Tài liệu Cải cách thủ tục hành chính nhìn từ thực tiễn sở y tế thành phố hồ chí minh

VIỆN HÀN LÂM KHOA HỌC XÃ HỘI VIỆT NAM HỌC VIỆN KHOA HỌC XÃ HỘI VŨ ĐÌNH TOÀN CẢI CÁCH THỦ TỤC HÀNH CHÍNH NHÌN TỪ THỰC TIỄN SỞ Y TẾ THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HIẾN PHÁP VÀ LUẬT HÀNH CHÍNH HÀ NỘI, năm 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan luận văn tốt nghiệp thạc sĩ chuyên ngành Luật Hiến pháp và Luật Hành chính về “Cải cách thủ tục hành chính nhìn từ thực tiễn Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh” là công trình nghiên cứu của bản thân, thực hiện được trên cơ sở nghiên cứu lý thuyết và khảo sát thực tiễn, cùng với sự hướng dẫn khoa học của TS. Nguyễn Văn Quân. Những số liệu dẫn chứng là trung thực và có nguồn gốc. TÁC GIẢ LUẬNN VĂNN Vũ Đình Toàn 3 MỤC LỤC MỞ ĐẦUẬ.................................................................................................................. 6 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn.......................................................................... 6 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn.............................................. 8 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn...................................................... 12 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu....................................................................... 12 5. Phương pháp nghiên cứu..................................................................................... 13 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn............................................................ 14 7. Kết cấu của luận văn............................................................................................ 14 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬNN VÀ PHÁP LÝ VỀ CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC TRONG LĨNH VỰC Y TẾ................................. 15 1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò cải cách hành chính trong lĩnh vực Y tế..........15 1.2. Các quy định pháp luật về cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế..................21 1.3. Nội dung của cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế......................................24 1.4. Những yếu tố tác động ảnh hưởng đến CCHC trong lĩnh vực y tế................... 36 Chương 2: THỰC TRẠNG CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC Y TẾ TRÊN ĐỊA BÀN THÀNH PHỐ HỒ CHÍ MINH.....................................41 2.1. Các yếu tố ảnh hưởng tới CCHC trong lĩnh vực y tế tại TPHCM.....................41 2.2. Hoạt động cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực y tế tại TPHCM............43 2.3 Một số sáng kiến cải tiến của Sở Y tế TPHCM về cải cách hành chính nhằm nâng cao sự hài lòng của người dân khi sử dụng dịch vụ........................................ 55 Chương 3: QUẬAN ĐIỂM VÀ GIẢI PHÁP TĂNNG CƯỜNG CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH TRONG LĨNH VỰC Y TẾ..................................................................... 66 3.1. Quan điểm về đẩy mạnh cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế.....................66 3.2. Giải pháp tăng cường cải cách hành chính trong lĩnh vực ytế..........................69 KẾT LUẬNN............................................................................................................ 78 DANH MỤC TÀI LIỆUẬ THAM KHẢO............................................................. 82 4 DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT CCHC: Cải cách hành chính SYT: Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh TTHC: Thủ tục hành chính NVYT: nhân viên y tế BV: Bệnh viện TPHCM: Thành phố Hồ Chí Minh BHYT: Bảo hiểm y tế CSDL: Cơ sở dữ liệu CNTT: Công nghệ thông tin UBND: Ủy ban nhân dân 5 DANH MỤC CÁC BẢNG BIỂUẬ - Bảng 2.1. Số liệu hồ sơ dịch vụ công tại Sở Y tế - Biểu đồ 2.1. So sánh số liệu hồ sơ dịch vụ công tại Sở Y tế - Bảng 2.2. Kết quả khảo sát tại ki-ốt Đánh giá hài lòng đối với cán bộ công chức tại bộ phận Tiếp nhận và trả kết quả - Biểu đồ 2.2. Thống kê kết quả khảo sát tại ki-ốt Đánh giá hài lòng đối với cán bộ công chức tại bộ phận Tiếp nhận và trả kết quả - Bảng 2.3. Kết quả khảo sát Đánh giá hài lòng của người dân và tổ chức trên Hệ thống đánh giá hài lòng với các nhóm tiêu chí - Biểu đồ 2.3. Thống kê kết quả khảo sát Đánh giá hài lòng của người dân và tổ chức trên Hệ thống đánh giá hài lòng với