Tài liệu Chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ở một số nước eu và gợi mở cho việt nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ ----------------------- LÊ THỊ THU HƯƠNG CHUYỂN ĐỔI SANG NỀN KINH TẾ XANH Ở MỘT SỐ NƯỚC EU VÀ GỢI MỞ CHO VIỆT NAM LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ ĐỐI NGOẠI Hà Nội - 2012 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ --------------------------- LÊ THỊ THU HƯƠNG CHUYỂN ĐỔI SANG NỀN KINH TẾ XANH Ở MỘT SỐ NƯỚC EU VÀ GỢI MỞ CHO VIỆT NAM Chuyên ngành: KTTG&QHKTQT Mã số : 60 31 07 LUẬN VĂN THẠC SĨ KINH TẾ ĐỐI NGOẠI NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. NGUYỄN MẠNH HÙNG Hà Nội - 2012 MỤC LỤC Danh mục các ký hiệu viết tắt........................................................................... i Danh mục các bảng .......................................................................................... iii Danh mục các hình vẽ, biểu đồ, sơ đồ .............................................................. iv MỞ ĐẦU ......................................................................................................... 1 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CHUYỂN ĐỔI SANG NỀN KINH TẾ XANH ....................................................................................................... 10 1.1. Cơ sở lý luận của chuyển đổi sang nền kinh tế xanh. ......................... 10 1.1.1. Khái quát về kinh tế học “xanh” và nền kinh tế "xanh. ..................... 10 1.1.2. Sự hình thành của lý thuyết kinh tế xanh .......................................... 10 1.1.3. Những nội dung cơ bản của kinh tế học xanh hiện nay ..................... 15 1.1.4. Tính tất yếu của việc lựa chọn chuyển đổi sang nền kinh tế xanh .... 16 1.2. Mô hình phổ biến và khung khổ lý thuyết về nền kinh tế xanh ........ 19 1.2.1. Những quan điểm về mô hình nền kinh tế xanh ................................ 19 1.2.2. Những quan điểm về tăng trưởng xanh ............................................. 22 1.2.3. Các chỉ tiêu đánh giá mức độ xanh của nền kinh tế .......................... 23 1.3. Lộ trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ......................................... 24 1.4. Các yếu tố tác động đến việc chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ........ 27 1.4.1. Các yếu tố thúc đẩy xu hướng chuyển dịch sang nền kinh tế xanh.... 27 1.4.2. Các yếu tố cản trở việc chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ................ 29 CHƯƠNG 2: CHUYỂN ĐỔI SANG NỀN KINH TẾ XANH Ở MỘT SỐ NƯỚC EU........................................................................................................ 32 2.1. Khái quát chung về xu hướng chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ở EU ................................................................................................................ 32 2.1.1. Bối cảnh ban đầu của xu thế chuyển đổi ........................................... 32 2.1.2. Các đặc điểm nổi bật của xu hướng chuyển sang nền kinh tế xanh ở EU. ............................................................................................................. 34 2.2. Thực trạng chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ở một số nước EU ..... 44 2.2.1. Lộ trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ....................................... 