h¬n bao trïm lªn nã. B¶n th©n tæ chøc mang tÝnh hÖ thèng. Søc m¹nh cña hÖ thèng tuú thuéc ë sù liªn kÕt gi÷a c¸c tæ chøc thµnh viªn trËt tù hay hçn lo¹n, ®iÒu khiÓn ®îc hay kh«ng ®iÒu khiÓn ®îc. HÖ thèng lµ mét tËp hîp gåm c¸c phÇn tö liªn kÕt víi nhau trong nh÷ng mèi liªn hÖ nhÊt ®Þnh víi nh÷ng tÝnh chÊt nhÊt ®Þnh. Cèt lâi cña quan ®iÓm hÖ thèng khi xem xÐt mét tæ chøc lµ ph¸t hiÖn vµ ph©n tÝch c¸c mèi quan hÖ vµ tÝnh chÊt cña c¸c mèi quan hÖ ®ã gi÷a c¸c yÕu tè hay c¸c chøc n¨ng cña ®èi tîng. C¸c mèi quan hÖ nµy buéc c¸c yÕu tè, c¸c bé phËn l¹i víi nhau trong mét cÊu tróc, chóng t¹o nªn sù thèng nhÊt gi÷a bé phËn vµ toµn thÓ cña tæ chøc hay cña hÖ thèng. Quan ®iÓm hÖ thèng nµy ®îc c¸c nhµ kinh ®iÓn cña chñ nghÜa Mac - Lªnin nªu 5 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. lªn thµnh luËn ®iÓm khoa häc trong häc thuyÕt duy vËt biÖn chøng vÒ sù thèng nhÊt vËt chÊt cña thÕ giíi vµ mèi quan hÖ gi÷a chóng. Lý thuyÕt hÖ thèng ®· t¹o ra kh¶ n¨ng cho con ngêi m« t¶, ph©n tÝch, xö lý c¸c mèi quan hÖ ®a d¹ng gi÷a c¸c ®èi tîng phøc t¹p cña thùc tiÔn, cña hÖ thèng tæ chøc. Quan hÖ c¬ b¶n nhÊt x¸c ®Þnh ho¹t ®éng cña hÖ thèng tæ chøc lµ quan hÖ vµo - ra cña hÖ thèng tæ chøc. Xem xÐt quan hÖ vµo ra lµ xem xÐt chøc n¨ng ho¹t ®éng cña hÖ thèng tæ chøc, ®ång thêi còng lµ xÐt hÖ thèng trong tr¹ng th¸i më, trong sù t¬ng t¸c cña m«i trêng, chø kh«ng ph¶i lµ mét hÖ thèng khÐp kÝn. VÒ mÆt thùc tiÔn, quan hÖ vµo ra lµ c¨n cø chñ yÕu ®Ó xem xÐt kh¶ n¨ng ho¹t ®éng vµ hiÖu qu¶ cña tæ chøc vµ cña hÖ thèng. Quy luËt hÖ thèng kh«ng chØ cho ta thÊy cÊu tróc cña tæ chøc, mµ cßn chØ cho ta c¸ch qu¶n lý hay ®iÒu khiÓn tæ chøc hoÆc hÖ thèng tæ chøc. Qóa tr×nh ®iÒu khiÓn lµ qu¸ tr×nh t¸c ®éng lªn hÖ thèng ®Ó biÕn c¸i vµo thµnh c¸i ra theo môc tiªu thiÕt kÕ cña hÖ thèng. Trong hÖ thèng tæ chøc cÇn quy ®Þnh râ quyÒn h¹n tr¸ch nhiÖm vµ mèi quan hÖ cña c¸c tæ chøc cïng cÊp vµ c¸c cÊp trong hÖ thèng, Trong hÖ thèng tæ chøc thêng b¾t ®Çu tõ tæ chøc c¬ së, dï nhá th× tæ chøc c¬ së còng mang ®Çy ®ñ tÝnh chÊt cña mét tæ chøc. Khi tÝnh ®iÒu khiÓn ®îc cña tæ chøc vît qu¸ kh¶ n¨ng qu¶n lý th× ph¶i ph©n cÊp vµ thµnh lËp bé phËn trung gian. Do nhu cÇu ph¸t triÓn mµ c¸c bËc trong tæ chøc thay ®æi. Sù thay ®æi sÏ bít khã kh¨n khi ta quy ®Þnh râ chøc n¨ng, nhiÖm vô cña tõng cÊp, quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña c¸n bé l·nh ®¹o vµ qu¶n tõng cÊp. C¸c tæ chøc cïng cÊp t¹o nªn c¬ cÊu hÖ thèng ngang, c¸c tæ chøc trong hÖ thèng ngang cÇn cã chøc n¨ng nhiÖm vô râ rµng th× míi kh«ng trïng lÆp g©y l·ng phÝ vµ lµm gi¶m søc m¹nh cña tæ chøc. Ngoµi ra, cÇn quy ®Þnh quan hÖ gi÷a c¸c tæ chøc ®ång cÊp víi nhau ®Ó ph¸t huy søc m¹nh tæng thÓ cña tæ chøc, hÖ thèng nµy vÝ nh d©y truyÒn s¶n xuÊt trong c«ng nghiÖp. Trong hÖ thèng qu¶n lý, ph©n c«ng trong hÖ thèng ®ång cÊp cµng râ rµng th× hiÖu qu¶ qu¶n lý cµng cao. Ph©n c«ng vµ quy ®Þnh râ quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm cña c¸c cÊp trong hÖ thèng cßn quan träng h¬n, ®iÒu nµy sÏ quyÕt ®Þnh hÖ thèng ho¹t ®éng nhÞp nhµng hay rèi lo¹n. NÕu kh«ng quy ®Þnh râ th× sÏ x¶y ra hiÖn tîng cÊp díi l¹m quyÒn hoÆc cÊp trªn bao biÖn. trong hÖ thèng, khi x¶y ra hiÖn tîng rèi lo¹n chøc n¨ng th× phÇn lín lµ do hiÖn tîng "võa ®¸ bãng, võa thæi cßi", ngêi ra quyÕt ®Þnh ®ång thêi l¹i lµ ngêi thùc hiÖn quyÕt ®Þnh. §Ó kh¾c phôc t×nh tr¹ng trªn, kh«ng cho phÐp ngêi l·nh ®¹o hÖ thèng l¹i kiªm l·nh ®¹o tæ chøc cÊu thµnh hoÆc ®iÒu khiÓn bé phËn cÊu thµnh hay nh©n viªn trong tæ chøc. 2.3 Quy luËt cÊu tróc ®ång nhÊt vµ ®Æc thï cña tæ chøc 6 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. Tæ chøc lµ hÖ thèng cña c¸c tæ chøc hîp thµnh vµ l¹i lµ tæ chøc cña hÖ thèng lín h¬n. §Ó cã thÓ tËp hîp l¹i trong hÖ thèng, yªu cÇu c¸c tæ chøc hîp thµnh ph¶i cã cÊu tróc ®ång nhÊt, sù ®ång nhÊt ®ã lµ ®iÒu kiÖn h×nh thµnh mét hÖ thèng. Mét hÖ thèng ®a chøc n¨ng cã thÓ cã nhiÒu tæ chøc cã chøc n¨ng kh¸c nhau, nhng cÇn mang tÝnh ®ång nhÊt, Ýt nhÊt lµ ®ång nhÊt vÒ c¬ chÕ qu¶n lý. ë thêi kú thay ®æi c¬ chÕ qu¶n lý thêng thÊy sù