các nhóm tiêu chí - Bảng 2.4. Tỷ lệ có trải nghiệm tích cực lúc nhập viện - Bảng 2.5. Tỷ lệ có trải nghiệm tích cực về cơ sở vật chất – tiện ích phục vụ người bệnh - Bảng 2.6. Tỷ lệ có trải nghiệm tích cực về tinh thần thái độ phục vụ của - Bảng 2.7. Tỷ lệ có trải nghiệm tích cực về hoạt động khám chữa bệnh - Bảng 2.8. Tỷ lệ có trải nghiệm tích cực về chi trả viện phí - Bảng 2.9. Tỷ lệ có trải nghiệm tích cực trước khi xuất viện - Bảng 2.10. Nhận xét chung về trải nghiệm người bệnh năm 2019 6 MỞ ĐẦUẬ 1. Tính cấp thiết của đề tài luận văn Với bất cứ nền hành chính nào thì thủ tục hành chính đều là công cụ không thể thiếu để điều chỉnh hoạt động quản lý nhà nước với công dân, tổ chức được đưa vào trật tự cần thiết. Trước đây, chúng ta chưa thực sự chú trọng vấn đề này nên đến nay thủ tục hành chính vẫn là một trong những nguyên nhân gây ách tắc, kìm hãm các hoạt động kinh tế - xã hội, việc thực hiện các quyền và nghĩa vụ của công dân cũng như sự hoạt động nhịp nhàng của bộ máy hành chính nhà nước và điều đáng ngại là tệ nạn đó làm giảm lòng tin của nhân dân vào Đảng, Nhà nước và chế độ. Thủ tục hành chính có thể hiểu là trình tự thực hiện thẩm quyền của các cơ quan hành chính nhà nước hoặc cá nhân, tổ chức được ủy quyền trong việc giải quyết các công việc của nhà nước; các kiến nghị, yêu cầu chính đáng của công dân hoặc tổ chức nhằm thi hành nghĩa vụ hành chính đảm bảo công vụ nhà nước và phục vụ nhân dân. Tại Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ XI, một trong những mục tiêu, nhiệm vụ phát triển đất nước 5 năm 2011-2015 là đẩy mạnh cải cách hành chính. Điều này xuất phát từ đòi hỏi chung của sự phát triển kinh tế - xã hội và thực tế tình hình áp dụng thủ tục hành chính trong giải quyết công việc có liên quan đến quyền và lợi ích hợp pháp của cá nhân, tổ chức. Đặc biệt, trong báo cáo đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2011 - 2015 và phương hướng, nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội 5 năm 2016 - 2020 (Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII) đã nêu “Cải cách hành chính một số mặt chưa đạt yêu cầu. Năng lực xây dựng và thực thi luật pháp, cơ chế, chính sách chưa cao; một số văn bản pháp luật ban hành còn chậm, chưa phù hợp với thực tiễn; nhiều chính sách còn chồng chéo, chậm khắc phục. Chất lượng xây dựng và quản lý chiến lược, quy hoạch, kế hoạch phát triển chưa đáp ứng yêu cầu. Cơ cấu tổ chức bộ máy nhà nước còn cồng kềnh; chức năng, nhiệm vụ nhiều cơ quan, đơn vị vẫn còn chồng chéo và chưa đủ cụ thể, chưa rõ thẩm quyền, trách nhiệm cá nhân, nhất là người đứng đầu. Thực hiện tinh giản 7 biên chế chưa đạt yêu cầu. Chi lương và phụ cấp chiếm phần lớn trong tổng kinh phí hoạt động của cơ quan, đơn vị. Công tác thông tin truyền thông về chính sách, pháp luật, quản lý, điều hành và trách nhiệm giải trình của các cấp chính quyền còn nhiều hạn chế. Năng lực, phẩm chất, ý thức kỷ luật của một bộ phận cán bộ, công chức, viên chức chưa đáp ứng yêu cầu. TTHC trong nhiều lĩnh vực vẫn còn phiền hà, gây bức xúc cho người dân, doanh nghiệp. Giám sát, phản biện xã hội đối với xây dựng và thực thi luật pháp, chính sách hiệu quả chưa cao…”. Đồng thời qua đó báo cáo cũng nêu rõ nhiệm vụ, giải pháp chủ yếu trong giai đoạn tới: “Tập trung cải cách thủ tục hành chính theo hướng tinh giản, gắn với nâng cao chất lượng chính sách, pháp luật; quy định rõ cơ quan chịu trách nhiệm đối với từng thủ tục hành chính. Chỉ quy định những thủ tục hành chính thực sự cần thiết, hợp lý, đúng pháp luật và tạo thuận lợi nhất cho người dân, doanh nghiệp. Công khai, minh bạch các quy trình, thủ tục hành chính. Bảo đảm quyền tự do của người dân, doanh nghiệp trong hoạt động kinh tế đi đôi với tuân thủ pháp luật. Thiết lập hệ thống thông tin tiếp nhận, xử lý kiến nghị và kết quả giải quyết thủ tục hành chính. Đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin trong hoạt động của các cơ quan nhà nước, cung cấp dịch vụ công và thực hiện chính phủ điện tử. Tăng cường thanh tra, kiểm tra, giám sát, nâng cao hiệu lực, hiệu quả thực thi chính sách, pháp luật”. Theo tinh thần trên, việc cải cách TTHC đã được Đảng ủy, Ban Giám đốc Sở Y tế TP.HCM quan tâm chỉ đạo thực hiện, đơn giản hóa đạt hiệu quả cả về số lượng, chất lượng, đem lại hiệu quả thiết thực cho người dân, doanh nghiệp (về thời gian giải quyết, những giấy tờ không cần thiết…) như trong một số lĩnh vực khám bệnh, chữa bệnh, cấp chứng chỉ hành nghề y dược, giấy phép hoạt