Tài liệu Báo cáo sản phẩm khoa học công nghệ đề tài nghiên cứu đặc điểm sinh học, kỹ thuật sản xuất và nuôi thương phẩm mực nang

bé thñy s¶n viÖn ncnttsiii bé thñy s¶n viÖn ncnttsiii BOÄ THUÛY SAÛN VIEÄN NGHIEÂN CÖÙU NTTS III BỘ THỦY SẢN ViÖn Nghiªn cøu nu«i trång thñy s¶n III 33 §Æng tÊt, Nha Trang, Khaùnh Hoøa B¸o c¸o s¶n phÈm khoa häc c«ng nghÖ ®Ò tµi: NGHIEÂN CÖÙU ÑAËC ÑIEÅM SINH HOÏC, KYÕ THUAÄT SAÛN XUAÁT GIOÁNG VAØ NUOÂI THÖÔNG PHAÅM MÖÏC NANG (Sepia pharaonis Ehrenberg, 1831) Chñ nhiÖm §Ò tµi: TS. NguyÔn Thị Xu©n Thu C¬ quan chñ tr× ®Ò tµi: ViÖn Nghiªn cøu nu«i trång thñy s¶n III 6490 27/8/2007 Nha Trang, 5/2006 BOÄ THUÛY SAÛN VIEÄN NGHIEÂN CÖÙU NUOÂI TROÀNG THUÛY SAÛN III WW X X Baùo caùo s¶n phÈm khoa häc c«ng nghÖ ®Ò tµi cÊp Boä NGHIEÂN CÖÙU ÑAËC ÑIEÅM SINH HOÏC, KYÕ THUAÄT SAÛN XUAÁT GIOÁNG VAØ NUOÂI THÖÔNG PHAÅM MÖÏC NANG (Sepia pharaonis Ehrenberg, 1831) Chuû nhieäm ñeà taøi: TS. NGUYEÃN THÒ XUAÂN THU Nha Trang, 5/2006 DANH SAÙCH TAÙC GIAÛ ®Ò tµi kh&cn cÊp bé (Danh s¸ch nh÷ng c¸ nh©n ®∙ ®ãng gãp s¸ng t¹o chñ yÕu cho ®Ò tµi ®−îc s¾p xÕp theo thø tù ®∙ tháa thuËn) 1. Tªn ®Ò tµi: Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh häc, kü thuËt s¶n xuÊt gièng vµ nu«i th−¬ng phÈm mùc nang (Sepia pharaonis Ehrenberg, 1831) 2. Thuéc ch−¬ng tr×nh: §Ò tµi ®éc lËp cÊp Bé 3. Thêi gian thùc hiÖn: 1/2003-12/2005 4. C¬ quan chñ tr×: ViÖn Nghiªn cøu Nu«i trång thñy s¶n III 5. Bé chñ qu¶n: Bé Thñy s¶n 6. Danh s¸ch t¸c gi¶ STT Hoï vaø teân Ñôn vò coâng taùc 1 TS. NGUYEÃN THÒ XUAÂN THU Vieän NCNTTS III 2 KS. PHAN ÑAÊNG HUØNG Vieän NCNTTS III 3 THS. LE THÒ THU THAÛO Vieän Haûi Döông hoïc 4 THS. MAI DUY MINH Vieän NCNTTS III 5 KS. PHAN THÒ THÖÔNG HUYEÀN Vieän NCNTTS III 6 KS. PHAÏM THÒ KIM CHI Vieän NCNTTS III 7 KS. TRAÀN THÒ KIM ANH Vieän NCNTTS III 8 KS. LE QUÍ BOÂN Vieän NCNTTS III 9 KS. LE THÒ NGOÏC HOØA Vieän NCNTTS III Chöõ kyù Thñ tr−ëng c¬ quanchñ tr× ®Ò tµi TãM T¾T Báo cáo trình bày kết quả nghiên cứu của đề tài « Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh häc, kü thuËt s¶n xuÊt gièng vµ nu«i th−¬ng phÈm mùc nang (Sepia pharaonis Ehrenberg, 1831)” thuộc Chương trình Đề tài độc lập cấp Bộ. Nội dung chủ yếu của báo cáo gồm : i) Tổng quan tình hình nghiên cứu trong và ngòai nước: Mực nang vân hổ là một lòai trong lớp động vật chân đầu Cephalopoda phân bố ở vùng biển nhiệt đới Ấn độ Thái Bình Dương. Mực nang là lòai đặc sản có giá trị kinh tế cao được khai thác chủ yếu ở biển phục vụ tiêu dùng nội địa và xuất khẩu. Theo thống kê sản lượng động vật chân đầu trong đó có mực nang xuất khẩu năm 2005 là 70.748 tấn, đạt giá trị ngọai tệ gần 250 triệu USD. Nghiên cứu đặc điểm sinh học làm cơ sở khoa học cho việc đề ra các biện pháp bảo vệ nguồn lợi mực nang; nghiên cứu kỹ thuật sản xuất giống và nuôi thương phẩm mực nang nhằm tạo ra đối tượng nuôi mới có giá trị xuất khẩu để đa dạng hóa đối tượng cho phát triển nghề nuôi trồng thủy sản biển. ii) Phương pháp nghiên cứu : trình bày các phương pháp sử dụng trong nghiên cứu và thực nghiệm. iii) Kết quả nghiên cứu và thảo luận : Đây là phần chính của báo cáo với 8 nội dung gồm : - Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh häc sinh s¶n cña mùc nang. - §Æc ®iÓm sinh tr−ëng cña mùc nang giai ®o¹n con non vµ con tr−ëng thµnh. - Nghiªn cøu c¸c ®Æc ®iÓm sinh th¸i cña mùc nang - Nghiªn cøu vÒ dinh d−ìng cña mùc. - Nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh trªn mùc nang ë c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn. BiÖn ph¸p phßng vµ trÞ bÖnh cho mùc. - Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt vµ x©y dùng qui tr×nh s¶n xuÊt gièng mùc nang - Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt vµ x©y dùng qui tr×nh nu«i mùc th−¬ng phÈm. - C¸c ph−¬ng ph¸p thu häach vµ b¶o qu¶n mùc sau thu häach. Đề tài đã hòan thành các