hîp nhÊt c¸c tæ chøc kh«ng hîp nhÊt hoÆc chia t¸ch c¸c tæ chøc ®Æc thï. TÝnh ®Æc thï còng t¹o nªn s¾c th¸i cña tæ chøc, truyÒn thèng cña tæ chøc. ViÖc t¸ch, nhËp qu¸ nhiÒu vµ thêng xuyªn ®æi tªn lµm cho c¸c tæ chøc mÊt c¶ truyÒn thèng cña m×nh, mét tæ chøc khoa häc n»m ë vïng giao thoa cña nhiÒu m«n khoa häc kh¸c nhau kh«ng thÓ ghÐp vµo mét tæ chøc khoa häc nµo mµ ph¶i lËp ra mét tæ chøc riªng mang tÝnh ®Æc thï cña ngµnh khoa häc giao thoa ®ã. §©y lµ quy luËt hÕt søc kh¾c nghiÖt. Tuy nhiªn, x¸c ®Þnh tÝnh ®ång nhÊt kh«ng ph¶i lóc nµo còng lµm ®îc, nhÊt lµ khi hÖ thèng cßn chÞu sù t¸c ®éng cña c¸c tæ chøc kh¸c. 2.4 Quy luËt v©n ®éng kh«ng ngõng vµ vËn ®éng theo quy tr×nh cña tæ chøc BÊt kú mét tæ chøc nµo sau khi ký quyÕt ®Þnh thµnh lËp hoÆc giÊy phÐp hµnh nghÒ, nã b¾t ®Çu ho¹t ®éng, ho¹t ®éng liªn tôc, ho¹t ®éng kh«ng ngõng. Khi tæ chøc ngõng ho¹t ®éng lµ tæ chøc bÞ ph¸ s¶n hay gi¶i thÓ. Ho¹t ®éng lµ ®iÒu kiÖn tån t¹i cña tæ chøc, tæ chøc còng nh c¬ thÓ sèng, sù vËn ®éng lµ lÏ sèng cña nã. VËn ®éng cña hÖ thèng tæ chøc kh«ng chØ liªn tôc mµ cßn vËn ®éng toµn thÓ tõ nh÷ng tæ chøc hîp thµnh ®Õn hÖ thèng. Tæ chøc ®îc thiÕt kÕ ®Ó thùc hiÖn môc tiªu, qu¸ tr×nh thùc hiÖn môc tiªu lµ qu¸ tr×nh vËn ®éng cña tæ chøc, nÕu tæ chøc kh«ng vËn ®éng th× kh«ng cã c¸ch g× ®Ó thùc hiÖn môc tiªu. Nãi quy luËt ®éng kh«ng ngõng lµ míi chØ nãi mét vÕ, cßn vÕ thø hai lµ vËn ®éng theo quy tr×nh cña tæ chøc, quy tr×nh ®îc quy ®Þnh cô thÓ trong ®iÒu lÖ ho¹t ®éng cña tæ chøc. Tuy vËn ®éng kh«ng ngõng nhng bé m¸y tæ chøc kh«ng ph¶i lµ ®éng c¬ vÜnh cöu, mµ nã còng cÇn n¨ng lîng ®Ó ho¹t ®éng. Nguån n¨ng lîng ®ã chÝnh lµ c¸c quyÕt ®Þnh cña c¬ quan qu¶n lý, s¶n phÈm cña bé m¸y l·nh ®¹o vµ qu¶n lý lµ c¸c quyÕt ®Þnh, viÖc tæ chøc vµ thùc hiÖn c¸c quyÕt ®Þnh lµ nhiÖm vô chÝnh cña nã. §ã chÝnh lµ n¨ng lîng mµ l·nh ®¹o cÊp cho bé m¸y tæ chøc. Do ®ã, cÇn ban hµnh vµ thùc hiÖn chÕ ®é chuÈn bÞ vµ th«ng qua c¸c quyÕt ®Þnh. Tu©n thñ quy luËt kh¸ch quan nµy, khi thiÕt kÕ tæ chøc, ngoµi thiÕt kÕ hÖ thèng, cßn ph¶i x¸c ®Þnh c¬ chÕ vËn hµnh cña bé m¸y tæ chøc, b¶o ®¶m cho tæ chøc vËn ®éng kh«ng ngõng vµ ®óng theo quy tr×nh ®· x¸c ®Þnh. Tuy nhiªn, trong qu¸ tr×nh vËn hµnh cÇn cã ®iÒu chØnh, b»ng c¸c quyÕt ®Þnh cña cÊp trªn hay cña l·nh ®¹o tæ chøc, b¶o ®¶m 7 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. cho tæ chøc vËn ®éng kh«ng ngõng vµ ®óng quy tr×nh, ®ång thêi b¶o ®¶m cho tæ chøc tù ®iÒu chØnh. 2.5 Quy luËt tù ®iÒu chØnh cña tæ chøc Qu¸ tr×nh vËn ®éng thùc hiªn môc tiªu, mçi tæ chøc tiÕn hµnh trong m«i trêng riªng cña m×nh. M«i trêng Êy lu«n thay ®æi, nªn b¶n th©n tæ chøc ph¶i tù ®iÒu chØnh ®Ó t¹o ra nh÷ng c©n b»ng míi phï hîp víi sù biÕn ®éng cña m«i trêng, nh»m ®¹t môc tiªu mét c¸ch cã hiÖu qu¶ nhÊt. V× vËy, tæ chøc nµo biÕt tù ®iªu chØnh lµ tæ chøc linh ho¹t vµ cã søc sèng. §Ó cho tæ chøc tù ®iÒu chØnh ®îc, khi thiÕt kÕ ®· ph¶i lu ý t¹o hµnh lang cho tæ chøc tù ®iÒu chØnh ngay trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn môc tiªu. Nh÷ng c¬ chÕ qu¶n lý, chÕ ®é, chÝnh s¸ch cña §¶ng vµ Nhµ níc, cña hÖ thèng t¹o ®iÒu kiÖn vµ cho phÐp tæ chøc tù ®iÒu chØnh. Tuy nhiªn, kh«ng ®iÒu chØnh hé tæ chøc, mµ tríc hÕt vµ cÇn thiÕt lµ tæ chøc tù ®iÒu chØnh. Quy luËt tù ®iÒu chØnh thÝch hîp mäi lo¹i h×nh, mäi cÊp tæ chøc kh¸c nhau. §iÒu cÇn lu ý lµ cÇn lµm râ quyÒn h¹n cña mçi cÊp trong giíi h¹n cho phÐp tù ®iÒu chØnh mµ ta quen gäi lµ "hµnh lang" hîp lý cña tæ chøc trong qu¸ tr×nh ®iÒu chØnh. 