44 2.2.2. Thực trạng chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ở một số nước EU...... 45 2.3. Nghiên cứu trường hợp: Chuyển đổi sang kinh tế xanh ở Đức ......... 54 2.3.1. Bối cảnh ban đầu của quá trình chuyển đổi....................................... 54 2.3.2. Thực trạng quá trình chuyển đổi và chính sách. ................................ 55 2.3.3. Đánh giá quá trình chuyển đổi sang kinh tế xanh của Đức................ 62 CHƯƠNG 3: MỘT SỐ GỢI MỞ CHUYỂN ĐỔI KINH TẾ THEO HƯỚNG XANH CỦA VIỆT NAM ................................................................................. 66 3.1. Việt Nam trước xu thế chuyển đổi sang nền kinh tế xanh của thế giới................................................................................................................ 66 3.1.1. Sự cần thiết phải chuyển đổi sang nền kinh tế xanh của Việt Nam ... 66 3.1.2. Những cơ hội và thách thức đối với việc chuyển đổi sang nền kinh tế xanh của Việt Nam ................................................................................. 70 3.2. Quan điểm và một số kiến nghị về giải pháp chuyển đổi sang nền kinh tế xanh rút ra từ kinh nghiệm của EU ............................................... 73 3.2.1. Một số quan điểm ............................................................................. 73 3.2.2. Một số kiến nghị về giải pháp chính sách ......................................... 77 KẾT LUẬN ..................................................................................................... 86 TÀI LIỆU THAM KHẢO.............................................................................. 89 DANH MỤC TỪ VIẾT TẮT Từ viết tắt Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt 3GF Global Green Growth Forum Diễn đàn tăng trưởng xanh toàn cầu BaU Business as Usual Kinh doanh thông thường BĐKH Biến đổi khí hậu BVMT Bảo vệ môi trường CDM Clean Development Mechanism Cơ chế phát triển sạch CO2 Carbon dioxide Các bon CNH, HĐH Công nghiệp hoá, hiện đại hoá DDT Dichloro-diphenyldichloroethane Thuốc trừ sâu EACP East Asia Climate Partnership Hiệp hội Khí hậu Đông Á EC European Commission Ủy ban châu Âu EDP Environmental Declaration Products Hệ thống sản phẩm công bố về môi trường EPR Extended Producer Responsibility Trách nhiệm mở rộng của nhà sản xuất ETR Eco Tax Reform Cải cách thuế sinh thái EU European Union Liên minh châu Âu GDP Gross Domestic Product Tổng sản phẩm quốc nội GEI Green Economy Initiative Sáng kiến về nền kinh tế xanh GGEI Global Green Economy Index Chỉ số nền kinh tế xanh toàn cầu GGGI Global Green Growth Institute Viện Tăng trưởng xanh toàn cầu i Từ viết tắt Tên tiếng Anh Tên tiếng Việt GGND Global Green New Deal Thỏa thuận xanh mới toàn cầu GHG Greenhouse Gas Khí nhà kính IEA International Energy Agency Cơ quan Thông tin năng lượng IEA International Energy Agency Cơ quan năng lượng quốc tế IPCC Intergovernmental Climate Change Panel on Hội đồng liên chính phủ về Biến đổi khí hậu PTBV Phát triển bền vững LHQ Liên hợp quốc MDG Millennium Development Goal Mục tiêu Phát triển Thiên niên kỷ OECD Organization for Economic Cooperation and Development Tổ chức hợp tác kinh tế và phát triển PV Photovoltaic Quang điện R&D Research and Development Nghiên cứu và phát triển SBCI Sustainable Buildings Climate Initiatives and Sáng kiến Xây dựng bền vững UNCSD/ Rio United Nations Conference on Hội nghị Liên Hiệp Quốc về Phát +20 Sustainable Development triển bền vững UNDP United Nations Development Programme UNEP United Nations Environment Chương trình môi trường Liên Hợp Programme Quốc UNFCCC United Nations Framework Công ước khung của Liên Hợp Convention on Climate Change Quốc về Biến đổi khí hậu ii Chương trình phát triển Liên hợp quốc DANH MỤC CÁC BẢNG STT Số hiệu 1 Bảng 2.1 Nội dung Những gói kích thích kinh tế toàn cầu và Đầu tư xanh (tính đến tháng 1/2009) iii Trang 36 DANH MỤC CÁC HÌNH VẼ, BIỂU ĐỒ, SƠ ĐỒ STT Số hiệu 1 Hình 1.1 Nội dung Bộ tiêu chí đo Chỉ số nền kinh tế xanh toàn cầu Trang 24 (GGEI) năm 2011 2 Hình 1.2 Các yếu tố cản trở thực hiện tăng trưởng xanh iv 30 MỞ ĐẦU 1. Sự cần thiết và ý nghĩa của vấn đề nghiên cứu. Trong thời gian qua, các quốc gia trên thế giới phải đối mặt với một tình hình chung đó là các thách thức do hậu quả của các cuộc khủng hoảng kinh tế, xã hội xảy ra liên tiếp tại nhiều quốc gia. Cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu đã làm bộc lộ những mâu thuẫn, rủi ro khó lường của các mô hình kinh tế hiện tại và đặt ra yêu cầu chuyển đổi mô hình tăng trưởng và tái cấu trúc kinh tế để tạo lập lại nền tảng cho sự phát triển bền vững. Tình trạng càng trở nên trầm trọng hơn trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng có nhiều diễn biến phức tạp, dân số thế giới ngày càng tăng cao kéo theo nhu cầu về nước, đất, nơi cư trú, năng lượng... cũng tăng nhanh chưa từng có. Cùng với đó, quá trình phát triển kinh tế chưa chú ý đến môi trường, tài nguyên ngày càng cạn kiệt, giá trị vốn tư bản tự nhiên chưa được định giá đúng và đủ, lãng phí tài nguyên trong sản xuất và tiêu dùng đang là những thách thức lớn đối với các quốc gia. Những thách thức này mang một ý nghĩa quan trọng, đặt ra nhu cầu tìm kiếm những công cụ mới và chuyển đổi mô hình tăng trưởng hiện có để giải quyết hiệu quả các vấn đề mà thế giới đang phải đối mặt. Tuy nhiên, có một thực tế rằng, nếu như việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng và tái cấu trúc kinh tế chỉ bó hẹp trong phương thức phát triển truyền thống, vốn đặt sức ép quá lớn lên các nguồn lực tự nhiên, thì nó đang trở nên không còn phù hợp. Tăng trưởng kinh tế chủ yếu chú trọng vào mặt “hiệu quả – lợi nhuận” đơn thuần của các hoạt động sản xuất, kinh doanh, mà ít tính đến các chi phí phải đầu tư để ngăn ngừa, giảm thiểu ô nhiễm và bảo vệ môi trường đang tạo ra sự tàn phá nhiều hơn là của cải thực. Bằng chứng là, nó đang gây ra những 1 chu kỳ suy thoái kinh tế, khủng hoảng sinh thái trầm trọng và biến đổi khí hậu toàn cầu. Mô hình phát triển kinh tế hiện tại dường như không còn phù hợp nữa đối với mục tiêu phát triển bền vững. Vì vậy, một phương diện chuyển đổi quan trọng không thể không nhắc đến là xu hướng phát triển “xanh” trong bối cảnh biến đổi khí hậu đang trở thành một thách thức lớn đối với sự tồn vong của nhân loại. Trong gần hai thập kỷ qua, kể từ khi Chương trình nghị sự 21 (Agenda 21) được thông qua tại Hội nghị thượng đỉnh trái đất (Hội nghị của Liên hợp quốc về môi trường và phát triển) ở Rio de Janerio năm 1992, phát triển xanh nhằm chống biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường đã trở thành một trong những mục tiêu phát triển hàng đầu của tất cả các nước, từ các nước phát triển cho đến các nước đang