Tài liệu Cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp ngành dệt may ở khu vực miền trung trong tiến trình hội nhập (1)

BỘ GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐẠI HỌC ĐÀ NẴNG BÙI NỮ THANH HÀ LUẬN ÁN TIẾN SĨ TÊN ĐỀ TÀI : CẤU TRÚC TÀI CHÍNH CỦA CÁC DOANH NGHIỆP NGÀNH DỆT MAY Ở KHU VỰC MIỀN TRUNG TRONG TIẾN TRÌNH HỘI NHẬP CHUYÊN NGÀNH : KINH TẾ CÔNG NGHIỆP MÃ SỐ : 62.31.09.01 NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: 1. TS. ĐOÀN GIA DŨNG 2. PGS.TS. NGUYỄN TRƯỜNG SƠN ĐÀ NẴNG, NĂM 2014 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Kết quả nêu trong luận án là trung thực và chưa từng công bố trong bất cứ công trình nghiên cứu nào. NCS Bùi Nữ Thanh Hà MỤC LỤC LỜI CAM ĐOAN DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT DANH MỤC BẢNG DANH MỤC HÌNH PHẦN MỞ ĐẦU ............................................................................................. 9 Chương 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẤU TRÚC TÀI CHÍNH CỦA DOANH NGHIỆP ................................................................................................... 18 1.1. Cấu trúc tài chính của doanh nghiệp ....................................................... 18 1.1.1. Khái niệm về doanh nghiệp ............................................................ 18 1.1.2. Khái niệm về cấu trúc tài chính của doanh nghiệp ......................... 18 1.1.3. Các chỉ tiêu đo lường cấu trúc tài chính của doanh nghiệp............. 20 1.1.4. Mối quan hệ giữa cấu trúc tài chính với doanh nghiệp ................... 23 1.2. Các lý thuyết về cấu trúc tài chính doanh nghiệp .................................... 25 1.2.1. Giả thiết nghiên cứu ban đầu ........................................................... 25 1.2.2. Mô hình “Thuế MM” và ảnh hưởng của thuế thu nhập công ty ..... 26 1.2.3. Lý thuyết về chi phí khánh tận tài chính ......................................... 27 1.2.4. Lý thuyết chi phí đại diện ................................................................ 29 1.2.5. Lý thuyết thông tin bất cân xứng ..................................................... 31 1.2.6. Lý thuyết vòng đời........................................................................... 33 1.3. Các nhân tố cơ bản ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính doanh nghiệp .... 34 1.3.1. Cấu trúc tài sản................................................................................. 34 1.3.2. Chính sách thuế ............................................................................... 35 1.3.3. Quy mô ............................................................................................ 37 1.3.4. Rủi ro kinh doanh ............................................................................ 38 1.3.5. Cơ hội tăng trưởng .......................................................................... 40 1.3.6. Khả năng sinh lợi ............................................................................. 40 1.3.7. Ngành ............................................................................................... 41 1.3.8. Khả năng thanh khoản ..................................................................... 41 1 1.3.9. Các nhân tố khác .............................................................................. 42 Kết luận chương 1...................................................................................... 44 Chương 2. THIẾT KẾ NGHIÊN CỨU .......................................................... 45 2.1. Tổng kết một số nghiên cứu về cấu trúc tài chính và các nhân tố ảnh hưởng trước đây ......................................................................................... 45 2.1.1. Một số nghiên cứu trong nước ....................................................... 45 2.1.2. Một số nghiên cứu trên thế giới ...................................................... 