Häc viÖn ChÝnh trÞ – hµnh chÝnh quèc gia Hå ChÝ Minh
___________________
B¸o c¸o tæng hîp kÕt qu¶ nghiªn cøu
®Ò tµi cÊp bé n¨m 2007
c«ng t¸c gi¸m s¸t trong §¶ng
giai ®o¹n hiÖn nay
C¬ quan chñ tr×
: ViÖn X©y dùng §¶ng
Chñ nhiÖm ®Ò tµi
: TS. ®Æng ®×nh phó
Th− ký khoa häc
: Th.S. TrÇn Duy H−ng
6768
28/3/2007
Hµ Néi - 2008
Ban biªn so¹n
1. TS. §Æng §×nh Phó (Chñ biªn)
2. Ths. TrÇn Duy H−ng
Danh s¸ch thµnh viªn chÝnh nghiªn cøu ®Ò tµi
(xÕp theo ABC)
TT
Hä vµ tªn
C¬ quan c«ng t¸c
1
TS. Ph¹m Ngäc Anh
Häc viÖn CT-HC QG Hå ChÝ Minh
2
NguyÔn ThÞ B¹ch
ViÖn X©y dùng §¶ng
3
Ths. Lª V¨n C−êng
ViÖn X©y dùng §¶ng
4
GS, TS. NguyÔn ThÞ Doan
V¨n phßng Chñ tÞch n−íc
5
Hµ H÷u §øc
Uû ban KiÓm tra Trung −¬ng
6
Ths. §inh Ngäc Giang
ViÖn X©y dùng §¶ng
7
TS. Lª TiÕn Hµo
Thanh tra ChÝnh phñ
8
TrÇn ThÞ HiÒn
Uû ban KiÓm tra Trung −¬ng
9
GS. §Æng Xu©n Kú
Héi ®ång Lý luËn Trung −¬ng
10
Vò Ngäc L©n
Ban D©n vËn Trung −¬ng
11
D−¬ng ThÞ Mai
Uû ban KiÓm tra TØnh uû NghÖ An
12
Ths. Lª Minh S¬n
Tr−êng ChÝnh trÞ tØnh B×nh §Þnh
13
GS,TS. M¹ch Quang Th¾ng
Häc viÖn CT-HC QG Hå ChÝ Minh
14
Ths. Ph¹m TÊt Th¾ng
ViÖn X©y dùng §¶ng
15
T« Quang Thu
Uû ban KiÓm tra Trung −¬ng
16
Hµ Quèc TrÞ
Uû ban KiÓm tra Trung −¬ng
17
Cao V¨n Thèng
Uû ban KiÓm tra Trung −¬ng
Ký hiÖu c¸c ch÷ viÕt t¾t
1. BCH
: Ban ChÊp hµnh
2. BTV
: Ban Th−êng vô
3. CTQG
: ChÝnh trÞ Quèc gia
4. Nxb
: Nhµ xuÊt b¶n
5. UBKT
: Uû ban KiÓm tra
6. UBND
: Uû ban Nh©n d©n
Môc lôc
Më ®Çu
Trang
1
Ch−¬ng 1: Nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ c«ng t¸c gi¸m s¸t
trong §¶ng
1.1. Quan niÖm vÒ gi¸m s¸t trong §¶ng
1.2. VÞ trÝ, vai trß gi¸m s¸t trong §¶ng
1.3. Néi dung, nguyªn t¾c gi¸m s¸t trong §¶ng
11
11
20
29
Ch−¬ng 2: C«ng t¸c gi¸m s¸t trong §¶ng hiÖn nay- Thùc tr¹ng,
nguyªn nh©n, kinh nghiÖm vµ nh÷ng vÊn ®Ò ®Æt ra
2.1. C«ng t¸c gi¸m s¸t trong §¶ng tr−íc §¹i héi X
2.2. C«ng t¸c gi¸m s¸t trong §¶ng tõ §¹i héi X ®Õn nay
32
32
63
Ch−¬ng 3: Ph−¬ng h−íng vµ nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu t¨ng c−êng
c«ng t¸c gi¸m s¸t trong §¶ng giai ®o¹n hiÖn nay
3.1. Dù b¸o nh÷ng nh©n tè thuËn lîi vµ khã kh¨n t¸c ®éng ®Õn gi¸m
s¸t trong §¶ng
3.2. Quan ®iÓm vµ ®Þnh h−íng t¨ng c−êng gi¸m s¸t trong §¶ng
3.3. Nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu
3.3.1. T¹o chuyÓn biÕn m¹nh mÏ, n©ng cao nhËn thøc, tr¸ch nhiÖm
cña c¸c cÊp uû, tæ chøc ®¶ng, UBKT c¸c cÊp, c¸n bé, ®¶ng
viªn vµ nh©n d©n tr−íc nhÊt lµ ng−êi ®øng ®Çu cÊp uû
3.3.2. X©y dùng vµ hoµn thiÖn chÕ ®é gi¸m s¸t, c¬ chÕ gi¸m s¸t
trong §¶ng
3.3.3. Më réng d©n chñ trong §¶ng lµ c¬ së, ®iÒu kiÖn t¨ng c−êng
gi¸m s¸t trong §¶ng
3.3.4. N©ng cao vÞ thÕ, vai trß cña UBKT c¸c cÊp lµ c¬ quan
chuyªn tr¸ch, lùc l−îng nßng cèt cïng toµn §¶ng thùc hiÖn
gi¸m s¸t trong §¶ng
3.3.5. §æi míi nhËn thøc, t¨ng c−êng gi¸m s¸t tæ chøc ®¶ng cÊp
trªn vµ c¸n bé l·nh ®¹o chñ chèt nhÊt lµ cÊp Trung −¬ng
3.3.6. X©y dùng vµ hoµn thiÖn c¬ chÕ phèi hîp gi¸m s¸t trong
§¶ng vµ gi¸m s¸t ngoµi §¶ng
3.3.7. N©ng cao hiÖu qu¶ phèi hîp c«ng t¸c gi÷a UBKT cña cÊp uû
®¶ng vµ thanh tra nhµ n−íc cïng cÊp
KÕt luËn
S¶n phÈm nghiªn cøu ®Ò tµi
Danh môc tµi liÖu tham kh¶o
98
98
116
128
128
140
152
157
171
182
188
200
201
202
Më ®Çu
1. TÝnh cÊp thiÕt cña ®Ò tµi
Gi¸m s¸t lµ c«ng viÖc kh«ng thÓ thiÕu, diÔn ra trong tÊt c¶ c¸c kh©u cña
quy tr×nh l·nh ®¹o vµ qu¶n lý. Tõ rÊt sím, §¶ng ta ®· quan t©m ®Õn c«ng viÖc
gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña tæ chøc ®¶ng, ®¶ng viªn vµ c¸c c¬ quan trong hÖ thèng
chÝnh trÞ. Ngay trong §iÒu lÖ §¶ng (söa ®æi) t¹i §¹i héi ®¹i biÓu toµn quèc lÇn
thø III cña §¶ng (n¨m 1960) ®· yªu cÇu: "Ph¶i t¨ng c−êng c«ng t¸c kiÓm tra
vµ gi¸m s¸t cña §¶ng ®èi víi c¸n bé vµ c¬ quan nhµ n−íc, gi÷ g×n kû luËt
nghiªm minh, xö lý thÝch ®¸ng ®èi víi nh÷ng phÇn tö quan liªu g©y t¸c h¹i
nghiªm träng cho §¶ng vµ Nhµ n−íc". Trong §iÒu lÖ §¶ng Céng s¶n ViÖt
Nam c¸c kho¸ VIII, IX còng ghi: "... §¶ng chÞu sù gi¸m s¸t cña nh©n d©n" ...