nội dung nghiên cứu trên với các sản phẩm chính đạt được là : - Báo cáo tổng kết khoa học và kỹ thuật đề tài. - 2 qui trình (dự thảo) kỹ thuật sản xuất giống mực nang và kỹ thuật nuôi mực nang thương phẩm trong đăng/lồng. - Đạt số lượng sản phẩm là 50,35 vạn mực giống kích cỡ 2,2-2,6 cm và 241kg mực thương phẩm. - Đào tạo 2 thạc sĩ, 7kỹ sư làm đề tài tốt nghiệp từ các nội dung nghiên cứu của đề tài. - Đăng 1 bài báo và giới thiệu kết quả nghiên cứu trên truyền hình VTV1 iv) Kết luận và đề xuất ý kiến Kết luận rút ra từ các kết quả chính của đề tài gồm các đặc điểm sinh học về sinh sản, sinh trưởng, sinh thái và dinh dưỡng của mực, kỹ thuật sản xuất giống và nuôi thương phẩm mực nang. Đề xuất biện pháp phục hồi và tăng nguồn lợi mực nang bằng hình thức thả giống ra biển, đồng thời tiếp tục nghiên cứu nâng cao tỉ lệ sông trong nuôi mực thương phẩm, nghiên cứu thức ăn phù hợp để giảm giá thành sản xuất, nâng cao hiệu quả kinh tế để phát triển nghề nuôi. MUÏC LUÏC Trang Muïc luïc ............................................................................................. i Danh muïc caùc baûng .......................................................................... v Danh muïc caùc hình ........................................................................... viii MÔÛ ÑAÀU .......................................................................................... 1 TOÅNG QUAN …………………………………………………………………………………………………… 3 1. Tình hình nghieân cöùu ngoaøi nöôùc ..................................................... 3 1.1. Heä thoáng phaân loïai ........................................................................... 3 1.2. Phaân boá vaø sinh thaùi ......................................................................... 3 1.3. Ñaëc ñieåm sinh hoïc ........................................................................... 4 1.4. Ñaëc ñieåm dinh döôõng ....................................................................... 5 1.5. Nghieân cöùu beänh ............................................................................. 6 1.6. Saûn xuaát gioáng ................................................................................. 6 1.7. Nuoâi thöông phaåm ........................................................................... 7 2. Tình hình nghieân cöùu trong nöôùc ..................................................... 9 2.1. Nghieân cöùu thaønh phaàn, phaân boá vaø khai thaùc ………………………………………. 9 2.2. Nghieân cöùu veà sinh tröôûng ............................................................... 12 2.3. Nghieân cöùu sinh hoïc sinh saûn ........................................................... 12 PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU ................................................... 13 1. Ñoái töôïng vaø ñòa ñieåm nghieân cöùu ................................................... 13 2. Phöông phaùp thu maãu ....................................................................... 13 3. Phöông phaùp nghieân cöùu sinh hoïc sinh saûn ................................... 13 4. Phöông phaùp nghieân cöùu sinh tröôûng……………………………..………………………….. 14 5. Caùc thí nghieäm nghieân cöùu ……………………………………………………………………………. 15 6. Phöông phaùp nghieân cöùu bệnh …………………………………………………………………….. 17 7. CaÙc bieän phaùp kyõ thuaät saûn xuaát gioáng nhaân taïo möïc nang………………. 18 8. Kyõ thuaät nuoâi thöông phaåm möïc nang………………………………………………………… 19 9. Thí nghiệm vận chuyển mực ................................................................ 21 10. Xaùc ñònh caùc yeáu toá moâi tröôøng…………………………………………………………………….. 21 11. Coâng thöùc tính toùan……………………………………………………………………………………………… 21 KEÁT QUAÛ NGHIEÂN CÖÙU VAØ THAÛO LUAÄN ......................................... 23 1. Ñaëc ñieåm sinh hoïc sinh saûn của mực nang .................................... 