46 2.2. Các mô hình nghiên cứu hiện nay........................................................... 48 2.2.1. Mô hình ảnh hưởng cố định (FEM) ................................................ 49 2.2.2. Mô hình ảnh hưởng ngẫu nhiên (REM) .......................................... 50 2.2.3. Mô hình R.G.Rajan và L.Zingales (1995) ....................................... 50 2.3. Thiết kế nghiên cứu................................................................................. 51 2.3.1. Khung nghiên cứu............................................................................ 52 2.3.2. Nguồn số liệu và chỉ tiêu cơ bản ..................................................... 53 2.3.3. Quy trình nghiên cứu ....................................................................... 53 2.3.4. Nghiên cứu sự ảnh hưởng của chính sách tái cơ cấu doanh nghiệp đến cấu trúc tài chính các doanh nghiệp dệt may miền Trung .................. 54 2.3.5. Xác định các nhân tố gợi ý ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính doanh nghiệp dệt may miền Trung ....................................................................... 65 2.3.6. Đề xuất hàm số nghiên cứu của luận án biểu diễn mối quan hệ giữa cấu trúc tài chính với các nhân tố ảnh hưởng ............................................ 67 Kết luận chương 2 ........................................................................................... 68 Chương 3. ĐẶC TRƯNG CẤU TRÚC TÀI CHÍNH CÁC DOANH NGHIỆP DỆT MAY MIỀN TRUNG ...................................................................... 70 3.1. Khái quát tình hình hoạt động dệt may Việt Nam ................................ 70 3.1.1. Lịch sử phát triển ngành dệt may Việt Nam.................................... 70 3.1.2. Thành tựu ngành dệt may Việt Nam trong tiến trình hội nhập WTO71 3.1.3. Xu hướng cạnh tranh của thị trường thế giới và thách thức đối với ngành dệt may Việt Nam .......................................................................... 67 3.2. Khó khăn trong hoạt động xuất khẩu của dệt may Việt Nam ............... 77 2 3.3. Khái quát tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh của ngành dệt may miền Trung giai đoạn từ 2007 đến nay ...................................................... 81 3.3.1. Khái quát về quy mô và cơ cấu ngành dệt may miền Trung từ năm 2007 đến nay .............................................................................................. 81 3.3.2. Phân tích cơ cấu và xu hướng tăng trưởng của ngành dệt may miền Trung giai đoạn từ 2007 đến nay ............................................................... 81 3.4. Thực trạng về cấu trúc tài chính các doanh nghiệp dệt may miền Trung 84 3.4.1. Nhận định chung về cấu tài chính các doanh nghiệp dệt may miền Trung .......................................................................................................... 84 3.4.2. Thực trạng về cấu tài chính các doanh nghiệp dệt may miền Trung theo quy mô doanh nghiệp......................................................................... 87 3.4.3. Thực trạng về cấu tài chính các doanh nghiệp dệt may miền Trung theo cấu trúc tài sản.................................................................................... 91 3.4.4. Thực trạng về cấu tài chính các doanh nghiệp dệt may miền Trung theo công đoạn sản xuất kinh doanh .......................................................... 93 Kết luận chương 3 ........................................................................................... 96 Chương 4. CÁC NHÂN TỐ ẢNH HƯỞNG ĐẾN CẤU TRÚC TÀI CHÍNH CÁC DOANH NGHIỆP DỆT MAY MIỀN TRUNG ............... 97 4.1. Các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp dệt may miền Trung ......................................................................................... 97 4.2. Nghiên cứu tổng thể các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính các doanh nghiệp dệt may miền Trung .......................................................... 