Tài liệu Chuyển dịch cơ cấu kt

lêi nãi ®Çu Mét ®Êt níc muèn ph¸t triÓn ®uæi kÞp vµ trë thµnh níc tiªn tiÕn trªn thÕ giíi th× kh«ng chØ dùa vµo mét ngµnh nghÒ nµo c¶ mµ ph¶i ph¸t triÓn ®ång ®Òu tÊt c¶ c¸c ngµnh nhng ph¶i biÕt lÊy nh÷ng ngµnh mµ níc m×nh cã lîi thÕ so s¸nh ®Ó ph¸t triÓn lµm mòi nhän hay nãi c¸ch kh¸c ®Êt níc ph¶i cã mét c¬ cÊu ngµnh phï hîp víi tõng giai ®o¹n ph¸t triÓn cña m×nh. ViÖt Nam ta lµ níc ®ang ph¸t triÓn vµ ®ang tõng bíc hoµ nhËp víi nÒn kinh tÕ thÕ giíi ®Ó ®uæi kÞp víi nÒn kinh tÕ cña nh÷ng níc ph¸t triÓn trªn thÕ giíi. ViÖc chÝnh phñ Mü chÝnh thøc quan hÖ ngo¹i giao víi níc ta ( 1995), míi ®©y lµ viÖc níc ta gia nhËp AFTA (2003) ®Æc biÖt lµ chóng ta ®ang híng tíi n¨m 2006 sÏ xo¸ bá hµng rµo thuÕ quan ®èi víi c¸c níc ASEAN vµ xa h¬n n÷a lµ giai nhËp tæ chøc th¬ng m¹i thÕ giíi WTO ®iÒu ®ã t¹o cho nÒn kinh tÕ níc ta nhiÒu c¬ héi nhng còng kh«ng Ýt th¸ch thøc kh«ng nhá. VËy nÒn kinh tÕ, c¬ cÊu kinh tÕ cña chógn ta ph¶i thay ®æi thÕ nµo cho phï hîp víi t×nh h×nh míi ®Ó ®a níc ta ®Õn n¨m 2020 trë thµnh níc c«ng nghiÖp nh ®¹i héi IX cña §¶ng ®Ò ra. §ã lµ lý do em chän ®Ò tµi "ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸". Néi dung cña ®Ò tµi gåm 4 phÇn: PhÇn I: Mét sè lý luËn vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n PhÇn II: ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. PhÇn III: Sù cÇn thiÕt chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. PhÇn IV: C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ níc ta theo híng héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc thÕ giíi. Trong qu¸ tr×nh lµm kh«ng tr¸nh khái nh÷ng thiÕu sãt, em rÊt mong cã ®îc nh÷ng ý kiÕn ®ãng gãp cña c¸c thÇy c« vµ c¸c b¹n. Em xin ch©n thµnh c¶m ¬n. PhÇn I mét sè lý luËn vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n 1. Nh÷ng kh¸i niÖm chung vÒ c¬ cÊu kinh tÕ. 1.1. Kh¸i niÖm c¬ cÊu: Tríc khi ®i vµo t×m hiÓu kh¸i niÖm c¬ cÊu kinh tÕ chóng ta h·y tiÕp cËn nã b»ng kh¸i niÖm "c¬ cÊu". "C¬ cÊu lµ mét ph¹m trï triÕt häc dïng ®Ó biÓu thÞ cÊu tróc bªn trong, tû lÖ vµ mèi quan hÖ gi÷a c¸c bé phËn hîp thµnh hÖ t hèng. C¬ cÊu ®îc biÓu hiÖn nh lµ tËp hîp nh÷ng mèi quan hÖ liªn kÕt h÷u c¬, c¸c yÕu tè kh¸c nhau cña mét hÖ thèng nhÊt ®Þnh. Nã biÓu hiÖn ra nh lµ mét thuéc tÝnh cña sù vËt hiÖn tîng nã biÕn ®æi cïng víi sù biÕn ®æi sù vËt, hiÖn tîng". V× thÕ khi nghiªn cøu c¬ cÊu ph¶i ®øng trªn quan ®iÓm hÖ thèng. 1.2. Kh¸i niÖm c¬ cÊu kinh tÕ: ë trªn lµ kh¸i niÖm vÒ c¬ cÊu, còng nh vËy ®èi víi nÒn kinh tÕ quèc d©n, khi xem nã lµ mét hÖ thèng phøc t¹p th× c ã thÓ thÊy rÊt nhiÒu c¸c bé phËn vµ c¸c kiÓu c¬ cÊu hîp thµnh cña chóng, tuú theo c¸ch mµ chóng ta tiÕp cËn khi nghiªn cøu. §øng trªn quan ®iÓm duy vËt biÖn chøng vµ lý thuyÕt hÖ thèng cã thÓ hiÓu: c¬ cÊu kinh tÕ lµ mét tæng thÓ hîp thµnh bëi nhiÒu yÕu tè kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n, gi÷a chóng cã mèi liªn hÖ h÷u c¬, nh÷ng t¬ng t¸c qua l¹i c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng, trong nh÷ng kh«ng gian vµ ®iÒu kiÖn kinh tÕ x· héi cô thÓ, chóng vËn ®éng híng vµo nh÷ng môc tiªu nhÊt ®Þnh. Theo quan ®iÓm nµy c¬ cÊu kinh tÕ lµ ph¹m trï kinh tÕ, lµ nÒn t¶ng cña c¬ cÊu x· héi vµ c hÕ ®é x· héi. Mét c¸ch tiÕp cËn kh¸c th× cho r»ng: c¬ cÊu kinh tÕ hiÓu mét c¸ch ®Çy ®ñ lµ mét tæng thÓ hÖ thèng kinh tÕ bao gåm nhiÒu yÕu tè cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau, t¸c ®éng qua l¹i víi nhau trong nh÷ng kh«ng gian vµ thêi gian nhÊt ®Þnh, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· häi nhÊt ®inÞh, ®îc thÓ hiÖn c¶ vÒ mÆt ®Þnh tÝnh lÉn ®Þnh lîng, c¶ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng, phï hîp víi môc tiªu ®îc x¸c ®Þnh cña nÒn kinh tÕ. Nh×n chung c¸c c¸ch tiÕp cËn trªn ®· ph¶n ¸nh ®îc b¶n chÊt chñ yÕu cña c¬ cÊu kinh tÕ ®ã lµ c¸c vÊn ®Ò: - Tæng thÓ c¸c nhãm ngµnh, c¸c yÕu tè cÊu thµnh hÖ thèng kinh tÕ cña mét quèc gia. - Sè lîng, tû träng cña c¸c nhãm ngµnh vµ cña c¸c yÕu tè cÊu thµnh hÖ thèng kinh tÕ trong tæng thÓ nÒn kinh tÕ ®Êt n¬cs. - C¸c mèi quan hÖ t¬ng t¸c lÉn nhau gi÷a c¸c nhãm ngµnh, c¸c yÕu tè híng vµo c¸c môc tiªu ®· x¸c ®Þnh. - Sù vËn ®éng vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ theo thêi gian lu«n bao hµm trong ®ã sù thay ®æi b¶n th©n c¸c bé phËn còng nh sù thay ®æi cña c¸c kiÓu c¬ cÊu. Cho nªn dï xem xÐt díi bÊt kú gãc ®é nµo còng cã thÓ thÊy r»ng. C¬ cÊu cña nÒn kinh tÕ quèc d©n lµ tæng thÓ nh÷ng mèi quan hÖ vÒ chÊt lîng, sè lîng gi÷a c¸c bé phËn c¬ cÊu thµnh ®ã trong métthêi gian vµ trong nh÷ng ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi nhÊt ®Þnh. 1.3. Ph©n lo¹i c¬ cÊu kinh tÕ. C¬ cÊu kinh tÕ cßn lµ mét ph¹m trï trõu tîng, muèn n¾m v÷ng b¶n chÊt cña c¬ cÊu kinh tÕ vµ thùc thi c¸c gi¶i ph¸p nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ mét c¸ch cã hiÖu qu¶ cÇn xem xÐt tõng lo¹i c¬ cÊu cô thÓ cñanÒn kinh tÕ quèc d©n. Mçi mét lo¹i c¬ cÊu ph¶n ¸nh nh÷ng nÐt ®Æc trng cña c¸c bé phËn vµ c¸c c¸ch mµ chóng quan hÖ víi nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ quèc d©n. NÒn kinh tÕ quèc d©n díi gi¸c ®é cÊu tróc lµ sù ®an xen cña nhiÒu lo¹i c¬ cÊu kh¸c nhau, cã mèi quan hÖ chi phèi lÉn nhau trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ. Nh÷ng lo¹i c¬cÊu kinh tÕ c¬ b¶n quyÕt ®Þnh sù tån t¹i vµ ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ quèc d©n bao gåm: 2 a. C¬ cÊu ngµnh kinh tÕ: Lµ tæ hîp c¸c ngµnh hîp thµnh c¸c t¬ng quan tû lÖ, biÓu hiÖn mèi liªn hÖ gi÷a c¸c nhãm ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. C¬ cÊu ngµnh ph¶n ¸nh phÇn nµo tr×nh ®é ph©n c«ng lao ®éng x· héi chung cña nÒn kinh tÕ vµ tr×nh ®é ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt. Khi ph©n tÝch c¬ cÊu ngµnh cña mét quèc gia ngêi ta thêng ph©n tÝch theo 3 nhãm ngµnh chÝnh: - Nhãm ngµnh n«ng nghiÖp: Gåm c¸c ngµnh n«ng l©m, ng nghiÖp. - Nhãm ngµnh c«ng nghiÖp: Gåm c¸c ngµnh c«ng nghiÖp vµ x©y dùng. - Nhãm ngµnh dÞch vô: Gåm th¬ng m¹i, du lÞch… Chóng ta cÇn nghiªn cøu lo¹i c¬ cÊu nµy nh»m t×m ra c¸ch thøc duy tr× tÝnh tû lÖ hîp lý cña chóng vµ nh÷ng lÜnh vùc cÇn u tiªn tËp trung cao nguån lùc cã h¹n cña mçi quèc gia trong mçi thêi kú nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ quèc d©n mét c¸ch nhanh nhÊt, cã hiÖu qu¶ nhÊt. b. C¬ cÊu vïng, l·nh thæ kinh tÕ: NÕu c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nh ph©n c«ng lao ®éng x· héi vµ chuyªn m«n ho¸ s¶n xuÊt th× c¬ cÊu vïng - l·nh thæ l¹i ®îc h×nh thµnh chñ yÕu tõ viÖc bè trÝ s¶n xuÊt theo kh«ng gian ®Þa lý. C¬ cÊu vïng l·nh thæ kinh tÕ vµ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ thùc chÊt lµ hai mÆt cña mét hÖ thèng nhÊt vµ ®Òu lµ biÓu hiÖn cña sù ph©n c«ng lao ®éng x· hoäi. C¬ cÊu vïng l·nh thæ h×nh thµnh g¾n liÒn víi c¬ cÊu ngµnh vµ thèng nhÊt trong vïng kinh tÕ. Trong c¬ cÊu vïng - l·nh thæ kinh tÕ cã sù biÓu hiÖn cña c¬ cÊu ngµnh trong ®iÒu kiÖn cô thÓ cña kh«ng gian l·nh thæ. Lo¹i c¬ cÊu nµy ph¶n ¸nh nh÷ng mèi liªn hÖ kinh tÕ gi÷a c¸c vïng l·nh thæ cña mét ®Êt níc trong ho¹t ®éng kinh tÕ. Th«ng thêng c¬ cÊu nµy bao gåm c¬ cÊu khu vùc kinh tÕ thµnh thÞ vµ n«ng th«n, khu vùc kinh tÕ träng ®iÓm vµ phi träng ®iÓm, khu vùc kinh tÕ ®ång b»ng vµ miÒn nói… c. C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ: NÕu nh ph©n c«ng lao ®éng s¶n xuÊt ®· lµ c¬ së h×nh thµnh c¬ cÊu ngµnh vµ c¬ cÊu l·nh thæ - vïng, th× chÕ ®é së h÷u lµ c¬ së h×nh thµnh c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. C¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ còng lµ nh©n tè t¸c ®éng ®Õn