23 1.1. Gíôùi tính trong quaàn ñaøn töï nhieân vaø muøa vuï sinh saûn cuûa möïc nang 23 1.1.1 Phaân bieät giôùi tính………………………..…………………………………………………………………. 23 1.1.2 Caáu taïo trong vaø caáu taïo tuyeán sinh duïc cuûa möïc ……………………………… .. 24 1.1.3 Bieán thieân tyû leä ñöïc caùi qua caùc thaùng nghieân cöùu………………………………… 25 1.1.4 Bieán thieân tyû leä ñöïc caùi theo kích thuôùc caù theå………………………………………… 27 1.2. Caùc giai ñoaïn phaùt trieån tuyeán sinh duïc .......................................... 28 1.3. Kích thöôùc thaønh thuïc laàn ñaàu ........................................................ 31 1.4. Hoaït ñoäng giao vó vaø quaù trình ñeû tröùng ......................................... 31 1.4.1 Caëp ñoâi giao vó vaø thuï tinh………………………………………………………………………………. 31 1.4.2 Hoïat ñoäng ñeû tröùng…………………………………………………………………………………………….. 33 1.5 Söùc sinh saûn tuyeät ñoái vaø söùc sinh saûn töông ñoái……………………………………. 33 1.6. Quaù trình phaùt trieån phoâi ............................................................... 35 2. Ñaëc ñieåm sinh tröôûng cuûa möïc nang ............................................. 37 2.1 Phöông trình töông quan giöõa kích thuôùc vaø khối löôïng möïc …………. 2.2 Xaùc ñònh moái töông quan giöõa kích thöôùc, khối löôïng cuûa möïc vôùi 37 kích thuôùc, khối löôïng cuûa nang möïc vaø phöông phaùp tính tuoåi möïc 38 2.2.1. Töông quan kích thöôùc vaø khối löôïng möïc vaø nang möïc…………………….. 38 2.2.2. Xaùc ñònh moái töông quan giữõa tuoåi cuûa möïc nuoâi vaø soá löôïng voøng sinh truôûng ôû treân nang möïc …………………………………………………………………………………… 41 3. Nghieân cöùu moät soá ñaëc ñieåm sinh thaùi cuûa möïc nang ................. 43 3.1. Aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä leân quaù trình phaùt trieån phoâi cuûa möïc nang 43 3.2. Aûnh höôûng cuûa nhieät ñoä leân sinh tröôûng vaø tyû leä soáng cuûa möïc con . 43 3.3. Aûnh höôûng cuûa ñoä maën leân quaù trình phaùt trieån phoâi möïc nang ……… 45 3.4 AÛnh höôûng cuûa ñoä maën leân quaù trình phaùt trieån möïc con ………………….. 46 4. Nghieân cöùu veà dinh döôõng cuûa möïc nang ..................................... 49 4.1. Ñaëc tính dinh döôõng cuûa möïc non vaø con tröôûng thaønh .................. 49 4.2. Taäp tính baét moài cuûa möïc ................................................................. 49 4.3. Thöùc aên öa thích cuûa möïc nang ........................................................ 50 4.4. Nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa caùc loïai thöùc aên ñeán sinh tröôûng vaø tæ leä soáng cuûa möïc nang........................................................................... 51 4.5. Xaùc ñònh thaønh phaàn dinh döôõng cuûa möïc vaø caùc loïai thöùc aên töôi soáng 54 5. Nghieân cöùu beänh möïc ..................................................................... 55 5.1. Daáu hieäu beänh lyù .............................................................................. 55 5.2. Nghieân cöùu beänh do vi khuaån .......................................................... 56 5.3. Nghieân cöùu naám .............................................................................. 61 5.4. Nghieân cöùu kyù sinh truøng ................................................................. 66 5.5. Thöû nghieäm moät soá bieän phaùp phoøng trò beänh cho möïc ................... 66 5.5.1. Thöû nghieäm duøng thuoác khaùng sinh ................................................. 66 5.5.2. Thöû nghieäm duøng hoùa chaát ............................................................... 68 6. Thöû nghieäm saûn xuaát gioáng möïc nang........................................... 69 6.1. Nuoâi phaùt duïc möïc boá meï................................................................ 69 6.2. Aáp tröùng .......................................................................................... 