Do ®ã, §¶ng cÇn c¶ "sù gi¸m s¸t néi bé §¶ng" vµ c¶ "chÞu sù gi¸m s¸t cña
nh©n d©n" sÏ gióp cho viÖc t¨ng c−êng kû c−¬ng, kû luËt cña §¶ng, n©ng cao
n¨ng lùc l·nh ®¹o vµ søc chiÕn ®Êu cña tæ chøc ®¶ng vµ ®éi ngò ®¶ng viªn.
B−íc vµo thêi kú ®æi míi ®Èy m¹nh CNH, H§H ®Êt n−íc, bªn c¹nh
nh÷ng thµnh tùu rÊt quan träng ®· ®¹t ®−îc, do t¸c ®éng tiªu cùc cña mÆt tr¸i
cña c¬ chÕ thÞ tr−êng cïng sù thiÕu th−êng xuyªn rÌn luyÖn tu d−ìng, nªn mét
bé phËn c¸n bé, ®¶ng viªn vµ c¶ mét sè tæ chøc ®¶ng ®· béc lé nh÷ng mÆt yÕu
kÐm. Tæ chøc ®¶ng ë nhiÒu n¬i chÊp hµnh c¸c nguyªn t¾c cña §¶ng, tr−íc hÕt
lµ nguyªn t¾c tËp trung d©n chñ ch−a nghiªm, sinh ho¹t láng lÎo; ®Êu tranh tù
phª b×nh vµ phª b×nh gi¶m sót, søc chiÕn ®Êu yÕu dÉn ®Õn vi ph¹m kû luËt.
NhiÒu tæ chøc c¬ së vµ chi bé kh«ng ®ñ søc gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò phøc t¹p
n¶y sinh tõ c¬ së, c¸ biÖt cßn tª liÖt, mÊt søc chiÕn ®Êu. C«ng t¸c kiÓm tra,
qu¶n lý c¸n bé, ®¶ng viªn thùc hiÖn mét c¸ch chiÕu lÖ. NhiÒu cÊp uû, tæ chøc
®¶ng ch−a coi träng c«ng t¸c kiÓm tra, coi c«ng t¸c nµy lµ cña uû ban kiÓm tra
chø kh«ng ph¶i cña chÝnh b¶n th©n cÊp uû. B¸o c¸o tæng kÕt 20 n¨m ®æi míi
®· chØ râ: "Cßn t×nh tr¹ng nãi mµ kh«ng lµm, ra nghÞ quyÕt mµ kh«ng thùc
hiÖn hoÆc thùc hiÖn nöa vêi. ViÖc theo dâi kiÓm tra, ®«n ®èc triÓn khai nghÞ
quyÕt lµm ch−a tèt; viÖc xö lý sai ph¹m trong thùc hiÖn nghÞ quyÕt ch−a
nghiªm" [tr.125]. Mét bé phËn kh«ng nhá c¸n bé, ®¶ng viªn phai nh¹t lý
1
t−ëng, tÝnh §¶ng yÕu, gi¶m sót ý chÝ chiÕn ®Êu, ng¹i tu d−ìng, rÌn luyÖn, ch¹y
theo lèi sèng thùc dông, vÞ kû dÉn ®Õn suy tho¸i vÒ t− t−ëng chÝnh trÞ, ®¹o ®øc
vµ lèi sèng; t×nh tr¹ng c¬ héi, chñ nghÜa c¸ nh©n, mÊt ®oµn kÕt cña mét bé
phËn c¸n bé, ®¶ng viªn lµm gi¶m sót uy tÝn cña §¶ng, lµm xãi mßn niÒm tin
cña nh©n d©n, ®ang trë thµnh mét trong nh÷ng nguy c¬ lín nhÊt hiÖn nay. "Do
cuéc vËn ®éng x©y dùng, chØnh ®èn §¶ng ch−a t¹o ®−îc chuyÓn biÕn c¬ b¶n
nªn cã thÓ nãi "nguy c¬ tham nhòng, quan liªu" ®· næi lªn nh− lµ mét mèi de
do¹ sù tån vong cña §¶ng vµ chÕ ®é" [tr.123].
Tõ nh÷ng kÕt qu¶ kiÓm tra thêi gian qua cho thÊy hÇu hÕt c¸c cÊp, c¸c
ngµnh, c¸c lÜnh vùc ®−îc kiÓm tra ®Òu cã vi ph¹m, ®¸ng chó ý lµ t×nh tr¹ng
tham nhòng, quan liªu, l·ng phÝ, thiÕu tr¸ch nhiÖm, bu«ng láng qu¶n lý, cè ý
lµm tr¸i ... ®ang x¶y ra trÇm träng vµ ngµy cµng gia t¨ng, ®· x¶y ra trong thêi
gian dµi hoÆc ®· l©u nh−ng Ýt ®−îc ph¸t hiÖn, kiÓm tra lµm râ; nhiÒu c¸n bé
chñ chèt ®Ó vî con, ng−êi th©n lîi dông chøc vô quyÒn h¹n trôc lîi, lµm giµu
bÊt chÝnh. Néi dung, tÝnh chÊt, møc ®é vi ph¹m ngµy cµng nghiªm träng, phøc
t¹p, tinh vi, cã tæ chøc, liªn quan ®Õn nhiÒu cÊp, nhiÒu ngµnh, nhiÒu ng−êi,
nÕu ph¸t hiÖn ®−îc vµ tiÕn hµnh kiÓm tra, thanh tra, ®iÒu tra th× cã viÖc, cã vô
cßn bÞ can thiÖp tõ nhiÒu phÝa, g©y khã kh¨n cho c¸c c¬ quan chøc n¨ng. Mét
sè vô vi ph¹m nghiªm träng nh−ng ch−a ®−îc c¸c c¬ quan chøc n¨ng gi¸m
s¸t, kiÓm tra ph¸t hiÖn kÞp thêi nªn ®· bá lät vi ph¹m. B¸o c¸o tæng kÕt 20
n¨m ®æi míi chØ râ: "Vai trß gi¸m s¸t, ph¶n biÖn cña c¸c ban cña §¶ng, MÆt
trËn Tæ quèc, c¸c ®oµn thÓ nh©n d©n cßn yÕu; ch−a cã c¬ chÕ hîp lý ®Ó ph¸t
huy vai trß cña c¸c bé phËn nµy" [tr.126]. Do bu«ng láng viÖc kiÓm tra, gi¸m
s¸t nªn ch−a chñ ®éng ng¨n chÆn vi ph¹m trong §¶ng.
Tõ t×nh h×nh trªn, ®ßi hái §¶ng ph¶i tiÕp tôc tù ®æi míi, tù chØnh ®èn ®Ó
x©y dùng tæ chøc ®¶ng vµ ®éi ngò c¸n bé, ®¶ng viªn ngang tÇm víi yªu cÇu
cña nhiÖm vô c¸ch m¹ng trong giai ®o¹n míi, nhÊt lµ khi chóng ta tiÕp tôc
thùc hiÖn x©y dùng nÒn kinh tÕ thÞ tr−êng ®Þnh h−íng XHCN c¶ vÒ chiÒu réng
vµ chiÒu s©u, ch¾c ch¾n sÏ cã nhiÒu khã kh¨n, trë ng¹i, th¸ch thøc, nguy c¬
míi trong ®iÒu kiÖn mét ®¶ng céng s¶n duy nhÊt cÇm quyÒn. §Ó ®¹t ®−îc môc
tiªu nãi trªn, nhÊt thiÕt ph¶i t¨ng c−êng c«ng t¸c x©y dùng §¶ng, c«ng t¸c
2
kiÓm tra, gi¸m s¸t lµ mét néi dung quan träng cÇn ®−îc ®Èy m¹nh.