phát triển. Đến nay, thực tế cho thấy tăng trưởng xanh đã được xác định là trọng tâm trong chính sách phát triển quốc gia của nhiều nước trên thế giới trong nỗ lực đạt được sự phát triển bền vững. Trong đó, đáng chú ý nhiều quốc gia như Hàn Quốc, Nhật Bản ở châu Á, Đức, Anh, Pháp, Hà Lan... ở châu Âu đã đi tiên phong trong việc thúc đẩy tăng trưởng xanh với nhiều nội dung quan trọng thể hiện sự cam kết mạnh mẽ hướng tới nền kinh tế xanh. Bối cảnh hậu khủng hoảng hiện nay cho thấy yêu cầu cần có những thay đổi mạnh mẽ hơn nữa để hướng tới một nền kinh tế xanh của nhân loại. Những thay đổi này không chỉ đơn thuần về mặt nhận thức mà còn phải cả thực tiễn hành động: từ chuyển đổi mô hình công nghiệp hóa, hạn chế khai thác tài nguyên thiên nhiên, phát triển các ngành công nghệ cao, thay đổi phương thức sử dụng năng lượng, xây dựng các thể chế mới cho nền kinh tế cho đến thay đổi thói quen tiêu dùng và cả những thành phố, tòa nhà nơi người ta sinh sống và làm việc v.v... 2 Đối với Việt Nam, bối cảnh hậu khủng hoảng đang đặt ra vấn đề nhìn nhận lại tư duy phát triển và đẩy mạnh cải cách, vượt qua những cản trở nội tại đối với sự phát triển của nền kinh tế. Khi đánh giá bối cảnh quốc tế cho sự phát triển của đất nước, Chiến lược phát triển Kinh tế-Xã hội giai đoạn 2011-2020 nhận định “Quá trình tái cấu trúc các nền kinh tế…sẽ diễn ra mạnh mẽ, gắn với những bước tiến mới về khoa học, công nghệ và sử dụng tiết kiệm năng lượng, tài nguyên.” Chiến lược cũng khẳng định “phát triển bền vững là yêu cầu xuyên suốt” và “phát triển kinh tế-xã hội phải luôn coi trọng bảo vệ và cải thiện môi trường, chủ động ứng phó với biến đổi khí hậu”. Vì thế, việc nghiên cứu quá trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng và tái cấu trúc kinh tế theo hướng xanh hóa trên thế giới, đặc biệt là ở một số quốc gia EU như là Đức, Pháp, Hà Lan... sẽ góp phần cụ thể hóa, cập nhật và làm sáng tỏ hơn những nhận định và chủ trương chính sách trên trong thời gian tới. Tuy nhiên, việc chuyển đổi mô hình tăng trưởng, tái cấu trúc nền kinh tế, nhất là đi vào những lĩnh vực và xu hướng tiên phong ngay cả đối với thế giới như phát triển xanh tất yếu đặt ra những đòi hỏi và những thách thức không nhỏ đối với Việt Nam. Phát triển kinh tế ở Việt Nam hiện nay vẫn còn theo mô hình truyền thống, dựa nhiều vào khai thác tài nguyên, xuất khẩu nguyên liệu thô và sơ chế. Vì vậy, việc nghiên cứu kinh nghiệm của các nước đi trước như EU sẽ cung cấp cơ sở lý luận cần thiết và thực tiễn cụ thể để trả lời các câu hỏi: 1) Tại sao chuyển đổi sang nền kinh tế xanh là xu hướng tất yếu đối với sự phát triển của các nước, từ những nước phát triển cho đến những nước đang phát triển, trong bối cảnh hiện nay? 2) Những đặc điểm nổi bật của xu hướng tăng trưởng xanh ở EU và hàm ý cho việc chuyển đổi sang nền kinh tế xanh của Việt Nam là gì? 3 3) Việt Nam cần làm gì để có những bước đi phù hợp, đúng đắn trong lộ trình phát triển xanh và bền vững? Trên cơ sở đó, tác giả đã chọn chủ đề: Chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ở một số nước EU và gợi mở cho Việt Nam, làm đề tài luận văn nghiên cứu. 2. Tổng quan tình hình nghiên cứu đề tài. * Tình hình nghiên cứu trong nước của đề tài: Trong quá trình mở cửa, cải cách và hội nhập kinh tế quốc tế của đất nước, những đặc điểm, tiến trình và động thái của nền kinh tế thế