101 4.2.1. Quy trình thực hiện ...................................................................... 101 4.2.2. Mã hóa biến các nhân tố ảnh hưởng ban đầu ............................... 103 4.2.3. Nghiên cứu giả định và thực nghiệm chiều hướng ảnh hưởng của các nhân tố ban đầu ................................................................................ 105 4.3. Kết quả cấu trúc tài chính các doanh nghiệp dệt may miền Trung khi áp dụng phần mềm SPSS .............................................................................. 106 4.3.1. Phân tích kết quả của mô hình ...................................................... 106 4.3.2. Kết quả mô hình tương quan giữa HSNO với các nhân tố ảnh hưởng khi phân chia doanh nghiệp dệt may miền Trung theo quy mô ... 107 4.3.2. Kết quả mô hình tương quan giữa HSNO với các nhân tố ảnh hưởng khi phân chia doanh nghiệp dệt may miền Trung theo công đoạn sản xuất ngành dệt may............................................................................ 110 3 Kết luận chương 4 ......................................................................................... 114 Chương 5. CÁC HÀM Ý CHÍNH SÁCH VỀ CẤU TRÚC TÀI CHÍNH ĐỐI VỚI NGÀNH DỆT MAY MIỀN TRUNG .................................... 115 5.1. Hướng thiết kế cấu trúc tài chính của ngành Dệt may miền Trung theo quy mô...................................................................................................... 115 5.1.1. Đối với doanh nghiệp Nhỏ ............................................................ 117 5.1.2. Đối với doanh nghiệp Vừa............................................................. 118 5.1.3. Đối với doanh nghiệp Lớn ............................................................ 119 5.2. Hướng thiết kế cấu trúc tài chính của ngành Dệt may miền Trung theo công đoạn sản xuất ngành dệt may .......................................................... 120 5.2.1. Đối với doanh nghiệp sản xuất Sợi ............................................... 122 5.2.2. Đối với doanh nghiệp Dệt nhuộm.................................................. 123 5.2.3. Đối với doanh nghiệp May mặc .................................................... 123 5.2.4. Đối với doanh nghiệp Dệt - May .................................................. 124 5.3. Các hàm ý chính sách từ việc nghiên cứu cấu trúc tài chính của ngành dệt may miền Trung ................................................................................. 126 5.3.1. Hướng đầu tư cho các doanh nghiệp theo công đoạn của ngành dệt may miền Trung ....................................................................................... 126 5.3.2. Hàm ý chính sách khác đối với ngành dệt may miền Trung ......... 127 Kết luận chương 5 ........................................................................................ 130 PHẦN KẾT LUẬN ................................................................................. 131 PHỤ LỤC................................................................................................. 133 TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................... 170 4 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT AFTA : khu vực tự do ASEAN CTCP : Công ty cổ phần DN : Doanh nghiệp DNNN : Doanh nghiệp Nhà nước DNTN : Doanh nghiệp tư nhân DTT : Doanh thu thuần EPS : Earning per share (Thu nhập trên cổ phiếu) EU : European Community (Cộng đồng châu Âu) EVA : Economic Value Added (Giá trị kinh tế gia tăng) FOB : Free on board GSP : Chính sách ưu đãi thuế quan phổ cập GTGT : Giá trị gia tăng HSNO : Hệ số nợ KT-XH : Kinh tế xã hội LN : Lợi nhuận LNTT : Lợi nhuận trước thuế LNTT/DTT : Lợi nhuận trước thuế / tổng doanh thu thuần LNST : Lợi nhuận sau thuế MFN : Most Favoured Nation (Những quốc gia được hưởng tiêu chuẩn Tối huệ quốc) NK : Nhập khẩu NPT : Nợ phải trả NPT/VCSH : Nợ phải trả trên vốn chủ sở hữu ( D/E) NDH VTX : Nợ dài hạn / vốn thường xuyên 5 OBM : Original Brand Manufacturer (Nhà sản xuất mang nhãn hiệu