Tõ tr−íc §¹i héi X cña §¶ng, c¸c cÊp uû, tæ chøc ®¶ng, ñy ban kiÓm tra
c¸c cÊp chñ yÕu thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô kiÓm tra cßn chøc n¨ng,
nhiÖm vô gi¸m s¸t trong §iÒu lÖ §¶ng chØ quy ®Þnh "§¶ng chÞu sù gi¸m s¸t
cña nh©n d©n", ch−a quy ®Þnh cô thÓ viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô gi¸m
s¸t cña c¸c cÊp uû, tæ chøc ®¶ng vµ ®¶ng viªn. Nh−ng trong thùc tÕ c¸c cÊp uû
(kÓ c¶ Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng, Bé ChÝnh trÞ, Ban BÝ th−), tæ chøc ®¶ng, uû
ban kiÓm tra c¸c cÊp vµ ®¶ng viªn ®· vµ ®ang thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô
gi¸m s¸t. Riªng uû ban kiÓm tra c¸c cÊp th× viÖc thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm
vô gi¸m s¸t víi ph¹m vi, ®èi t−îng, néi dung cßn hÑp. Tuy nhiªn, nhiÖm vô
nµy ch−a ®−îc x¸c ®Þnh mét c¸ch râ rµng vµ ch−a ®−îc thùc hiÖn theo mét
ch−¬ng tr×nh, kÕ ho¹ch còng nh− quy tr×nh, ph−¬ng ph¸p cô thÓ vµ ®Æc biÖt
ch−a bè trÝ lùc l−îng tiÕn hµnh th−êng xuyªn. Nh− vËy, viÖc thùc hiÖn chøc
n¨ng, nhiÖm vô gi¸m s¸t lµ cña toµn §¶ng, trong ®ã cã uû ban kiÓm tra c¸c
cÊp lµ c¬ quan chuyªn tr¸ch thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô gi¸m s¸t trong
§¶ng. Bëi v×, trong ®iÒu kiÖn §¶ng lµ c¬ quan duy nhÊt cÇm quyÒn, §¶ng l·nh
®¹o c¶ hÖ thèng chÝnh trÞ mµ kh«ng ®−îc gi¸m s¸t chÆt chÏ, rÊt dÔ léng quyÒn,
l¹m quyÒn vµ lµm gi¶m lßng tin cña nh©n d©n, tÊt yÕu sÏ dÉn ®Õn tiªu cùc,
quan liªu, tham nhòng. §ã lµ nh÷ng nguy c¬ bªn trong lµm suy yÕu, thËm chÝ
lµm tan r· §¶ng. §©y lµ ®iÒu cÇn ®−îc c¶nh b¸o ®Ó chóng ta thÊy râ vµ kiªn
quyÕt t×m mäi biÖn ph¸p kh¾c phôc cho b»ng ®−îc. §èi víi tæ chøc cµng cao
cµng cÇn ph¶i ®−îc gi¸m s¸t chÆt chÏ. Ng−êi gi÷ quyÒn hµnh cµng lín cµng
ph¶i ®−îc gi¸m s¸t nghiªm ngÆt, tiÕn hµnh gi¸m s¸t ®èi víi quyÒn lùc, phßng
ngõa l¹m dông quyÒn lùc, thùc hiÖn lÊy quyÒn lùc chÕ −íc quyÒn lùc. V× vËy,
gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña tæ chøc ®¶ng vµ ®¶ng viªn lµ vÊn ®Ò cÊp b¸ch hiÖn
nay. Nã xuÊt ph¸t tõ ®ßi hái kh¸ch quan cña c«ng t¸c x©y dùng §¶ng vµ yªu
cÇu cña giai ®o¹n c¸ch m¹ng míi, b¶o ®¶m cho §¶ng ta, tr−íc hÕt lµ c¸c c¬
quan l·nh ®¹o vµ nh÷ng ng−êi l·nh ®¹o cña §¶ng lu«n kiªn ®Þnh vÒ chÝnh trÞ,
v÷ng vµng vÒ ®−êng lèi, kh«ng chÖch h−íng; cã phÈm chÊt c¸ch m¹ng tèt,
ng¨n ngõa suy tho¸i vÒ t− t−ëng chÝnh trÞ, ®¹o ®øc vµ lèi sèng. §©y lµ mét vÊn
®Ò c¬ b¶n, cÊp b¸ch hiÖn nay, th«i thóc chóng t«i lùa chän ®Ò tµi: "C«ng t¸c
3
gi¸m s¸t trong §¶ng giai ®o¹n hiÖn nay" ®Ó nghiªn cøu. NhÊt lµ, sau khi §¹i
héi X cña §¶ng (th¸ng 4 - 2006) kh¼ng ®Þnh gi¸m s¸t lµ mét trong nh÷ng
chøc n¨ng l·nh ®¹o cña §¶ng vµ giao chøc n¨ng, nhiÖm vô gi¸m s¸t trong
§¶ng cho cÊp uû ®¶ng vµ uû ban kiÓm tra c¸c cÊp.
2. Tæng qu¸t t×nh h×nh nghiªn cøu cã liªn quan ®Õn ®Ò tµi
MÆc dï §¶ng ta ®· rÊt quan t©m ®Õn c«ng t¸c gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña
c¸c tæ chøc ®¶ng vµ ®¶ng viªn nh−ng ®Õn nay vÊn ®Ò nµy vÉn lµ míi mÎ, c¸c
nghÞ quyÕt, v¨n b¶n h−íng dÉn, c«ng tr×nh nghiªn cøu cßn rÊt Ýt. Cã thÓ ®iÓm
qua mét sè bµi t¹p chÝ sau ®©y:
- NguyÔn ThÞ Doan, "Mét sè gi¶i ph¸p n©ng cao hiÖu lùc, hiÖu qu¶
ho¹t ®éng gi¸m s¸t cña §¶ng", T¹p chÝ Céng s¶n ®iÖn tö, sè 42, n¨m 2003.
T¸c gi¶ ®· m¹nh d¹n, th¼ng th¾n chØ râ: "§èi víi §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam,
viÖc gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña §¶ng vµ ®¶ng viªn lµ lÏ ®−¬ng nhiªn". Trong ®iÒu
kiÖn míi cña ®Êt n−íc vµ quèc tÕ theo t¸c gi¶ ®Ó ho¹t ®éng gi¸m s¸t trong
§¶ng cã hiÖu lùc vµ hiÖu qu¶ cÇn thùc hiÖn tèt hai gi¶i ph¸p: Mét lµ, x©y dùng
vµ ban hµnh chÝnh s¸ch, c¬ chÕ ph¸t huy m¹nh mÏ quyÒn lµm chñ cña nh©n
d©n ®Ó nh©n d©n thùc sù gi¸m s¸t ®−îc §¶ng; hai lµ, cÇn giao thªm chøc n¨ng
gi¸m s¸t cho uû ban kiÓm tra c¸c cÊp.
T¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh, ®Ó n©ng cao n¨ng lùc vµ hiÖu qu¶ ho¹t ®éng gi¸m
s¸t trong §¶ng, cÇn ph¶i cã chÝnh s¸ch, c¬ chÕ ®ñ hiÖu lùc ®Ó uû ban kiÓm tra
c¸c cÊp ho¹t ®éng, ®Æc biÖt cÇn cã chÝnh s¸ch phï hîp ®èi víi nh÷ng c¸n bé
lµm c«ng t¸c kiÓm tra §¶ng. §ång thêi c¸c tæ chøc ®¶ng, cÊp uû ®¶ng vµ ®¶ng
viªn ph¶i cã sù ®æi míi nhËn thøc vÒ c«ng t¸c gi¸m s¸t, kiÓm tra, xo¸ bá t−
t−ëng cña mét sè c¸n bé, ®¶ng viªn lµ kh«ng ai muèn gi¸m s¸t vµ kiÓm tra
m×nh. Gi¸m s¸t vµ kiÓm tra lµ nh»m hoµn thiÖn quy tr×nh l·nh ®¹o cña §¶ng,
®Ó ph¸t hiÖn "ng−êi tèt, viÖc tèt", ng¨n ngõa vi ph¹m, gi÷ g×n kû luËt cña
§¶ng, lµm cho §¶ng lu«n trong s¹ch, v÷ng m¹nh.