3. Tæ chøc lµ mét kh©u quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc thùc hiÖn th¾ng lîi ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng V.I. Lªnin, ngêi thÇy cña c¸ch m¹ng v« s¶n, ®· tõng nãi: Trong cuéc chiÕn tranh giµnh chÝnh quyÒn, giai cÇp v« s¶n kh«ng cã vò khÝ nµo kh¸c h¬n lµ tæ chøc. Vµ khi ®· cã chÝnh quyÒn, lÜnh vùc träng yÕu nhÊt vµ khã kh¨n nhÊt cña cuéc c¸ch m¹ng x· héi chñ nghÜa lµ nhiÖm vô tæ chøc. Cã lóc trong qu¸ tr×nh l·nh ®¹o c¸ch m¹ng Nga, Ngêi ®· nªu vÊn ®Ò mét c¸ch gay g¾t: Toµn bé nhiÖm vô cña §¶ng cÇm quyÒn lµ …tæ chøc, tæ chøc vµ tæ chøc. Tríc ®ã nhiÒu thËp kû, C¸c M¸c ®· chØ râ: T tëng c¨n b¶n kh«ng thÓ thùc hiÖn ®îc c¸i g× hÕt. Muèn thùc hiÖn ®îc t tëng cÇn cã nh÷ng con ngêi sö dông lùc lîng thùc tiÔn. "Nh÷ng con ngêi thùc hiÖn lùc lîng thùc tiÔn" ë ®©y chÝnh lµ tæ chøc vµ tæ chøc viÖc thùc hiÖn. Rót kinh nghiÖm kh«ng thµnh c«ng cña c¸c nhµ yªu níc tiÒn bèi vµ tiÕp thu chñ nghÜa M¸c - Lªnin, l·nh tô Hå ChÝ Minh ®· b¾t ®Çu sù nghiÖp l·nh ®¹o c¸ch m¹ng ViÖt Nam b»ng viÖc ®Ó rÊt nhiÒu t©m chÝ vµ tiÕn hµnh mét c¸ch rÊt cô thÓ, c«ng phu viÖc x©y dùng tæ chøc §¶ng c¸ch m¹ng vµ c¸c tæ chøc quÇn chóng xung quanh §¶ng. Khi §¶ng ®· cÇm quyÒn, Ngêi l¹i ®Çu t nhiÒu c«ng søc chØ ®¹o x©y dùng chÝnh quyÒn c¸ch m¹ng thùc sù lµ c«ng béc cña d©n, x©y dùng lùc lîng vò trang thùc sù tõ nh©n d©n mµ ra, v× nh©n d©n mµ phôc vô. Trong di chóc ®Ó l¹i cho toµn §¶ng, toµn d©n Ngêi ®· nhÊn 8 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. m¹nh: §¶ng ta ®· ®oµn kÕt, tæ chøc vµ l·nh ®¹o nh©n d©n ta h¨ng h¸i ®Êu tranh tiÕn tõ th¾ng lîi nµy ®Õn th¾ng lîi kh¸c. Sau h¬n nöa thÕ kû l·nh ®¹o thµnh c«ng c¸ch m¹ng ViÖt Nam, n¨m 1982, §¹i héi toµn quèc lÇn thø V cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam ®· kh¼ng ®Þnh: Tæ chøc lµ mét kh©u quyÕt ®Þnh ®èi víi viÖc thùc hiÖn th¾ng lîi ®êng lèi, chÝnh s¸ch cña §¶ng. §¶ng ta kh«ng nh÷ng ®· thÓ hiÖn b¶n lÜnh ®éc lËp, tù chñ, s¸ng t¹o trong viÖc ®Ò ra ®êng lèi c¸ch m¹ng, mµ cßn c¶ trong tæ chøc thùc hiÖn, nªn ®· nh©n søc m¹nh cña d©n téc ta lªn gÊp nhiÒu lÇn, chiÕn th¾ng c¸c kÎ thï hïng m¹nh vµ tµn b¹o nhÊt thêi ®¹i. Muèn cho t tëng, ®êng lèi, chÝnh s¸ch ®îc thùc hiÖn, ph¶i cã tæ chøc, ph¶i tæ chøc con ngêi l¹i víi nh÷ng ph¬ng tiÖn nhÊt ®Þnh, chØ ®¹o mäi ngêi hµnh ®éng theo ®óng nh÷ng môc tiªu, ph¬ng híng do t tëng ®ã x¸c ®Þnh. ChÝnh trªn ý nghÜa Êy, chóng ta nãi: Khi §¶ng ®· cã ®êng lèi, nhiÖm vô chÝnh trÞ ®óng ®¾n th× c«ng t¸c tæ chøc, c¸n bé vµ c«ng t¸c qu¶n lý b¶o ®¶m thùc hiÖn th¾ng lîi ®êng lèi, nhiÖm vô chÝnh trÞ. §êng lèi nhiÖm vô chÝnh trÞ vµ c«ng t¸c tæ chøc, qu¶n lý cã mèi liªn hÖ h÷u c¬, kh«ng thÓ t¸ch rêi nhau. Bªn c¹nh nh÷ng thµnh c«ng, th¾ng lîi vÜ ®¹i ®ã, chóng ta còng cßn nhiÒu yÕu kÐm: §Êt níc cßn nghÌo nµn, kÐm ph¸t triÓn; cha cÇn kiÖm trong s¶n xuÊt, tiªu dïng vµ dån c«ng søc cho ®Çu t ph¸t triÓn; qu¶n lý nhµ níc vÒ kinh tÕ, x· héi cßn béc lé nhiÒu non yÕu; hÖ thèng chÝnh trÞ cßn nhiÒu nhîc ®iÓm; tæ chøc bé m¸y cßn cång kÒnh… 1. Kh¸i niÖm c¬ cÊu tæ chøc C¬ cÊu tæ chøc lµ tæng hîp c¸c bé phËn cã mèi liªn hÖ vµ phô thuéc lÉn nhau, ®îc chuyªn m«n ho¸, cã nh÷ng nhiÖm vô, quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm nhÊt ®Þnh, ®îc bè trÝ theo nh÷ng cÊp, nh÷ng kh©u kh¸c nhau nh»m thùc hiÖn nh÷ng ho¹t ®éng cña tæ chøc vµ tiÕn tíi nh÷ng môc tiªu ®· x¸c ®Þnh. C¬ cÊu tæ chøc lµ mét hÖ thèng c¸c mèi liªn hÖ ho¹t ®éng chÝnh thøc bao gåm nhiÒu c«ng viÖc riªng lÎ, còng nh nh÷ng c«ng viÖc tËp thÓ. Sù ph©n chia c«ng viÖc thµnh nh÷ng phÇn viÖc cô thÓ nh»m x¸c ®Þnh ai sÏ lµm c«ng viÖc g× vµ sù kÕt hîp nhiÒu c«ng viÖc cô thÓ nh»m chØ râ cho mäi ngêi thÊy hä còng ph¶i cïng nhau lµm viÖc nh thÕ nµo. C¬ cÊu cña tæ chøc gióp cho nh©n viªn cïng lµm viÖc víi nhau mét c¸ch cã hiÖu qu¶ bëi: - Ph©n bæ nguån nh©n lùc vµ c¸c nguån lùc kh¸c cho tõng c«ng viÖc cô thÓ 9 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. - X¸c ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm vµ c¸ch thøc thÓ hiÖn vai trß cña mçi thµnh viªn theo quy chÕ cña b¶n m« t¶ c«ng viÖc, s¬ ®å tæ chøc vµ hÖ thång ph©n cÊp quyÒn h¹n trong tæ chøc. - Lµm cho nh©n viªn hiÓu nh÷ng kú väng cña tæ chøc ®èi víi hä th«ng qua c¸c quy t¾c, quy tr×nh lµm viÖc vµ nh÷ng tiªu chuÈn vÒ thµnh tÝch mçi c«ng viÖc. - X¸c ®Þnh quy chÕ thu thËp, xö lý th«ng tin ®Ó ra quyÕt ®Þnh vµ quyÕt c¸c vÊn ®Ò cña tæ chøc. 2. Nh÷ng yªu cÇu ®èi víi c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý 2.1 TÝnh tèi u: c¬ cÊu chøc n¨ng qu¶n lý ph¶i b¶o ®¶m mèi quan hÖ tèt nhÊt gi÷a c¸c kh©u vµ c¸c cÊp qu¶n lý ph¶i ®îc thiÕt lËp nªn nh÷ng mèi quan hÖ hîp lý víi sè lîng cÊp qu¶n lý Ýt nhÊt trong hÖ thèng nhê ®ã c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý sÏ mang tÝnh n¨ng ®éng cao, lu«n lu«n ®i s¸t vµ phôc vô môc ®Ých ®Ò ra cña hÖ thèng. 