71 6.3. Öông nuoâi möïc con........................................................................... 71 6.3.1. Thöùc aên ............................................................................................. 71 6.3.2. Maät ñoä .............................................................................................. 74 6.4. Keát quaû öông möïc gioáng ................................................................. 75 7. Möïc nuoâi thöông phaåm ................................................................... 77 7.1. Nuoâi möïc thöông phaåm trong beå xi maêng ........................................ 77 7.1.1. Ñieàu kieän moâi tröôøng nuoâi ............................................................... 77 7.1.2. Maät ñoä nuoâi ...................................................................................... 77 7.1.3. Keát quaû nuoâi möïc thöông phaåm trong beå xi maêng ........................... 77 7.2. Nuoâi möïc thöông phaåm trong ñaêng .................................................. 81 7.2.1. Moâi tröôøng nuoâi ................................................................................ 81 7.2.2. Kyõ thuaät chaêm soùc möïc .................................................................... 81 7.2.3. Keát quaû nuoâi möïc trong ñaêng ........................................................... 82 7.3. Nuoâi thöông phaåm möïc nang trong ao ñaát ....................................... 84 7.3.1. Moâi tröôøng ao nuoâi ........................................................................... 84 7.3.2. Keát quaû nuoâi ..................................................................................... 84 8. Thöû nghieäm vaän chuyeån möïc ......................................................... 85 9. Hieäu quaû kinh teá trong saûn xuaát gioáng vaø nuoâi thöông phaåm möïc nang 9.1. Hieäu quaû kinh teá trong saûn xuaát gioáng möïc nang............................... 86 9.2. Hieäu quaû kinh teá nuoâi möïc thöông phaåm trong ñaêng loàng ................. 87 10. Döï thaûo quy trình............................................................................ 87 10.1. Döï thaûo Qui trình saûn xuaát gioáng möïc nang..................................... 88 10.2. Döï thaûo Qui trình nuoâi möïc thöông phaåm trong ñaêng loàng............ 90 KEÁT LUAÄN VAØ ÑEÀ XUAÁT YÙ KIEÁN ........................................................ 92 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO ......................................................................... 94 PHUÏ LUÏC.................................................................................................... 98 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG Baûng 1: Saûn löôïng nuoâi möïc nang vaø baïch tuoäc treân theá giôùi giai ñoïan 1990-2003 (taán)...................................................................………… Trang 8 Baûng 2: Tröõ löôïng vaø khaû naêng khai thaùc möïc nang (taán) theo ñoä saâu trong caùc vuøng bieån Vieät Nam .................................................... 11 Baûng 3: Tyû leä ñöïc caùi cuûa möïc nang Sepia pharaonis qua caùc thaùng ....... 26 Baûng 4: Tyû leä giôùi tính cuûa möïc nang ôû caùc nhoùm chieàu daøi maøng aùo ..... 27 Baûng 5: Caùc giai ñoaïn phaùt trieån tuyeán sinh duïc cuûa möïc nang Sepia pharaonis ôû möùc ñoä hình thaùi ..................................................... 28 Baûng 6: Möùc ñoä thaønh thuïc cuûa möïc nang theo nhoùm kích thöôùc ............ 31 Baûng 7: Söùc sinh saûn cuûa möïc nang Sepia pharaonis ôû vuøng bieån Khaùnh Hoøa ............................................................................................. 34 Baûng 8: Chieàu daøi vaø khoái löôïng cuûa tröùng möïc nang Sepia pharaonis töø luùc môùi ñeû cho ñeán khi saép nôû thaønh möïc con. ........................... 