c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ vµ c¬ cÊu vïng - l·nh thæ. Sù t¸c ®éng ®ã lµ biÓu hiÖn sinh ®éng cña mèi quan hÖ gi÷a c¸c lo¹i c¬ cÊu trong nÒn kinh tÕ. Lo¹i c¬ cÊu nµy ph¶n ¸nh c¸c mèi quan hÖ gi÷a con ngêi trong qu¸ tr×nh s¶n xuÊt trong ®ã næi bËt lªn hµng ®Çu lµ quan hÖ së h÷u ®èi víi c¸c t liÖu s¶n xuÊt. M« h×nh chung vÒ sè lîng thµnh phÇn kinh tÕ trong nÒn kinh tÕ c¸c níc bao gåm: kinh tÕ nhµ níc, kinh tÕ tËp thÓ, kinh tÕ t nh©n, kinh tÕ hçn hîp. Tû lÖ gi÷a c¸c thµnh phÇn kinh tÕ nµy thêng kh«ng gièng nhau. §iÒu nµy t¹o ra tÝnh ®Æc thï trong chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ cña mçi quèc gia còng nh trong mçi giai ®o¹n ph¸t triÓn cña tõng quèc gia. Trªn ®©y lµ ba bé phËn c¬ b¶n hîp thµnh c¬ cÊu kinh tÕ trong ®ã c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cã vai trß quan träng h¬n c¶ c¬ cÊu ngµnh vµ thµnh phÇn kinh tÕ chØ cã thÓ ®îc chuyÓn dÞch ®óng ®¾n trªn ph¹m vi kh«ng gian l·nh thæ vµ trªn ph¹m vi c¶ níc. MÆt kh¸c viÖc ph©n bè kh«ng gian vïng mét c¸ch hîp lý cã ý nghÜa quan träng thóc ®Èy ph¸t triÓn c¸c ngµnh vµ thµnh phÇn kinh tÕ trªn vïng, l·nh thæ kinh tÕ. Ngoµi ba c¬ cÊu c¬ b¶n trªn cßn cã c¸c c¬ cÊu sau: d. C¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu: §ã lµ lo¹i c¬ cÊu ph¶n ¸nh mèi quan hÖ vÒ sè lîng vµ chÊt lîng gi÷a xuÊt khÈu vµ nhËp khÈu hµng ho¸, dÞch vô cña nÒn kinh tÕ. Ngµy nay xu híng héi nhËp ®Ó ph¸t triÓn, kh«ng cßn tån t¹i nÒn kinh tÕ tù cung tù cÊp trong ph¹m vi mét quèc gia mµ mäi nÒn kinh tÕ ®Òu cã sù trao ®æi lÉn nhau ®Ó ph¸t huy cao nhÊt lîi thÕ so s¸nh, còng nh kh¾c phôc nh÷ng ®iÓm yÕu 3 trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn. Bëi vËy c¬ cÊu xuÊt nhËp khÈu ®îc xem nh lµ tÊt yÕu kh¸ch quan cña mäi nÒn kinh tÕ. Theo tiÕn tr×nh chung cã tÝnh quy luËt mµ mçi níc ph¶i tr¶i qua trong qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi lo¹i c¬ cÊu nµy lµ ®i tõ nhËp khÈu chiÕm tû träng cao, tiÕp theo s¶n xuÊt thay thÕ nhËp khÈu, cuèi cïng lµ ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ theo ®Þnh lîng xuÊt khÈu, tû lÖ xuÊt khÈu chiÕm tû träng cao. e. C¬ cÊu c«ng nghÖ s¶n xuÊt: Ph¶n ¸nh sè lîng vµ tû lÖ c¸c lo¹i c«ng nghÖ ®ang vµ sÏ sö dông trong nÒn kinh tÕ. Mét nÒn kinh tÕ thêng sö dông nh÷ng lo¹i c«ng nghÖ kh¸c nhau: c«ng nghÖ kÐm hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, c«ng nghÖ tiªn tiÕn, c«ng nghÖ sö dông nhiÒu lao ®éng, sö dông Ýt lao ®éng, c«ng nghÖ s¹ch, c«ng nghÖ g©y « nhiÔm. Vai trß, vÞ trÝ quan hÖ t¬ng hç vµ tû lÖ gi÷a c¸c lo¹i c«ng nghÖ nãi trªn trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ t¹o thµnh c¬ cÊu c«ng nghÖ cña nÒn kinh tÕ ®ã. f. C¬ cÊu kÕt cÊu h¹ tÇng: NÒn kinh tÕ quèc d©n muèn ph¸t triÓn ph¶i cã c¬ cÊu h¹ tÇng hîp lý, c¬ cÊu kÕt cÊu h¹ tÇng cña nÒn kinh tÕ lµ sè lîng, quan hÖ tû lÖ, vÞ trÝ, vai trß cña c¸c ngµnh thuéc kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt, x· héi. Thuéc c¸c ngµnh c¬ cë h¹ tÇng kü thuËt cã ngµnh ®iÖn, giao th«ng, níc, th«ng tin liªn l¹c, c¸c ngµnh thuéc c¬ së h¹ tÇng x· héi gåm: gi¸o dôc ®µo t¹o, y tÕ, v¨n ho¸, ph¸p lý… Ngoµi c¸c lo¹i c¬ cÊu kinh tÕ kÓ trªn cßn cã nhiÒu lo¹i c¬ cÊu kh¸c n÷a nhng trong ph¹m vi bµi viÕt xin ®îc chØ nªu nh÷ng c¬ cÊu c¬ b¶n cã sù ¶nh hëng lín ®Õn c¬ cÊu ngµnh mµ th«i. 1.4. Vai trß cña c¬ cÊu kinh tÕ trong qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ: C¬ cÊu kinh tÕ lµ nh©n tè c¬ b¶n quyÕt ®Þnh sù tån t¹i, ph¸t triÓn kinh tÕ c¸c níc. Mét nÒn kinh tÕ muèn t¨ng trëng ph¸t triÓn th× ph¶i hîp lý, tiªn tiÕn, ®¸p øng nhu cÇu ®Æt ra cña thêi ®¹i kh«ng mét nÒn kinh tÕ nµo chØ dùa vµo n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp hay dÞch vô. C¬ cÊu kinh tÕ hîp lý cho phÐp khai th«ng t¹o ®éng lùc cho viÖc khai th¸c cã hiÖu qu¶ nguån lùc trong ngoµi níc. ViÖc h×nh thµnh c¬ cÊu kinh tÕ ®îc diÔn ra theo hai qu¸ tr×nh tù ph¸t vµ cã kÕ ho¹ch. Ngµy nay ®Ó ®îc thùc hiÖn ®îc môc tiªu tæng qu¸t trong ph¸t triÓn kinh tÕ, chÝnh phñ c¸c níc chñ ®éng x¸c ®Þnh c¬ cÊu kinh tÕ trong chiÕn lîc ph¸t triÓn cña m×nh, gi¶i quyÕt vÊn ®Ò c¬ cÊu kinh tÕ lu«n lµ träng t©m cña viÖc ho¹ch ®Þnh kÕ ho¹ch ph¸t triÓn kinh tÕ c¸c níc. 2. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ quèc d©n. 2.1. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. C¬ cÊu kinh tÕ lu«n thay ®æi theo tõng thêi kú ph¸t triÓn bëi c¸c yÕu tè hîp thµnh c¬ c Êu kinh tÕ th«ng cè ®Þnh. §ã lµ sù thay ®æi vÒ sè lîng c¸c ngµnh hoÆc sù thay ®æi vÒ quan hÖ tû lÖ gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng, c¸c thµnh phÇn do sù xuÊt hiÖn hoÆc biÕn mÊt cña mét sè ngµnh vµ tèc ®é t¨ng trëng gi÷a c¸c yÕu tè cÊu thµnh c¬ cÊu kinh tÕ kh«ng ®ång ®Òu. Sù thay ®æi cña c¬ cÊu kinh tÕ tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i kh¸c cho phï hîp víi m«i trêng ph¸t triÓn gäi lµ sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. §©y kh«ng ph¶i ®¬n thuÇn lµ sù thay ®æi vÞ trÝ, mµ lµ sù biÕn ®æi c¶ vÒ chÊt vµ lîng trong néi bé c¬ cÊu. ViÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¶i dùa trªn nÒn t¶ng c¬ së mét c¬ cÊu hiÖn cã do ®ã néi dung cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ lµ c¶i t¹o c¬ cÊu cò, l¹c hËu hoÆc cha phï hîp h¬n. Nh vËy, chuyÓn dÞch c¬ cÊu thùc chÊt lµ sù ®iÒu chØnh c¬ cÊu trªn 3 mÆt biÓu hiÖn cña c¬ cÊu kinh tÕ, ®ã lµ c¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ, c¬ cÊu vïng - l·nh thæ kinh tÕ. Nh»m híng sù ph¸t triÓn cña toµn bé nÒn kinh tÕ theo c¸c môc tiªu kinh tÕ - x· héi ®· x¸c ®Þnh cho tõng thêi kú ph¸t triÓn. 2.2. Mét sè m« h×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. 4 Nh chóng ta biÕt chuyÓn ®æi c¬ cÊu lµ mét ®Æt trng vèn cã cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ dµi h¹n. ViÖc lùa chän m« h×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu quyÕt ®Þnh sù thµnh c«ng hay thÊt b¹i cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ. Sau ®©y chóng ta sÏ ®i vµo xem xÐt mét sè m« h×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu trªn thÕ giíi. a. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu theo híng kÕt hî khai th¸c nguån lùc trong níc víi më réng quan hÖ kinh tÕ víi bªn ngoµi. M« h×nh chung nhÊt cña hÇu hÕt c¸c níc trªn thÕ giíi lµ mét nÒn kinh tÕ n¨ng ®éng c«ng nghiÖp ho¸ cïng víi sù ph¸t triÓn c©n ®èi gi· c¸c ngµnh; ph¸t triÓn hÖ thèng tµi chÝnh t¨ng cêng c¸c mèi quan hÖ tµi chÝnh nh»m khuyÕn khÝch ®¹t tû lÖ ®Çu t cao. Vai trß quan träng cña chÝnh phñ trong viÖc ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh, cã kh¶ n¨ng ®èi phã víi nh÷ng biÕn ®éng bÊt thêng cña trong níc còng nh ngêi níc. * Thø nhÊt: C«ng nghiÖp ho¸ cïng víi sù ph¸t triÓn c©n ®èi c¸c ngµnh: §©y lµ lo¹i yÕu tè cã lîi ®Æc biÖt so víi ph¬ng chuyªn m«n ho¸ trong s¶n xuÊt n«ng nghÞªp. M« h×nh nµy kh«ng ñng hé chiÕn lîc ph¸t triÓn mét ngµnh duy nhÊt. Nã kh¼ng ®Þnh ®Çu t lµ yÕu tè quan träng quyÕt ®Þnh ph¸t triÓn. Nã cã kh¶ n¨ng øng phã linh ho¹t víi nh÷ng biÕn ®éng bÊt thêng vµ dÔ hoµ nhËp víi quèc tÕ. * Thø hai: Ph¸t triÓn hÖ thèng tµi chÝnh, t¨ng cêng c¸c mèi quan hÖ nh»m khuyÕn khÝch ®¹t tû lÖ ®Çu t cao. Trong giai ®o¹n ®Çu cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn th× hÖ thèng tµi chÝnh t¨ng trëng nhanh h¬n nhiÒu so víi GDP vµ cu¶ c¶i. Tuy nhiªn mèi quan hÖ nh©n qu¶ kh«ng ph¶i mét chiÒu vµ sù ph¸t triÓn cña khu vùc tµi chÝnh ®· ®¸p øng cho nhu cÇu ngµy cµng tõng cña c¸c khu vùc kh¸c trong nÒn kinh tÕ vÒ dÞch vô tµi chÝnh. Nh vËy sÏ thóc ®Èy gia t¨ng ®Çu t víi tû suÊt lîi nhuËn kh¶ quan nhÊt vµ chi phÝ giao dÞch