động…. Bên cạnh những thành công, vấn đề cải cách thủ tục hành chính đối với lĩnh vực y tế vẫn cần phải được chú trọng, quan tâm hơn nữa của các cấp lãnh đạo mới có thể đem lại hiệu quả như mong muốn. Trên thực tế cải cách TTHC diễn ra ở lĩnh vực y tế tuy mạnh mẽ, sôi động xong vẫn còn nhiều TTHC gây tốn kém không ít thời gian, chi phí cho người dân và doanh nghiệp, thậm chí còn gây bức xúc trong dư luận, do đó việc cải cách 8 TTHC đặc biệt cải cách TTHC đối với lĩnh vực y tế cần phải tiếp tục và coi đây là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục. Xuất phát từ những vấn đề lý luận và thực tiễn trên, nhận thức được tầm quan trọng của chương trình tổng thể CCHC, nhưng cho đến nay chưa có nhiều công trình đi sâu nghiên cứu cải cách TTHC trong lĩnh vực y tế, việc đổi mới, cải cách TTHC trong lĩnh vực y tế vừa có ý nghĩa lý luận vừa có tính thực tiễn cấp thiết. Chính vì vậy tôi mạnh dạn chọn đề tài “Cải cách thủ tục hành chính trong lĩnh vực y tế nhìn từ thực tiễn Sở Y tế Thành phố Hồ Chí Minh” cho luận văn thạc sĩ của mình. 2. Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài luận văn Lý luận về CCHC nói chung và cải cách TTHC nói riêng là đề tài thu hút sự quan tâm của nhiều nhà khoa học, chuyên gia, nhà quản lý. Những vấn đề này được nêu và thảo luận ở nhiều hội thảo, bài viết, các công trình nghiên cứu về quá trình cải cách hành chính ở Việt Nam. a) Các công trình nghiên cứu về cải cách hành chính nói chung: “Cơ sở lý luận và thực tiễn về hành chính nhà nước” (Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, năm 2013) do PGS.TS: Nguyễn Hữu Hải chủ biên. Sách gồm 8 chương, tập trung cung cấp những kiến thức cơ bản của khoa học hành chính nói chung và hành chính nhà nước nói riêng: trình bày sự hình thành và phát triển của hành chính học, đối tượng, nội dung và phương pháp tiếp cận nghiên cứu hành chính học các khái niệm cơ bản, đặc điểm nguyên tắc tổ chức và hoạt động của hành chính nhà nước, các lý thuyết, mô hình hành chính nhà nước, kiểm soát bên ngoài và kiểm soát nội bộ đối với hành chính nhà nước, giải pháp nâng cao hiệu quả, hiệu lực hành chính nhà nước. “Kỹ năng quản lý hành chính” (Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, năm 2014) của TS. Phạm Đức Chính và PGS.TS. Ngô Thành Can; Cuốn sách đã cho thấy những kiến thức cơ bản về một số kỹ năng trong quản lý hành chính như tư duy, phân tích, giao tiếp, quản lý thời gian làm việc… giúp nhà quản lý nắm bắt được 9 những kỹ năng cơ bản trong quản lý hành chính từ đó hoàn thiện chức năng và nhiệm vụ được giao, đạt kết quả cao trong quản lý. “Thủ tục hành chính; Lý luận và thực tiễn”, của tác giả Nguyễn Văn Thâm, Nxb Chính trị Quốc gia, Hà Nội, năm 2002. Tác giả đã trình bày những vấn đề chung nhất về thủ tục hành chính đi từ khái niệm, phân loại, ý nghĩa, đặc điểm đến thực tiễn việc cải cách thủ tục hành chính ở Việt Nam và có đi phân tích cải cách thủ tục hành chính ở một số lĩnh vực. Đây là cuốn sách cung cấp nhiều tài liệu, luận cứ rất tốt để là cơ sở nghiên cứu đối với Luận văn. “Đổi mới cung ứng dịch vụ công ở Việt Nam”, của tác giả Đinh Văn Ân, Hoàng Thu Hòa, Nxb Thống kê, năm 2006. Tác giả đã nêu đầy đủ về khái niệm dịch vụ công, đánh giá được sự cung ứng dịch vụ công (có cả phần về thủ tục hành chính), và các giải pháp đẩy mạnh xã hội hóa cung ứng các dịch vụ công ở Việt Nam. Đặc biệt cuốn sách có nêu các giải pháp đơn giản hóa các TTHC thành lập các đơn vị cung ứng dịch vụ công. “Tìm hiểu về hành chính công Hoa Kỳ - lý thuyết và thực tiễn” (Nxb Chính trị - Hành chính, Hà Nội, năm 2009) của PGS.TS: Nguyễn Hữu Hải. Nội dung cuốn sách gồm hai phần: Phần I tập trung giới thiệu về lịch sử phát triển của khoa học hành chính công Hoa Kỳ qua các thời kỳ, với nhận thức rằng Hoa Kỳ vừa là cái nôi, vừa là mảnh đất giàu thực tiễn cho sự phát triển của ngành khoa học về quản lý của chính phủ. Phần I cho bạn đọc cái nhìn khái quát về cơ sở thực tiễn của việc hình thành các lý thuyết về hành chính công. Phần II giới thiệu tóm tắt các lý thuyết tiêu biểu về hành chính công của các nhà khoa học trên thế giới trong suốt chiều dài lịch sử phát triển của khoa học hành chính công theo các chủ đề như: ngành khoa học về hành chính công, mối quan hệ giữa hành chính và chính trị, bộ máy thư lại, lý thuyết tổ chức, quản lý nguồn nhân lực, quá trình ngân sách công, quản lý công, phân tích chính sách công, thực thi và đánh giá chương trình, mối quan hệ liên chính quyền, đạo đức hành