giới luôn được các học giả Việt Nam quan tâm sâu sắc. Những năm trước đây, một số học giả đã cố gắng đưa ra các phân tích dài hạn về những xu thế điều chỉnh và cải cách của nền kinh tế thế giới. Tiêu biểu có thể kể đến nghiên cứu của Lê Văn Sang và Lê Bộ Lĩnh (2005) về cục diện kinh tế thế giới hai thập niên đầu thế kỷ XXI; của Đinh Quý Độ (chủ biên, 2005) về sự thay đổi của trật tự kinh tế thế giới trong thế kỷ 21; của Nguyễn Duy Quý (2002), Nguyễn Đức Bình, Lê Hữu Nghĩa và Trần Hữu Tiến (2003) đánh giá sự phát triển của thế giới trong những năm năm cuối thế kỷ XX và dự đoán sự phát triển này trong hai thập niên đầu thế kỷ XXI. Nhìn chung, đây là những nghiên cứu tổng hợp, có các đánh giá khá dài hạn. Tuy nhiên, các nghiên cứu này hầu như không quan tâm đến khía cạnh xanh hóa nền kinh tế thế giới và cũng được thực hiện trước khi cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái toàn cầu năm 2008 xảy ra nên những đánh giá cần được xem xét lại trong bối cảnh mới. Các nghiên cứu trong mấy năm gần đây đều lấy cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu năm 2008 làm xuất phát điểm và nêu ra vấn đề tái cấu trúc nền kinh tế thế giới. Các nghiên cứu này đã khiến cho thuật ngữ 4 “tái cấu trúc kinh tế” hoặc“ tái cơ cấu kinh tế” trở thành phổ biến. Trong số các bài viết này có thể kể đến những nghiên cứu khá tổng hợp của Nguyễn Sơn (2009) và sách dịch của Nguyễn Văn Nhã (2009) đề cập tới những vấn đề của nền kinh tế thế giới bộc lộ dưới tác động của cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu năm 2008, các giải pháp chính sách và việc triển khai thực hiện các giải pháp này. Bên cạnh đó còn có các bài viết của Nguyễn Minh Phong (2009) đánh giá về các xu hướng chính của kinh tế thế giới sau khủng hoảng, trong đó đề cập tới sự thay đổi về mô hình phát triển của nhiều nước trên thế giới; Tuy nhiên, cho đến nay chưa có nhiều nghiên cứu trong nước nói về vấn đề chuyển dịch sang nền kinh tế “xanh” mặc dù đây chính là một trong những tâm điểm của tái cấu trúc nền kinh tế thế giới thời kỳ hậu khủng hoảng đang được cộng đồng quốc tế quan tâm và là lợi ích phát triển lâu dài của Việt Nam. Hầu hết nghiên cứu trong nước gần đây mới chỉ dừng lại ở việc tìm hiểu vấn đề phát triển bền vững trước nguy cơ ô nhiễm môi trường và biến đổi khí hậu toàn cầu. Hiện nay, các nghiên cứu trong nước cũng đang thảo luận nhiều về vấn đề tái cấu trúc kinh tế Việt Nam. Đặc biệt chủ đề tái cấu trúc kinh tế Việt Nam đã nhận được mối quan tâm đặc biệt từ nhiều cơ sở nghiên cứu khoa học có uy tín. Thí dụ, Viện nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương thuộc Bộ Kế hoạch và Đầu tư (2010) đã tiến hành Đề án nghiên cứu: “Đổi mới và đẩy nhanh chuyển dịch cơ cấu kinh tế đến năm 2020 theo hướng nâng cao năng suất, hiệu quả và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế”. Trong báo cáo thường niên kinh tế Việt Nam 2011 “Nền kinh tế trước ngã ba đường”, Nguyễn Đức Thành và nhóm tác giả (2011) chỉ rõ kinh tế đang 5 chứng kiến những bất ổn vĩ mô tiềm tàng, như lạm phát tăng cao, thâm hụt ngân sách lớn, nợ công tiếp tục tích lũy, thâm hụt thương mại chưa được cải thiện, cải cách doanh nghiệp nhà nước còn nhiều vấn đề, v.v… Điều đó cho thấy Việt Nam cần đưa ra những quyết định quan trọng, quyết tâm tiếp tục cải cách kinh tế-xã hội, thay đổi mô hình tăng trưởng, và tái