35 Baûng 9: Caùc chæ tieâu sinh tröôûng cuûa möïc nang töï nhieân ............................ 39 Baûng 10: Kích thöôùc, khoái löôïng cuûa möïc nuoâi theo nhoùm kíhc thöôùc ....... 39 Baûng 11: Moät soá chæ tieâu xaùc ñònh tuoåi cuûa möïc theo nhoùm kích thöôùc ..... 42 Baûng 12: Tæ leä nôû vaø thôøi gian aáp cuûa tröùng möïc ôû caùc ñieàu kieän nhieät ñoä khaùc nhau .................................................................................... 43 Baûng 13: Chieàu daøi maøng aùo L (cm), khoái löôïng W (g) vaø tæ leä soáng cuûa möïc nuoâi ôû caùc thang nhieät ñoä khaùc nhau. .................................. 44 Baûng 14: Caùc chæ tieâu sinh tröôûng cuûa möïc ôû caùc thang nhieät ñoä khaùc nhau............................................................................................. 45 Baûng 15: Tæ leä nôû vaø thôøi gian aáp cuûa phoâi möïc nang ôû caùc ñoä maën .......... 45 Baûng 16: Caùc chæ tieâu sinh tröôûng cuûa möïc thí nghieäm .............................. 47 Baûng 17: Chieàu daøi maøng aùo L (cm), khoái löôïng W (g) vaø tæ leä soáng cuûa möïc nuoâi ôû caùc thang ñoä maën khaùc nhau. ................................... 48 Baûng 18: Thöùc aên öa thích cuûa möïc nang ................................................... 50 Baûng 19 : Nghieân cöùu aûnh höôûng cuûa caùc loïai thöùc aên ñeán sinh tröôûng vaø tæ leä soáng cuûa möïc nang .............................................................. 51 Baûng 20 : Tyû leä soáng cuûa möïc öông baèng caùc loïai thöùc aên khaùc nhau........ 52 Baûng 21 : Heä soá thöùc aên cuûa 3 loïai thöùc aên töôi soáng .................................. 53 Baûng 22 : Thaønh phaàn sinh hoùa cuûa möïc con vaø caùc loïai thöùc aên nuoâi möïc.... 54 Baûng 23 : Haøm löôïng caùc a.a coù trong caùc maãu phaân tích ........................... 54 Baûng 24: Ñaëc ñieåm sinh vaät hoùa hoïc cuûa vi khuaån phaân laäp töø maãu möïc beänh ............................................................................................ 58 Baûng 25: Ñaëc ñieåm sinh vaät hoùa hoïc cuûa naám ............................................ 61 Baûng 26: Thôøi gian naûy maàm (h), maøu saéc vaø ñöôøng kính khuaån laïc (mm) sau 5 ngaøy nuoâi caáy trong PYGS loûng ........................................ 65 Baûng 27: Caáu taïo vaø soá löôïng theå bình cuûa khuaån laïc phaân laäp töø maãu möïc beänh .................................................................................... 66 Baûng 28: Keát quaû thöû nghieäm trò beänh vi khuaån cho möïc con baèng caùc laïoi khaùng sinh ............................................................................ 67 Baûng 29: Keát quaû öông möïc con ñeán 45 ngaøy tuoåi baèng nöôùc xöû lyù vaø khoâng xöû lyù thuoác ........................................................................ 67 Baûng 30: Keát quaû thöû nghieäm trò beänh cho möïc con baèng caùc loaïi hoùa chaát .............................................................................................. 68 Baûng 31: Khaû naêng thaønh thuïc sinh duïc vaø söùc sinh saûn thöïc teá cuûa möïc nang nuoâi phaùt duïc trong beå xi maêng vaø ñaêng bieån .................... 70 Baûng 32: Tyû leä nôû vaø thôøi gian aáp cuûa phoâi möïc nang trong ñieàu kieän nhaân taïo ....................................................................................... 71 Baûng 33: Keát quaû öông nuoâi möïc baèng caùc loaïi thöùc aên soáng khaùc nhau... 72 Baûng 34: AÛnh höôûng cuûa thöùc aên ñeán taêng tröôûng vaø tæ leä soáng cuûa möïc öông giai ñoïan 15- 30 ngaøy tuoåi .................................................. 74 Baûng 35: Taêng tröôûng veà chieàu daøi L (cm) vaø khoái löôïng W (g) tæ leä soáng cuûa möïc sau 15 ngaøy öông ôû caùc maät ñoä khaùc nhau ................... 