chính, quản lý công mới. Ngoài ra đã có một số công trình nghiên cứu liên quan đến cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế nghiên cứu thực trạng hoạt động cải cách hành chính trong lĩnh 10 vực y tế từ thực tiễn của Thành phố Hồ Chí Minh của tác giả Đặng Thị Ngọc Tâm (2018) - Luận văn thạc sỹ - Học viện Khoa học xã hội. Tác giả đã chỉ ra những ưu điểm của cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh, chăm sóc sức khỏe nhân dân trong cả nước, đáp ứng được nhu cầu đa dạng hóa của mọi tầng lớp nhân dân với chất lượng phục vụ cao. Bên cạnh những tài liệu trên, còn có các tài liệu liên quan khác như: “Cải cách hành chính địa phương – Lý luận và thực tiễn”, của tác giả Nguyễn Hữu Trị, Nguyễn Hữu Đức, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội năm 1998; “Hệ thống công vụ và xu hướng cải cách của một số nước trên thế giới”, của TS. Thang Văn Phúc, TS. Nguyễn Minh Phương, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội, năm 2003; “Một số kinh nghiệm cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế "một cửa" ở Quận Hải Châu”, của tác giả Nguyễn Đăng Hùng, Tạp chỉ Quản lý nhà nước, Học viện Hành chính, năm 2006; Giáo trình “Luật Hành chính Việt Nam”, (2010) của tác giả Nguyễn Cửu Việt, Khoa Luật, Đại học Quốc gia Hà Nội, Nxb Đại học Quốc gia Hà Nội; “Một số giải pháp góp phần đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính của thành phố Hà Nội”, của tác giả Phạm Xuân Sơn, Tạp chí Quản lý nhà nước, Học viện Hành chính, năm 2014; “Nâng cao hiệu quả các chỉ số đánh giá cải cách thủ tục hành chính”, của tác giả Nguyễn Thị Trà Lê, Tạp chí Tổ chức nhà nước, Bộ Nội vụ, năm 2014; “Cải cách thủ tục hành chính: Nhìn từ góc độ thể chế”, của tác giả Nguyễn Cảnh Toàn, Tạp chí Tài chính, Bộ Tài chính, năm 2015; “Những vấn đề cải cách thủ tục hành chính trong tình hình hiện nay”, (2016) của tác giả Nguyễn Văn Thâm, Tạp chí Tổ chức nhà nước, Bộ Nội vụ. b) Các công trình nghiên cứu về cải cách TTHC: Một số công trình đã nghiên cứu như Luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công của Nguyễn Thị Thanh về “Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại UBND huyện thuộc tỉnh Quảng Nam”; Luận văn thạc sỹ quản lý hành chính 11 công của Đàm Thị Hồng Hạnh về “Đánh giá hiệu quả thực hiện thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn”; Luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công của Vừ Thị Bịch Thiều về “Quyền Công dân trong cải cách hành chính Nhà nước từ thực tiễn tỉnh Thái Nguyên”; Luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công của Đỗ Thị Hồng Tâm về “Cải cách thủ tục hành chính đối với dịch vụ đăng ký tờ khai nhập khẩu tại cục Hải quan thành phố Hà Nội”; Luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công của Mai Thị Thơm về “Cải cách Thủ tục hành chính theo cơ chế “Một cửa” về cấp phép xây dựng từ thực tiễn quận Hoàn Kiếm Hà Nội”; Luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công của Cù Ngọc Tuấn về “Hoàn thiện việc giải quyết thủ tục hành chính tại UBND quận, huyện thành phố Hà Nội theo tiêu chuẩn ISO”; Luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công của Lê Thị Bình Minh về “Đẩy mạnh cải cách hành chính Nhà nước tỉnh Hòa Bình giai đoạn 20112020”; Luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công của Mai Đức Khánh về “Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại UBND cấp huyện từ thực tiễn tỉnh Ninh Bình”; Luận văn thạc sỹ quản lý hành chính công của Nguyễn Quang Minh về “Cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa tại UBND cấp huyện từ thực tiễn tỉnh Thái Bình”. Những nghiên cứu này đã tập trung phân tích những nội dung cơ bản về quản lý hành chính Nhà nước trong một số lĩnh vực cụ thể như: đăng ký tờ khai, cấp phép xây dựng, cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế “Một cửa”… góp phần quan trọng vào việc phân tích lý luận và thực tiễn về CCHC nói chung và cải cách thủ tục hành chính theo cơ chế một cửa nói riêng. Nêu cao vai trò của các quy định pháp luật về TTHC đối với cơ quan nhà nước, tổ chức và công dân có ảnh hưởng lớn đến môi trường đầu tư, kinh doanh, hiệu quả của chính sách thu hút vốn đầu tư của quốc gia, cải cách TTHC và quyền tự do tổ chức và công dân. Các chương trình cải cách TTHC trên các lĩnh vực dù có khác nhau về cách thức tiến hành nhưng đều hướng đến đảm bảo cho việc thành lập và hoạt động của công dân ngày càng thuận lợi và ít tốn kém hơn. Các công trình nghiên cứu đều xác