cấu trúc nền kinh tế, v.v…để tạo ra những động lực mới cho sự tăng trưởng kinh tế và phát triển xã hội một cách vững chắc. Tuy nhiên, trong các nghiên cứu về tái cấu trúc kinh tế Việt Nam hiện nay được nêu ra vẫn thiếu vắng chủ đề nghiên cứu về phản ứng của Việt Nam trước xu thế chuyển đổi sang nền kinh tế xanh của thế giới. Mặc dù phát triển bền vững và bảo vệ môi trường đã trở thành một trong những nội dung trọng tâm của các Chiến lược phát triển kinh tế-xã hội trong giai đoạn 2001-2010 và 2011-2020, các nghiên cứu hiện nay vẫn chưa trả lời tốt câu hỏi: Việt Nam nên tiếp cận với nền kinh tế xanh như thế nào? Có thể nói, trong xu thế chuyển đổi sang nền kinh tế xanh của thế giới, Việt Nam đã tụt lại đằng sau thế giới một bước khá xa, không chỉ về lý luận mà cả về thực tiễn. * Tài liệu nghiên cứu ngoài nước. Cuộc khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu vừa qua đã đặt ra yêu cầu cấp bách đối với nền kinh tế thế giới là tái cấu trúc và thay đổi mô hình tăng trưởng để phát triển bền vững. Điều này đã được phản ánh trong nhiều công trình nghiên cứu, tiêu biểu trong số đó có thể kể đến cuốn sách “Triển vọng chiến lược và vĩ mô toàn cầu: Tái cấu trúc, không phục hồi” của Michel Léonard (2010). Nền kinh tế xanh và quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế xanh đã được nhiều nghiên cứu trên thế giới thảo luận trong gần hai thập kỷ qua, kể từ khi có 6 Chương trình nghị sự 21 (Bosetti và cộng sự, 2009; Burniaux và cộng sự 2008; 2009; Steenblik và Kim, 2009; UNEP, 2008). Chủ đề này đã nhận được sự quan tâm đặc biệt hơn nữa do yêu cầu tái cấu trúc nền kinh tế thế giới trong bối cảnh hậu khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu (OECD, 2011). Nhìn chung, trong bối cảnh tái cấu trúc kinh tế thế giới thời kỳ hậu khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu và yêu cầu chống biến đổi khí hậu đang trở nên cấp bách, các nghiên cứu trên thế giới hiện đang dành mối quan tâm đặc biệt đến xu hướng phát triển xanh, trong đó nhấn mạnh kinh nghiệm của các nước đi trước và khả năng áp dụng của các nước đi sau. Đây cũng là một trong những ưu tiên trọng điểm của cộng đồng các nhà tài trợ cho Việt Nam. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu. - Mục đích nghiên cứu của đề tài: “ Chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ở một số nước EU và gợi mở cho Việt Nam” nhằm tìm hiểu xu thế chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ở một số nước EU, kinh nghiệm của Đức và từ đó rút ra một số gợi mở về chính sách cho Việt Nam. - Nhiệm vụ nghiên cứu. i) Tìm hiểu cơ sở lý luận trong chuyển đổi sang nền kinh tế “xanh”. ii) Tìm hiểu những đặc điểm của xu hướng chuyển đổi sang nền kinh tế “xanh” ở EU trong thời kỳ hậu khủng hoảng. iii) Rút ra một số gợi mở cho Việt Nam 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu. - Đối tượng nghiên cứu của đề tài là : Chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ở một số nước EU và đi sâu vào nghiên cứu trường hợp của Đức. - Nghiên cứu sẽ sử dụng khung lý thuyết sau: • Lý thuyết chuyển đổi về mô hình tăng trưởng. 