gốc – Tức là sản xuất ra những sản phẩm có thương hiệu của chính mình) ODM : Original Design Manufacturer (Nhà sản xuất theo thiết kế gốc – tức là sản xuất từ khâu thiết kế đến khâu hoàn tất sản phẩm) OEM : Original Equipment Manufacturer (Nhà sản xuất bằng thiết bị gốc - tức là sản xuất sản phẩm bằng chính máy móc thiết bị của mình) OECD : Organisation for Economic Cooperation and Development (Tổ chức hợp tác và phát triển kinh tế) OIM : Original Idea Manufacturer (Nhà sản xuất theo ý tưởng ban đầu) PBQ : Tỷ suất lợi nhuận bình quân trên doanh thu thuần ROA : Return on Asset (Tỷ suất sinh lợi trên tài sản) ROE : Return on Equity (Tỷ suất sinh lợi trên vốn chủ sở hữu) ROI : Return on Investment (Tỷ suất sinh lợi trên vốn đầu tư) TCT : Tổng công ty TĐKT : Tập đoàn kinh tế TNHH : Trách nhiệm hữu hạn TPP : Hiệp định Đối tác kinh tế chiến lược xuyên Thái Bình Dương TS : Tài sản TSDH/TTS : Tài sản dài hạn / tổng tài sản TSLN : Tỷ suất lợi nhuận VCSH : Vốn chủ sở hữu WACC : Weighted Average Cost of Capital (Chi phí sử dụng vốn bình quân) WTO : World Trade Organisation (Tổ chức thương mại thế giới) XK : Xuất khẩu. 6 DANH MỤC CÁC BẢNG Trang Bảng 1: Tổng hợp kết quả nghiên cứu trong nước về sự ảnh hưởng của các nhân tố đến cấu trúc tài chính của doanh nghiệp ...................................... 16 Bảng 2: Tổng hợp kết quả nghiên cứu nước ngoài về sự ảnh hưởng của các nhân tố đến cấu trúc tài chính của doanh nghiệp ...................................... 17 Bảng 1.1: Trích báo cáo tài chính về giá trị cổ phần tại một số công ty ....... 21 Bảng 1.2: Tóm tắt các cách đo lường cấu trúc tài chính ................................ 22 Bảng 2.1: Bảng đo lường các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính ..... 67 Bảng 3.1: Kim ngạch xuất khẩu hàng dệt may Việt Nam ............................. 74 Bảng 3.2: Mức độ gia tăng số doanh nghiệp dệt may miền Trung ................ 82 Bảng 3.3: Số doanh nghiệp dệt may toàn miền Trung phân theo hệ số NPT/VCSH đến 01/01/NN ....................................................................... 85 Bảng 4.1: Mã hóa biến các nhân tố trong nghiên cứu tổng quát .................. 104 Bảng 4.2: Tổng hợp chiều ảnh hưởng của các nhân tố đến cấu trúc tài chính ngành dệt may miền Trung ...................................................................... 105 Bảng 4.3: Mã hóa biến cấu trúc tài chính và các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính............................................................................................. 106 Bảng 5.1: Mô hình tương quan giữa HSNO với các nhân tố ảnh hưởng theo quy mô doanh nghiệp............................................................................... 116 Bảng 5.2: Tổng hợp các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp dệt may miền Trung theo quy mô nhỏ .............................. 117 Bảng 5.3: Tổng hợp các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp dệt may miền Trung theo quy mô vừa .............................. 118 Bảng 5.4: Tổng hợp các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp dệt may miền Trung theo quy mô lớn............................... 119 Bảng 5.5: Mô hình tương quan giữa HSNO với các nhân tố ảnh hưởng theo công đoạn ................................................................................................. 121 Bảng 5.6: Tổng hợp các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp sản xuất sợi miền Trung .................................................. 122 7 Bảng 5.7: Tổng hợp các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp dệt nhuộm miền Trung .................................................... 123 Bảng 5.8: Tổng hợp các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp may mặc miền Trung ...................................................... 124 Bảng 5.9: Tổng hợp các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp dệt - may miền Trung ...................................................... 