định các quy định pháp luật về TTHC đối với tổ chức và công dân luôn có mặt tích cực và hạn chế tác động đến 12 quyền lợi của tổ chức và công dân. Mặc dù được lựa chọn là một trong những nội dung quan trọng của Chương trình tổng thể CCHC nhà nước, nhưng cho đến nay, các vấn đề nghiên cứu về cải cách TTHC trong lĩnh vực y tế tại TP.HCM mới chỉ dừng lại ở các báo cáo, tổng kết mà chưa có công trình chuyên khảo đi sâu nghiên cứu vấn đề cải cách TTHC trong lĩnh vực y tế nhìn từ thực tiễn Sở Y tế TP.HCM nơi trực tiếp giải quyết các nhu cầu của nhân dân. Do đó việc tìm hiểu và nghiên cứu những khó khăn, hạn chế trong cơ sở lý luận chung về cải cách TTHC trong lĩnh vực y tế tại TP.HCM là cần thiết, trên cơ sở đó áp dụng những giải pháp phù hợp với tình hình thực tiễn tại TP.HCM nói riêng và lĩnh vực y tế trong cả nước nói chung. Bởi vậy tôi lựa chọn đề tài này nhằm tìm hiểu một cách tương đối toàn diện, hệ thống về cải cách TTHC trong lĩnh vực y tế tại TP.HCM. 3. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu của luận văn 3.1. Mục đích nghiên cứu Mục đích chính của đề tài là nghiên cứu về lý luận và thực tiễn cải cách TTHC trên một số lĩnh vực y tế cụ thể tại Sở Y tế TP.HCM từ đó đề xuất các giải pháp thích hợp nhằm cải tiến quy trình cải cách thủ tục hành chính. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu Đề tài nghiên cứu làm sáng tỏ các vấn đề lý luận về thủ tục hành chính và cải cách thủ tục hành chính. Đánh giá tình hình công tác cải cách TTHC tại Sở Y tế TP.HCM. Đề xuất các giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện cải cách TTHC tại Sở Y tế TP.HCM. 4. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu 4.1. Đối tượng nghiên cứu Đối tượng nghiên cứu của đề tài là hoạt động cải cách thủ tục hành chính tại Sở Y tế TP.HCM. Trong đó, luận văn tập trung nghiên cứu sâu về cải cách TTHC trong lĩnh vực cấp chứng chỉ hành nghề và giấy phép hoạt động hành nghề y dược; khám bệnh, chữa bệnh;… Đây là những mảng công việc liên quan nhiều TTHC, có nhu cầu giải quyết thường xuyên, liên tục đối với người dân nhưng cũng gây nên 13 khá nhiều bức xúc trong dư luận, vì vậy đòi hỏi phải cải cách nhiều hơn, triệt để hơn nữa để kịp thời đáp ứng nhu cầu của các tổ chức, công dân. 4.2. Phạm vi nghiên cứu Luận văn tập trung nghiên cứu cải cách TTHC đối với cơ quan Sở Y tế TP.HCM, giai đoạn chủ yếu từ năm 2017 đến 2019. Những minh họa từ thực tiễn sẽ tập trung khai thác triệt để các hoạt động giải quyết công việc liên quan đến TTHC của một số lĩnh vực tại Sở Y tế, từ đó có những kiến nghị, đề xuất các giải pháp tiếp tục hoàn thiện việc thực hiện công tác cải cách TTHC tại Sở Y tế TP.HCM giai đoạn 2020-2025. 5. Phương pháp nghiên cứu 5.1. Phương pháp luận Nghiên cứu đề tài được thực hiện trên cơ sở các quan điểm chủ nghĩa Mác- Lê nin, tư tưởng Hồ Chí Minh, đường lối chính sách của Đảng về những vấn đề về cải cách hành chính. Quán triệt đường lối, quy định nghị quyết Đại hội Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới. 5.2. Các phương pháp nghiên cứu cụ thể Là phương pháp phân tích tổng hợp, so sánh, khảo sát thực tiễn, tiến hành thu thập, phân tích ý kiến của các chuyên gia có kinh nghiệm về quản lý, chính sách, pháp luật về y tế… 14 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn Luận văn là công trình nghiên cứu một cách tương đối toàn diện và có hệ thống về cải cách TTHC tại Sở Y tế TP.HCM. Luận văn tập trung phân tích các nội dung và điều kiện đảm bảo cho quá trình cải cách TTHC, đánh giá những ưu, khuyết điểm của quá trình cải cách, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tiếp tục nâng cao hơn nữa hiệu quả của công tác cải cách TTHC đối với Sở Y tế TP.HCM. Những kết quả nghiên cứu của luận văn sẽ góp phần hoàn thiện cơ sở thực hiện cải cách TTHC đối với lĩnh vực y tế của TP.HCM nói riêng và cả nước nói chung. Luận văn còn là tài liệu tham khảo để các cơ quan nhà nước tiếp tục nghiên cứu nhằm hoàn thiện, cải cách TTHC tốt hơn, cải thiện hơn mối quan hệ giữa cơ quan hành chính với công dân. 7. Kết cấu của luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, luận văn được kết cấu thành 3 chương: Chương 1. Những vấn đề lý luận và pháp lý về cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế. Chương 2. Thực trạng cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế tại thành phố Hồ Chí Minh. Chương 3. Quan điểm và giải pháp tăng cường cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế. 15 Chương 1: NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬNN VÀ PHÁP LÝ VỀ CẢI CÁCH HÀNH CHÍNH NHÀ NƯỚC TRONG LĨNH VỰC Y TẾ 1.1. Khái niệm, đặc điểm và vai trò cải cách hành chính trong lĩnh vực Y tế 1.1.1. Khái niệm và đặc điểm của cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế Trước hết, cần làm rõ khái niệm hành chính (hay hành chính nhà nước). Theo nghĩa chung nhất, hành chính là khái niệm được dùng để chỉ các hoạt động chỉ đạo, điều hành, tổ chức của các tổ chức xã hội trong xã hội nhằm hướng các hoạt động của của các thành viên của tổ chức đến một mục đích chung nhất định. Theo nghĩa hẹp hơn, hành chính được hiểu chỉ hoạt động chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện các công việc của nhà nước, do nhà nước thực hiện. Thứ nhất, Hành chính và hành pháp là hai khái niệm khác nhau, hành pháp là một trong ba nhánh quyền, được hiểu là quyền tổ chức thực hiện luật và hoạch định chính sách. Hiến pháp năm 2013 phân công việc thực hiện quyền hành pháp chỉ cho Chính phủ. Thuật ngữ hành chính, trong quan niệm của giới học thuật hiện nay, có tới ít nhất bốn nghĩa: hoạt động quản lý của cơ quan nhà nước, hoạt động tổ chức trong lĩnh vực quản lý; các cơ quan chấp hành của quyền lực nhà nước, bộ máy chính phủ; những người có chức vụ, ban giám đốc, lãnh đạo các cơ quan, doanh nghiệp; người điều hành, người chịu trách nhiệm tổ chưc hoạt động của cơ quan, doanh nghiệp. Trong đó, nhiều ý kiến khẳng định, từ gốc La tinh, hành chính đồng nghĩa với quản lý. Theo nghĩa Hán – Việt, hành chính là thi hành những chính sách và mệnh lệnh của Chính phủ. Thứ hai, khi nói đến hành chính hầu hết quan điểm đều nói đến hoạt động thực hiện quyền hành pháp, bản thân hành chính không phải là một loại quyền. Chỉ có thể quan niệm, hành chính là hành pháp trong hành động. Thứ ba, nền hành chính nhà nước là hệ thống các yếu tố hợp thành về tổ chức và cơ chế hoạt động để thực thi quyền hành pháp. Về cấu trúc, nền hành chính nhà nước bao gồm các yếu tố: thể chế hành chính; cơ cấu tổ chức bộ máy hành chính và cơ chế vận hành; nguồn nhân 16 lực thực thi công vụ - đội ngũ cán bộ, công chức hành chính; nguồn lực tài chính và cơ sở vật chất kỹ thuật bảo đảm yêu cầu thực thi công vụ. Nền hành chính nhà nước và lĩnh vực quản lý hành chính nhà nước tuyệt đối không phải là một. Với quan niệm như trên về hành chính, sau đây luận văn sẽ xem xét khái niệm cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế. Cải cách là khái niệm được hiểu là sửa đổi những bộ phận cũ trong lĩnh vực nhất định cho thành hợp lý và đáp ứng yêu cầu khách quan hơn. Trong thực tế ở nước ta, cải cách hành chính là một sự thay đổi có kế hoạch, theo một mục tiêu nhất định, được xác định bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Cải cách hành chính không làm thay đổi bản chất của hệ thống hành chính mà chỉ làm cho hệ thống này trở nên hiệu quả hơn, phục vụ nhân dân được tốt hơn so với trước, chất lượng các thể chế quản lý nhà nước đồng bộ, khả thi, đi vào cuộc sống hơn. Cải cách hành chính tùy theo điều kiện của từng thời kỳ, giai đoạn của lịch sử, yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội của mỗi quốc gia, có thể được đặt ra những trọng tâm, trọng điểm khác nhau, hướng tới hoàn thiện một hoặc một số nội dung của nền hành chính, đó là tổ chức bộ máy, đội ngũ cán bộ, công chức, thể chế pháp lý hoặc tài chính công... Cải cách hành chính là một khái niệm đã được nhiều học giả, các nhà nghiên cứu hành chính trên thế giới đưa ra, dựa trên các điều kiện về chế độ chính trị, kinh tế – xã hội của mỗi quốc gia, cũng như phụ thuộc vào quan điểm và mục tiêu nghiên cứu, do đó hầu hết các định nghĩa này được đưa ra với nhiều góc độ khác nhau. Tuy nhiên, qua xem xét, phân tích dưới nhiều góc độ định nghĩa của khái niệm, có thể thấy các khái niệm về cải cách hành chính được nêu ra có một số điểm thống nhất căn bản như sau: Thứ nhất, cải cách hành chính là một sự thay đổi có kế hoạch, theo một mục tiêu nhất định, được xác định bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền; Thứ hai, cải cách hành chính không làm thay đổi bản chất của hệ thống hành chính, mà chỉ làm cho hệ thống này trở nên hiệu quả hơn, phục vụ nhân dân được tốt hơn so với trước, chất lượng các thể chế quản lý nhà nước đồng bộ, khả thi, đi vào cuộc sống hơn, cơ chế hoạt động, chức năng, nhiệm vụ của bộ máy, chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức làm việc trong các cơ quan nhà nước sau khi tiến hành cải cách