7 • Lý thuyết về tăng trưởng xanh. Luận văn vận dụng khung lý thuyết trên để nghiên cứu xu hướng chuyển đổi sang nền kinh tế xanh trên cả ba khía cạnh: Phát triển kinh tế, Bền vững môi trường, và Gắn kết xã hội. - Việc rút ra gợi mở cho Việt Nam sẽ xoay quanh 3 khía cạnh: 1. Đổi mới các yếu tố thúc đẩy tăng trưởng và chuyển dịch cơ cấu kinh tế; 2. Thiết lập các thể chế cho nền kinh tế xanh; 3. Thay đổi nhận thức xã hội. - Thời gian nghiên cứu: từ năm 2000, đặc biệt sau khủng hoảng kinh tế toàn cầu. - Không gian nghiên cứu : chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ở một số nước EU, tập trung nghiên cứu trường hợp của Đức. 5. Phương pháp nghiên cứu. Nghiên cứu tại chỗ và thư viện. Nghiên cứu mang tính chất định tính và phân tích tư liệu. Nguồn dữ liệu được sử dụng là dữ liệu thứ cấp, đáng tin cậy của các cá nhân và tổ chức có uy tín trong và ngoài nước. - Phương pháp phân tích, tổng hợp thống kê, logic lịch sử; Khung lý thuyết về tăng trưởng xanh.; Lý thuyết về chuyển đổi mô hình tăng trưởng - Phương pháp so sánh: so sánh việc chuyển đổi sang nền kinh tế xanh của các nước EU; - Phương pháp phân tích cơ hội, thách thức. 6. Đóng góp mới của luận văn. - Hệ thống hóa những vấn đề lý luận và thực tiễn về tăng trưởng xanh trên thế giới. - Phân tích xu thế chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ở EU, đặc biệt sau thời kỳ hậu khủng hoảng. 8 - Rút ra một số gợi mở cho Việt Nam. 7. Bố cục của luận văn. Luận văn ngoài phần mở đầu, kết luận và tài liệu tham khảo, nội dung gồm có 3 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận của chuyển đổi sang nền kinh tế xanh . Chương 2: Thực trạng chuyển đổi sang nền kinh tế xanh ở EU, Chương 3: Một số gợi mở cho chuyển đổi kinh tế theo hướng xanh của Việt Nam 9 CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA CHUYỂN ĐỔI SANG NỀN KINH TẾ XANH 1.1. Cơ sở lý luận của chuyển đổi sang nền kinh tế xanh. 1.1.1. Khái quát về kinh tế học “xanh” và nền kinh tế "xanh. Những năm cuối thế kỷ 20 và thập niên đầu của thế kỷ 21 đã chứng kiến nhiều biến động cả về kinh tế, chính trị cũng như trên nhiều phương diện khác của đời sống xã hội. Biến đổi khí hậu (BĐKH), khủng hoảng tài chính và toàn cầu hóa vượt khỏi tầm kiểm soát - tất cả các vấn đề lớn đối với thế giới có nguồn gốc từ hệ thống kinh tế hiện tại. Rõ ràng rằng con đường phát triển thế giới hiện nay là không bền vững trong dài hạn, dù những tiềm năng to lớn của thị trường và đổi mới công nghệ là có thật. Một tầm nhìn mới và con đường phát triển thế giới phải được hình thành và được thông qua nếu nhân loại muốn vượt qua những thách thức phía trước. Kinh tế học xanh ra đời, lập luận rằng xã hội cần phải nằm trong hệ sinh thái, và rằng các thị trường và nền kinh tế là những cấu trúc xã hội cần đáp ứng những ưu tiên về xã hội và môi trường. 1.1.2. Sự hình thành của lý thuyết kinh tế xanh Ý tưởng về phát triển bền vững và lý thuyết kinh tế xanh đã được hé mở bởi Rachel Louise Carson – nữ giáo sư sinh thái học người Mỹ vào năm 1962. Với tác phẩm nổi tiếng “The Silent Spring” (Mùa xuân im lặng), bà đã đưa ra những cảnh báo đầu tiên về hiệu ứng tiêu cực của tăng trưởng kinh tế tới môi trường. Nhận định của Rachel L. Carson “Mọi người đang phá hủy thế giới” từ những bằng chứng về tác hại của thuốc trừ sâu DDT và những loại thuốc diệt côn trùng khác được sử dụng rộng rãi trong nông nghiệp đã được đưa lên bàn 10 họp của Nhà Trắng và là tác nhân quan trọng dẫn đến sự ra đời của Ủy ban điều tra thảm họa môi trường do tổng thống Kenedy thành lập. Cuốn sách của bà đã gây ra tiếng vang lớn, được dịch ra nhiều thứ tiếng và