125 DANH MỤC CÁC HÌNH Trang Hình 1.1: Mô hình chi phí khánh tận ............................................................. 28 Hình 2.1: Khung nghiên cứu của luận án ....................................................... 52 Hình 3.1: Biểu đồ số lượng doanh nghiệp dệt may quy mô lớn theo vùng ... 71 Hình 3.2: Số doanh nghiệp dệt may miền Trung đầu năm 2012 .................. 83 Hình 3.3: Cơ cấu doanh nghiệp dệt may miền Trung theo hệ số D/E ........... 86 Hình 3.4: Sơ đồ quy trình sản xuất ngành dệt may ........................................ 93 8 PHẦN MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Nền kinh tế đất nước chúng ta đang từng bước hội nhập vào kinh tế khu vực và kinh tế thế giới. Quá trình hội nhập được đánh giá khởi điểm từ mốc 01/01/2007 khi Việt Nam gia nhập WTO. Trong đó, ngành Dệt may Việt Nam là một trong những ngành xuất nhập khẩu đã chịu chi phối rất lớn bởi tiến trình hội nhập này. Thích ứng với quá trình hội nhập, chủ trương của Nhà nước về việc đưa Dệt may nhanh chóng trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của nền kinh tế Việt Nam được xem là vấn đề cấp thiết hàng đầu. Để có thể đưa ngành Dệt may trở thành ngành kinh tế mũi nhọn của khu vực miền Trung Tây nguyên, các nhà nghiên cứu và các cơ quan chức năng đã không ngừng nghiên cứu một cách toàn diện về mọi mặt trong hoạt động của các doanh nghiệp dệt may miền Trung. Có một số doanh nghiệp dệt may theo xu hướng tăng cường xuất khẩu gia công cấp độ 1 để lấy ngắn nuôi dài, lại có một số các doanh nghiệp dệt may khác theo xu hướng “ sản xuất - gia công - xuất khẩu” trọn gói sản phẩm dệt may để tăng chuỗi giá trị cung ứng của ngành. Bên cạnh đó, để đảm bảo phát triển bền vững, Dệt may Việt Nam và Dệt may miền Trung còn xây dựng định hướng phát triển nguồn nguyên liệu nhằm giảm tỷ lệ nhập khẩu nguyên vật liệu đầu vào và tăng tính tự chủ về nguồn nguyên liệu. Qua nghiên cứu, đã thấy được các doanh nghiệp dệt may thường phải vay vốn để đầu tư trang thiết bị và cả việc dùng để trang trải các chi phí cho hoạt động sản xuất kinh doanh thường niên. Điều này đã dẫn đến việc trả lãi vay là một vấn đề rất quan trọng trong cấu trúc vốn của doanh nghiệp. Với tình hình gia tăng nợ vay và lãi suất sẽ khiến các doanh nghiệp dệt may miền Trung bị thu hẹp lợi nhuận và hạn chế khả năng tiếp cận các đơn đặt hàng trọn gói mà ngành dệt may Việt Nam đang hướng đến ký kết với nước ngoài. 9 Do vậy việc xây dựng một cấu trúc tài chính hợp lý đối với các doanh nghiệp dệt may miền Trung trong giai đoạn hiện nay đã trở thành vấn đề hết sức cần thiết. Từ sau nghiên cứu của Modigliani và Miller (1958), các nghiên cứu sau đó đều nhằm xác định xem cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp chịu sự ảnh hưởng bởi những nhân tố nào và mức độ ảnh hưởng ra sao. Lĩnh vực này nhìn chung đã được nhiều tác giả nghiên cứu nhưng cho đến nay cấu trúc tài chính của ngành dệt may miền Trung vẫn còn bị bỏ ngõ. Đây là lý do cơ bản để tác giả chọn đề tài “ Cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp ngành Dệt May ở khu vực miền Trung trong tiến trình hội nhập”. 2. Mục tiêu nghiên cứu Qua việc vận dụng các lý thuyết cấu trúc tài chính đã được các đề tài đi trước nghiên cứu, tác giả thu thập hệ thống các thông tin về tình hình tài chính của các doanh nghiệp dệt may miền Trung để thực hiện giải quyết các vấn đề sau: - Hệ thống hóa lý luận và thực tiễn cấu trúc tài chính và các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính doanh nghiệp. - Đánh giá thực trạng cấu trúc tài chính các doanh nghiệp dệt may miền Trung. - Xác định các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp dệt may miền Trung. - Nghiên cứu mối quan hệ giữa các nhân tố ảnh hưởng với cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp dệt may miền Trung. - Đề xuất các hàm ý chính sách cho các doanh nghiệp dệt may miền Trung nhằm xây dựng cấu trúc tài chính hợp lý. 3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu: Đề tài này tập trung vào nghiên cứu cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp dệt may miền Trung và các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của doanh nghiệp. 