2.2 TÝnh linh ho¹t: c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý ph¶i cã kh¶ n¨ng thÝch øng linh ho¹t víi bÊt kú t×nh huèng nµo x¶y ra trong hÖ thèng còng nh ngoµi m«i trêng. 2.3 TÝnh tin cËy: c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý ph¶i ®¶m b¶o tÝnh chÝnh x¸c cña tÊt c¶ c¸c th«ng tin ®îc sö dông trong hÖ thèng nhê ®ã ®¶m b¶o sù phèi hîp víi c¸c ho¹t ®éng vµ nhiÖm vô cña tÊt c¶ c¸c bé phËn hÖ thèng. 2.4 TÝnh kinh tÕ: c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý ph¶i sö dông chi phÝ qu¶n lý ®¹t hiÖu qu¶ cao nhÊt. tiªu chuÈn xem xÐt yªu cÇu nµy lµ mèi t¬ng quan gi÷a chi phÝ dù ®Þnh bá ra vµ kÕt qu¶ sÏ thu vÒ. 2.5 TÝnh bÝ mËt: ®ßi hái gi÷ g×n néi dung ho¹t ®éng cña mçi ph©n hÖ vµ cña c¶ hÖ thèng, chèng sù rß rØ th«ng tin cho c¸c hÖ thèng ngoµi, sù thêng xuyªn theo dâi cña c¸c hÖ thèng kh¸c. 3. Nh÷ng nguyªn t¾c tæ chøc 3.1 Nguyªn t¾c x¸c ®Þnh theo chøc n¨ng Mét vÞ trÝ c«ng t¸c hay mét bé phËn ®îc ®Þnh nghÜa cµng râ rµng theo c¸c kÕt qu¶ mong ®îi, c¸c ho¹t ®éng cÇn tiÕn hµnh, c¸c quyÒn h¹n ®îc giao vµ c¸c mèi liªn hÖ th«ng tin víi c¸c vÞ trÝ c«ng t¸c hay bé phËn kh¸c, th× nh÷ng ngêi chÞu tr¸ch nhiÖm cµng cã thÓ ®ãng gãp xøng ®¸ng h¬n cho viÖc hoµn thµnh môc tiªu cña tæ chøc. 10 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. §©y lµ nguyªn t¾c c¬ b¶n chi phèi qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸ vµ hîp nhãm c¸c ho¹t ®éng ®Ó h×nh thµnh nªn c¸c bé phËn vµ ph©n hÖ cña c¬ cÊu. ViÖc coi nhÑ nguyªn t¾c nµy dÔ dÉn ®Õn nguy c¬ vÒ sù lÉn lén kh«ng biÕt ai sÏ ph¶i lµm viÖc g×. §©y lµ nguyªn t¾c ®¬n gi¶n vÒ mÆt nhËn thøc nhng thêng rÊt phøc t¹p khi vËn dông. §Ó x¸c ®Þnh mét vÞ trÝ c«ng t¸c hay mét bé phËn cïng tÊt c¶ nh÷ng yÕu tè liªn quan ®Õn nã, trong hÇu hÕt c¸c trêng hîp ®Òu cÇn ®Õn tÝnh nhÉn n¹i, trÝ th«ng minh cña nh÷ng nhµ tæ chøc, vµ tÝnh râ rµng cña c¸c kÕ ho¹ch. 3.2 Nguyªn t¾c giao quyÒn theo kÕt qu¶ mong muèn ViÖc giao quyÒn lµ ®Ó trang bÞ cho ngêi qu¶n lý mét c«ng cô thùc hiÖn môc tiªu, vµ do ®ã quyÒn ®îc giao cho tõng ngêi cÇn ph¶i t¬ng xøng víi nhiÖm vô, ®¶m b¶o cho hä kh¶ n¨ng thùc hiÖn c¸c kÕt qu¶ mong muèn. 3.3 Nguyªn t¾c bËc thang TuyÕn quyÒn h¹n tõ ngêi qu¶n lý cao nhÊt trong tæ chøc ®Õn mçi vÞ trÝ bªn díi cµng râ rµng, th× c¸c vÞ trÝ chÞu tr¸ch nhiÖm ra quyÕt ®Þnh sÏ cµng râ rµng vµ c¸c qu¸ tr×nh th«ng tin trong tæ chøc sÏ cµng cã hiÖu qu¶. ViÖc nhËn thøc ®Çy ®ñ nguyªn t¾c bËc thang lµ rÊt cÇn thiÕt cho viÖc ph©n ®Þnh quyÒn h¹n mét c¸ch ®óng ®¾n, bëi v× cÊp díi ph¶i biÕt ai giao quyÒn cho hä vµ nh÷ng vÊn ®Ò vît qu¸ ph¹m vi quyÒn h¹n cña hä ph¶i tr×nh cho ai. 3.4 Nguyªn t¾c t¬ng xøng gi÷a quyÒn h¹n vµ tr¸ch nhiÖm Do quyÒn h¹n lµ mét quyÒn cô thÓ ®Ó tiÕn hµnh nh÷ng c«ng viÖc ®îc giao vµ tr¸ch nhiÖm lµ nghÜa vô ph¶i hoµn thµnh chóng, vÒ mÆt logic ®iÒu ®ã dÉn ®Õn yªu cÇu quyÒn h¹n ph¶i t¬ng xøng víi tr¸ch nhiÖm. Tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c hµnh ®éng kh«ng thÓ lín h¬n tr¸ch nhiÖm n»m trong quyÒn h¹n ®îc giao phã, còng kh«ng thÓ nhá h¬n. Trong thùc tÕ ngêi qu¶n lý thêng cè b¾t cÊp díi ph¶i cã tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c c«ng viÖc mµ hä kh«ng cã ®ñ quyÒn h¹n cÇn thiÕt. §iÒu nµy cã thÓ lµm cho viÖc thùc hiÖn c¸c c«ng viÖc mÊt ®i tÝnh kh¶ thi. Ngîc l¹i, ®«i khi quyÒn h¹n ®îc giao ®ñ, nhng ngêi ®îc uû quyÒn l¹i kh«ng cã tr¸ch nhiÖm ph¶i sö dông ®óng ®¾n quyÒn h¹n ®ã. Trong trêng hîp nµy hËu qu¶ thËt lµ tai h¹i, quyÒn h¹n sÏ bÞ l¹m dông ®Ó mu cÇu nh÷ng lîi Ých riªng. 