thÊp nhÊt. Nã cã thÓ khuyÕn khÝch tÝnh linh ho¹t kinh tÕ b»ng c¸ch t¨ng hiÖu qu¶ cña chÝnh s¸ch tiÒn tÖ, t¹o m«i trêng kinh tÕ vÜ m« æn ®Þnh, c©n ®èi. T¨ng kh¶ n¨ng ®iÒu chØnh nhu cÇu vÒ tiÒn tÖ th«ng qua chÝnh s¸ch l·i suÊt vµ c ¸c chÝnh s¸ch kh¸c, c¶i thiÖn c¬ së, thÓ chÕ kiÓm so¸t cung øng tiÒn tÖ th«ng qua c¸c giao dÞch trªn thÞ trêng më. * Thø ba: Vai trß nhiÖmn vô cña nhµ níc. Trong m« h×nh nµy Nhµ níc ®ãng vai trß quan träng. NÕu nhµ níc ho¹t ®éng cã hiÖu qu¶ sÏ t¹o ra nh÷ng thµnh phÇn cã tÝnh chÊt sèng cßn cho sù ph¸t triÓn. ThÞ trêng ph¶i ®îc ph¸t triÓn trong sù vËn hµnh cña nhµ níc víi mét nÒn mãng cña sù hîp ph¸p vµ mét m«i trêng chÝnh s¸ch lµnh m¹nh vµ æn ®Þnh céng thªm mét sè dÞch vô x· héi c¬ b¶n. ChÝnh phñ ®iÒu tiÕt, tù do ho¸ vµ cã nh÷ng chÝnh s¸ch c«ng nghiÖp ®Ó khuyÕn khÝch thÞ trêng vµ x· héi, t¹o ®iÒu kiÖn cho khu vùc kinh tÕ t nh©n ph¸t triÓn… Nhµ níc ph¶i lµm nh÷ng nhiÖm vô sau trong qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu. - B¶o ®¶m n÷ng nguyªn t¾c c¬ b¶n vÒ kinh tÕ x· héi. §Ó cã sù ph¸t triÓn bÒn v÷ng cÇn x©y dùng mét nÒn mãng cho hÖ thèng ph¸p luËt hoµn chØnh. Duy tr× m«i trêng chÝnh s¸ch «n hoµ vµ æn ®Þnh. §Çu t vµo d©n chóng vµ c¬ cÊu h¹ tÇng. B¶o vÖ mäi ngêi d©n b»ng nhiÒu chÝnh s¸ch x· héi. - X©y dùng c¸c thÓ chÕ cho c¸c khu vùc nhµ níc cã n¨ng lùc. C¸c thÓ chÕ bÒn v÷ng ®îc x©y dùng dùa trªn nh÷ng biÖn ph¸p kiÓm tra vµ c©n ®èi g¾n liÒn víi c¸c thÓ chÕ nhµ níc nßng cãt. §ã lµ nÒn t¶ng cña mét khu vùc nhµ níc cã hiÖu qu¶. Nhµ níc cÇn ph¶i cã kh¶ n¨ng cao vÒ x©y dùng vµ phèi hîop chÝnh s¸ch. - KiÒm chÕ sù chuyªn quyÒn ®éc ®o¸n cña Nhµ níc trong hµnh ®éng vµ bµi trõ tham nhòng. Nhµ níc muèn lµm viÖc cã hiÖu qu¶ cao th× cÇn ph¶i thiÕt lËp nu«i dìng nh÷ng c¬ chÕ mang l¹i cho c¬ quan nhµ níc sù mÒm dÎo vµ sù ho¹t ®éng v× lîi Ých chung, kiÒm chÕ hµnh vi ®éc ®o¸n tham nhòng trong nh÷ng c¸ch c xö víi doanh nghiÖp vµ ngêi d©n. 5 - §a nhµ níc tíi gÇn d©n h¬n. T¹o ®iÒu kiÖn dÔ dµng cho c¸c ho¹t ®éng tËp thÓ quèc tÕ nh»m ph¸t triÓn nhu cÇu hîp t¸c quèc tÕ, më réng thÞ trêng, thu hót ®Çu t ®a nÒn kinh tÕ ph¸t triÓn. - Nhµ níc trong m« h×nh nµy ph¶i cã chiÕn lîc cña chÝnh s¸ch ®iÒu chØnh. Tríc hÕt lµ sù lùa chän chÝnh s¸ch quyÕt ®Þnh sù c©n ®èi gi÷a chÝnh s¸ch ®ãng cöa vµ më cöa t¹o ra sù thay ®æi râ rÖt ®èi víi chÝnh qu¸ tr×nh chuyÓn ®æi vÒ c¬ cÊu. TiÕp theo lµ sù xem xÐt m«i trêng vµ chÝnh s¸ch, thÓ hiÖn vai trß quan träng cña nhµ níc trong qu¸ tr×nh thóc ®Èy ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ. b. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo m« h×nh híng ngo¹i. M« h×nh híng ngo¹i lµ m« h×nh víi chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ph¸t triÓn theo híng ph¸t triÓn nhiÒu h¬n, cã thÓ thóc ®Èy th¬ng m¹i vµ c¸c luång t b¶n ®æ vµo khuyÕn khÝch lîi nhuËn gi÷a viÖc s¶n xuÊt cho thÞ trêng trong níc hay thÞ trong ngoµi níc t¹o ra kh¶ n¨ng sinh l·i cao h¬n trong viÖc s¶n xuÊt hµng ho¸ xuÊt khÈu. Cã hai lo¹i h×nh cña chiÕn lîc kinh tÕ më cöa ®ã lµ: * Thø nhÊt: T¹o ra c¸c khuyÕn khÝc vÒ gi¸ c¶ mét c¸ch tÝch cùc theo híng cã lîi cho xuÊt khÈu. * Thø hai: T¹o ra sù trung lËp thÝch hîp vÒ gi¸ c¶ gi÷a s¶n xuÊt cho thÞ trêng trong níc vµ ngoµi níc. Tøc lµ chuyÓn c¸c khuyÕn khÝch theo híng cã lîi cho sù më cöa. §Æc ®iÓm cña chÝnh s¸ch híng ngo¹i ban ®Çu ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµ híng vµo xuÊt khÈu nh÷ng hµng n«ng s¶n truyÒn thèng vµ thùc hiÖn chÝnh s¸ch thuÕ nhËp khÈu võa ph¶i ®Ó t¨ng nguån thu cho chÝnh phñ, nh»m n©ng cao c¬ së h¹ tÇng hç trî cho xuÊt khÈu. M« h×nh nµy ®îc thùc hiÖn víi c¸c chÝnh s¸ch th¬ng m¹i thiªn vÒ ñng hé sù thay thÕ nhËp khÈu, t¹o mét biÓu thuÕ nhËp khÈu ®em l¹i nguån thu thÝch hîp mµ kh«ng cÇn b¶o hé m¹nh mÏ. Sau khi hoµn thµnh giai ®o¹n ®Çu cña viÖc thay thÕ nhËp khÈu c¸c níc ph¸t triÓn thêng chuyÓn sang c¸c chÝnh s¸ch híng ngo¹i ®èi víi c¸c ngµnh chÕ t¹o m¸y. C¸ch tèt nhÊt lµ quan t©m ®Õn viÖc cung cÊp c¸c ®Çu vµo cho c¸c nhµ xuÊt khÈu trong khi c¬ së h¹ tÇng cha ®¸p øng ®Çy ®ñ. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu theo m« h×nh híng ngo¹i rÊt cã ý nghÜa ®èi víi thuÕ quan vµ c¸c h×nh thøc kh¸c cña chÝnh s¸ch b¶o hé mËu dÞch, chÝnh s¸ch tû gi¸ hèi ®o¸i vµ qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« trong níc. ¦u tiªn cña m« h×nh nµy lµ thóc ®Èy qu¸ tr×nh ®æi míi, t¨ng n¨ng suÊt lao ®éng nhanh, t¹o ra kh¶ n¨ng thÝch nghi cho nÒn kinh tÕ, t¸c ®éng tèt ®Õn qu¸ tr×nh ph¸t triÓn dµi h¹n, cã t¸c dông tèt víi t¨ng GDP. Tuy nhiªn chiÕn lîcc nµy mang l¹i cho chÝnh phñ níc sö dông Ýt cã kh¶ n¨ng hµnh ®éng theo ý m×nh h¬n, cã t¸c dông xÊu ®èi víi c«ng nghÖ trong níc do ph¶i dùa vµo t liÖu s¶n xuÊt vµ c«ng nghÖ nhËp khÈu ®Æc biÖt ®èi víi c¸c níc nhá cã thu nhËp thÊp mµ kinh tÕ níc hä cã vÞ thÕ kh«ng thuËn lîi. Khi ®iÒu kiÖn quèc tÕ kh«ng thuËn lîi sÏ ®em l¹i ¶nh hëng xÊu cho kinh tÕ x· héi trong níc. c. ChuyÓn c¬ cÊu kinh tÕ theo m« h×nh híng néi. Víi môc tiªu lµ ph¸t huy tÝnh chñ ®éng cña chÝnh phñ trong qu¶n lý kinh tÕ, ®¶m b¶o vµ duy tr× sù ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh s¶n xuÊt truyÒn thèng d©n téc, nhiÒu níc ®· thùc hiÖn chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu theo m« h×nh híng néi. M« h×nh híng néi lµ chÝnhh s¸ch chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ cã xu híng híng néi, cã chiÕn lîc ®ãng cöa nhiÒu h¬n. Nã khuyÕn khÝch theio híng s¶n xuÊt cho thÞ trêng trong níc, nhÊn m¹nh thay thÕ nhËp khÈu, tù tóc vÒ l¬ng thùc vµ cã thÓ c¶ c¸c mÆt hµng phi mËu dÞch. Ban ®Çu chÝnh phñ sÏ lùa chän chÝnh s¸ch c¬ cÊu kinh tÕ nh»m thóc ®Èy tÝnh tù lùc quèc gia, ®Æc biÖt lµ t¨ng cêng s¶n xuÊt l¬ng thùc, c¸c n«ng 6 s¶n, kho¸ng s¶n mµ chóng kh«ng ®îc nhËp khÈu. C¸c biÓu thuÕ nhËp khÈu, quèc tÕ nhËp khÈu l¬ng thùc ®îc thùc hiÖn, chÝnh phñ còng ®¸nh thuÕ vµo hµng xuÊt khÈu nh»m n©ng cao nguån thu. C¸c chÝnh trªn sÏ ®em tíi sù më réng cho c¸c ngµnh n«ng nghiÖp nhá víi sù trî cÊp thÝch hîp, dÇn dÇn khuyÕn khÝch nÒn c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu. Bªn c¹nh chÝnh s¸ch hç trî chung hä cßn thùc hiÖn hç trî cã lùa chän cho nÒn c«ng nghiÖp ho¸ thay thÕ nhËp khÈu. M« h×nh nµy thùcc hiÖn nóp sau bøc têng b¶o hé mËu dÞch do ®ã t¹o ra søc Ðp vÒ c¹nh tranh h¬n, lµm cho c¬ cÊu s¶n xuÊt Ýt nh¹y bÐn h¬n, g©y sù tr× trÖ cho ph¸t triÓn kinh tÕ, t¨ng trëng GDP. 2.3. Nh÷ng quan niÖm vÒ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ. Nh chóng ta ®· nªu phÇn trªn vÒ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ chóng ta thÊy søc Ðp vµ nhu cÇu cña thÞ tr¬ngf, yªu cÇu ph¸t triÓn kinh tÕ ®ßi hái ph¶i thay thÕ, thay ®æi c¬ cÊu ngµnh cña nÒn kinh tÕ gäi lµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh tõ tr¹ng th¸i nµy sang tr¹ng th¸i kh¸c, hîp lý h¬n vµ hiÖu qu¶ h¬n. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh ph¶i ®îc coi lµ ®iÓm träng yÕu mét néi dung c¬ b¶n l©u dµi trong qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. NÕu x¸c ®Þnh ph¬ng híng, gi¶i ph¸p chuyÓn dÞch ®óng sÏ ®¶m b¶o hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi cao trong sù ph¸t triÓn. Ngîc l¹i sÏ ph¶i tr¶ gi¸ ®Æt cho nh÷ng sù ph¸t triÓn vÒ sau. Trong sù ph¸t triÓn thêi ®¹i ngµy nay, sù thay ®æi nhanh chãng cña nhu cÇu thÞ trêng vµ tiÕn bé khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ ë c¸c níc ®Òu ®Æt ra vÊn ®Ò chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh. Riªng ë c¸c níc ®ang ph¸t triÓn, chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh ph¶i lu«n lu«n g¾n liÒn víi c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ t¹o lËp c¬ cÊu ngµnh phï hîp víi yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc. Yªu cÇu ®Æt ra lµ ph¶i ®Þnh vÞ ®îc mét c¬ cÊu c¸c ngµnh kinh tÕ, x¸c ®Þnh hîp lý c¸c ngµnh mòi nhän, trong ®iÓm cho phï hîp víi mçi giai ®o¹n c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ngµnh thµnh c«ng hay thÊt b¹i phô thuéc rÊt nhiÒu vµo kh©u quyÕt ®Þnh chñ tr¬ng chÝnh s¸ch chuyÓn dÞch vµ tæ chøc thùc hiÖn môc tiªu nhiÖm vô ®· x¸c ®Þnh. ë ®©y nhµ níc cã vai trß quyÕt ®Þnh trong viÖc ho¹ch ®Þnh chñ tr¬ng vµ chÝnh s¸ch kinh tÕ vÜ m«, cßn c¸c doanh nghiÖp th× cã vai trß quyÕt ®Þnh viÖc thùc thi ph¬ng híng nhiÖm vô chuyÓn dÞch. 2.4. Nh÷ng yÕu tè ¶nh hëng tíi chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh cña nÒn kinh tÕ. §èi víi c¬ cÊu kinh tÕ th× nã chÞu ¶nh hëng bëi nhiÒu nhãm nh©n tè, cã thÓ kÓ ra ®©y gåm nh÷ng nhãm nh: - Nhãm nh÷ng nh©n tè chÝnh trÞ x· héi. - Nhãm nh÷ng nh©n tè mang tÝch chÊt xu híng vËn ®éng cña c¸c nÒn kinh tÕ. - Nhãm nh÷ng nh©n tè thuéc vÒ kinh nghiÖm trong níc, quèc tÕ. - Nhãm nh÷ng nh©n tè thuéc vÒ nh÷ng ®iÒu kiÖn thùc hiÖn chÝnh s¸ch c¬ cÊu kinh tÕ. - Nhãm nh÷ng nh©n tè thuéc vÒ nh÷ng thùc tr¹ng chÝnh s¸ch c¬ cÊu kinh tÕ. ChÝnh v× thÕ viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ còng ph¶i chÞu t¸c ®éng cña nhiÒu yÕu tè tõ c¸c nhãm nh©n tè trªn: ThÞ trêng tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ, c¸c nguån lùc, ®Þnh híng ph¸t triÓn c ña chÝnh phñ, kinh tÕ ®èi ngo¹i, ®iÒu kiÖn, m«i trêng lÞch sö x· héi cña sù ph¸t triÓn kinh tÕ v.v. ë ®©y, xin ®îc nhÊn m¹nh nh÷ng yÕu tè sau: a. ThÞ trêng, ®Æc biÖt lµ nhu cÇu t×nh h×nh c¹nh tranh trªn thÞ trêng trong vµ ngoµi níc lµ yÕu tè cã ¶nh hëng trùc tiÕp vµ quyÕt ®Þnh ®Çu tiªn tíi 7 c¬ cÊu ngµnh cña nÒn kinh tÕ. ChÝnh nhu cÇu, c¬ cÊu nhu cÇu vµ xu thÕ vËn ®éng cña chóng ®Æt ra nh÷ng môc tiªu cÇn v¬n lªn ®Ó tho¶ m·n, lµ c¬ së ®Ó ®¶m b¶o tÝnh thùc thi vµ hiÖu qu¶ ngµnh cña nÒn kinh tÕ. b. Nh÷ng ®Þnh híng chiÕn lîc vµ vai trß qu¶n lý kinh tÕ vÜ m« cña nhµ níc còng cã vai trß rÊt quan träng ®èi víi viÖc h×nh thµnh c¬ cÊu ngµnh. Trong trêng hîp phã mÆc cho sù t¸c ®éng cña thÞ trêng th× sù h×nh thµnh c¬ cÊu ngµnh mong muèn sÏ qu¸ chËm, nhÊt lµ nh÷ng ngµnh bao gåm c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng kh«ng v× môc ®Ých lîi nhuËn hoÆc møc l·i thÊp. Ngîc l¹i, nh÷ng ®Þnh híng thiÕu c¬ së kh¸ch quan hoÆc sù can thiÖp qu¸ s©u cña nhµ níc trong qu¸ tr×nh thùc hiÖn ®Òu dÉn tíi chç h×nh thµnh c¬ cÊu ngµnh kÐm hiÖu qu¶. c. T¸c ®éng cña tiÕn bé khoa häc nghÖ cã ¶nh hëng nhiÒu mÆt ®Õn c¬ cÊu ngµnh cña nÒn kinh tÕ. ë níc ta, yÕu tè nµy ®· thóc ®Èy sù ra ®êi vµ ph¸t triÓn mét sè ngµnh nh dÇu khÝ, ®iÖn tö, lµm thay ®æi quy m«, tèc ®é ph¸t triÓn cña c¸c ngµnh chÕ biÕn, dÞch vô. d. C¸c nguånn lùcc vµ lîi thÕ so s¸nh cña ®Êt níc lµ c¬ së ®Ó h×nh thµnh vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ mét c¸ch bÒn v÷ng, cã hiÖu qu¶. 8 PhÇn II ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ 1. Nh÷ng vÊn ®Ò chung vÒ c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ 1.1. Quan niÖm vÒ c«ng nghiÖp ho¸ §Ó thñ tiªu t×nh tr¹ng nghÌo nµn l¹c hËu, khai th¸c tèi u c¸c nguån lùc vµ lîi thÕ, b¶o ®¶m nhÞp ®é t¨ng trëng nhanh, æn ®Þnh, gi¶i quyÕt c¬ b¶n c¸c vÊn ®Ò kinh tÕ x· héi bøc b¸ch, mçi quèc gia ph¶i x¸c ®Þnh ®îc c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, trang bÞ kü thuËt hiÖn ®¹i vµ øng dông réng r·i c¸c ph¬ng ph¸p s¶n xuÊt tiªn tiÕn cho tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n. Qu¸ tr×nh Êy g¾n víi qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, sù g¾n bã ë ®©y lµ g¾n bã h÷u c¬, chÆt chÏ. Trong thùc tÕ cã nhiÒu quan niÖm kh¸c nhau vÒ ph¹m trï c«ng nghiÖp ho¸. Ta cã thÓ rót ra nhËn xÐt vÒ c«ng nghiÖp ho¸ nh sau: - Qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ nh»m thùc hiÖn hÖ thèng c¸c môc tiªu chø kh«ng ph¶i nh»m môc tiªu kinh tÕ - kü thuËt. Néi dung cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ lµ ®a s¶n xuÊt nhá lªn s¶n xuÊt lín, thùc hiÖn c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ vµ ph©n c«ng l¹i lao ®éng x· héi. Do vËy, nã ®éng ch¹m ®Õn tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n chø kh«ng chØ riªng c«ng nghiÖp. - XÐt trong quan hÖ víi x©y dùng x· héi chñ nghÜa, qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ g¾n liÒn víi thêi kú qu¸ ®é nªn khi kÕt thóc thêi kú qu¸ ®é nhiÖm vô träng t©m cña ph¸t triÓn kinh tÕ sÏ thay ®æi. Tuy r»ng c¸c quèc gia cïng thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ nhng môc tiªu vµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn c¸c quèc gia sÏ kh«ng gièng nhau do ®iÒu kiÖn kinh tÕ - x· héi vµ quan ®iÓm c«ng nghiÖp ho¸ kh¸c nhau. 1.2. B¶n chÊt c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸: ViÖc ®Þnh nghÜa vÒ c«ng nghiÖp ho¸ mét c¸ch kh¸i qu¸t kh«ng ph¶i lµ ®iÒu dÔ. Bëi thÕ chóng ta cÇn hiÓu mét c¸ch thèng nhÊt b¶n chÊt cña qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸, trªn c¬ së vËn dông phï hîp víi ®iÒu kiÖn thùc tÕ cña mçi quèc gia. B¶n chÊt c«ng nghiÖp ho¸ bao hµm nh÷ng mÆt sau: * Thø nhÊt: C«ng nghiÖp ho¸ lµ nhiÖm vô tÊt yÕu, mét quy luËt cã tÝnh phæ biÕn ®èi víi tÊt c¶ c¸c quèc gia ®Ó chuyÓn tõ tr¹ng th¸i l¹c hËu kÐm ph¸t triÓn vµ phô thuéc sang mét x· héi ph¸t triÓn vµ v¨n minh. * Thø hai: Môc tiªu cña c«ng nghiÖp ho¸ lµ b¶o ®¶m sù ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi nhanh, æn ®Þnh vµ v÷ng ch¾c, khai th¸c cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc trong níc ®Ó n©ng cao ®êi sèng vËt chÊt - tinh thÇn cho d©n c, x©y dùng x· héi v¨n minh c«ng nghiÖp. Môc tiªu nµy ®îc thùc hiÖn dÇn tõng bíc trong mçi giai ®o¹n cã môc tiªu u tiªn riªng. * Thø ba: C«ng nghiÖp ho¸ gåm nhiÒu néi dung kh¸c nhau, cã quan hÖ chÆt chÏ víi nhau. Nh÷ng néi dung c¬ b¶n cã tÝnh phæ biÕn lµ: øng dông kü thuËt vµ c«ng nghÖ s¶n xuÊt hiÖn ®¹i ®èi víi tÊt c¶ c¸c ngµnh kinh tÕ cña nÒn kinh tÕ quèc d©n tríc hÕt lµ nh÷ng ngµnh quan träng nhÊt: - X©y dùng nh÷ng yÕu tè c¬ b¶n nh»m khai th¸c, b¶o tån t¸i t¹o c¸c nguån lùc. §Æc biÖt lµ nh÷ng nguån lùc tù nhiªn mang l¹i. - X©y dùng c¬ cÊu ®a ngµnh. Sù c©n ®èi gi÷a c¸c ngµnh, c¸c vïng ®îc xem xÐt trong ®iÒu kiÖn kinh tÕ më ®Ó ph¸t huy lîi thÕ mçi níc. - Ph©n c«ng lao ®éng x· héi l¹i theo ngµnh vµ theo vïng. * Thø t: C«ng nghiÖp ho¸ lµ mét qu¸ tr×nh mang tÝnh quy luËt g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh ph¸t triÓn cña mçi quèc gia. §Ó ®¸nh dÊu sù kÕt thóc cña qu¸ tr×nh réng lín phøc t¹p l©u dµi nµy cÇn cã nh÷ng tiªu chuÈn nhÊt ®Þnh. * Thø n¨m: C«ng nghiÖp ho¸ còng chÝnh lµ hiÖn ®¹i ho¸. §Ó thùc hiÖn nh÷ng môc tiªu vµ néi dung c¬ b¶n ë trªn cÇn cã nh÷ng bíc ®i ®iÒu kiÖn, gi¶i ph¸p thÝch øng. 1.3. C¬ së khoa häc viÖc thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸ 9 Ngµy nay cã nhiÒu häc thuyÕt kh¸c nhau vÒ thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, muèn ho¹ch ®Þnh chÝnh s¸ch, chiÕn lîc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo híng CNH, H§H cÇn nghiªn cøu vËn dông nhiÒu häc thuyÕt kinh tÕ kh¸c nhau. Cã thÓ c¸c häc thuyÕt tiªu biÓu lµ: - Häc thuyÕt M¸c - Lªnin - ThuyÕt cÊt c¸nh cña W.Rostow - Häc thuyÕt Keynes 2. C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n níc ta 2.1. §iÒu kiÖn vµ bèi c¶nh tiÕn hµnh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n Tr¶i qua nhiÒu n¨m kh«i phôc x©y dùng, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi díi sù l·nh ®¹o cña §¶ng, bíc ®Çu chóng ta ®· t¹o ra nh÷ng tiÒn ®Ò cÇn thiÕt