10 Phạm vi nghiên cứu: Các doanh nghiệp được nghiên cứu là các doanh nghiệp đang hoạt động trên địa bàn miền Trung tính đến cuối năm 2012. Đây là những doanh nghiệp có thời gian hoạt động liên tục từ 2007 đến nay để qua đó tác giả có điều kiện nhìn nhận xu hướng cấu trúc tài chính các doanh nghiệp dệt may ở miền Trung. 4. Phương pháp nghiên cứu Để thực hiện được các mục tiêu nghiên cứu, đề tài sử dụng phương pháp hệ thống nhằm hệ thống lại các lý thuyết cũng như các nghiên cứu thực nghiệm đi trước để xác định khung lý thuyết về cấu trúc tài chính và các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính. Sau đó, đề tài sử dụng phương pháp điều tra chọn mẫu để có thể xác định các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính. Quá trình này chia làm 2 giai đoạn: + Giai đoạn 1: Phỏng vấn chuyên sâu đối với Giám đốc, Kế toán trưởng hoặc trưởng phòng tài chính các doanh nghiệp dệt may điển hình để gợi mở các nhân tố ảnh hưởng. Kết quả các phỏng vấn này cùng với kết quả thực nghiệm của các nghiên cứu trước đây sẽ mở ra hướng giải quyết ở giai đoạn 2. + Giai đoạn 2: Tiến hành thu thập số liệu tài chính của doanh nghiệp dệt may miền Trung. Có 202 doanh nghiệp được chọn tham gia trong nghiên cứu; với nguồn số liệu từ 31/12/2007 đến 31/12/2012 do Tổng cục thống kê cung cấp. Toàn bộ số liệu thu thập được luận án xử lý bằng các kỹ thuật thống kê phù hợp để phát hiện các đặc trưng của cấu trúc tài chính và các nhân tố ảnh hưởng. 5. Đóng góp mới của đề tài - Đề tài đã mô tả được thực trạng về cấu trúc tài chính của ngành dệt may miền Trung và sự tác động của từng nhân tố thực tế ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp này. 11 - Phân tích đặc điểm công nghệ dệt may Việt Nam trong mối quan hệ với xu thế hội nhập và sự ảnh hưởng của nó đến cấu trúc tài chính doanh nghiệp dệt may miền Trung. - Thiết lập mô hình các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của ngành dệt may miền Trung theo tiêu thức quy mô doanh nghiệp và tiêu thức công đoạn sản xuất ngành dệt may. - Đề xuất các hàm ý chính sách nhằm định hướng và hỗ trợ cho các doanh nghiệp dệt may miền Trung chọn lựa cấu trúc tài chính phù hợp với các quy mô và theo công đoạn sản xuất kinh doanh của ngành dệt may. 6. Kết cấu nội dung luận án Ngoài phần mở đầu và kết luận, nội dung chính của luận án được kết cấu thành 5 chương: Chương 1: Cơ sở lý luận về cấu trúc tài chính doanh nghiệp Chương 2: Thiết kế nghiên cứu Chương 3: Đặc trưng cấu trúc tài chính các doanh nghiệp dệt may miền Trung Chương 4: Các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp dệt may miền Trung Chương 5: Hàm ý chính sách về cấu trúc tài chính đối với ngành dệt may miền Trung 7. Tổng quan tài liệu nghiên cứu Để thực hiện đề tài, tác giả đã tìm hiểu nghiên cứu nhiều tài liệu trong và ngoài nước về lý thuyết cấu trúc tài chính, các nhân tố ảnh hưởng và các nghiên cứu thực nghiệm đi trước nhưng chỉ đưa vào luận án 40 tài liệu có trích dẫn. Bên cạnh đó, đề tài còn tìm hiểu các văn bản pháp quy liên quan đến hoạt động tài chính của doanh nghiệp dệt may Việt Nam và dệt may miền Trung [2], [14], [15]. 12 Trong phần mở đầu, đề tài không thể liệt kê hết được các tài liệu nghiên cứu, chỉ có thể tổng quan một số tài liệu tiêu biểu đã nghiên cứu và sử dụng vào luận án. Để sử dụng phần lý thuyết về cấu trúc tài chính và các nhân tố ảnh hưởng dùng làm cơ sở nền tảng cho nghiên cứu thực nghiệm của đề tài, tác giả đã tham khảo một số giáo trình và bài giảng sau: . Bài giảng Quản trị tài chính của TS Đoàn Gia Dũng [4] . Quản trị tài chính của TS Nguyễn Thanh Liêm (2002) [6] . Phân tích hoạt động kinh doanh của TS Ngô Hà Tấn, TS Trần Đình Khôi Nguyên, TS Hoàng Tùng (2009) [9] . Giáo trình Phân