hành chính đạt hiệu quả, hiệu lực hơn, đáp ứng yêu cầu quản lý kinh 17 tế – xã hội của một quốc gia; Thứ ba, cải cách hành chính tùy theo điều kiện của từng thời kỳ, giai đoạn lịch sử, yêu cầu phát triển kinh tế xã hội của mỗi quốc gia, có thể được đặt ra những trọng tâm, trọng điểm khác nhau hướng tới hoàn thiện một hoặc một số nội dung của nền hành chính, đó là tổ chức bộ máy; đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; thể chế pháp lý; tài chính công... Ở Việt Nam hiện nay, chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào chính thức định nghĩa khái niệm cải cách hành chính là gì. Tuy nhiên, nhiều văn bản quan trọng của Đảng đã đề cập đến thuật ngữ này, như Nghị quyết Hội nghị Trung ương VIII (Khóa 7), năm 1995; Nghị quyết Hội nghị trung ương V (Khóa X) năm 2007; ... đã nêu ra các mục tiêu, nhiệm vụ cụ thể cho công cuộc cải cách hành chính nhà nước. Đồng thời, Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2011 – 2020 của Chính phủ được ban hành kèm theo Nghị quyết số 30c/2011/NQCP ngày 08/11/2011 của Chính phủ cũng đã nêu các nội dung cơ bản hay là các yếu tố cải cách trong nền hành chính Việt Nam là: Cải cách thể chế; Cải cách thủ tục hành chính; Cải cách tổ chức bộ máy hành chính nhà nước; Xây dựng và nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức; Cải cách tài chính công; Hiện đại hoá nền hành chính. Mục tiêu của cải cách hành chính nhà nước đến 2020 theo Chương trình tổng thể là “Trọng tâm cải cách hành chính trong giai đoạn 10 năm tới là: Cải cách thể chế; xây dựng, nâng cao chất lượng đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức, chú trọng cải cách chính sách tiền lương nhằm tạo động lực thật sự để cán bộ, công chức, viên chức thực thi công vụ có chất lượng và hiệu quả cao; nâng cao chất lượng dịch vụ hành chính và chất lượng dịch vụ công”. Cải cách hành chính ở mỗi quốc gia chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của yếu tố chính trị, mức độ phát triển kinh tế xã hội, cũng như các yếu tố mang tính chất đặc trưng khác của mỗi quốc gia như truyền thống văn hoá, lịch sử,... và cải cách hành chính nhà nước ở các nước khác nhau cũng mang những sắc thái riêng, được tiến hành trên những cấp độ khác nhau, với những nội dung khác nhau . Trong lĩnh vực y tế, thực hiện Nghị quyết số 30c/NQ-CP ngày 08/11/2011 của Chính phủ ban hành Chương trình tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 18 2011-2020; Quyết định số 225/QĐ-TTg ngày 04/02/2016 của Thủ tướng Chính phủ Phê duyệt Kế hoạch cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2016-2020; Quyết định số 5384/QĐ-BYT ngày 17/12/2015 của Bộ trưởng Bộ Y tế phê duyệt Kế hoạch cải cách hành chính của Bộ Y tế giai đoạn 2016 – 2020 với các mục tiêu cụ thể: (1) “Hoàn thiện thể chế ngành y tế phù hợp với nền kinh tế thị trường đầy đủ, đồng bộ, bảo đảm định hướng xã hội chủ nghĩa; (2) Thủ tục hành chính thuộc chức năng quản lý của Bộ Y tế được cải cách cơ bản, mức độ hài lòng của người dân, doanh nghiệp đối với các thủ tục hành chính thuộc thẩm quyền của Bộ đạt trên 80% vào năm 2020; (3) Đến năm 2020, đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức thuộc Bộ, ngành có số lượng, cơ cấu hợp lý, đủ trình độ năng lực thi hành công vụ, phấn đấu đạt 100% các cơ quan, đơn vị thuộc và trực thuộc Bộ có cơ cấu công chức, viên chức theo vị trí việc làm; Thực hiện tốt Nghị quyết của Bộ Chính trị về đẩy mạnh ứng dụng phát triển Công nghệ thông tin; Nghị quyết của Chính phủ về Chính phủ điện tử: Đến năm 2020, công tác ứng dụng công nghệ thông tin – truyền thông trong hoạt động quản lý và chuyên môn của tất cả các đơn vị thuộc và trực thuộc Bộ được triển khai đồng bộ; trên 90% các văn bản, tài liệu chính thức trao đổi giữa các cơ quan, đơn vị trong ngành y tế được thực hiện dưới dạng điện tử; 100% cán bộ, công chức, viên chức thường xuyên sử dụng thư điện tử trong công việc; tăng cường số lượng dịch vụ công trực tuyến ở mức độ 3 và 4 đáp ứng nhu cầu thực tế, phục vụ người dân và doanh nghiệp, yêu cầu hiện đại hóa hành chính, phát triển và hội nhập quốc tế. Từ các nội dung nêu trên có thể đưa ra khái niệm cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế như sau: Cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế là cải cách các yếu tố của nền hành chính liên quan đến lĩnh vực y tế về thể chế, tổ chức bộ máy quản lý, đội ngũ cán bộ, công chức, tài chính công và hiện đại hoá hành chính nhằm làm cho quản lý nhà nước về y tế có hiệu quả