đã làm dấy lên nhiều phong trào môi trường rầm rộ ở khắp nơi. Trải qua gần 5 thập kỷ, đến nay những cảnh báo của Carson đã dần trở thành sự thật. Cũng trong khoảng thời gian này, nhận thức và hành động của thế giới đối với vấn đề phát triển xanh và bền vững đã đạt được nhiều bước tiến. Hàng loạt những sự kiện, hội nghị, những tuyên bố, thỏa thuận Quốc tế về những vấn đề phát triển bền vững và xanh hóa nền kinh tế đã diễn ra trong suốt nhiều thập kỷ qua. Có thể kể ra là:  Tuyên bố của hội nghị lần thứ nhất của Liên Hợp Quốc (LHQ) về môi trường và con người vào tháng 6/1972 (Tuyên bố Stockholm. Tuyên bố đã đưa ra những nguyên tắc cho những vấn đề môi trường Quốc tế khác nhau, bao gồm quyền con người, quản lý tài nguyên thiên nhiên, ngăn chặn ô nhiễm môi trường và phát triển.  Công bố Báo cáo Brundtland của Ủy ban Thế giới về Môi trường và Phát triển của LHQ năm 1987. Tại Hội nghị LHQ về con người và môi trường năm 1972, Ủy ban Môi trường và Phát triển Thế giới (WCED), nay là Ủy ban Brundtland, được thành lập. Đến nay, ủy ban Bruthland đã được ghi nhận có những cống hiến rất giá trị cho việc đẩy mạnh sự phát triển bền vững. Năm 1987, Ủy ban xuất bản Báo cáo Brundtland với tiêu đề “Tương lai chung của chúng ta” (Our Common Future), và đã đặt các vấn đề môi trường lên chương trình nghị sự chính trị và coi thảo luận về môi trường và phát triển chỉ là một vấn đề đơn nhất. Lần đầu tiên định nghĩa về phát triển bền vững được nêu ra, đó là: “Phát triển bền vững là sự phát triển thỏa mãn nhu cầu hiện tại nhưng không làm tổn hại đến khả năng thỏa mãn nhu cầu của thế hệ tương lai” [26]. 11  Tuyên bố của Hội nghị thượng đỉnh Trái Đất ở Rio de Janerio, Brazil (tên chính thức là Hội nghị về Môi trường và Phát triển của LHQ ) năm 1992 và Chương trình nghị sự 21 (Agenda 21): Chương trình nghị sự 21 là một kế hoạch hành động của LHQ liên quan đến Phát triển bền vững, trong đó trình bày các nội dung chính: (1) Các khía cạnh kinh tế xã hội, (2) Bảo tồn và quản lý tài nguyên cho sự phát triển, (3) Tăng cường vai trò của những nhóm lớn (major groups), và (4) Các công cụ thực hiện. Chương trình nghị sự 21 nhấn mạnh các vấn đề bức xúc hiện tại và cũng nhằm mục đích chuẩn bị cho thế giới cách đối phó với những thách thức của thế kỷ tiếp theo, phản ánh một sự đồng thuận toàn cầu và cam kết chính trị ở cấp cao nhất về phát triển và hợp tác môi trường. Đây là một kế hoạch hành động toàn diện cho các tổ chức cấp Quốc tế, Quốc gia, và địa phương của LHQ, cho các chính phủ và những nhóm chủ yếu ở mọi nơi mà con người đang tác động trực tiếp đến môi trường [20] Các công cụ hỗ trợ thực hiện Chương trình nghị sự 21 gồm có: (1) Cơ chế và nguồn lực tài chính, (2) Chuyển giao công nghệ, tổ chức và xây dựng năng lực bền vững với môi trường, (3) Khoa học cho phát triển bền vững, (3) Thúc đẩy giáo dục, đào tạo và ý thức cộng đồng, (5) Cơ chế Quốc gia và tổ chức Quốc tế cho việc xây dựng năng lực của các nước đang phát triển, (6) Các thỏa thuận, điều ước thể chế Quốc tế, (7) Các cơ chế và công cụ pháp lý Quốc tế, và (8) Thông tin cần thiết cho quá trình ra quyết định. Bên cạnh Chương trình nghị sự 21, Hội nghị cũng đã đưa ra Tuyên bố Rio và xây dựng được ba công cụ để giám sát môi trường toàn cầu. Đó là Công ước khung của LHQ về BĐKH (UNFCCC), Công ước về đa dạng sinh học và Tuyên bố những nguyên tắc về rừng. 12