tích hoạt động kinh doanh – Phần II của GS.TS Trương Bá Thanh và PGS.TS Trần Đình Khôi Nguyên (2001) [10] . Bài giảng Kinh tế lượng của TS Trương Bá Thanh (2000) [11] . Phân tích tài chính của PGS.TS Trương Bá Thanh (2012) [12] Tiếp đến, để có thể có được thiết kế nghiên cứu phù hợp với đề tài, tác giả đã lần lượt tìm hiểu, tham khảo các nghiên cứu trong và ngoài nước. Mỗi tác giả đều có phương pháp nghiên cứu và các giả thiết nghiên cứu không hoàn toàn giống nhau nhưng các nghiên cứu lại có những kết luận chung tương đồng nhau về các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của doanh nghiệp. Một số tiêu biểu trong những nghiên cứu đó là: - Tài liệu [1], Tiến sĩ Đoàn Ngọc Phi Anh (2010) đã nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính và hiệu quả tài chính trong doanh nghiệp. Dùng phương pháp phân tích đường dẫn, tác giả đã phân tích số liệu của hơn 400 công ty niêm yết trên thị trường chứng khoán từ 2007 đến 2009. Bài nghiên cứu đã chỉ ra được cấu trúc tài chính có tương quan thuận chiều với quy mô của doanh nghiệp và có tương quan nghịch chiều với nhân tố hiệu quả kinh doanh, rủi ro kinh doanh và cấu trúc tài sản. 13 - Tài liệu [8], Trương Đông Lộc và Võ Thị Kiều Trang (2008) đã tiến hành nghiên cứu các yếu tố ảnh hưởng đến cấu trúc vốn của các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán Việt Nam. Thông qua phân tích hồi quy, bài nghiên cứu đã kết luận cấu trúc vốn của các công ty cổ phần niêm yết trên thị trường chứng khoán có tương quan thuận chiều với nhân tố quy mô, tốc độ tăng trưởng doanh thu, đặc điểm ngành nghề nhưng lại có quan hệ nghịch chiều với lợi nhuận của công ty. - Tài liệu [19], các tác giả Antoniou, Antonios, Yilmaz Guney, Krishan Paudyal (2002) đã nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính của các tập đoàn thuộc khối châu Âu, trên cơ sở điều tra và phân tích số liệu các công ty Pháp, Anh, Đức. Dựa trên nguyên tắc bình phương bé nhất và mô hình GMM, các tác giả đã chỉ ra được cấu trúc tài chính có mối tương quan thuận chiều với nhân tố quy mô của doanh nghiệp và có tương quan nghịch chiều với nhân tố lãi suất và giá cổ phiếu trên thị trường. - Tài liệu [20], Bevan, Alan A, Jo Danbolt (2000) đã sử dụng phương pháp hồi quy để phân tích cấu trúc vốn của hơn 800 công ty ở nước Anh. Qua nghiên cứu, các tác giả đã kết luận được cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp này có quan hệ nghịch chiều với lợi nhuận và cơ hội tăng trưởng. - Tài liệu [25], Huang, G.H. Samuel, Frank Song. M (2002) đã thu thập và nghiên cứu số liệu kế toán và số liệu thị trường của hơn 1000 công ty tại Trung Quốc đã niêm yết trên thị trường chứng khoán. Bằng phương pháp phân tích dữ liệu chéo, bài nghiên cứu đã chỉ ra tỷ lệ nợ trên tổng tài sản của các công ty có quan hệ thuận chiều với quy mô của công ty, lá chắn thuế, tỷ trọng tài sản cố định trên tổng tài sản nhưng lại có quan hệ nghịch chiều với lợi nhuận và đặc điểm ngành kinh doanh. 14 - Tài liệu [33] và [34], Tran Dinh Khoi Nguyen (2006) đã nghiên cứu các doanh nghiệp vừa và nhỏ từ năm 1999 đến 2001. Kết quả của nghiên cứu là đã chỉ ra cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam có quan hệ cùng chiều với các nhân tố: Khả năng tăng trưởng, quy mô doanh nghiệp và lãi suất ngân hàng. Còn lợi nhuận thì có ảnh hưởng không đáng kể đến cấu trúc tài chính của các doanh nghiệp vừa và nhỏ tại Việt Nam. - Tài liệu [40], Yu Wen, Kami Rwegasira and Jan Bilderbeek (2002) lại nghiên cứu mối quan hệ giữa cấu trúc tài chính của các công ty tại trung Quốc với phương thức quản lý điều hành của Hội đồng quản trị công ty đó. Qua phân tích hồi quy tương quan chuỗi số liệu của 60 công ty trong khoảng thời gian từ 1996 đến 1998. Kết quả của nghiên cứu cho thấy, các giám đốc công ty thường chọn lựa tỷ lệ nợ thấp khi họ phải đối mặt với những chính sách quản lý chặt chẽ từ Hội đồng quản trị. Tuy nhiên, số lượng thành viên của Hội đồng quản trị và thù lao trả