74 Baûng 36: Taêng tröôûng vaø tæ leä soáng cuûa möïc con sau 30 ngaøy öông trong beå xi maêng................................................................................... 75 Baûng 37: Caùc yeáu toá moâi tröôøn trong beå nuoâi möïc thöông phaåm ............... 77 Baûng 38: Chieàu daøi maøng aùo L (cm), khoái löôïng toaøn thaân W (g) vaø tæ leä soáng TLS (%) cuûa möïc nuoâi thöông phaåm trong beå xi maêng...... 79 Baûng 39: Moät soá yeáu toá moâi tröôøng theo doõi trong khu vöïc nuoâi ñaêng....... 81 Baûng 40: Taêng tröôûng vaø tæ leä soáng cuûa möïc nuoâi trong ñaêng ôû Cam Ranh 82 Baûng 41: Keát quaû nuoâi möïc nang trong beå xi maêng ................................... 84 Baûng 42: Keát quaû vaän chuyeån möïc boá meï, möïc gioáng vaø tröùng möïc ......... 85 Baûng 43. Cô caáu chi phí cho saûn xuaát 1 vaïn möïc gioáng.............................. 86 Baûng 44. Cô caáu chi phí cho saûn xuaát 100 kg möïc thöông phaåm ................ 87 DANH MUÏC CAÙC HÌNH Trang Hình1: Hình thaùi ngoaøi cuûa möïc nang ..................................................... 23 Hình 2: Caáu taïo caùc cô quan cuûa möïc nang ................................................ 24 Hình 3: Tuyeán sinh duïc ñöïc caùi .................................................................. 25 Hình 4: Tæ leä giôùi tính cuûa möïc nang theo caùc thaùng trong naêm ................ 27 Hình 5: Caáu taïo tuyeán sinh duïc ñöïc vaø caùi cuûa möïc nang qua caùc laùt caét moâ 30 Hình 6: Quaù trình keát caëp giao vó cuûa möïc ñöïc vaø möïc caùi 32 Hình 7: Möïc nang caùi ñang ñeû tröùng........................................................... 33 Hình 8: Tröùng möïc nang khi saép nôû ra möïc con vaø möïc môùi nôû ................ 36 Hình 9: Töông quan chieàu daøi maøng aùo (Lm) vaø khoái löôïng toaøn thaân (Wt) cuûa möïc nang ñöïc vaø möïc nang caùi loaøi Sepia pharaonis........ 37 Hình 10: Töông quan chieàu daøi maøng aùo – Lm (mm) vaø khoái löôïng toaøn thaân – Wt (g) cuûa möïc nang Sepia pharaonis................................... 38 Hình 11: Töông quan giöõa khoái löôïng toaøn thaân Wt (g) cuûa möïc vaø troïng löôïng cuûa nang möïc .......................................................................... 40 Hình 12: Töông quan giöõa kích thöôùc vôùi troïng löôïng cuûa nang möïc......... 41 Hình 13: Töông quan giöõa tuoåi möïc nuoâi vôùi soá löôïng voøng sinh tröôûng ôû treân nang möïc ................................................................................... 42 Hình 14 : Taêng tröôûng theo chieàu daøi thaân vaø khoái löôïng cuûa möïc ............ 52 Hình 15: Hình thaùi ngoøai cuûa möïc con (a) möïc bò traày lôùp da maøng aùo do va chaïm thaønh beå; (b) möïc khoûe maïnh bình thöôøng; (c) möïc yeáu coù bieåu hieän nhieãm beänh .................................................................. 55 Hình 16: Laùt caét moâ gan cuûa möïc khoâng mang trieäu chöùng beänh vaø laùt caét moâ coù theå vuøi cuûa möïc coù trieäu chöùng beänh lyù beân ngoaøi ................ 56 Hình 17: Caùc theå vuøi trong laùt caét moâ gan cuûa möïc bò beänh ñöôïc nhuoäm baèng Eoin vaø Hematocyline ............................................................. 56 Hình 18 : Taàn suaát baét gaëp caùc loaøi vi khuaån ôû möïc .................................. 57 Hình 19: Hình nhuoäm gram vi khuaån Vibrio parachaemolyticus ................ 59 Hình 20: Taàn soá vi khuaån phaân laäp ôû caùc boä phaän cô theå möïc.................... 60 Hình 21: Caáu taïo phaân loaïi cuûa caùc gioáng naám phaân laäp töø möïc nuoâi ........ 63 Hình 22: Taàn suaát phaân laäp caùc loøai naám töø möïc bò beänh ........................... 64 Hình 23: Taàn suaát phaân laäp naám töø caùc moâ cuûa möïc beänh ......................... 