- NguyÔn ThÞ Doan, "T¨ng c−êng c«ng t¸c gi¸m s¸t trong §¶ng", T¹p
chÝ Céng s¶n ®iÖn tö, sè 71, n¨m 2004. T¸c gi¶ ph©n tÝch kh¸ râ vÒ kh¸i niÖm
4
gi¸m s¸t vµ kiÓm tra, kh¼ng ®Þnh "gi¸m s¸t còng lµ mét chøc n¨ng l·nh ®¹o
cña §¶ng". Tõ viÖc ph©n tÝch yªu cÇu cÊp b¸ch ph¶i t¨ng c−êng gi¸m s¸t trong
§¶ng, t¸c gi¶ ®Ò xuÊt: "Trong ®iÒu kiÖn hiÖn nay, giao chøc n¨ng gi¸m s¸t vµ
thùc hiÖn nhiÖm vô gi¸m s¸t cho uû ban kiÓm tra c¸c cÊp lµ phï hîp víi thùc tiÔn
lý luËn"; vµ "viÖc thµnh lËp uû ban kiÓm tra do ®¹i héi ®¶ng cïng cÊp bÇu".
Theo t¸c gi¶, gi¸m s¸t lµ c«ng viÖc cña §¶ng, viÖc t¨ng c−êng c«ng t¸c
gi¸m s¸t cña uû ban kiÓm tra ®èi víi tæ chøc ®¶ng vµ ®¶ng viªn vÉn ch−a ®ñ
mµ cÇn ph¶i x©y dùng vµ ban hµnh c¬ chÕ ®Ó nh©n d©n thËt sù gi¸m s¸t hiÖu
qu¶ c¸n bé, ®¶ng viªn vµ tæ chøc ®¶ng. Cuèi cïng, t¸c gi¶ kÕt luËn, trong giai
®o¹n c¸ch m¹ng míi, ph¶i t¨ng c−êng c«ng t¸c gi¸m s¸t trong §¶ng, cÇn ban
hµnh c¬ chÕ nh©n d©n gi¸m s¸t c¸n bé, ®¶ng viªn vµ tæ chøc ®¶ng mang tÝnh
ph¸p lý, tiÕn tíi x¸c ®Þnh c¬ quan ®¶ng cã chøc n¨ng gi¸m s¸t vµ thùc hiÖn
nhiÖm vô gi¸m s¸t trong §¶ng.
- ChiÕn Th¾ng, "Mét sè ý kiÕn vÒ c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t cña uû
ban kiÓm tra c¸c cÊp", T¹p chÝ KiÓm tra, sè 12/2005. T¸c gi¶ gãp ý kiÕn vµo
Dù th¶o B¸o c¸o mét sè vÊn ®Ò vÒ bæ sung, söa ®æi §iÒu lÖ §¶ng tr×nh §¹i héi
X cña §¶ng, kh¼ng ®Þnh viÖc Dù th¶o nµy cã vÊn ®Ò gi¸m s¸t trong §¶ng vµ
nªu râ kiÓm tra, gi¸m s¸t lµ nh÷ng chøc n¨ng l·nh ®¹o cña §¶ng, ®ång thêi
giao thªm chøc n¨ng gi¸m s¸t vµ nhiÖm vô gi¸m s¸t cho uû ban kiÓm tra lµ
cÇn thiÕt. Tuy nhiªn, t¸c gi¶ cho r»ng, viÖc gi¸m s¸t ho¹t ®éng cña Ban CÊp
hµnh Trung −¬ng, Bé ChÝnh trÞ vµ Ban BÝ th− Trung −¬ng ch−a thÊy ®−îc ®Ò
cËp ®Õn, t¹i sao l¹i kh«ng cã c¬ quan nµo kiÓm tra vµ gi¸m s¸t? Trªn c¬ së
luËn gi¶i vÊn ®Ò, t¸c gi¶ viÕt: "Víi tinh thÇn ®æi míi, víi c¸ch t− duy vµ nhËn
thøc míi vµ xuÊt ph¸t tõ t×nh h×nh ®Êt n−íc hiÖn nay, nhiÒu ý kiÕn cho r»ng
viÖc ®¹i héi bÇu uû ban kiÓm tra vµ giao cho uû ban kiÓm tra nhiÖm vô gi¸m
s¸t cÊp uû cïng cÊp lµ phï hîp. Ch¾c ch¾n sÏ gãp phÇn tÝch cùc x©y dùng
§¶ng ta v÷ng m¹nh vÒ chÝnh trÞ, t− t−ëng vµ tæ chøc, ®ång thêi còng t¸c ®éng
m¹nh mÏ ®Õn viÖc ng¨n chÆn vµ ®Èy lïi c¸c tiªu cùc trong §¶ng tõ trung −¬ng
®Õn c¬ së".
- TrÇn Duy H−ng, "T¨ng c−êng gi¸m s¸t ®¶ng viªn gi÷ chøc vô trong
5
§¶ng, chÝnh quyÒn hiÖn nay", T¹p chÝ KiÓm ra, sè 1-2006. Tõ ph©n tÝch kh¸i
qu¸t thùc tr¹ng −u vµ khuyÕt ®iÓm cña ®éi ngò ®¶ng viªn cã chøc, cã quyÒn
hiÖn nay, t¸c gi¶ b−íc ®Çu kh¼ng ®Þnh: "Gi¸m s¸t ®¶ng viªn cã chøc, cã quyÒn
chÝnh lµ gi¸m s¸t quyÒn lùc, b¶o ®¶m cho quyÒn lùc ®−îc thùc thi ®óng
h−íng; ng¨n ngõa l¹m dông quyÒn lùc, ®Æc quyÒn, ®Æc lîi; ng¨n ngõa sù tho¸i
ho¸, biÕn chÊt trong §¶ng. §©y chÝnh lµ yªu cÇu kh¸ch quan ®èi víi n©ng cao
vai trß l·nh ®¹o cña ®¶ng cÇm quyÒn; lµ ®iÒu kiÖn c¬ b¶n b¶o ®¶m duy tr× æn
®Þnh chÝnh trÞ - x· héi". T¸c gi¶ cho r»ng: viÖc t¨ng c−êng gi¸m s¸t ®¶ng viªn
cã chøc, cã quyÒn ph¶i cã sù kÕt hîp gi÷a gi¸m s¸t trong §¶ng vµ gi¸m s¸t
ngoµi §¶ng; viÖc gi¸m s¸t ph¶i ®−îc thùc hiÖn tõ trªn xuèng vµ tõ d−íi lªn,
®Æc biÖt coi träng vai trß gi¸m s¸t cña nh©n d©n. Tæ chøc ®¶ng c¸c cÊp ph¶i
tÝch cùc thùc hiÖn gi¸m s¸t; ®¶ng viªn cã chøc, cã quyÒn ph¶i tù gi¸c tiÕp thu
gi¸m s¸t, n©ng cao b¶n lÜnh vµ tÝnh tù träng trong thi hµnh c«ng vô, ®Ò cao
tr¸ch nhiÖm, nç lùc häc tËp, c«ng t¸c; toµn x· héi ph¶i t¨ng c−êng gi¸m s¸t
nghiªm tóc.
- Vò C«ng TiÕn, "§Ó thùc hiÖn tèt nhiÖm vô kiÓm tra, gi¸m s¸t cña
§¶ng", T¹p chÝ KiÓm tra, sè 2-2006. T¸c gi¶ cho r»ng kiÓm tra, gi¸m s¸t lµ
côm tõ g¾n liÒn víi nhau, nªu râ chøc n¨ng vµ b¶n chÊt cña kiÓm tra, gi¸m s¸t
cña §¶ng. KiÓm tra lµ ®iÒu kiÖn "cÇn" ®Ó x¸c lËp vai trß l·nh ®¹o cña §¶ng:
kh«ng kiÓm tra coi nh− kh«ng l·nh ®¹o vµ gi¸m s¸t lµ ®iÒu kiÖn "®ñ" ®Ó hoµn
thiÖn chøc n¨ng l·nh ®¹o cña §¶ng. KiÓm tra, gi¸m s¸t lµ nh÷ng ®iÒu kiÖn cÇn
vµ ®ñ ®Ó cho viÖc ®Ò ra chñ tr−¬ng, nghÞ quyÕt vµ tæ chøc thùc hiÖn, ®−a chñ
tr−¬ng, nghÞ quyÕt cña §¶ng vµo cuéc sèng mét c¸ch nhÊt qu¸n, toµn diÖn vµ
hiÖu qu¶, th«ng qua nhËn thøc vµ hµnh ®éng cña mçi tæ chøc vµ mçi ®¶ng viªn
cña §¶ng".
- Hµ Quèc TrÞ, "VÒ thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô gi¸m s¸t trong
§¶ng", T¹p chÝ KiÓm tra, sè 3-2006. Trªn c¬ së ph©n tÝch vÒ kh¸i niÖm kiÓm
tra vµ gi¸m s¸t, t¸c gi¶ cho r»ng viÖc gi¸m s¸t trong néi bé §¶ng vµ chÞu sù
gi¸m s¸t cña nh©n d©n lµ tÊt yÕu. §−a ra mét sè ý kiÕn vÒ vÊn ®Ò gi¸m s¸t
§¶ng nh− néi dung tËp trung gi¸m s¸t; ®èi t−îng vµ néi dung gi¸m s¸t ®èi víi
6
tæ chøc ®¶ng; ®èi t−îng vµ néi dung gi¸m s¸t ®èi víi ®¶ng viªn, t¸c gi¶ kh¼ng
®Þnh: "Trong qu¸ tr×nh gi¸m s¸t nÕu ph¸t hiÖn tæ chøc ®¶ng vµ ®¶ng viªn thuéc
ph¹m vi gi¸m s¸t cã dÊu hiÖu vi ph¹m th× uû ban kiÓm tra tiÕn hµnh kiÓm tra
dÊu hiÖu vi ph¹m cña tæ chøc ®¶ng vµ ®¶ng viªn ®ã.
Qua thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô gi¸m s¸t, t¹o ®iÒu kiÖn thuËn lîi
cho uû ban kiÓm tra trong viÖc t¨ng kh¶ n¨ng, ®iÒu kiÖn chñ ®éng n¾m t×nh
h×nh, ph¸t hiÖn dÊu hiÖu vi ph¹m ®Ó kiÓm tra khi cã dÊu hiÖu vi ph¹m ®óng
träng t©m, träng ®iÓm, ®¹t chÊt l−îng, hiÖu qu¶ cao h¬n; kh¾c phôc ®−îc
nh÷ng khã kh¨n, v−íng m¾c trong tæ chøc thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm tra".
Tãm l¹i, nh×n chung vÊn ®Ò gi¸m s¸t trong §¶ng ®· ®−îc ®−a vµo trong
Dù th¶o b¸o c¸o x©y dùng §¶ng vµ bæ sung, söa ®æi §iÒu lÖ §¶ng tr×nh §¹i
héi X cña §¶ng. VÊn ®Ò nµy ®· ®−îc th¶o luËn ë §¹i héi ®¶ng bé c¸c cÊp,
trong qu¸ tr×nh th¶o luËn vÉn cßn cã nhËn thøc kh¸c nhau. Trong ph¸t biÓu
cña ®ång chÝ Phan DiÔn, Uû viªn Bé ChÝnh trÞ, Th−êng trùc Ban BÝ th− t¹i Héi
nghÞ tæng kÕt c«ng t¸c kiÓm tra toµn quèc nhiÖm kú 2001-2005, cã ®o¹n:
"Gi¸m s¸t c¸i g×? gi¸m s¸t viÖc thùc hiÖn C−¬ng lÜnh, §iÒu lÖ, NghÞ quyÕt, chñ
tr−¬ng cña §¶ng, nguyªn t¾c sinh ho¹t ®¶ng... §©y sÏ lµ mét nhiÖm vô míi mµ
chóng ta l¹i ch−a cã kinh nghiÖm"; "s¾p ®Õn cßn cã c«ng t¸c gi¸m s¸t, nã rÊt
míi. NÕu ®−îc §¹i héi giao cho nhiÖm vô nµy, chóng ta ph¶i cã sù khÈn
tr−¬ng t×m hiÓu néi dung, kinh nghiÖm cña c¸c n−íc... chóng ta cã thÓ thùc
hiÖn tõng b−íc ®−îc tèt".
Liªn quan ®Õn nghiªn cøu c«ng t¸c gi¸m s¸t cña mét sè ®¶ng cÇm
quyÒn n−íc ngoµi cã thÓ tham kh¶o mét sè tµi liÖu sau:
- "§iÒu lÖ gi¸m s¸t néi bé cña §¶ng Céng s¶n Trung Quèc (thi hµnh
thö)". Ban hµnh chÝnh thøc ngµy 31/12/2003, c«ng bè trªn b¸o chÝ ngµy 18-22004 (47 ®iÒu, b¶n tiÕng Trung).
- T«n Phô TrÝ, "Bµn vÒ t¨ng c−êng gi¸m s¸t c¸n bé l·nh ®¹o", T¹p chÝ
DiÔn ®µn c¸n bé Trung Quèc, sè 1 n¨m 1997 (b¶n tiÕng Trung).
- Lý T«ng L©u, "T¨ng c−êng chÕ ®é gi¸m s¸t trong §¶ng Céng s¶n
Trung Quèc", T¹p chÝ Nghiªn cøu chñ nghÜa x· héi, (B¶n tiÕng Trung).
- V−¬ng ThiÒu H−ng, "Bµn vÒ vÊn ®Ò kiÓm tra, gi¸m s¸t cña §¶ng",
7
T¹p chÝ Khoa häc x· héi, sè 11-2001 (b¶n tiÕng Trung).
- GÇn ®©y, t¹i Héi nghÞ lÇn thø n¨m Ban ChÊp hµnh Trung −¬ng kho¸
X, Trung −¬ng §¶ng ®· th«ng qua NghÞ quyÕt sè 14-NQ/TW (ngµy 30-72007) vÒ t¨ng c−êng c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t cña §¶ng.
Ngµy 25 th¸ng 7 n¨m 2007, Uû ban KiÓm tra Trung −¬ng ®· ban hµnh
c¸c H−íng dÉn sè 03, 04, 05, 06 – H−íng dÉn thùc hiÖn c«ng t¸c gi¸m s¸t cña
c¸c ban cña cÊp uû, cña uû ban kiÓm tra, cña cÊp uû vµ ban th−êng vô cÊp uû
vµ cña chi bé. §©y lµ nh÷ng c¨n cø, ®Þnh h−íng quan träng gióp cho chóng t«i
tiÕn hµnh ®Ò tµi ®−îc thuËn lîi.
3. Môc tiªu nghiªn cøu
Lµm s¸ng tá nh÷ng vÊn ®Ò lý luËn vµ thùc tiÔn vÒ c«ng t¸c gi¸m s¸t
trong §¶ng, trªn c¬ së ®ã ®Ò xuÊt nh÷ng gi¶i ph¸p chñ yÕu cã tÝnh kh¶ thi
nh»m t¨ng c−êng c«ng t¸c gi¸m s¸t trong §¶ng giai ®o¹n hiÖn nay.