cho Tổng giám đốc lại không có tương quan với cấu trúc tài chính của công ty. Trên đây chỉ mới tổng quan về một số trong các tài liệu nghiên cứu có tính chất tiêu biểu về phương pháp nghiên cứu. Sau đây là các bảng tổng kết kết quả nghiên cứu các nhân tố ảnh hưởng đến cấu trúc tài chính doanh nghiệp trong và ngoài nước: 15 Bảng 1- Tổng hợp kết quả nghiên cứu trong nước về sự ảnh hưởng của các nhân tố đến cấu trúc tài chính của doanh nghiệp. Sự ảnh hưởng của các nhân tố đối với cấu trúc tài chính của các lĩnh vực và ngành nghề kinh doanh Các nhân tố ảnh hưởng cơ bản đã được các nhà Ngành chế Ngành chế Ngành dệt Ngành Nghiên nghiên cứu trong nước biến XK biến thủy may Tp Thủy sản cứu chung nghiên cứu thủy sản sản Khánh Đà Nẵng Đà Nẵng cho các [13] Hòa [3] [5] [16] ngành [1] 1. Quy mô doanh nghiệp (+) (+) (-)/(+) (+) (+) 2. Cơ cấu tài sản (+) (-) (+) k (-) 3. Cơ hội tăng trưởng (+) (+) k k k 4. Khả năng sinh lợi (+) (+) k k k 5. Thuế thu nhập DN (-) k k k k 6. Rủi ro trong KD (-) k k (+) (-) 7. Đặc điểm Ngành k k k k k 8. Chi phí lãi vay k (-) (-) k k 9. Hiệu quả kinh doanh k k k (+) (-) 10. Hình thức sở hữu k k (-) k k 11. Các nhân tố khác x x x x x Chú thích: (+) : Tương quan thuận chiều ; (-) : Tương quan nghịch chiều k : Không tương quan ; x : Chỉ nghiên cứu định tính không nghiên cứu định lượng 16 Bảng 2- Tổng hợp kết quả nghiên cứu nước ngoài về sự ảnh hưởng của các nhân tố đến cấu trúc tài chính của doanh nghiệp. Sự ảnh hưởng của các nhân tố đối với cấu trúc tài Các nhân tố ảnh hưởng cơ bản đã được các nhà nghiên cứu nước ngoài nghiên cứu chính đúc kết từ các nghiên cứu nước ngoài Tác giả Tác giả Tác giả Tác giả Tác giả Huang Mashar Brian Rajan Frank and Song and Nars Gibson and and Zingales Vidhan 1. Quy mô DN (+) (+) (+) (+) (+) 2. Cơ cấu tài sản (+) (-) (+) (+) (+) 3. Cơ hội tăng trưởng k (+) (+) (-) k 4. Khả năng sinh lợi (-) (-) (+) (-) k 5. Thuế thu nhập DN k (+) k k k 6. Rủi ro trong KD (+) k k k k 7. Đặc điểm Ngành k k (+) k (+) 8. Lá chắn thuế CP (-) k k k k 9. Lạm phát k k k k (+) 10. Hình thức sở hữu k k k k k 11. Tuổi thọ của DN k k (-) k k Chú thích: (+) : Tương quan thuận chiều ; (-) : Tương quan nghịch chiều k : Không tương quan ; x : Chỉ nghiên cứu định tính không nghiên cứu định lượng Những tài liệu trên đã giúp tác giả đã thiết kế nghiên cứu và đề xuất các kiến nghị đề xuất của đề tài. 17 CHƯƠNG 1 CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ CẤU TRÚC TÀI CHÍNH DOANH NGHIỆP 1.1. Cấu trúc tài chính của doanh nghiệp 1.1.1. Khái niệm về doanh nghiệp Theo cách nhìn chung của các nhà nghiên cứu kinh tế thì doanh nghiệp là những tế bào kinh tế tham gia trực tiếp vào việc cấu thành nền kinh tế xã hội. Các doanh nghiệp sẽ cùng tồn tại và phát triển theo đà phát triển không ngừng của khoa học kỹ thuật và nền kinh tế xã hội. Do vậy, khi xem xét nghiên cứu về cấu trúc tài chính của doanh nghiệp cũng nên có cách hiểu toàn diện và thống nhất về doanh nghiệp. Theo Luật doanh nghiệp Việt Nam hiện nay, doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng, tài sản riêng, trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm thực hiện các hoạt động kinh doanh. Khái niệm này được áp dụng cho doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế, không phân biệt giữa doanh nghiệp Nhà nước với doanh nghiệp tư nhân và các thành phần kinh tế khác. Vậy nói một cách tổng quát thì có thể hiểu doanh nghiệp là một tổ chức kinh tế có tư cách pháp nhân, thực hiện các hoạt động kinh doanh đã đăng ký theo luật định. Quá trình kinh doanh đó, đòi hỏi mỗi doanh nghiệp cần có một cấu trúc tài chính phù hợp với đặc điểm ngành nghề và sự tác động của các yếu tố trong môi tường kinh doanh. 1.1.2. Khái niệm về cấu trúc tài chính của doanh nghiệp Từ năm 1950 đến nay, đã có nhiều nghiên cứu liên quan đến khái niệm cấu trúc tài chính. Trong đó, luận án sẽ sử dụng khái niệm mà phần lớn các nhà nghiên cứu thường sử dụng khái niệm được phát biểu như sau: 18