quan träng ®Ó tiÕp tôc qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. TiÒn ®Ò ®ã kh«ng ph¶i chØ lµ ®éi ngò c¸n bé khoa häc kü thuËt, c¸n bé qu¶n lý c«ng nh©n kü thuËt, c¬ së vËt chÊt kü thuËt trong c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n mµ cßn lµ hÖ thèng thÓ chÕ cÇn thiÕt ®· ®îc x¸c lËp vµ sù æn ®Þnh chÝnh trÞ x· héi. TiÒm n¨ng vÒ tµi nguyªn, lao ®éng cña ®Êt níc cha ®îc khai th¸c sö dông tèt. §Êt níc ta n»m ë khu vùc cã sù ph¸t triÓn kinh tÕ n¨ng déng vµ nhanh h¬n so víi nhiÒu khu vùc kh¸c trªn thÕ giíi. Thªm vµo ®ã cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ trªn thÕ giíi ph¸t triÓn nhanh nh vò b·o. Xu híng quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ diÔn ra m¹nh mÏ vµ cuèn hót c¸c quèc gia vµo guång m¸y kinh tÕ chung vµ ¶nh hëng lÉn nhau. Cïng víi nh÷ng ®iÒu kiÖn thuËn lîi ®ã chóng ta cßn ph¶i ®èi ®Çu víi khã kh¨n nh: t×nh h×nh thÕ giíi khu vùc diÔn biÕn phøc t¹p, nhiÒu nh©n tè kh«ng æn ®Þnh trong quan hÖ quèc tÕ, níc ta cßn ë tr×nh ®é thÊp cña ph¸t triÓn kinh tÕ, ph¸t triÓn khoa häc kü thuËt, møc sèng. V× thÕ qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ c¸c ngµnh kinh tÕ cña chóng ta sÏ lµ nh÷ng thêi c¬, ®iÒu kiÖn míi, vµ c¶ nh÷ng thö th¸ch gay g¾t to lín. 2.2. Ph¬ng híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n Qu¸n triÖt nh÷ng quan ®iÓm chung vÒ c«ng nghiÖp ho¸ cho phï hîp víi yªu cÇu ®Æc ®iÓm cña nÒn kinh tÕ quèc d©n vµ mçi ngµnh, ph¬ng híng c«ng nghiÖp ë níc ta lµ: a) C«ng nghiÖp ho¸ lµ qu¸ tr×nh l©u dµi g¾n liÒn víi qu¸ tr×nh c¸c ngµnh kinh tÕ vµ qu¸ tr×nh ph¸t triÓn ngµy cµng hiÖn ®¹i nh»m thùc hiÖn môc tiªu cuèi cïng lµ thùc hiÖn "d©n giµu níc m¹nh x· héi c«ng b»ng v¨n minh". Trong hoµn c¶nh hiÖn nay c«ng nghiÖp ho¸ lµ con ®êng duy nhÊt ®óng ®¾n ®Ó ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi nhanh, v÷ng ch¾c, hiÖu qu¶. Khi nµo ®Êt níc ta trë thµnh mét níc giµu, hiÖn ®¹i, ph¸t triÓn th× khi ®ã nhiÖm vô c«ng ngghiÖ ho¸ míi ®îc hoµn thµnh. HiÖn nay, chóng ta ®ang ë trong giai ®o¹n ®Çu cña c«ng nghiÖp ho¸ v× thÕ môc tiªu tríc m¾t lµ ®a nÒn kinh tÕ t¨ng trëng nhanh, hiÖu qu¶ cao, bÒn v÷ng ®i ®«i víi gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò bøc xóc x· héi, b¶o ®¶m an nhinh quèc phßng c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, n©ng cao tÝch lòy néi bé nÒn kinh tÕ t¹o tiÒn ®Ò v÷ng ch¾c cho bíc ph¸t triÓn cao h¬n ë giai ®o¹n sau. b. Ph¸t triÓn ®ång thêi c¶ ba lÜnh vùc c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô trong hÖ thèng më víi c¬ cÊu n¨ng ®éng cã hiÖu qu¶ vµ chuyÓn dÞch theio híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. C¸c ngµnh thuéc ba lÜnh vùc trªn cã quan hÖ h÷u c¬ rµng buéc lÉn nhau trong sù ph¸t triÓn. C«ng nghiÖp ho¸ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n cÇn thùc hiÖn theo híng: - Ph¸t triÓn nhanh vµ cã hiÖu qu¶ c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt (c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp) vµ dÞch vô trong mét c¬ cÊu c«ng nghiÖp - n«ng nghiÖp - dÞch vô, võa khai th¸c tèt nguån lùc vµ lîi thÕ cña ®Êt níc, võa tham gia tèt vµo ph©n c«ng, hîp t¸c quèc tÕ. 10 - N«ng nghiÖp ph¸t triÓn theo híng ®a d¹ng ho¸, cã n¨ng suÊt chÊt lîng, hiÖu qu¶ ngµy cµng cao, ®é bÒn v÷ng vÒ kinh tÕ, sinh th¸i nh»m thùc hiÖn môc tiªu trùc tiÕp: ®¶m b¶o l¬ng thùc, thùc phÈm cho tiªu dïng trong níc, nguyªn liÖu cho c«ng nghiÖp chÕ biÕn, s¶n phÈm cho xuÊt khÈu vµ t¹o ra thÞ trêng réng lín cho tiªu thô s¶n phÈm cña c«ng nghiÖp vµ dÞch vô. Theo híng trªn n«ng nghiÖp cÇn t¨ng c¶ vÒ chÊt vµ lîng. - Ph¸t triÓn c«ng nghiÖ chÕ biÕn g¾n liÒn víi n«ng l©m ng nghiÖp ®¸p øng nhu cÇu trong níc, ®Èy m¹nh xuÊt khÈu, ph¸t huy lîi thÕ so s¸nh, sinh th¸i, tµi nguyªn, gi¶m dÇn vµ tiÕn tíi chÊm døt xuÊt khÈu s¶n phÈm díi d¹ng nguyªn liÖu th«. Ph¸t triÓn c«ng nghiÖp hµng tiªu dïng tho¶ m·n nhu cÇu vÒ c¸c lo¹i hµng th«ng thêng, t¨ng møc ®¸p øng nhu cÇu tiªu dïng ngµy cµng cao cña nh©n d©n vµ ®Èy m¹nh xuÊt khÈu. ¦u tiªn ph¸t triÓn kÕt cÊu h¹ tÇng kü thuËt nh ®êng s¸ cÇu cèng, ®iÖn níc… Phôc vô cho s¶n xuÊt ®êi sèng. Ph¸t triÓn cã träng t©m c¸c ngµnh c«ng nghiÖp s¶n xuÊt t liÖu s¶n xuÊt, khai th¸c chÕ biÕn kho¸n s¶n viÖc ph¸t triÓn c«ng nghiÖp nÆng ®ßi hái ph¶i c©n nh¾c ®¶m b¶o phôc vô cã hiÖu qu¶ s¶n xuÊt n«ng l©m ng nghiÖp, hµng tiªu dïng vµ xuÊt khÈu, tµi nguyªn thiªn nhiªn. Qu¸ tr×nh ph¸t triÓn c¸c ngµnh nµy ph¶i c¨n cø vµo hiÖu qu¶, kh¶ n¨ng ®Çu t, ®Æc biÖt lµ kh¶ n¨ng tranh thñ vèn, kü thuËt níc ngoµi. - Pht c¸c ngnµh, ho¹t ®éng dÞch vô víi mét c¬ cÊu ®a d¹ng chÊt lîng ngµy cµng cao, tr×nh ®é v¨n minh, hiÖn ®¹i ®Ó khai th¸c tèt nhÊt mäi nguån lùc, g¾n liÒn, phôc vô tèt nhÊt c¸c ngµnh s¶n xuÊt vËt chÊt vµ cïng nã thùc hiÖn tèt c¸c môc tiªu kinh tÕ x· héi. Ph¸t triÓn nhanh vµ ®i th¼ng vµo hiÖn ®¹i víi mét sè ho¹t ®éng dÞch vô. CÇn u tiªn, t¹o ®iÒu kiÖn ph¸t triÓn c¸c lo¹i dÞch vô mang l¹i hiÖu qu¶ cao khuyÕn khÝch c¸c htµnh phÇn kinh tÕ tham gia vµo dÞch vô. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, lÜnh vùc n«ng nghiÖp, c«ng nghiÖp, dÞch vô trong c¬ cÊu chung cña nÒn kinh tÕ quèc d©n mµ lµ ph¶i t¹o ra sù thay ®æi vÒ chÊt trong c¬ cÊu tr×nh ®é pot cña mçi ngµnh. c. CNH c¸c ngnµh kinh tÕ quèc d©n ph¶i dùa trªn c¬ së ¸p dông nhanh chãng vµ cã hiÖu qu¶ tiÕn bé khoa häc vµ c«ng nghÖ vµo tÊt c¶ c¸c lÜnh vùc s¶n xuÊt c«ng nghiÖp, n«ng nghiÖp, dÞch vô. - N©ng cao tr×nh ®é trang bÞ kü thuËt vµ ®æi míi c«ng nghÖ trong tÊt c¶ c¸c ngµnh, lÜnh vùc nh»m t¹o ra nhiÒu hµng ho¸, dÞch vô tèt vÒ chÊt lîng, chi phÝ gi¶m xuèng, lîi nhuËn cao h¬n, më réng ®îc s¶n xuÊt t¨ng viÖc lµm. - KÕt hîp kü thuËt vµ c«ng nghÖ nhiÒu tr×nh ®é theo híng sö dông tèt kü thuËt vµ c«ng nghÖ hiÖn cã cha ®îc khai th¸c sö dông tèt, hiÖn ®¹i ho¸ kü thuËt vµ c«ng nghÖ truyÒn thèng, tranh thñ ®i th¼ng vµo c«ng nghÖ kü thuËt hiÖn ®¹i ë n¬i cã nhu cÇu ®iÒu kiÖn. - Chó träng ¸p dông c«ng nghÖ mµ cã hiÖu qu¶ vÒ mÆt kü thuËt võa cã hiÖu qu¶ cao vÒ mÆt kinh tÕ, x· héi, m«i trêng. §ã lµ nh÷ng c«ng nghÖ hao Ýt vèn ®Çu t, t¹o nhiÒu viÖc lµm, kh«ng ¶nh hëng ®Õn m«i trêng. - Thùc hiÖn ph¬ng ph¸p tæ cøc s¶n xuÊt vµ tæ chøc lao ®éng khoa häc trong tæ chøc qu¶n lý qu¸ tr×nh ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi. Theo c¸c môc tiªu ph¬ng híng trªn mçi lÜnh vùc, ngµnh ®Òu ph¶i n©ng c ao tr×nh ®é kü thuËt vµ c«ng nghÖ víi néi dung, bíc ®i ph¬ng thøc thùc hiÖn thÝch hîp, tuú thuéc vµo kh¶ n¨ng vai trß vÞ trÝ, ®Æc ®iÓm cña tõng ngµnh, thËm chÝ tõng s¶n phÈm. Thùc hiÖn c¬ khÝ ho¸, ®iÖn khÝ ho¸, ho¸ häc ho¸, sinh häc ho¸ lµ chñ yÕu, ®ång thêi tranh thñ ®i vµo kü thuËt c«ng nghÖ hiÖn ®¹i ®èi víi mét sè ngµnh, d©y chuyÒn, s¶n phÈm cã nhu cÇu, ®iÒu kiÖn mang l¹i hiÖu qu¶ kinh tÕ quèc d©n cao. d. C«ng nghiÖp ho¸ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n ph¶i thóc ®Èy ph©n c«ng lao ®éng x· héi theo híng s¶n xuÊt hµng ho¸ quy m« lín. 11 Qu¸ t×nhh c«ng nghiÖp ho¸ ë níc ta còng chÝnh lµ qu¸ tr×nh thùc hiÖn ph©n c«ng lao ®éng x· héi lµm xuÊt hiÖn nhiÒu ngµnh nghÒ míi, lµm cho c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ cµng s©u s¾c, phong phó, tiÕn bé h¬n. Trong ®iÒu kiÖn cña nÒn kinh tÕ thÞ trêng, cña cuéc khoa häc c«ng nghÖ vµ trong t×nh h×nh quèc tÕ ho¸ ®êi sèng kinh tÕ thÕ giíi, sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng x· héi tÊt yÕu ph¶i diÔn ra theo híng h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh s¶n xuÊt hµng ho¸ quy m« lín, thÓ hiÖn ë c¸c mÆt. - Ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ níc ta theo hÖ thèng míi, lµm cho kinh tÕ níc ta cã thÓ hoµ nhËp vµo kinh tÕ thÕ giíi, tham gia vµo ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ hîp t¸c quèc tÕ. Chó träng ph¸t triÓn nh÷ng ngµnh, s¶n phÈm xuÊt khÈu ®ång thêi tranh thñ lîi thÕ so s¸nh vÒ tµi nguyªn, søc lao ®éng, vÞ trÝ ®Þa lý. - Ph¸t triÓn ®a d¹ng ngµnh nghÒ ®Ó tËn dông khai th¸c tèt mäi nguån lùc. N©ng cao kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña hµng ho¸ dÞch vô ë thÞ trêng trong níc vµ ngoµi níc. CÇn tiÕn hµnh ph©n c«ng l¹i lao ®éng t¹i chç. §Æc biÖt coi träng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ n«ng nghiÖp n«ng th«n; ph¸t triÓn toµn diÖn n«ng l©m ng nghiÖp hµng tiªu dïng, hµng xuÊt khÈu. N©ng cao c¶i t¹o më réng x©y dùng míi cã träng ®iÓm kÕt cÊu h¹ tÇng kinh tÕ. 2.3. Quan ®iÓm chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ cña níc ta. - Gi÷ v÷ng ®éc lËp tù chñ ®i ®«i víi më réng hîp t¸c quèc tÕ, ®a ph¬ng ho¸, ®a d¹ng ho¸ quan hÖ ®èi ngo¹i. Dùa vµo nguån lùc trong níc lµ chÝnh ®i ®«i víi tranh thñ tèi ®a nguån lùc bªn ngoµi. X©y dùng mét nÒn kinh tÕ më, hîp nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi, híng m¹nh vÒ xuÊt khÈu, ®ång thêi thay thÕ nhËp khÈu b»ng nh÷ng s¶n phÈm trong níc s¶n xuÊt cã hiÖu qu¶. - C«ng ngiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ph¶i theo ®Þnh híng XHCN, quan ®iÓm nµy xuÊt ph¸t tõ b¶n chÊt XHCN cña nÒn kinh tÕ. ViÖt Nam ®ang trong qu¸ tr×nh x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ trêng XHCN. NÒn kinh tÕ thÞ trêng dùa trªn c¬ së chÕ ®é c«ng h÷u nh»m môc tiªu ph¸t triÓn. Quan ®iÓm nµy chi phèi tíi viÖc lùa chän c¸c lîi h×nh c¬ cÊu kinh tÕ mµ cßn chi phèi viÖc sö dông c¸c vÊn ®Ò nh chÝnh s¸ch. - C«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ lµ sù nghiÖp cña toµn d©n, cña mäi thµnh phÇn kinh tÕ trong ®ã kinh tÕ nhµ níc ®ãng vai trß chñ ®¹o, tiÕn hµnh trong c¬ chÕ thÞ trêng cã sù qu¶n lý cña nhµ níc. Qua ®iÓm nµy kh¼ng ®Þnh râ híng ph¸t triÓn cña nÒn kinh tÕ, cña c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ vµ vai trß cña nhµ níc trong nÒn kinh tÕ thÞ trêng. - LÊy viÖc ph¸t huy nguån lùc con ngêi lµm yÕu tè c¬ b¶n cho sù ph¸t triÓn nhanh, bÒn v÷ng. §éng viªn toµn d©n cÇn kiÖm x©y dùng ®Êt níc, kh«ng ngõng t¨ng tÝch luü cho ®Çu t ph¸t triÓn. T¨ng trëng kinh tÕ g¾n liÒn víi c¶i thiÖn ®êi sèng nh©n d©n, ph¸t triÓn v¨n ho¸, gi¸o dôc, thùc hiÖn tiÕn bé vµ c«ng b»ng x· héi, b¶o vÖ m«i trêng. - Khoa häc kü thuËt c«ng nghÖ lµ ®éng lùc cña c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸, kÕt hîp c«ng nghÖ truyÒn thèng víi c«ng nghÖ hiÖn ®¹i, tranh thñ ®i nhanh vµo hiÖn ®¹i ë nh÷ng kh©u quyÕt ®Þnh. - LÊy hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi lµm tiªu chuÈn c¬ b¶n ®Ó x¸c ®Þnh ph¬ng ¸n ph¸t triÓn lùa chän dù ¸n ®Çu t vµ c«ng nghÖ. §Çu t chiÒu s©u ®Ó khai th¸c tèi ®a n¨ng lùc; s¶n xuÊt hiÖn cã. Trong ph¸t triÓn míi, u tiªn quy m« võa vµ nhá, c«ng nghÖ tiªn tiÕn t¹o nhiÒu viÖc lµm, thu håi vèn nhanh; ®ång thêi x©y dùng mét sè c«ng tr×nh quy m« lín, thËt cÇn thiÕt cã hiÖu qu¶. T¹o ra nh÷ng mòi nhän trong tõng bíc ph¸t triÓn. TËp trung thÝch ®¸ng vµo c¸c lÜnh vùc, ngµnh mòi nhän. - Hoµn thiÖn kh«ng ngõng c¬ cÊu kinh tÕ theo híng tiÕn bé, tËn dông mäi thêi c¬ trong níc, quèc tÕ. Quan ®iÓm nµy ®ßi hái ph¶i thóc ®Èy sù 12 chuyÓn dÞch kh«ng ngõng c¬ cÊu kinh tÕ theo híng tiÕn bé phï hîp víi ®iÒu kiÖn míi, ph¸t huy cao nhÊt mäi c¬ héi. 2.4. Nh÷ng ®iÒu kiÖn, biÖn ph¸p chñ yÕu nh»m thùc hiÖn c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n ë níc ta. a. Ph¸t triÓn n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi c¸c mèi quan hÖ liªn kÕt gi÷a c¸c ngµnh cña nÒn kinh tÕ quèc d©n. Sù ph¸t triÓn cña ph©n c«ng lao ®éng, viÖc ®¶m b¶o quyÒn tù chñ kinh doanh cho c¸c hé gia ®×nh vµ doanh nghiÖp thuéc c¸c ngµnh, thµnh phÇn kinh tÕ kh¸c nhau, xu thÕ chuyªn m«n ho¸ vµ ®¹ng ho¸ s¶n xuÊt kinh doanh, yªu cÇu c¸c doanh nghiÖp ph¶i tån t¹i ph¸t triÓn trong c¹nh tranh ®ßi hái ph¶i n©ng cao hiÖu qu¶ kinh tÕ x· héi c¸c mèi quan hÖ liªn kÕt kinh tÕ gi÷a c¸c ngµnh thuéc c¸c htµnh phÇn kinh tÕ trong qu¸ tr×nh t¸i s¶n xuÊt më réng… b. Thóc ®Èy nghiªn cøu øng dông kho¸ häc kü thuËt c«ng nghÖ vµo s¶n xuÊt vµ ®êi sèng. C«ng nghiÖp ho¸ ®îc thùc hiÖn nhanh hay chËm cã hay kh«ng hiÖu qu¶ kinh tÕ - x· héi cao lµ tuú thuéc rÊt nhiÒu vµo ph¹m vi, nhÞp ®é, hiÖu qu¶ cña øng dông khoa häc c«ng nghÖ. Mçi ngµnh cÇn lùa chän cho m×nh ph¬ng híng, néi dung tiÕn bé khoa häc c«ng nghÖ thÝch hîp, c¨n cø vµo môc tiªu ph¸t triÓn s¶n xuÊt kinh doanh, ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi, vèn, lao ®éng m×nh hiÖn cã tõ ®ã tÝnh to¸n hiÖu qu¶ toµn diÖn kinh tÕ, kü thuËt, x· héi, m«i trêng. Ph¸t triÓn s©u réng quan hÖ liªn kÕt kinh tÕ gi÷a khoa häc víi s¶n xuÊt, ®µo t¹o víi nghiªn cøu khoa häc vµ s¶n xuÊt. Tæ chøc l¹i c¸c viÖn nghiªn cøu c¸c trêng ®¹i häc theo híng tËp trung, kÕt hîp cã hiÖu qu¶ c¸c nguån lùc g¾n khoa häc víi ®µo t¹o, g¾n nghiªn cøu vµ ®µo t¹o víi thÞ trêng. c. Ph©n bæ, sö dông ®µo t¹o, båi dìng lao ®éng cho c¸c ngµnh. Lao ®éng lµ yÕu tè trung t©m, lµ nguån lùc lín nhÊt, c¬ b¶n nhÊt trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi ë níc ta. Sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ c¸c ngµnh kh«ng thÓ thµnh c«ng nÕu kh«ng cã sù quan t©m tíi sù ph©n bæ, sö dông ®µo t¹o lao ®éng. Cã ch¬ng tr×nh gi¶i quyÕt viÖc lµm, gi¶m tû lÖ thÊt nghiÖp dùa trªn c¬ së c¸c biÖn ph¸p ph¸t triÓn ®a ngµnh, cã chiÕn lîc, quy ho¹ch ph¸t triÓn c¸ch ngµnh, thùc hiÖn chÕ ®é tiÒn l¬ng hoµn thiÖn h¬n - x· héi ho¸ gi¸o dôc ®µo t¹o g¾n gi¸o dôc ®µo t¹o víi c«ng nghiÖp ho¸, víi chiÕn lîc chó träng gi¸o dôc híng nghiÖp cho häc sinh, sinh viªn häc nghÒ. d. Huy ®éng nhiÒu nguån vèn vµ sö dông vèn cã hiÖu qu¶. Vèn lµ ch×a kho¸ ®Ó c«ng nghiÖp ho¸. Vèn cho viÖc c«ng nghiÖp ho¸ c¸c ngµnh kinh tÕ quèc d©n cã thÓ nhiÒu hoÆc Ýt tuú thuéc vµo sù vËn ®éng c¬ chÕ huy ®éng, qu¶n lý, hiÖu qu¶ sö dông vèn. - Gi¶i quyÕt tèt quan hÖ gi÷a ph¸t triÓn víi ®Çu t, tiÕt kiÖm, tiªu dïng. T¨ng tû lÖ ®Çu t trong GNP lªn tíi 20% b»ng c¸c chÝnh s¸ch ph¸t triÓn kinh tÕ. Huy ®éng mäi nguån vèn cã thÓ huy ®éng ®îc. Khëi ®éng mäi nguån vèn trong níc, chó träng t¨ng c¶ sè lîng, tû träng phÇn kh«ng ph¶i lµ vèn ng©n s¸ch cÊp. Thu hót vèn ®Çu t níc ngoµi qua nhiÒu h×nh thøc, x©y dùng hoµn thiÖn luËt ®Çu t níc ngoµi, t¹o m«i trêng thuËn lîi cho ®Çu t trong tÊt c¶ c¸c khu: bè trÝ c¬ cÊu ®Çu t, c¬ chÕ cÊp ph¸t vdµ cho vay vèn, x©y dùng c¬ b¶n, sö dông vèn vµ tµi s¶n. C¬ cÊu ®Çu t ph¶i g¾n phôc vô c¬ cÊu kinh tÕ, chó träng ®Çu t theo chiÒu s©u gi¶m ®Õn møc thÊp nhÊt bao cÊp qua ®Çu t. e. §æi míi c¬ chÕ qu¶n lý vµ n©ng cao vai trß cña nhµ níc ®èi víi sù nghiÖp c«ng nghiÖp ho¸ nhanh vµ cã hiÖu qu¶. C¬ chÕ qu¶n lý cña nhµ níc vµ vai trß cña nhµ níc quyÕt ®Þnh sù thµnh b¹i, k×m h·m hoÆc thóc ®Èy qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸. Nhµ níc cÇn ph¶i ®¶m b¶o quyÒn tù do kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp t nh©n trong khu«n 13 khæ luËt ph¸p. §a d¹ng ho¸ c¸c h×nh thøc tæ chøc s¶n xuÊt kinh doanh theo nguyªn t¾c hiÖu qu¶, tù nguyÖn, ®a d¹ng, ®an kÕt c¸c h×nh thøc së h÷u. T¹o ra sù æn ®Þnh chÝnh trÞ ®Ó t¹o ®iÒu kiÖn cho ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi. Ph¸t huy vai trß ®Þnh híng, ®iÒu tiÕt, t¹o ra m«i trêng, ®iÒu kiÖn cho s¶n xuÊt kinh doanh. T¹o sù nhÊt qu¸n thèng nhÊt trong c¸c chÝnh s¸ch. Nhanh chãng ®æi míi hÖ thèng bé m¸y qu¶n lý kinh tÕ x· héi cho phï hîp víi kinh tÕ thÞ trêng dùa trªn c¬ së n©ng cao quyÕn tù do kinh doanh cho c¸c doanh nghiÖp vµ ngêi lao ®éng, n©ng cao vai trß cña nhµ níc ph¸p quyÒn ph©n ®Þnh râ chøc n¨ng qu¶n lý nhµ níc. Nhµ níc trung ¬ng x©y dùng chiÕn lîc, quy ho¹ch ph¸t triÓn c¸c ngµnh, ®Þa ph¬ng cïng nhµ níc qu¶n lý ®¶m b¶o c¸c vÊn ®Ò x· héi, m«i trêng kÕt cÊu h¹ tÇng cho c¸c doanh nghiÖp ho¹t ®éng s¶n xuÊt kinh doanh. 