4. Nhiệm vụ nghiên cứu
Nghiên cứu những quan điểm cơ bản của chủ nghĩa Mác-Lênin, tư
tưởng Hồ Chí Minh và của Đảng Cộng sản Việt Nam về công tác giám sát
của Đảng; vận dụng để làm rõ vị trí, vai trò, tầm quan trọng của công tác giám
sát trong Đảng cả về mặt lý luận và thực tiễn công tác xây dựng Đảng.
Khảo sát, đánh giá thực trạng công tác giám sát trong Đảng thời gian
qua; chỉ ra ưu, khuyết điểm, nguyên nhân khách quan và chủ quan của những
ưu, khuyết điểm đó; ®ång thêi rót ra mét sè kinh nghiệm và những vấn đề đặt
ra cần giải quyết đối với công tác giám sát trong Đảng.
Dự báo những nhân tố tác động và yêu cầu đối với công tác giám sát
trong Đảng từ nay đến năm 2020.
Xác định mục tiêu, phương hướng và đề xuất những giải pháp cơ bản
nhằm nâng cao chất lượng công tác giám sát trong Đảng từ nay đến năm 2020.
5. §èi t−îng, ph¹m vi nghiªn cøu cña ®Ò tµi lµ c«ng t¸c gi¸m s¸t
trong §¶ng giai ®o¹n hiÖn nay (2007- 2020) (cã thÓ hiÓu c«ng t¸c gi¸m s¸t
trong §¶ng lµ viÖc cña cÊp uû, tæ chøc ®¶ng, uû ban kiÓm tra c¸c cÊp vµ ®¶ng
8
viªn theo dâi, xem xÐt, ®¸nh gi¸ ho¹t ®éng chÊp hµnh C−¬ng lÜnh, §iÒu lÖ
§¶ng, nghÞ quyÕt, chØ thÞ cña §¶ng b¶o ®¶m tÝnh nghiªm minh, thèng nhÊt vµ
cã hiÖu qu¶ cao trong toµn §¶ng), cô thÓ lµ x¸c ®Þnh c¸c vÊn ®Ò sau:
+ VÒ chñ thÓ: ViÖc thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô gi¸m s¸t trong §¶ng
lµ cña toµn §¶ng trong ®ã cã uû ban kiÓm tra c¸c cÊp lµ c¬ quan chuyªn tr¸ch
vµ lµ lùc l−îng nßng cèt thùc hiÖn chøc n¨ng, nhiÖm vô gi¸m s¸t trong §¶ng.
+ VÒ ®èi t−îng: §èi t−îng gi¸m s¸t ®èi víi tæ chøc ®¶ng lµ cÊp uû, ban
th−êng vô cÊp uû cÊp d−íi, c¸c ban cña cÊp uû, ban c¸n sù, ®¶ng ®oµn.
§èi t−îng gi¸m s¸t ®èi víi ®¶ng viªn lµ: Mäi ®¶ng viªn kÓ c¶ cÊp uû
viªn c¸c cÊp vµ c¸n bé do cÊp uû c¸c cÊp qu¶n lý.
- Thêi gian nghiªn cøu: tr−íc vµ sau §¹i héi X cña §¶ng ®Õn nay (12/2007).
6. Ph−¬ng ph¸p nghiªn cøu
Trªn c¬ së lý luËn chñ nghÜa M¸c - Lªnin, t− t−ëng Hå ChÝ Minh vÒ x©y
dùng §¶ng nãi chung vµ c«ng t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t trong §¶ng nãi riªng; c¸c
v¨n kiÖn cña §¶ng Céng s¶n ViÖt Nam; c¸c v¨n b¶n h−íng dÉn thùc hiÖn c«ng
t¸c kiÓm tra, gi¸m s¸t cña Ban BÝ th− vµ Uû ban KiÓm tra Trung −¬ng; c¸c
b¸o c¸o s¬ kÕt, tæng kÕt vÒ thùc hiÖn nhiÖm vô kiÓm tra, gi¸m s¸t, thi hµnh kû
luËt trong §¶ng cña cÊp uû, uû ban kiÓm tra c¸c cÊp... §Ò tµi sö dông c¸c
ph−¬ng ph¸p so s¸nh, ph©n tÝch, tæng hîp, héi th¶o, to¹ ®µm khoa häc xin ý
kiÕn c¸c chuyªn gia, ®Æc biÖt coi träng ph−¬ng ph¸p sö dông chuyªn gia, ®ång
thêi kÕ thõa, tiÕp thu cã chän läc, s¸ng t¹o c¸c c«ng tr×nh khoa häc cã liªn
quan phôc vô nghiªn cøu ®Ò tµi.
7. Đóng góp mới của đề tài
Đưa ra quan niệm, khẳng định vị trí, vai trò, nội dung và nguyên tắc cơ
bản chỉ đạo công tác giám sát trong Đảng hiện nay.
Đánh giá đúng thực trạng công tác giám sát trong Đảng, chỉ rõ nguyên
nhân, rút ra những kinh nghiệm về công tác giám sát, làm rõ vai trò của giám sát
trong việc thúc đẩy sự phát triển kinh tế-xã hội, trong công tác xây dựng Đảng.
9
Dự báo những nhân tố tác động đối với công tác giám sát trong Đảng và
đề xuất những giải pháp chủ yếu nhằm nâng cao chất lượng của công tác giám
sát trong Đảng từ nay đến năm 2020.
8. Ý nghĩa thực tiễn
Đề tài có thể được dùng làm tài liệu tham khảo cho công tác nghiên cứu
giảng dạy, học tập bộ môn Xây dựng Đảng, giảng dạy các lớp bồi dưỡng, tập
huấn nghiệp vụ công tác kiểm tra, giám sát ..v.v..Đồng thời những kết quả
nghiên cứu của đề tài có thể sẽ được dùng làm tài liệu tham khảo cho cơ quan
UBKT Trung ương.
9. Kết cấu đề tài
Gồm phần mở đầu, 3 chương với 9 tiết, kết luận, danh mục sản phẩm
nghiên cứu đề tài, danh mục tài liệu tham khảo.
10
Chương 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
VỀ CÔNG TÁC GIÁM SÁT TRONG ĐẢNG
1.1. Quan niệm về công tác giám sát trong Đảng
Đảng ta là đảng cầm quyền, Đảng lãnh đạo xã hội bằng chủ trương,
đường lối, nghị quyết, chính sách của Đảng; bằng công tác tư tưởng, tổ chức
và bằng kiểm tra, giám sát...; Đảng lãnh đạo thông qua Nhà nước, các đoàn
thể chính trị-xã hội, hệ thống tổ chức và đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng.
Tổ chức của Đảng ở các cấp, các ngành không những có trách nhiệm trong
việc lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện mà còn có trách nhiệm phải kiểm
tra, giám sát việc thực hiện, bảo đảm cho Cương lĩnh chính trị, đường lối,
nghị quyết, chỉ thị, quy định, quy chế, kết luận của Đảng được chấp hành
nghiêm chỉnh, thắng lợi trong thực tiễn. Nghị quyết, chỉ thị, quy định, quy
chế, kết luận của Đảng dù có được xác định đúng, có tính khả thi nhưng nếu
tổ chức đảng các cấp tổ chức thực hiện thiếu chặt chẽ, nhất là không kiểm tra,
giám sát hoặc kiểm tra, giám sát không đến nơi đến chốn thì kết quả thực hiện
sẽ bị hạn chế, thậm chí phạm sai lầm. Để hạn chế, khắc phục những thiếu sót
có thể xảy ra trong quá trình thực hiện nghị quyết, chỉ thị, quy định, quy chế,
kết luận của Đảng, thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội X và các nghị
quyết của Ban Chấp hành Trung ương, đưa đất nước chuyển sang thời kỳ phát
triển mới: đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá, khâu then chốt là phải xây
dựng Đảng vững mạnh cả về chính trị, tư tưởng và tổ chức, tiếp tục đẩy mạnh
cuộc vận động xây dựng, chỉnh đốn Đảng, trong đó công tác kiểm tra, giám
sát của Đảng đóng vai trò quan trọng. Đại hội lần thứ X của Đảng đã xác định
rõ: kiểm tra, giám sát là những chức năng lãnh đạo của Đảng và giao cho
UBKT các cấp làm cơ quan chuyên trách thực hiện nhiệm vụ giám sát. Điều
30, Điểm 1, Điều lệ Đảng được Đại hội X của Đảng thông qua đã khẳng định
vị trí, vai trò của công tác kiểm tra, giám sát của Đảng và nhiệm vụ kiểm tra,
giám sát của các tổ chức đảng: “Kiểm tra, giám sát là những chức năng lãnh
11
đạo của Đảng. Tổ chức đảng phải tiến hành công tác kiểm tra, giám sát. Tổ
chức đảng và đảng viên chịu sự kiểm tra, giám sát của Đảng"(1).