3.5 Nguyªn t¾c vÒ tÝnh tuyÖt ®èi trong tr¸ch nhiÖm CÊp díi ph¶i chÞu tr¸ch nhiÖm trong viÖc thùc hiÖn nhiÖm vô tríc cÊp trªn trùc tiÕp cña m×nh, mét khi hä ®· chÊp nhËn sù ph©n c«ng vµ quyÒn h¹n thùc thi c«ng viÖc, cßn cÊp trªn kh«ng thÓ lÈn tr¸nh tr¸ch nhiÖm vÒ c¸c ho¹t ®éng ®îc thùc hiÖn bëi cÊp díi cña m×nh tríc tæ chøc. 3.6 Nguyªn t¾c thèng nhÊt mÖnh lÖnh 11 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. Mèi quan hÖ tr×nh b¸o cña tõng cÊp díi lªn mét cÊp trªn duy nhÊt cµng hoµn h¶o, thÞ m©u thuÉn trong c¸c chØ thÞ sÏ cµng Ýt vµ ý thøc tr¸ch nhiÖm c¸ nh©n tríc c¸c kÕt qu¶ cuèi cïng cµng lín. MÆc dï cã kh¶ n¨ng mét cÊp díi nhËn ®îc sù uû quyÒn cña nhiÒu cÊp trªn, nh÷ng khã kh¨n thùc tiÔn trong viÖc ph¶i phôc vô nhiÒu "«ng chñ" lµ ®iÒu kh«ng tr¸nh khái. NghÜa vô c¬ b¶n mang tÝnh c¸ nh©n, vµ quyÒn h¹n ®îc giao bëi nhiÒu ngêi cho mét ngêi rÊt cã thÓ sÏ dÉn tíi nh÷ng m©u thuÉn c¶ vÒ quyÒn h¹n lÉn tr¸ch nhiÖm. 3.7 Nguyªn t¾c quyÒn h¹n theo cÊp bËc ViÖc duy tr× sù ph©n quyÒn ®· ®Þnh ®ßi hái c¸c quyÕt ®Þnh trong ph¹m vi quyÒn h¹n cña ai ph¶i ®îc chÝnh ngêi ®ã ®a ra chø kh«ng ®îc ®Èy lªn cÊp trªn. Tõ nguyªn t¾c nµy cã thÓ thÊy r»ng nÕu ngêi qu¶n lý mong muèn giao phã quyÒn h¹n mét c¸ch cã hiÖu qu¶, hä ph¶i ®¶m b¶o r»ng viÖc uû quyÒn lµ râ rµng ®èi víi cÊp díi. Hä còng nªn tr¸nh lßng ham muèn ra c¸c quyÕt ®Þnh thay cho cÊp díi. §©y lµ mét nguyªn t¾c rÊt khã vËn dông trong thùc tÕ. SÏ dÔ dµng h¬n nÕu nh÷ng nhµ qu¶n lý nhËn thøc ®îc quy luËt lîi thÕ t¬ng ®èi cña qu¶n lý t¬ng ®ång víi quy luËt lîi thÕ so s¸nh vÒ kinh tÕ trong mèi quan hÖ gi÷a c¸c quèc gia. Cña c¶i cña mét níc sÏ ®îc t¨ng thªm nÕu hä xuÊt khÈu nh÷ng s¶n phÈm s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶ thÊp vµ nhËp khÈu nh÷ng s¶n phÈm s¶n xuÊt kÐm hiÖu qu¶ nhÊt, ngay c¶ khi hä cã thÓ s¶n xuÊt nh÷ng hµng nhËp khÈu rÎ h¬n nhiÒu so víi c¸c níc kh¸c. T¬ng tù ngêi qu¶n lý t¨ng thªm sù ®ãng gãp cña m×nh cho tæ chøc nÕu hä chØ tËp trung vµo nh÷ng c«ng viÖc gãp Ých nhiÒu nhÊt cho c¸c môc tiªu cña tæ chøc vµ giao cho cÊp díi nh÷ng nhiÖm vô cßn l¹i, ngay c¶ khi hä cã kh¶ n¨ng lµm tèt c¸c nhiÖm vô ®ã h¬n nhiÒu so víi cÊp díi. 3.8 Nguyªn t¾c qu¶n lý sù thay ®æi §¶m b¶o tÝnh linh ho¹t cña tæ chøc cÇn ®a vµo trong c¬ cÊu c¸c biÖn ph¸p vµ kü thuËt dù ®o¸n vµ ph¶n øng tríc nh÷ng sù thay ®æi. Tæ chøc nµo ®îc x©y dùng cøng nh¾c, víi c¸c thñ tôc qu¸ phøc t¹p hay víi c¸c tuyÕn ph©n chia bé phËn qu¸ v÷ng ch¾c, ®Òu cã nguy c¬ kh«ng cã kh¶ n¨ng ®¸p øng ®îc tríc th¸ch thøc cña nh÷ng thay ®æi vÒ kinh tÕ, chÝnh trÞ, x· héi, c«ng nghÖ vµ sinh th¸i. 3.9 Nguyªn t¾c c©n b»ng §©y lµ nguyªn t¾c cho mäi lÜnh vùc khoa häc còng nh cho mäi chøc n¨ng cña nhµ qu¶n lý. ViÖc vËn dông c¸c nguyªn t¾c hay biÖn ph¸p ph¶i c©n ®èi, c¨n cø vµo toµn bé kÕt qu¶ cña c¬ cÊu trong viÖc ®¸p øng c¸c môc tiªu cña tæ chøc. Ch¼ng h¹n, tÝnh phi hiÖu do tÇm qu¶n lý qu¸ réng ph¶i ®èi träng víi tÝnh phi hiÖu qu¶ cña c¸c kªnh th«ng tin qu¸ dµi. Nh÷ng thiÖt h¹i do cã qu¸ nhiÒu nguån mÖnh lÖnh ph¶i ®èi träng víi nh÷ng lîi Ých cña viÖc sö dông c¸c chuyªn vµ tÝnh thèng 12 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. nhÊt trong viÖc giao quyÒn h¹n chøc n¨ng cho c¸c bé phËn tham mu vµ phôc vô. ViÖc h¹n chÕ chuyªn m«n ho¸ theo chøc n¨ng trong khi ph©n chia bé phËn ph¶i ®èi träng víi nh÷ng u ®iÓm cña viÖc lËp ra c¸c bé phËn chÞu tr¸ch nhiÖm vÒ lîi nhuËn theo s¶n phÈm, kh¸ch hµng hay ®Þa d. 4 Nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng ®Õn c¬ cÊu tæ chøc Khi x©y dùng c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý ta cÇn quan t©m tíi nh÷ng nh©n tè ¶nh hëng trùc tiÕp vµ gi¸n tiÕp cña viÖc h×nh thµnh, ph¸t triÓn vµ hoµn thiÖn c¬ cÊu tæ chøc qu¶n lý Cã thÓ quy thµnh hai nhãm nh©n tè ¶nh hëng ®Õn c¬ cÊu tæ chøc cña doanh nghiÖp: 4.1 Nhãm c¸c nh©n tè thuéc ®èi tîng qu¶n lý  T×nh tr¹ng vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña c«ng nghÖ s¶n xuÊt cña doanh nghiÖp.  TÝnh chÊt vµ ®Æc ®iÓm s¶n xuÊt: Chñng lo¹i s¶n phÈm, quy m« s¶n xuÊt, lo¹i h×nh s¶n xuÊt. 4.2 Nhãm nh©n tè thuéc lÜnh vùc qu¶n lý  Quan hÖ së h÷u tån t¹i trong doanh nghiÖp.  Møc ®é chuyªn m«n ho¸ vµ tËp trung ho¸ c¸c ho¹t ®éng qu¶n trÞ.  Tr×nh ®é c¬ giíi ho¸ vµ tù ®éng ho¸ c¸c ho¹t ®éng qu¶n lý, tr×nh ®é kiÕn thøc tay nghÒ cña c¸n bé qu¶n lý, hiÖu suÊt lao ®éng cña hä.  Quan hÖ phô thuéc gi÷a sè lîng ngêi bÞ l·nh ®¹o, kh¶ n¨ng kiÓm tra cña ngêi l·nh ®¹o ®èi víi ho¹t ®éng cña nh÷ng ngêi cÊp díi.  