64 MỘT SỐ HÌNH ẢNH HỌAT ĐỘNG ĐỀ TÀI Mực bố mẹ Kiểm tra mực bố mẹ Trứng mực Mực con ương trong bể Cân đo mẫu mực hàng tháng Chăm sóc mực nuôi trong bể xi măng Theo dõi, chăm sóc mực nuôi thí nghiệm Đăng nuôi mực tại Cam Ranh Hệ thống lọc UV dùng cho ương mực Bể nuôi mực bố mẹ Ao nuôi thí nghiệm mực thương phẩm MÔÛ ÑAÀU Taát caû caùc vuøng bieån ôû nöôùc ta ñeàu coù ñoäng vaät chaân ñaàu (Cephalopoda) phaân boá, nhieàu loaøi coù soá löôïng lôùn naèm trong caùc nhoùm nhö: möïc oáng, möïc nang, baïch tuoäc… Theo soá lieäu thoáng keâ cuûa Toång cuïc Haûi quan, toång kim ngaïch xuaát khaåu haøng thuûy, haûi saûn chính ngạch cuûa caû nöôùc naêm 2005 ñaït khoûang 636.000 taán vôùi giaù trò 2,65 tyû USD, trong ñoù saûn löôïng möïc vaø baïch tuoäc xuaát khaåu laø 70.748 taán, đñạt gía trị gaàn 250 trieäu USD (nguồn www.Fistenet.gov.vn). Caùc thò tröôøng chính laø Nhaät Baûn (28%), Ñaøi Loan (24%), Italia (15%) vaø caùc thò tröôøng khaùc (33%) goàm Trung Quoác, Hoàng Koâng, Haøn Quoác, Thaùi Lan, Taây Ban Nha, Myõ. Saûn löôïng möïc tieâu thuï noäi ñòa chieám 2/3 toång saûn löôïng möïc ñaùnh baét. Naêm 2002, toång saûn löôïng möïc khai thaùc cuûa caû nöôùc xaáp xæ laø 112.000 taán, tieâu thuï noäi ñòa 74.000 taán, chieám 2/3 saûn löôïng möïc khai thaùc (FAO, 2002) Möïc nang vaân hoå (Sepia pharaonis Ehrenberg,1831) laø moät trong nhöõng ñoái töôïng coù giaù trò kinh teá, ñöôïc ngöôøi tieâu duøng öa chuoäng vì thòt thôm ngon vaø chöùa nhieàu chaát dinh döôõng. Phaân tích thaønh phaàn hoaù hoïc cuûa möïc, ngöôøi ta thaáy haøm löôïng Protein chieám gaàn 20%. Loaïi Protein naøy ñöôïc cô theå con ngöôøi haáp thuï gaàn 80%, ñaëc bieät trong ñoù coù Betain, chaát gaây muøi thôm ñaëc tröng cuûa möïc. Ngoaøi ra, trong möïc coøn chöùa moät löôïng môõ, sinh toá, vitamin B12, B2, caùc chaát khoaùng laø nhöõng chaát caàn thieát ñoái vôùi cô theå con ngöôøi (Taïp chí Thuyû Saûn, 6/1988). Trong coâng nghieäp, tuùi möïc laøm nguyeân lieäu aán loaùt, nang möïc coù theå cheá than hoaït tính, laøm nguyeân lieäu thuoác ñaùnh raêng, choáng coøi xöông vaø traùnh ñeû non trong chaên nuoâi gia caàm. Trong y hoïc, duøng boät nang möïc ñeå cheá thuoác caàm maùu, thuoác chöõa ñau daï daøy. Cho ñeán nay, saûn löôïng möïc cung caáp cho thò tröôøng chuû yeáu laø khai thaùc töø töï nhieân. Nuoâi möïc laø vaán ñeà môùi chöa ñöôïc thöû nghieäm. Ñeå thaêm doø khaû naêng saûn xuaát gioáng vaø nuoâi möïc thöông phaåm, trong 3 naêm (2003-2005), Vieän Nghieân cöùu NTTS III ñöôïc giao thöïc hieän ñeà taøi “Nghieân cöùu ñaëc ñieåm sinh hoïc, kyõ thuaät saûn xuaát gioáng vaø nuoâi thöông phaåm möïc nang (Sepia pharaonis Ehrenberg, 1831) vôùi caùc noäi dung cuï theå sau ñaây: 1. Nghiªn cøu ®Æc ®iÓm sinh häc sinh s¶n cña mùc nang. 1 2. 3. 4. 5. §Æc ®iÓm sinh tr−ëng cña mùc nang giai ®o¹n con non vµ con tr−ëng thµnh. Nghiªn cøu c¸c ®Æc ®iÓm sinh th¸i cña mùc nang Nghiªn cøu vÒ dinh d−ìng cña mùc. Nghiªn cøu c¸c t¸c nh©n g©y bÖnh trªn mùc nang ë c¸c giai ®o¹n ph¸t triÓn. BiÖn ph¸p phßng vµ trÞ bÖnh cho mùc. 6. Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt vµ x©y dùng qui tr×nh s¶n xuÊt gièng mùc nang 7. Nghiªn cøu c¸c biÖn ph¸p kü thuËt vµ x©y dùng qui tr×nh nu«i mùc th−¬ng phÈm. 8. C¸c ph−¬ng ph¸p thu häach vµ b¶o qu¶n mùc sau thu häach. Ñeà taøi ñöôïc hoøan thaønh vôùi söï noã löïc cuûa taäp theå caùn boä nghieân cöùu ñeà taøi, söï chæ ñaïo taän tình, quan taâm giuùp ñôõ cuûa Vuï Khoa hoïc Coâng ngheä (Boä Thuûy saûn), Ban laõnh ñaïo Vieän NCNTTS III, söï coäng taùc cuûa Vieän Haûi döông hoïc Nha Trang, Tröôøng ñaïi hoïc Thuûy saûn, söï tham gia nghieân cöùu cuûa moät soá sinh vieân tröôøng Ñaïi hoïc Thuûy saûn, Ñaïi hoïc Noâng laâm Hueá thöïc hieän caùc luaän vaên ñaïi hoïc vaø cao hoïc. Chuùng toâi xin chaân thaønh caûm ôn moïi söï giuùp ñôõ quí baùu ñoù. 2 TOÅNG QUAN 1. T×nh h×nh nghiªn cøu ngoµi n−íc §éng vËt ch©n ®Çu (Cephalopoda) lµ líp tiÕn ho¸ nhÊt trong