14 PhÇn III sù cÇn thiÕt chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. 1. Sù cÇn thiÕt ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. 1.1. XuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh, xu híng chung cña khu vùc, thÕ giíi. Trong mÊy thÊp kû qua, c¸c níc vïng Ch©u ¸ - Th¸i B×nh D¬ng ®· tËn dông kh¸ tèt nh÷ng lî thÕ so s¸nh ®Ó ph¸t triÓn nÒn kinh tÕ cña m×nh nªn ®· ®¹t tèc ®é t¨ng trëng kh¸c cao, lµm cho khu vùc nµy trë thµnh khu vùc ph¸t triÓn kinh tÕ n¨ng ®éng nhÊt trªn thÕ giíi. Nê ®ã, ®· xuÊt hiÖn nh÷ng níc c«ng nghiÖp ho¸ míi, cã nh÷ng níc ®· ®øng vµo hµng ngò c¸c níc cã tèc ®é t¨ng trëng cao. Cïng víi sù t¨ng trëng kinh tÕ ë c¸c níc nµy gi¸ nh©n c«ng ngµy cµng t¨ng ®· lµm gi¶m kh¶ n¨ng c¹nh tranh cña s¶n phÈm do hä s¶n xuÊt ra bëi gi¸ thµnh t¨ng. C¸c níc nµy v× thÕ ph¶i t×m c¸ch chuyÓn mét phÇn c¸ch lÜnh vùc s¶n xuÊt khã c¹nh tranh sang c¸c níc kh¸c díi h×nh thøc ®©ï t, chuyÓn giao c«ng nghÖ. C¸c níc kÐm ph¸t triÓn h¬n l¹i cã nhu cÇu tiÕp nhËn c¸c c«ng nghÖ cã tr×nh ®é thÊp ®Ó tõng bíc tham gia vµo thÞ trêng thÕ giíi, t¹o ra c¬ may, t¹i ®iÒu chÝnh hµnh vi vµ t¨ng cêng kh¶ n¨ng c¹nh tranh trªn thÞ t rêng thÕ giíi. Sù gÆp gì cung vµ cÇu c«ng nghÖ tr×nh ®é thÊp ®· thóc ®Èy nhanh qu¸ tr×nh chuyÓn giao c«ng nghÖ vµ ®Çu t trùc tiÕp vaß c¸c níc ®ang ph¸t triÓn lµm thay ®æi c¬ cÊu kinh tÕ ë c¸c níc nµy. - Sù thay ®æi nhanh chãng cña khoa häc c«ng nghÖ ®· t¹o ra nh÷n lÜnh vùc c«ng nghÖ míi, cã hiÖu qu¶ cao ®Æc biÖt lµ c¸c c«ng nghÖ tiÕp kiÖm tµi nguyªn, b¶o vÖ m«i trêng. ViÖc thùc hiÖn c«ng nghÖ nµy tríc m¾t cha thu lîi nhuËn, nhng trong t¬ng lai th× l¹i cã co së ®Ó tiµnh vÞ trÝ thèng trÞ hoÆc ¸p ®¶o thÞ trêng khu vùc vµ thÕ giíi. Tríc nh÷ng biÕn ®æi nhanh chãng trªn thÕ giíi ®ßi hái chóng ta ph¶i nhËn thøc râ ®Ó kh«ng bÞ l¹c hËu, ph¶i biÕt tËn dông nh÷ng lîi thÕ cña níc ®i sau ®Ó ph¸t triÓn, héi nhËp mµ kh«ng bÞ biÕn thµnh n¬i tiÕp nhËn nh÷ng c«ng nghÖ tr×nh ®é thÊp, bÞ lÖ thuéc vµo c¸c níc xuÊt khÈu c«ng nghÖ. ViÖt Nam lµ mét trong nh÷ng níc nghÌo trªn thÕ giíi, dï chóng ta ®· ®¹t ®îc nhiÒu thµnh tùu trong ph¸t triÓn kinh tÕ x· héi trong thêi gian qua. Song so víi c¸c níc trong khu vùc vµ trªn thÕ giíi chóng ta cÇn ph¶i phÊn ®Êu h¬n n÷a. Mét trong nh÷ng gi¶i php¸ quan träng ®ã chÝnh lµ ph¶i ®iÒu chØnh c¬ cÊu kinh tÕ ®Æc biÖt lµ c¬ cÊu ngµnh cho phï hîp víi t×nh h×nh kinh tÕ trong níc vµ khu vùc, thÕ giíi theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸. 1.2. XuÊt ph¸t tõ yªu cÇu trong níc. Môc tiªu c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸ lµ x©y dùng níc ta thµnh mét níc c«ng nghiÖp cã c¬ së vËt chÊt kü thuËt hiÖn ®¹i, c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, quan hÖ s¶n xuÊt tiªn tiÕn, phï hîp víi tr×nh dodä ph¸t triÓn cña lùc lîng s¶n xuÊt, ®êi sèng vËt chÊt vµ tinh thÇn cao, quèc phßng an ninh v÷ng ch¾c, d©n giµu níc m¹nh, x· héi c«ng b»ng, v¨n minh. Tõ nay ®Õn 2020 ra søc phÊn ®Êu ®a níc ta c¬ b¶n trë thµnh mét níc c«ng nghiÖp. Víi môc tiªu trªn th× yªu cÇu lùc lîng s¶n xuÊt cña chóng ta ®Õn lóc ®ã sÏ ®¹t tr×nh ®é kh¸ hiÖn ®¹i, phÇn lín lao ®éng thñ c«ng ®îc thay thÕ b»ng lao ®éng sö dông m¸y mãc, ®iÖn khÝ ho¸ c¬ b¶n ®îc thùc hiÖn trong c¶ níc, n¨ng suÊt lao ®éng x· héi vµ hiÖu qu¶ s¶n xuÊt kinh doanh cao h¬n so víi hiÖn nay. C«ng nghiÖp vµ dÞch vô sÏ ph¶i chiÕm tû träng rÊt lín trong GDP vµ lao ®éng x· héi dï n«ng nghiÖp vÉn tiÕp tôc ph¸t triÓn m¹nh… Muèn thùc hiÖn ®îc môc tieu ®Ò ra chóng ta kh«ng cßn c¸ch nµo kh¸c buéc ph¶i chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®Æt biÖt lµ c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸ hiÖn ®¹i ho¸. - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ nh»m ®¸p øng ®îc sù ph©n c«ng 15 lao ®éng quèc tÕ sím ®a ViÖt Nam héi nhËp vµo khu vùc vµ thÕ giíi t¹o cho chóng ta cã ®îc chç ®øng vµ thÕ m¹nh trong thêi ®¹i Ch©u ¸- Th¸i B×nh D¬ng. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ còng nh»m khai th¸c, tËn dông hÕt nh÷ng tiÒm n¨ng cña ViÖt Nam. Thø nhÊt ®ã chÝnh lµ tiÒm n¨ng con ngêi, cßn ngêi ViÖt Nam ®îc ®¸nh gi¸ lµ th«ng minh cÇn cï, ch¨m chØ, nhÉn n¹i, giíi trÎ cã ãc cÇu tiÕn, cã n¨ng lùc hÊp thô c¸i míi, thÝch øng víi hoµn c¶nh míi. H¬n n÷a víi d©n sè gÇn 80 triÖu d©n víi c¬ cÊu d©n sè tû lÖ thanh niªn cao thuËn lîi cho ph¸t triÓn. Víi tû lÖ lao ®éng n«ng th«n cao viÖc chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh còng tËn dông ®îc nguån lao ®éng dåi dµo nµy. Thø hai lµ tµi nguyªn thiªn nhiªn, dï kh«ng ph¶i lµ níc giµu tµi nguyªn nhng víi sè lîng võa ®ñ ®Ó cã thÓ trë thµnh nh÷ng tÝch luü ban ®Çu quan träng nh»m khëi ®éng qu¸ tr×nh c«ng nghiÖp ho¸ vµ cung cÊp nguyªn liÖu cho nh÷ng ngµnh c«ng nghiÖp giai ®o¹n sau. Víi bê biÓn dµi 3000km vµ vÞ trÝ ®Þa lý thuËn lîi lµm cho chóng ta dÔ dµng tiÕp cËn ®îc víi thÞ trêng thÕ giíi. - ViÖt Nam ®· gia nhËp AFTA, híng tíi gia nhËp WTO, viÖc tham gia c¸c tæ chøc nµy vÒ c¬ b¶n sÏ mang l¹i cho chóng ta nhiÒu c¬ héi, vµ còng cã nhiÒu th¸ch thøc. ViÖc tËn dông tèt c¸c c¬ héi vµ ®èi phã víi nh÷ng th¸ch thøc buéc chóng ta ph¶i cã chiÕn lîc c«ng ngiÖp ho¸ ®óng ®¾n, cã sù chuyÓn dÞch kinh tÕ m¹nh mÏ nh»m thóc ®Èy sù ph¸t triÓn trong níc, ®a hµng ho¸ cña chóng ta ®ñ søc c¹nh tranh ®èi víi hµng ho¸ cña c¸c níc kh¸c. Sù chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ theo híng c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ híng vÒ xuÊt khÈu cña chóng ta cã ®îc søc sèng ®Ó ph¸t triÓn lín m¹nh. 1.3. XuÊt ph¸t tõ nh÷ng yªu cÇu kh¸c - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ quèc d©n mang l¹i nhiÒu c¬ héi cho sù ph¸t triÓn kh«ng c«ng b»ng. Nh ta ®· biÕt ph¸t triÓn vµ x©y dùng x· héi c«ng b»ng lµ hai môc tiªu nhiÒu lóc tr¸i ngîc nhau. ThÕ nµo lµ ph¸t triÓn kh«ng c«ng b»ng? cã nhiÒu kh¸i niÖm nhng ë ®©y cã thÓ hiÓu ®ã lµ sù rót ng¾n kho¶ng c¸ch vÒ møc thu nhËp gi÷a c¸c tÇng líp, thµnh qu¶ cña sù ph¸t triÓn sÏ ®îc ph©n phèi ®Õn mäi ngêi mét c¸ch tho¶ ®¸ng, c«ng b»ng. Ta thÊy chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh sÏ mang l¹i ®iÒu nµy mét c¸ch tèt nhÊt, bëi nã t¹o ra nhiÒu c¬ héi lµm viÖc vµ t¹o ®iÒu kiÖn cho ®«ng ®¶o tÇng líp d©n chóng tiÕp cËn c¬ héi ®ã. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh theo híng CNH ®i liÒn víi ph¸t triÓn n«ng th«n n¬i cã ®¹i bé phËn lao ®éng, sinh sèng t¹i ®©y lµm cho møc sèng cña hä sÏ t¨ng lªn. - ViÖt Nam lµ mét níc ®i sau trong ph¸t triÓn, muèn ®uæi kÞp c¸c níc kh¸c mét c¸ch nhanh chãng th× cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch ®óng ®¾n ®Ó ®èt giai ®o¹n muèn thÕ chóng ta cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch ®óng ®¾n trong chiÕn lîc c«ng nghiÖp ho¸, ®ã chÝnh lµ ph¶i cã mét c¬ cÊu kinh tÕ hîp lý, ph¶i cã mét c¬ cÊu ngµnh ®ñ m¹nh s½n sµng tham gia ph©n c«ng lao ®éng quèc tÕ vµ c¹nh tranh trªn thÞ trêng thÕ giíi. 16 PhÇn IV C¸c gi¶i ph¸p chñ yÕu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ níc ta theo híng héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. 