ChÝnh s¸ch ®·i ngé cña doanh nghiÖp víi ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý … 5 Nh÷ng thµnh phÇn c¬ b¶n cña c¬ cÊu tæ chøc 5.1 Chuyªn m«n ho¸ Chuyªn m«n ho¸ lµ qu¸ tr×nh nhËn diÖn nh÷ng c«ng viÖc cô thÓ vµ ph©n c«ng c¸c c¸ nh©n hay nhãm lµm viÖc ®· ®îc huÊn luyÖn thÝch hîp ®¶m nhiÖm chóng. Do ®ã trong tæ chøc, mét c¸ hay mét nhãm lµm viÖc cã thÓ chuyªn s©u vµo mét c«ng viÖc hay c«ng ®o¹n nµo ®ã trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt. Ta nghiªn cøu sù chuyªn m«n ho¸ theo chiÒu däc vµ chuyªn m«n ho¸ theo chiÒu ngang cña tæ chøc: 13 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. 5.1.1 Chuyªn m«n ho¸ chiÒu däc §èi víi c¸c tæ chøc lín, ngêi ta t¸ch biÖt râ rµng vÒ khÝa c¹nh quyÒn h¹n vµ nhiÖm vô cña c¸c cÊp bËc tõ trªn xuèng díi. ViÖc t¸ch biÖt nµy chÝnh lµ chuyªn m«n ho¸ chiÒu däc. H¬n thÕ n÷a ph©n khoa lao ®éng cã thø bËc lµ ®Ó ph©n bæ quyÒn h¹n chÝnh thøc vµ thiÕt lËp bé phËn ®Ó ra c¸c quyÕt ®Þnh quan träng. Sù ph©n bæ quyÒn h¹n chÝnh thøc lµ c¨n cø ®Ó x¸c ®Þnh tr¸ch nhiÖm ®Æc trng cho c¸c nhµ qu¶n lý. Nh÷ng nhµ qu¶n lý chãp bu hoÆc c¸c chuyªn viªn ®iÒu hµnh cÊp cao lËp kÕ ho¹ch chiÕn lîc tæng thÓ cho tæ chøc vµ lªn kÕ ho¹ch dµi h¹n. Hä còng lµ ngêi ®a ra quyÕt ®Þnh cuèi cïng cho c¸c tranh chÊp bªn trong tæ chøc vµ cè g¾ng sóc tiÕn, c¶i tiÕn tæ chøc vµ lµm c¸c c«ng viÖc kh¸c t¬ng tù. C¸c nhµ qu¶n lý cÊp trung gian híng dÉn ho¹t ®éng hµng ngµy cña tæ chøc, h×nh thµnh chÝnh s¸ch vµ cô thÓ ho¸ c¸c quyÕt ®Þnh qu¶n lý cÊp cao thµnh c¸c c«ng viÖc cô thÓ. C¸c nhµ qu¶n lý cÊp thÊp gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña nh©n viªn cÊp díi ®Ó ®¶m b¶o thùc hiÖn chiÕn lîc ®· ®îc ®a ra bëi bé phËn qu¶n lý chãp bu vµ b¶o ®¶m sù ¨n khíp víi c¸c chÝnh s¸ch cña bé phËn qu¶n lý trung gian. Trong hÖ thèng qu¶n lý, c¸c c¸ nh©n tu©n theo c¸c chØ dÉn cña ngêi gi¸m s¸t trªn lÜnh vùc tr¸ch nhiÖm ®· ®îc v¹ch râ trong s¬ ®å tæ chøc. Lý thuyÕt qu¶n lý truyÒn thèng cho r»ng mçi c¸ nh©n chØ cã mét thñ trëng, mçi ®¬n vÞ cã mét ngêi l·nh ®¹o. §©y lµ tÝnh trùc tuyÕn cña c¬ cÊu, ®iÒu nµy cã nghÜa lµ thèng nhÊt mÖnh lÖnh. Thèng nhÊt mÖnh lÖnh lµ cÇn thiÕt ®Ó tr¸nh sù rèi lo¹n, ®Ó g¾n tr¸ch nhiÖm víi nh÷ng ngêi cô thÓ, vµ ®Ó cung cÊp nh÷ng kªnh th«ng tin râ rµng trong tæ chøc. NÕu kh«ng nh vËy, khi cã sù cè x¶y ra, c¸c nhµ qu¶n lý sÏ cè g¾ng trèn tr¸nh tr¸ch nhiÖm vµ ®æ lçi cho ngêi kh¸c. Sè lîng c¸c c¸ nh©n mµ mét nhµ qu¶n lý cã thÓ gi¸m s¸t trùc tiÕp râ rµng lµ cã giíi h¹n. Do vËy, chuyªn m«n ho¸ chiÒu däc cÇn ph¶i lu ý khÝa c¹nh nµy. C¸c tæ chøc cã xu híng më réng quy m« kiÓm so¸t, ®¬n gi¶n v× hä muèn gi¶m chi phÝ cho nh©n sù lµm qu¶n lý. Cho ®Õn nay c¸c nghiªn cøu còng kh«ng ®a ra mét con sè tèi ®a hoÆc tèi thiÓu nµo vÒ quy m« kiÓm so¸t cña mét ngêi mµ chØ gîi ý mét vµi møc trung b×nh. Tuy nhiªn, møc kiÓm so¸t cã thÓ réng nÕu:  NhiÖm vô t¬ng ®èi ®¬n gi¶n  Nh©n viªn cã kinh nghiÖm vµ ®îc ®µo t¹o tèt  NhiÖm vô cã thÓ hoµn thµnh ®îc mµ kh«ng cÇn cè g¾ng tËp thÓ. 5.1.2 Chuyªn m«n ho¸ theo chiÒu ngang Chuyªn m«n ho¸ theo chiÒu ngang chÝnh lµ sù t¸ch biÖt râ rµng vÒ quyÒn h¹n, tr¸ch nhiÖm vµ mèi quan hÖ cña c¸c phßng ban, c¸c ph©n hÖ cïng cÊp trong mét tæ chøc. Sù t¸ch biÖt râ rµng ®Ó tr¸nh sù trïng lÆp g©y l·ng phÝ vµ lµm gi¶m søc manh cña tæ chøc. NÕu cã sù trïng lÆp chøc n¨ng, nhiÖm vô th× ®ã chÝnh lµ 14 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. nguån gèc cña m©u thuÉn, lµm ¶nh hëng tíi tÝnh hÖ thèng cña tæ chøc vµ cã nguy c¬ lµm suy yÕu, thËm chÝ tan r· tæ chøc. Ngoµi viÖc quy ®Þnh râ tr¸ch nhiÖm, quyÒn h¹n cña c¸c ph©n hÖ ®ång cÊp, cÇn quy ®Þnh quan hÖ gi÷a c¸c ph©n hÖ ®Ó ph¸t huy søc m¹nh tæng thÓ cña tæ chøc. Tãm l¹i, trong hÖ thèng qu¶n lý, ph©n c«ng trong hÖ thèng ®ång cÊp cµng râ rµng th× hiÖu qu¶ qu¶n lý cµng cao. Chuyªn m«n ho¸ theo chiÒu ngang sÏ thiÕt lËp ra hÖ thèng c¸c phßng ban trong tæ chøc, ®èi víi c¸c m« h×nh c¬ cÊu tæ chøc kh¸c nhau th× cã c¸c hÖ th«ng phßng ban kh¸c nhau. VÝ dô, trong m« h×nh c¬ cÊu theo chøc n¨ng th× sÏ t¹o ra mét hÖ thèng c¸c phßng ban cã c¸c chøc