hơn. Cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế có các đặc điểm sau: 19 Trước hết, là cải cách các công cụ để thực hiện các chính sách của Nhà nước trong lĩnh vực y tế. Điều này phân biệt nó với cải cách hành chính trong các lĩnh vực khác. Đối tượng mà cải cách hướng đến ở đây là phục vụ xét cho cùng là bảo đảm quyền được bảo vệ, chăm sóc sức khoẻ, bình đẳng trong việc sử dụng các dịch vụ y tế, việc phòng bệnh, chữa bệnh. Thứ hai, cải cách hành chính nhằm tăng cường quản lý nhà nước đối với một loại dịch vụ công rất nhạy cảm trong đời sống xã hội. Do y tế gắn với sinh mệnh, sức khoẻ của con người nên các sự kiện về y tế cũng như quản lý nhà nước về y tế thường được công luận hết sức quan tâm. Thứ ba, cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế là lĩnh vực ưu tiên so với các lĩnh vực khác, bởi điều đó liên quan đến sức khoẻ con người - nguồn của cải quý giá nhất để sáng tạo ra các của cải vật chất, tinh thần. Thứ tư, cải cách hành chính nhà nước trong lĩnh vực y tế được thực hiện là cải cách như các cải cách lĩnh vực khác là cải cách trong lĩnh vực hành pháp. Thứ năm, nền hành chính hiện nay đang chuyển từ hành chính cai quản (hành chính đơn thuần) sang hành chính phục vụ, làm dịch vụ cho xã hội, từ quản lý tập trung sang cơ chế thị trường làm cho hoạt động quản lý hành chính đa dạng về nội dung và phong phú, uyển chuyển về hình thức, biện pháp đồng thời đối tượng quản lý của nó là xã hội dân sự cũng muôn hình, muôn vẻ. Do đó, cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế cũng có đặc điểm quan trọng này. 1.1.2. Vai trò cải cách hành chính trong lĩnh vực y tế Vai trò của CCHC trong lĩnh vực y tế được thể hiện ở những điểm sau đây: Một là, hoạt động hành chính nhà nước trong lĩnh vực y tế và các lĩnh vực khác đóng vai trò quan trọng trong việc sự phát triển đời sống xã hội theo định hướng của nhà nước, qua đó hiện thực hóa mục tiêu chính trị của đảng cầm quyền đại diện cho lợi ích của giai cấp cầm quyền và người dân trong xã hội. Chính vì vậy, nâng cao chất lượng hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước là yêu cầu và mong muốn của mọi quốc gia. Cải cách hành chính nhà nước, xét cho cùng, không 20 có mục đích tự thân mà nhằm tăng cường hiệu lực và hiệu quả quản lý của bộ máy hành chính nhà nước trong quá trình quản lý các mặt của đời sống xã hội, trong đó có quản lý nhà nước về y tế, hướng đến mục tiêu giảm tỷ lệ mắc bệnh, tật và tử vong, nâng cao sức khoẻ, tăng tuổi thọ, cải thiện chất lượng giống nòi, góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống, chất lượng nguồn nhân lực, hình thành hệ thống chăm sóc sức khỏe đồng bộ từ Trung ương đến cơ sở và thói quen giữ gìn sức khỏe của nhân dân, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hoá, hiện đại hoá, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc. Hai là, nâng cao nhận thức, vai trò và trách nhiệm của các cấp uỷ đảng, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể, tổ chức xã hội, cộng đồng và mỗi người dân trong việc bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ. Các cấp uỷ đảng, chính quyền, đặc biệt là ở cơ sở, phải xác định việc lãnh đạo, chỉ đạo công tác bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ nhân dân là một trong những nhiệm vụ chính trị quan trọng. Đổi mới và hoàn thiện hệ thống y tế theo hướng công bằng, hiệu quả và phát triển, nhằm tạo cơ hội thuận lợi cho mọi người dân được bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khoẻ với chất lượng ngày càng cao, phù hợp với sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Thúc đẩy các cơ sở y tế tiến hành các hoạt động cải tiến và nâng cao chất lượng khám chữa bệnh nhằm cung ứng dịch vụ y tế an toàn, chất lượng, hiệu quả và mang lại sự hài lòng cao nhất có thể cho người bệnh, người dân và nhân viên y tế; nỗ lực phấn đấu thực hiện kế hoạch chỉ đạo, điều hành của Chính phủ và Ủy ban Nhân dân thành phố để phát triển công tác y tế, tiếp tục phát huy thành quả của các năm qua về công tác chăm sóc sức khoẻ cho người dân thành phố góp phần hoàn thành thắng lợi nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội chung của thành phố. Ba là, cải tiến quy trình khám, chữa bệnh rút ngắn thời gian chờ khám bệnh và làm xét nghiệm cận lâm sàng; Nâng cao chất lượng điều trị, tăng cường điều trị ngoại trú, giảm ngày điều trị, rút ngắn thời gian nằm viện…. Tổ chức tập huấn về kỹ năng giao tiếp và quy tắc ứng xử cho nhân viên y tế; ứng dụng công nghệ thông