Quy định này xác định rõ công tác kiểm tra, giám sát là trách nhiệm
của toàn Đảng. Các tổ chức đảng (từ Trung ương đến cơ sở) vừa phải tiến
hành công tác kiểm tra, giám sát vừa phải chịu sự kiểm tra, giám sát của tổ
chức đảng có thẩm quyền cấp trên.
Công tác giám sát là một nhiệm vụ mới được bổ sung thêm cho UBKT
các cấp - UBKT các cấp là cơ quan kiểm tra, giám sát chuyên trách của Đảng
- do vậy cần phải được nghiên cứu một cách toàn diện, có hệ thống, trên tất cả
các mặt. Trong công tác của UBKT, giữa công tác kiểm tra và công tác giám
sát có sự đan xen với nhau. Việc phân biệt giữa công tác kiểm tra và công tác
giám sát chỉ là tương đối. Bởi vì ngay trong hoạt động giám sát đã mang tính
chất kiểm tra, và nếu giám sát mà không kiểm tra thì không thể đi đến kết
luận xử lý triệt để các vụ việc nảy sinh phục vụ cho sự lãnh đạo của Đảng.
Còn nếu kiểm tra mà không giám sát, không đi sâu, đi sát, theo dõi, xem xét
thường xuyên các vấn đề thực tế thì kiểm tra sẽ phân tán, thiếu trọng tâm,
trọng điểm, thiếu cơ sở thực tế để đánh giá, kết luận. Nói một cách khác, khi
tiến hành giám sát là đã bắt đầu một quá trình kiểm tra, kiểm tra là kết thúc
một quá trình giám sát. Trong thực tế công tác của UBKT các cấp, không thể
giám sát xong rồi để đấy, không xử lý mà phải kiểm tra để làm rõ đúng, sai và
có biện pháp xử lý. Muốn kiểm tra có chất lượng thì phải giám sát. Giám sát
và kiểm tra bổ sung cho nhau để hoàn chỉnh sự lãnh đạo của Đảng. Do có mối
quan hệ khăng khít với nhau nên trong thực tế chúng ta thường dùng cụm từ
“kiểm tra, giám sát”gắn liền với nhau. Vì vậy, để nghiên cứu vấn đề giám sát,
cần phải đặt nó trong mối quan hệ với công tác kiểm tra.
- Quan niệm về kiểm tra:
Theo “Đại từ điển tiếng Việt” do Nguyễn Như Ý (chủ biên), kiểm tra
(Đgt): là xem xét thực chất, thực tế(2); kiểm soát(Đgt) là: kiểm tra, xem xét
nhằm ngăn ngừa những sai phạm các qui định(3).
(1)
Đảng Cộng sản Việt Nam, Điều lệ Đảng Cộng sản Việt Nam, Nxb CTQG, H., 2006, tr.48.
(2) (3) Nguyễn Như Ý (chủ biên), Đại từ điển tiếng Việt, Nxb Văn hoá thông tin, H., 1999, tr.937.
12
Còn theo “Từ điển Bách khoa Việt Nam” do Hội đồng quốc gia chỉ đạo
biên soạn từ điển bách khoa Việt Nam, kiểm tra (luật): là một chức năng quản
lý, một khâu trong quy trình quản lý, có chức năng xem xét tình hình và kết
quả thực tế thi hành luật, chính sách, chủ trương của Nhà nước, thực hiện
nhiệm vụ chính trị, kinh tế- xã hội được giao(4).
Và theo “Từ điển luật học”, kiểm tra: là xem xét tình hình thực tế thi
hành pháp luật, thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn nói chung hay một công tác cụ
thể được giao để đánh giá, nhận xét(5).
Cũng theo “Từ điển luật học” kiểm soát: là xem xét để phát hiện, ngăn
ngừa việc làm sai trái với thoả thuận, với quy định(6).
- Quan niệm về giám sát :
Theo “Đại từ điển tiếng Việt” do Nguyễn Như Ý (chủ biên), giám
sát(đgt): là theo dõi, kiểm tra việc thực thi nhiệm vụ(7).
Còn theo “Từ điển Bách khoa Việt Nam” do Hội đồng quốc gia chỉ đạo
biên soạn từ điển bách khoa Việt Nam, giám sát: là một hình thức hoạt động
của cơ quan Nhà nước hoặc tổ chức xã hội nhằm bảo đảm pháp chế hoặc sự
chấp hành những qui tắc chung nào đó(8).
Trong “Từ điển giải thích thuật ngữ hành chính”(9) của Mai Hữu Khuê
và Bùi Văn Nhơn và “Từ điển Luật học”(10) của Nhà xuất bản Từ điển Bách
khoa-Hà Nội, giám sát còn được hiểu: là sự theo dõi, quan sát hoạt động
mang tính chủ động thường xuyên, liên tục và sẵn sàng tác động bằng các
biện pháp tích cực để buộc và hướng hoạt động của đối tượng chịu sự giám
sát đi đúng quỹ đạo, quy chế nhằm đạt được mục đích, hiệu quả đã được xác
định từ trước, bảo đảm cho pháp luật được tuân thủ nghiêm chỉnh.
Dù cho cách diễn đạt có sự khác nhau, nhưng các quan niệm trên đều
có nội hàm chung: là sự theo dõi, quan sát, xem xét hoạt động. Có thể đưa ra
(4) Hội đồng quốc gia chỉ đạo biên soạn từ điển Bách khoa Việt Nam, Từ điển bách khoa Việt Nam, Nxb Từ
điển Bách khoa, H., 2002, tr.565.
(5) (6) Nxb Từ điển Bách khoa, Từ điển Luật học, H., 1999, tr.264.
(7) Nguyễn Như Ý (chủ biên), Đại từ điển tiếng Việt, Nxb Văn hoá thông tin, H., 1999, tr.728.
(8) Hội đồng quốc gia chỉ đạo biên soạn từ điển Bách khoa Việt Nam, Từ điển bách khoa Việt Nam, Nxb Từ
điển Bách khoa, H., 2002, tr.112.
(9) Mai Hữu Khuê và Bùi Văn Nhơn, Từ điển giải thích thuật ngữ hành chính, Nxb Lao động, H., 2002,
tr.261.
(10) Từ điển Luật học, Nxb Từ điển bách khoa, H., 1999, tr.174.
13
quan niệm sau: Giám sát là sự theo dõi, quan sát, xem xét hoạt động của các
tổ chức có thẩm quyền mang tính chủ động, thường xuyên, liên tục và sẵn
sàng tác động bằng các biện pháp tích cực để bắt buộc và hướng hoạt động
của các tổ chức và cá nhân chịu sự giám sát thực hiện đúng những điều đã
quy định.