n¨ng ®Æc thï; trong m« h×nh c¬ cÊu theo qu¸ tr×nh s¶n xuÊt th× nã t¹o ra mét hÖ thèng c¸c phßng ban cã c¸c nhiÖm vô kh¸c nhau mµ nã t¹o thµnh mét qu¸ tr×nh s¶n xuÊt;… 5.2 Tiªu chuÈn ho¸ Tiªu chuÈn ho¸ lµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c thñ tôc cña tæ chøc mµ theo c¸c nh©n viªn cã thÓ hoµn thµnh c«ng viÖc cña hä theo mét c¸ch thøc thèng nhÊt vµ thÝch hîp. Quy tr×nh nµy t¸c ®éng vµo mçi nh©n viªn nh mét c¬ mµ c¸c c«ng viÖc kh«ng ®îc tiªu chuÈn hãa th× tæ chøc kh«ng thÓ ®¹t ®îc c¸c môc tiªu cña nã C¸c tiªu chuÈn cho phÐp c¸c nhµ qu¶n lý ®o lêng thµnh tÝch cña nh©n viªn. §ång thêi, cïng víi b¶n m« t¶ c«ng viÖc, c¸c tiªu chuÈn c«ng viÖc lµ c¬ së ®Ó tuyÓn chän nh©n viªn cña tæ chøc. 5.3 Sù phèi hîp Phèi hîp lµ nh÷ng thñ tôc chÝnh thøc vµ phi chÝnh thøc ®Ó liªn kÕt nh÷ng ho¹t ®éng do c¸c nhãm riªng rÏ trong tæ chøc ®¶m nhiÖm. Trong c¸c tæ chøc quan liªu, c¸c quy ®Þnh, quy chÕ cña nã ®· ®ñ ®Ó liªn kÕt c¸c ho¹t ®éng nµy. Cßn trong nh÷ng tæ chøc cã cÊu tróc láng lÎo ®ßi hái cã sù phèi hîp mét c¸ch linh ho¹t trong viÖc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò cña toµn c«ng ty, ®ßi hái sù s½n lßng chia xÎ tr¸ch nhiÖm vµ sù truyÒn th«ng mét c¸ch hiÖu qu¶ gi÷a c¸c thµnh viªn cña tæ chøc. Phèi hîp nh»m môc ®Ých sau:  X©y dùng nh÷ng luång th«ng tin hµng ngang vµ hµng däc sao cho kh«ng bÞ t¾c nghÏn (th«ng tin gi÷a c¸c bé phËn, phßng ban, th«ng tin gi÷a c¸c cÊp qu¶n lý, th«ng tin chØ ®¹o vµ th«ng tin ph¶n håi).  Thèng nhÊt mäi ho¹t ®éng cña c¸c bé phËn.  X©y dùng c¸c mèi liªn hÖ c«ng t¸c gi÷a c¸c bé phËn cña doanh nghiÖp vµ trong mçi bé phËn riªng lÎ.  Duy tr× mèi quan hÖ chÆt chÏ gi÷a doanh nghiÖp víi c¸c c¬ së bªn ngoµi cã liªn hÖ trùc tiÕp hay gi¸n tiÕp.  Liªn l¹c víi c¸c c¬ quan qu¶n lý vÜ m«, víi c¸c c¬ quan lËp ph¸p lËp quy. 15 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. 5.4 QuyÒn lùc QuyÒn lùc lµ quyÒn ra quyÕt ®Þnh vµ ®iÒu khiÓn ho¹t ®éng cña nh÷ng ngêi kh¸c. Mçi tæ chøc thêng cã nh÷ng c¸ch thøc ph©n bæ quyÒn lùc kh¸c nhau. Trong nh÷ng tæ chøc phi tËp trung, mét sè quyÒn ra quyÕt ®Þnh ®îc uû quyÒn cho cÊp díi vµ ngîc l¹i, trong nh÷ng tæ chøc tËp quyÒn th× quyÒn ra quyÕt ®Þnh ®îc tËp trung vµo c¸c nhµ qu¶n lý cao cÊp. Ngµy nay, c¸c doanh nghiÖp thêng kÕt hîp hai khuynh híng nµy b»ng c¸ch tËp trung mét sè chøc n¨ng nµo ®ã, ®«ng thêi còng tiÕn hµnh ph©n t¸n mét sè chøc n¨ng kh¸c. 6. C¸c m« h×nh c¬ cÊu tæ chøc mµ c¸c doanh nghiÖp ViÖt Nam hiÖn nay thêng sö dông 6.1 C¬ cÊu ®¬n gi¶n kiÓu doanh nghiÖp c¸ nh©n §©y lµ cÊu tróc ®¬n gi¶n nhÊt. Mäi viÖc nãi chung phô thuéc vµo ngêi chñ doanh nghiÖp. Ngêi chñ doanh nghiÖp quyÕt ®Þnh vµ lµm mäi c«ng viÖc qu¶n lý. Nh÷ng ngêi nh©n c«ng ®îc tuyÓn ®Ó thùc hiÖn nh÷ng nhiÖm vô cô thÓ. Kh«ng cã hoÆc rÊt Ýt cÊu tróc c¸c phßng ban râ rµng. §ã lµ nh÷ng tæ chøc linh ho¹t. C¸c c«ng ty bu«n b¸n thêng cã cÊu tróc linh ho¹t nµy. 6.2 M« h×nh tæ chøc theo chøc n¨ng Tæ chøc theo chøc n¨ng lµ h×nh thøc ph©n chia bé phËn trong ®ã c¸c c¸ nh©n chuyªn tr¸ch vÒ nh÷ng lÜnh vùc chøc n¨ng kh¸c nhau nh marketing, nghiªn cøu vµ ph¸t triÓn, s¶n xuÊt, tµi chÝnh, qu¶n lý nguån nh©n lùc …, ® îc hîp nhãm trong cïng mét ®¬n vÞ c¬ cÊu. Tæng gi¸m ®èc Phã tæng gi¸m ®èc s¶n xuÊt Phã tæng gi¸m ®èc marketing Phã tæng gi¸m ®èc tµi chÝnh Phã tæng gi¸m ®èc nh©n sù S¬ ®å 1: S¬ ®å c¬ cÊu chøc n¨ng cho mét h·ng s¶n xuÊt ¦u ®iÓm:  HiÖu qu¶ t¸c nghiÖp cao nÕu nhiªm vô cã tÝnh lÆp ®i lÆp l¹i hµng ngµy. 16 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý.  Ph¸t huy ®Çy ®ñ h¬n nh÷ng u thÕ cña chuyªn m«n ho¸ ngµnh nghÒ.  Gi÷ ®îc søc m¹nh vµ uy tÝn cña c¸c chøc n¨ng chñ yÕu.  §¬n gi¶n hãa viÖc ®µo t¹o.  Chó träng h¬n ®Õn tiªu chuÈn nghÒ nghiÖp vµ t c¸ch nh©n viªn.  T¹o ®iÒu kiÖn cho kiÓm tra chÆt chÏ cña cÊp cao nhÊt. Nhîc ®iÓm:  Thêng dÉn ®Òn m©u thuÉn gi÷a c¸c ®¬n vÞ chøc n¨ng khi ®Ò ra c¸c chØ tiªu vµ chiÕn lîc.  ThiÕu sù phèi hîp hµnh ®éng gia c¸c phßng ban chøc n¨ng.  Chuyªn m«n ho¸ qu¸ møc vµ t¹o ra c¸ch nh×n qu¸ h¹n hÑp ë c¸c c¸n bé qu¶n lý.  H¹n chÕ viÖc ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý chung.  §æ tr¸ch nhiÖm vÒ vÊn ®Ò thùc hiÖn môc tiªu chung cña tæ chøc cho cÊp l·nh ®¹o cao nhÊt.  M« h×nh tæ chøc theo chøc n¨ng t¬ng ®èi dÔ hiÓu vµ ®îc hÇu hÕt c¸c tæ chøc sö dông trong mét giai ®o¹n ph¸t triÓn nµo ®ã, khi tæ chøc tæ chøc cã quy m« võa vµ nhá, ho¹t ®éng trong mét lÜnh vùc, ®¬n s¶n phÈm, ®¬n thÞ trêng. 6.3 M« h×nh tæ chøc theo s¶n phÈm ViÖc hîp nhãm c¸c ho¹t ®éng vµ ®éi ngò nh©n sù theo s¶n phÈm hoÆc tuyÕn s¶n phÈm ®· tõ l©u cã vai trß ngµy cµng gia t¨ng trong c¸c tæ chøc quy m« lín víi nhiÒu d©y chuyÒn c«ng nghÖ. VÝ dô, h·ng Procter vµ Gamble ®· tõng sö dông m« h×nh nµy mét c¸ch cã hiÖu qu¶ trong nhiÒu n¨m. ¦u ®iÓm:  ViÖc quy ®Þnh tr¸ch nhiÖm ®èi víi c¸c môc tiªu cuèi cïng t¬ng ®èi dÔ dµng.  ViÖc phèi hîp hµnh ®éng gia c¸c phßng ban chøc n¨ng v× môc tiªu cuèi cïng cã hiÖu qu¶ h¬n.  T¹o kh¶ n¨ng tèt h¬n cho viÖc ph¸t triÓn ®éi ngò c¸n bé qu¶n lý chung.  C¸c ®Ò xuÊt ®æi míi c«ng nghÖ dÔ ®îc quan t©m. 17 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý.  Cã kh¶ n¨ng lín h¬n lµ kh¸ch hµng sÏ ®îc tÝnh tíi khi ®Ò ra quyÕt ®Þnh. Tæng gi¸m ®èc Phã tæng gi¸m ®èc tµi chÝnh Gi¸m ®èc khu vùc ph ¬ng tiÖn vËn t¶i Phã tæng gi¸m ®èc marketing Gi¸m ®èc khu vùc ®Ìn chØ thÞ Phã tæng gi¸m ®èc s¶n xuÊt Gi¸m ®èc khu vùc dông cô c«ng nghiÖp Phã tæng gi¸m ®èc nh©n sù Gi¸m ®èc khu vùc ®o lêng ®iÖn tö Kü thuËt KÕ to¸n Kü thuËt KÕ to¸n S¶n xuÊt B¸n hµng S¶n xuÊt B¸n hµng S¬ ®å 2: S¬ ®å c¬ cÊu theo s¶n phÈm Nhîc ®iÓm  Sù tranh giµnh nguån lùc gi÷a c¸c tuyÕn s¶n phÈm cã thÓ dÉn ®Õn ph¶n hiÖu qu¶.  CÇn nhiÒu ngêi cã n¨ng lùc qu¶n lý chung.  Cã xu thÕ lµm cho viÖc thùc hiÖn c¸c dÞch vô hç trî tËp chung trë nªn khã kh¨n.  Lµm n¶y sinh khã kh¨n ®èi víi viÖc kiÓm so¸t cña cÊp qu¶n cao nhÊt. 6.4 M« h×nh tæ chøc theo ®ia d ViÖc ph©n chia bé phËn dùa vµo l·nh thæ lµ mét ph¬ng thøc kh¸ phæ biÕn ë c¸c tæ chøc ho¹t ®éng trªn ph¹m vi ®Þa lý réng. Trong trêng hîp nµy, ®iÒu quan 18 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý. träng lµ c¸c ho¹t ®éng trong mét khu vùc hay ®Þa d nhÊt ®Þnh ®îc hîp nhãm vµ giao cho mét ngêi qu¶n lý. C¸c doanh nghiÖp thêng sö dông m« h×nh ph©n chia theo ®ia d khi cÇn tiÕn hµnh c¸c ho¹t ®éng gièng nhau ë c¸c khu vùc ®Þa lý kh¸c nhau. Tæng gi¸m ®èc P.TG§ Marketing P.TG§ Nh©n sù Gi¸m ®èc khu vùc M.B¾c Kü thuËt P.TG§ Tµi chÝnh Gi¸m ®èc khu vùc M.Trung S¶n xuÊt Nh©n sù Gi¸m ®èc khu vùc M.Nam KÕ to¸n B¸n hµng S¬ ®å 3: S¬ ®å c¬ cÊu theo ®Þa d ¦u ®iÓm:  Chó ý ®Õn nhu cÇu thÞ trêng vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Þa ph¬ng.  Cã thÓ phèi hîp hµnh ®éng cña c¸c bé phËn chøc n¨ng vµ híng c¸c ho¹t ®éng nµy vµo c¸c thÞ trêng cô thÓ.  TËn dông ®îc tÝnh hiÖu qu¶ cña c¸c nguån lùc vµ ho¹t ®éng t¹i ®Þa ph¬ng.  Cã ®îc th«ng tin tèt h¬n vÒ thÞ trêng  T¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®Ó ®µo t¹o c¸c c¸n bé qu¶n lý chung. Nhîc ®iÓm:  Khã duy tr× ho¹t ®éng thùc tÕ trªn diÖn réng cña tæ chøc mét c¸ch nhÊt qu¸n.  §ßi hái ph¶i cã nhiÒu c¸n bé qu¶n lý h¬n. 19 ®Ò ¸n m«n häc khoa: khoa häc qu¶n lý.  C«ng viÖc cã thÓ bÞ trïng lÆp.  Khã duy tr× viÖc ra quyÕt ®Þnh vµ kiÓm tra mét c¸ch tËp trung. 6.5 M« h×nh tæ chøc theo ®èi tîng kh¸ch hµng Nh÷ng nhu cÇu mang ®Æc trng riªng cña kh¸ch hµng ®èi víi c¸c s¶n phÈm vµ dÞch vô ®· dÉn nhiÒu nhµ cung øng ®Õn víi sù phËn chia bé phËn dùa trªn c¬ së kh¸ch hµng.VÝ dô, mét doanh nghiÖp cã thÓ cã mét chi nh¸nh b¸n hµng c«ng nghiÖp vµ mét chi nh¸nh b¸n hµng tiªu dïng. H×nh díi minh ho¹ mét c¸ch phËn chia bé phËn ®iÓn h×nh theo kh¸ch hµng ë mét c«ng ty th¬ng m¹i. Tæng gi¸m ®èc Phã TG§ kinh doanh Phã TG§ tµi chÝnh Gi¸m ®èc nghiªn cøu thÞ trêng Gi¸m ®èc ph©n phèi s¶n phÈm Qu¶n lý b¸n bu«n Phã TG§ nh©n sù Qu¶n lý b¸n lÎ Qu¶n lý giao dÞch víi c¬ quan nhµ níc ¦u ®iÓm:  T¹o ra sù hiÓu biÕt kh¸ch hµng tèt h¬n.  §¶m b¶o kh¶ n¨ng ch¾c ch¾n h¬n lµ khi so¹n th¶o c¸c quyÕt ®Þnh kh¸ch hµng sÏ ®îc giµnh vÞ trÝ næi bËt ®Ó xem xÐt.  Tao cho kh¸ch hµng c¶m gi¸c hä cã nh÷ng cung øng ®¸ng tin cËy.  T¹o ra hiÖu n¨ng l¬n h¬n trong viÖc ®Þnh híng c¸c nç lùc ph©n phèi. 20