1. CÇn rµ xÐt ®Ó ®iÒu chØnh hoµn thiÖn vµ n©ng cao chÊt lîng quy ho¹ch. ChiÕn lîc ph¸t triÓn c¸c ngµnh, c¸c vïng vµ c¸c ®Þa ph¬ng. Tõ ®Çu nh÷ng n¨m 1990 ®Õn nay, chóng ta ®· tËp trung x©y dùng quy ho¹ch vµ chiÕn lîc ph¸t triÓn theo mét sè ngµnh träng ®iÓm nh: Xi m¨ng, s¾t thÐp, dÖt may, thuû s¶n, da giÇy… cho mét sè vïng kinh tÕ träng ®iÓm nh vïng ®ång b»ng S«ng Hång, ®ång b»ng S«ng Cöu Long, vïng tam gi¸c kinh tÕ träng ®iÓm miÒn Trung… Trªn c¬ së c¸c b¶n quy ho¹ch vµ chiÕn l îc ph¸t triÓn ®ã nhiÒu dù ¸n lín quy m« quèc gia ®· ®îc x©y dùng vµ thùc hiÖn: dù ¸n 327, dù ¸n quy ho¹ch hÖ thèng c¶ng biÓn, dù ¸n ph¸t triÓn c¸c khu chÕ xuÊt vµ khu c«ng nghiÖp tËp trung, dù ¸n trång 5 triÖu ha rõng ®Õn n¨m 2010… Nh×n chung, c¸c b¶n quy ho¹ch chiÕn lîc vµ dù ¸n nµy ®· gãp phÇn: - Qu¸n triÖt tinh thÇn vµ triÓn khai thùc hiÖn tèt h¬n ®êng lèi chñ tr¬ng, chÝnh s¸ch… cña §¶ng vµ Nhµ níc theo tinh thÇn NghÞ quyÕt c¸c §¹i héi §¶ng toµn quèc lÇn thø VI, VII vµ VIII vµo ®iÒu kiÖn cô thÓ cña tõng ngµnh, tõng vïng vµ tõng ®Þa ph¬ng, ®Æc biÖt lµ quan ®iÓm kinh tÕ - x· héi níc ta ®Õn n¨m 2000 do §¹i héi toµn quèc lÇn thø VII th«ng qua. - Qu¸n triÖt c¸c thay ®æi cña t×nh h×nh ®Êt níc trong nh÷ng n¨m ®Çu thùc hiÖn chñ tr¬ng ®æi míi vµ chuyÓn ®æi nÒn kinh tÕ ®Êt níc vËn hµnh theo c¬ chÕ thÞ trêng. - Qu¸n triÖt vµ cã c¸c ®iÒu chØnh cÇn thiÕt tríc c¸c biÕn ®éng lín trong bèi c¶nh quèc tÕ vµ khu vùc. - §Þnh híng ph¸t triÓn c¸c nhãm ngµnh lín cña nÒn kinh tÕ vµ gãp phÇn chuyÓn dÞch c¬ cÊu néi bé c¸c nhãm ngµnh, c¬ cÊu thµnh phÇn vµ c¬ cÊu vïng theo híng tÝch cùc, trong quü ®¹o chung chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo c¸c chñ tr¬ng, ®êng lèi cña §¶ng vµ Nhµ níc. - Qu¸n triÖt c¸c t tëng, quan ®iÓm ®Þnh híng vµ môc tiªu cña chiÕn lîc ph¸t triÓn kinh tÕ - x· héi níc ta trong thêi kú 2001 - 2010. Tríc m¾t, trong c¸c n¨m 1999, 2000 cÇn c¨n cø vµo kÕt qu¶ thùc hiÖn chiÕn lîc 1991 - 2000, vµo c ¸c yªu cÇu vµ bèi c¶nh thùc tÕ trong nh÷ng n¨m cuèi cïng cña thêi kú chiÕn lîc vµ vµo c¸c kÕt qu¶ ph©n tÝch, dù b¸o chuÈn bÞ x©y dùng chiÕn lîc ®Õn n¨m 2010 mµ thùc hiÖn viÖc ®iÒu chØnh c¸c môc tiªu, chÝnh s¸ch vµ gi¶i ph¸p thùc thi chiÕn lîc. Trong rµ xÐt vµ ®iÒu chØnh c¸c chiÕn lîc vµ quy ho¹ch ®· cã, cÇn chó träng néi dung cèt lâi lµ phôc vô chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ quèc d©n theo yªu cÇu c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ vµ phï hîp víi tiÕn tr×nh héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. - X¸c ®Þnh l¹i trËt tù vµ tèc ®é ph¸t triÓn cña tõng ngµnh kinh tÕ, tõng vïng vµ thµnh phÇn kinh tÕ. Víi môc tiªu dù kiÕn ®Õn kho¶ng 2005 - 2010 c¬ b¶n biÕn níc ta thµnh mét níc c«ng nghiÖp. - §iÒu chØnh chiÕn lîc vµ quy ho¹ch ph¸t triÓn, ph¶i chó träng c¶ c¸c quan hÖ theo ngµnh kinh tÕ - kü thuËt nh»m b¶o ®¶m qu¶n lý vµ ph¸t triÓn theo ngµnh, c¶i biÕn c¬ cÊu néi bé ngµnh vµ c¸c quan hÖ theo vïng vµ thµnh phÇn kinh tÕ c¬ cÊu lo¹i h×nh doanh nghiÖp trªn l·nh thæ vµ theo ngµnh ®Ó khai th¸c tiÒm n¨ng b¶o ®¶m tèc ®é ph¸t triÓn nhanh vµ yªu cÇu cña m« h×nh kinh tÕ híng ngo¹i. Nh vËy, môc tiªu ®iÒu chØnh chiÕn lîc vµ quy ho¹ch ph¶i phôc vô chuyÓn dÞch c¶ 3 lo¹i c¬ cÊu trong giai ®o¹n s¾p tíi lµ c¬ cÊu ngµnh, c¬ cÊu vïng vµ c¬ cÊu thµnh phÇn kinh tÕ. 2. X¸c ®Þnh vµ tËp trung søc ph¸t triÓn c¸c ngµnh träng ®iÓm mòi nhän, c¸c ngµnh cÇn u tiªn ph¸t triÓn trong thêi kú s¾p tíi. 17 ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng héi nhËp trong thêi kú ®Èy m¹nh c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®aÞi ho¸ ®ßi hái ph¶i x¸c ®Þnh vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh träng ®iÓm, ngµnh mòi nhän. Môc tiªu cña chuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ lµ c¶i biÕn c¬ cÊu hiÖn t¹i, tiÕn tíi mét c¬ cÊu hîp lý, ®a ngµnh, trong ®ã h×nh thµnh c¸c ngµnh träng ®iÓm, mòi nhän, ph¸t triÓn bÒn v÷ng nh»m khai th¸c tèt néi lùc, tham gia cã hiÖu qu¶ vµo ph©n c«ng, hîp t¸c quèc tÕ. XuÊt ph¸t tõ thùc tiÔn vµ yªu cÇu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ, khi x¸c ®Þnh c¸c ngµnh mòi nhän träng ®iÓm, ngµnh cÇn u tiªn ph¸t triÓn ph¶i chó träng c¸c vÊn ®Ò sau: Thø nhÊt, cÇn hÕt søc coi träng tÝnh bÒn v÷ng cña sù ph¸t triÓn. Thø hai, lùa chän c¸c ngµnh träng ®iÓm mòi nhän ph¶i dùa trªn c¬ së hÖ thèng tiªu chuÈn phï hîp. 3. TËp trung nghiªn cøu thÞ trêng ®Ó x¸c ®Þnh c¬ cÊu s¶n phÈm hîp lý. X¸c ®Þnh c¬ cÊu s¶n phÈm (c¬ cÊu ngµnh kinh tÕ) hîp lý theo híng khai th¸c lîi thÕ ®Êt níc phï hîp víi tiÕn tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo híng héi nhËp lµ vÊn ®Ò cã tÝnh phæ biÕn trªn thÕ giíi. VÒ thùc tr¹ng chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ níc ta, trong nh÷ng n¨m qua cã thÓ rót ra nhËn xÐt tæng qu¸t sau: C¶ vÒ ®Þnh híng thÞ trêng lÉn c¬ cÊu s¶n phÈm ë níc ta hiÖn nay ®ang ®an xen gi÷a c¸c thêi kú. §iÒu ®ã cã lý do tõ: - §iÓm xuÊt ph¸t cña qu¸ tr×nh ph¸t triÓn vµ chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ níc ta cßn thÊp, søc s¶n xuÊt (n¨ng lùc s¶n xuÊt) cña c¸c ngµnh vµ c¸c nhãm ngµnh kinh tÕ quèc d©n cßn yÕu kÐm l¹i ph©n bè ph©n t¸n. - Sù t×m kiÕm lîi thÕ cña níc ®i sau ®èi víi thÞ trêng "ng¸ch" hay "ph©n ®o¹n thÞ trêng phï hîp" cßn nhiÒu lóng tóng. - Sù ®µo th¶i tù nhiªn ®èi víi s¶n phÈm, do qu¸ tr×nh ®æi míi c¬ cÊu s¶n phÈm diÔn ra chËm ch¹p. - sù tiÕp nhËn th«ng tin thÞ trêng, th«ng tin khoa häc kü thuËt, th«ng tin qu¶n lý cßn nhiÒu bÊt cËp. 4. T¨ng cêng mét sè ®iÒu kiÖn chñ yÕu nh»m chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp víi nÒn kinh tÕ khu vùc vµ thÕ giíi. §Ó thùc hiÖn chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ theo c¸c quan ®iÓm vµ ph¬ng híng ®· x¸c ®Þnh cÇn ph¶i t¹o lËp vµ hoµn thiÖn nhiÒu ®iÒu kiÖn. ë ®©y chØ ®i vµo mét sè ®iÒu kiÖn chñ yÕu: - §æi míi c¬ cÊu vµ chÝnh s¸ch ®Çu t ®Ó thùc hiÖn môc tiªu chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn héi nhËp víi khu vùc vµ thÕ giíi. - Hoµn thiÖn mét sè chÝnh s¸ch tµi chÝnh tiÒn tÖ, kh¾c phôc qu¸ tr×nh chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. - ChuyÓn dÞch c¬ cÊu lao ®éng vµ n©ng cao chÊt lîng ®µo t¹o nguån nh©n lùc phôc vô chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ. 18 kÕt luËn ViÖt Nam ®i vµo thêi kú c«ng nghiÖp ho¸, hiÖn ®¹i ho¸ ®Êt níc trïng víi víi thêi ®iÓm thÕ giíi ®ang diÔn ra nh÷ng thay ®æi lín vÒ chÝnh trÞ vµ kinh tÕ. Xu thÕ hoµ hoµ b×nh vµ hîp t¸c ®Ó ph¸t triÓn ngµy cµng trë thµnh ®ßi hái bøc xóc; toµn cÇu ho¸ vµ khu vùc ho¸ ®êi sèng kinh tÕ ®· trë thµnh mét trong nh÷ng xu thÕ ph¸t triÓn chñ yÕu cña quan hÖ quèc tÕ hiÖn ®¹i. Cuéc c¸ch m¹ng khoa häc c«ng nghÖ ®· vµ ®ang thóc ®Èy m¹nh mÏ qu¸ tr×nh chuyªn m«n ho¸ vµ hîp t¸c gi÷a c¸c quèc gia lµm cho lùc lîng s¶n xuÊt ®îc quèc tÕ ho¸ ngµy cµng cao. Nh÷ng tiÕn bé cña khoa häc c«ng nghÖ, ®Æc biÖt lµ ngµnh tin häc, ®· d©n tíi sù h×nh thµnh nh÷ng m¹ng líi toµn cÇu nh: "xa l« th«ng tin", "th¬ng m¹i ®iÖn tö". §Æc ®iÓm nµy ®ßi hái c¸c níc ®Òu ph¶i nç lùc héi nhË vµo xu thÓ chung, ®iÒu chØnh chÝnh s¸ch theo híng më cöa. Chóng ta còng nhËn thøc râ héi nhËp khu vùc vµ quèc tÕ thùc chÊt lµ cuéc ®Êu tranh phøc t¹p ®Ó gãp phÇn ph¸t triÓn kinh tÕ, cñng cè an ninh chÝnh trÞ , gi÷ g×n b¶n s¾c d©n téc. Qu¸n triÖt ®Æc ®iÓm nµy lµ yÕu tè quan träng ®Ó chuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ ®óng híng vµ cã hiÖu qu¶. 19 tµi liÖu tham kh¶o 1. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu ngµnh vµ ph¸t triÓn c¸c ngµnh träng ®iÓm mòi nhän ë ViÖt Nam - NXB khoa häc x· héi - 1996 2. ChuyÓn dÞch c¬ cÊu kinh tÕ trong ®iÒu kiÖn cña khu vùc vµ thÕ giíi - NXB chÝnh trÞ quèc gia - 1999. 3. Gi¸o tr×nh kinh tÕ chÝnh trÞ - §¹i häc KTQD - NXB - Hµ Néi - 2000 4. C¸c chuyÓn ®Ò nghiªn cøu qu¸n triÖt nghÞ quyÕt §¹i héi §¶ng lÇn thø IX - NXB Qu©n ®éi nh©n d©n. 20