Như vậy, đã giám sát là phải theo dõi, xem xét đối tượng giám sát có
thực hiện đúng các quy định mà đối tượng đó phải thực hiện hay không để
trước hết nhằm nhắc nhở, đôn đốc thực hiện và là cơ sở để quyết định có tiến
hành kiểm tra hay không? Do đó, muốn thực hiện tốt việc kiểm tra thì phải
thường xuyên có giám sát. Giám sát và kiểm tra đều nhằm đạt được mục đích
là nắm vững và đánh giá đúng tình hình, từ đó điều chỉnh, uốn nắn mọi hành
vi liên quan của đối tượng được kiểm tra, giám sát. Nhưng giám sát được tiến
hành thường xuyên, liên tục trong suốt quá trình hoạt động và phát triển của
tổ chức và cá nhân, nên có nội dung rất rộng bao gồm: giám sát các hoạt động
về tư tưởng, chính trị; giám sát về các mối quan hệ; giám sát về sinh hoạt, đạo
đức, lối sống; giám sát việc thực hiện nhiệm vụ, chức trách được giao, việc
thực hiện các quy định, quy chế...nên giám sát mang tính chủ động phòng
ngừa, ngăn chặn xảy ra vi phạm nhiều hơn so với kiểm tra. Qua hoạt động
giám sát có thể kịp thời cảnh báo, nhắc nhở các cá nhân và tổ chức có biểu
hiện không đúng trong quá trình triển khai thực hiện các chủ trương, nghị
quyết và quyết định hoặc có biểu hiện không đúng trong đạo đức, lối sống và
sinh hoạt... Còn nội dung của kiểm tra chủ yếu là kiểm tra theo các nội dung
cụ thể (chấp hành hoặc khi có dấu hiệu vi phạm trong việc thực hiện các nội
dung trên) gắn với trách nhiệm của mỗi cá nhân hay tổ chức, được tiến hành
theo chương trình, kế hoạch và quy trình, phương pháp nhất định theo yêu cầu
của từng nhiệm vụ kiểm tra, được tổ chức thành cuộc kiểm tra; qua mỗi cuộc
kiểm tra phải có đánh giá, nhận xét, kết luận cụ thể và xử lý (nếu có vi phạm
đến mức phải xử lý).
Xét về nội hàm, “giám sát” rộng hơn “kiểm tra”, “kiểm soát”. Trong
hoạt động giám sát đã bao hàm hoạt động kiểm tra và kiểm soát.
14
Tất cả các hoạt động giám sát đều thể hiện những đặc điểm chung:
+ Giám sát là biểu hiện của mối quan hệ giữa một chủ thể giám sát nhất
định với các đối tượng cụ thể chịu sự giám sát về những nội dung xác định.
+ Giám sát là sự theo dõi, xem xét đối tượng làm đúng hay làm sai
những điều đã quy định. Và do đó, hoạt động giám sát là hoạt động có chủ
đích của chủ thể giám sát, nhằm hướng đối tượng chịu sự giám sát phải làm
đúng những điều đã quy định thông qua những giải pháp nào đó của chủ thể
giám sát.
+ Để thực hiện sự giám sát, các chủ thể giám sát bao giờ cũng phải có
những quyền hạn nhất định (được “luật hoá” thành điều lệ, quy định hay được
luật pháp quy định) đối với đối tượng chịu sự giám sát.
Nói cách khác, giám sát có ba đặc trưng sau:
Thứ nhất, giám sát là sự theo dõi, quan sát hoạt động mang tính chủ
động thường xuyên, liên tục. Như vậy, chủ thể giám sát phải luôn có mặt tại
chỗ, bên cạnh và tiếp xúc trực tiếp, chủ động theo dõi và quan sát đối với đối
tượng giám sát.
Thứ hai, giám sát phải thực hiện các biện pháp, hành động để tác động
bằng các biện pháp tích cực của chủ thể giám sát đối với đối tượng giám sát để
buộc và hướng hoạt động của đối tượng giám sát đi đúng quỹ đạo, quy chế.
Vì vậy, chủ thể giám sát phải có phương pháp, hình thức, biện pháp và
thẩm quyền giám sát thích hợp với từng loại đối tượng được giám sát. Đối
tượng bị giám sát luôn phải chịu sự theo dõi, quan sát, kể cả việc kiểm tra,
kiểm soát của chủ thể giám sát. Nếu phát hiện đối tượng bị giám sát có những
hoạt động chưa đúng với các quy định của Đảng và Nhà nước… có thiếu sót,
khuyết điểm thì chủ thể giám sát kịp thời nhắc nhở, cảnh báo, đề nghị thực
hiện đúng quy định, nếu thấy có những việc làm sai trái thì kiến nghị với cấp
có thẩm quyền biết để có biện pháp chấn chỉnh, xử lý hoặc kiểm tra khi có
dấu hiệu vi phạm.
Thứ ba, hoạt động giám sát phải nhằm đạt được mục đích, hiệu quả đã
được xác định từ trước, bảo đảm cho chủ trương, đường lối, chính sách của
15
Đảng, pháp luật của Nhà nước hoặc những quy tắc chung nào đó của một tổ
chức, cơ quan, đơn vị được chấp hành nghiêm túc, có kết quả. Như vậy, hoạt
động giám sát phải xác định rõ phạm vi, nội dung, đối tượng giám sát một
cách cụ thể trong từng thời điểm cụ thể khác nhau, không có hoạt động giám
sát chung chung, hình thức.
- Quan niÖm vÒ gi¸m s¸t trong §¶ng:
Chủ tịch Hồ Chí Minh rất quan tâm đến việc đề phòng và khắc phục
nguy cơ của Đảng Cộng sản cầm quyền. Người thường nhắc nhở phải đề
phòng nguy cơ sai lầm về đường lối; cán bộ, đảng viên quan liêu xa rời quần
chúng, đặc quyền, đặc lợi, thoái hoá, biến chất. Vì vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh
yêu cầu phải tăng cường kiểm tra, kiểm soát và giám sát cán bộ, đảng viên.
Người chỉ rõ: Có kiểm soát mới biết rõ cán bộ và nhân viên tốt hay xấu. Mới
biết rõ ưu điểm và khuyết điểm của các cơ quan. Mới biết rõ ưu điểm và
khuyết điểm của các mệnh lệnh và nghị quyết. Muốn chống bệnh quan liêu,
bệnh bàn giấy, muốn biết các nghị quyết có được thi hành không, thi hành có
đúng không; muốn biết ai ra sức làm, ai làm cho qua chuyện, chỉ có một cách
là khéo kiểm soát. Kiểm soát khéo bao nhiêu khuyết điểm lòi ra hết, hơn nữa
kiểm tra khéo về sau khuyết điểm nhất định sẽ bớt đi.
Trong bài nói chuyện với các đại biểu thân sĩ trí thức, phú hào tỉnh
Thanh Hoá (ngày 20/2/1947), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ rõ: “Từ ngày
thành lập Chính phủ, trong nhân viên còn nhiều khuyết điểm. Có người làm
quan cách mạng, chợ đỏ, chợ đen, khinh dân, mưu vinh thân, phì ra… xin
đồng bào hãy phê bình, giúp đỡ giám sát công việc của Chính phủ”.
Giám sát là công việc không thể thiếu trong hoạt động lãnh đạo và quản
lý, diễn ra trong tất cả các khâu của quy trình lãnh đạo và quản lý. Đảng ta đã
rất quan tâm đến công việc giám sát hoạt động của tổ chức đảng và đảng viên
và các cơ quan trong hệ thống chính trị. Ngay trong Điều lệ Đảng (sửa đổi) tại
Đại hội Đại biểu toàn quốc lần thứ III của Đảng từ năm 1960 đã yêu cầu:
“Phải tăng cường công tác kiểm tra và giám sát của Đảng đối với cán bộ và cơ
16
- Xem thêm -
.PDF 
240 
40 
65 