ngµnh ®éng vËt th©n mÒm. Trªn thÕ giíi ®· ph¸t hiÖn gÇn 1000 loµi, tÊt c¶ ®Òu sèng ë biÓn, tõ tÇng mÆt ®Õn ®é s©u 5000 m n−íc (Roper et al, 1984). Chóng lµ lo¹i h¶i s¶n cã gi¸ trÞ do hµm l−îng dinh d−ìng cao. ë hÇu hÕt c¸c n−íc, nguån lîi ®éng vËt ch©n ®Çu ®−îc khai th¸c phôc vô cho tiªu dïng néi ®Þa vµ xuÊt khÈu. §éng vËt ch©n ®Çu lµ mét trong nh÷ng ®èi t−îng khai th¸c quan träng cña nghÒ ®¸nh c¸ NhËt B¶n. Tæng s¶n l−îng mùc vµ b¹ch tuéc khai th¸c n¨m 1998 cña NhËt B¶n ®¹t gÇn 600.000 tÊn vµ chñ yÕu tiªu thô néi ®Þa. Ng−êi NhËt B¶n thÝch c¸c mãn ¨n chÕ biÕn tõ mùc nh− Sushi, Sashimi, mùc ®«ng l¹nh, mùc chÕ biÕn. Hµng n¨m NhËt B¶n nhËp khÈu mét l−îng mùc rÊt lín tõ c¸c n−íc trong khu vùc, trong ®ã cã ViÖt Nam. ë c¸c n−íc kh¸c nh− Th¸i Lan, Indonesia, Trung Quèc, Hång K«ng, ®éng vËt ch©n ®Çu còng lµ mÆt hµng xuÊt nhËp khÈu quan träng. §· cã nhiÒu c«ng tr×nh nghiªn cøu vÒ mùc nang tËp trung vµo c¸c lÜnh vùc nh− sau: 1.1. HÖ thèng ph©n läai Mùc nang vaân hoå cã hÖ thèng ph©n läai nh− sau: Ngaønh: Mollusca Lôùp : Cephalopoda Cuvier, 1798 Lôùp phuï: Coleoidea Bather, 1888 Boä: Sepiida Naef, 1916 Ho:ï Sepiidae Keferstein, 1866 Gioáng: Sepia Linnaeus, 1758 Loøai: Sepia pharaonis Ehrenberg, 1831 Synonyms: Sepia tigris Sasaki, 1929 1.2. Ph©n bè vµ sinh th¸i Loaøi möïc nang Sepia pharaonis Ehrenberg (1831) phaân boá ôû vuøng nhieät ñôùi töø 35oBaéc ñeán 30oNam vaø töø 30o ñeán 140o Ñoâng ôû Aán Ñoä Döông (Nabhitabhata &ø Nilaphat, 1999), laø loaøi ñaëc tröng tìm thaáy ôû vuøng nöôùc ven bôø ñeán ñoä saâu 100 m (Norman & Reid, 2000). Tuøy thuoäc vaøo hình daïng vaân hoå treân cô theå möïc vaø vuøng ñòa lí phaân boá maø loaøi möïc nang naøy ñöôïc phaân thaønh 3 nhoùm: nhoùm I, thuoäc nhöõng 3 loaøi tìm thaáy ôû phía Taây cuûa vuøng bieån Aán Ñoä (bao goàm bieån Ñoû vaø vònh Arabian); nhoùm II, phaân boá töø Nhaät Baûn ñeán vònh Thaùi Lan, phía Baéc nöôùc UÙùc vaø Philippines; nhoùm III, töø Maldives ñeán bieån Andaman thuoäc vuøng bieån Thaùi Lan. Trong ñoù, ôû nhoùm I vaø II vaân hoå treân cô theå cuûa con ñöïc raát roõ raøng (laø nhöõng vaèn naèm doïc theo xuùc tay thöù III), trong khi ñoù con ñöïc thuoäc nhoùm III treân xuùc tay thöù III laïi xuaát hieän caùc ñoám (Norman & Reid, 2000). Mực con và mực trưởng thành có tập tính vùi trong đáy cát hoặc sỏi mịn. Mực nang thường sống đơn độc, nằm trên bề mặt hoặc vùi trong đáy. Chúng thường chỉ đi thành bầy khi chạy trốn kẻ thù hoặc tấn công con mồi. Mực nang là lòai sống ở biển sâu, độ mặn thích nghi cao (32-36‰). Trong điều kiện thí nghiệm, trứng mực nang không nở được ở độ mặn <20‰ hoặc >40‰ và phát triển không bình thường ở độ mặn <30‰. Nabhitabhata et al. (1995) nuôi mực trong 8 độ mặn khác nhau là 16, 20, 24, 28, 32, 36, 40 và 44‰ thu được tỉ lệ nở cao nhất là 100% ở 32‰ và 93,3% ở 28‰. Tỉ lệ nở đạt 50% ở pH 6-6,4 nhưng chết hòan tòan ở pH 4 và 9. pH thích hợp cho mực là 6,5-8,5 (Nabhitabhata & Nilaphat, 1999). Theo Edward Danakusumah, nhiệt độ 26-28oC, hàm lượng ô xy 5-7 ppm, độ mặn 31-34‰ là thích hợp cho mực. 1.3. §Æc ®iÓm sinh häc Nghieân cöùu veà ñaëc ñieåm sinh hoïc vaø caáu taïo möïc nang Sepia pharaonis coù coâng trình cuûa caùc taùc giaû: Gabret et al. 1998, 1999; Dunning et al., 1994; Aoyama & Nguyen 1989; Lin & Su 1994; Chotiyaputta,1993; Nateewathana,1992,1996,1997; Jaruwat Nabhitabhata & Pitiporn Nilaphat, 1999; Watanuki et al., 1993; Wood, J.B, 1994, 1998; Boyle P.R, 1983, 1987, 1991; DeRush R.H., Forsythe J.W et al, 1989; Hanlon R.T and Messenger J.B, 1996; …. Roper et a.l (1984) x¸c ®Þnh kÝch th−íc lín nhÊt cña mùc nang (Sepia pharaonis) lµ 35 cm chiÒu dµi vµ 4200 g khèi l−îng. Chotiyaputta (1982) t×m thÊy c¸ thÓ lín nhÊt cña loµi nµy lµ 26 cm chiÒu dµi vµ 1400 g khèi l−îng ë vÞnh Th¸i Lan. Chotiyaputta (1981,1982) x¸c ®Þnh 2 ®Ønh sinh s¶n cña mùc nang trong n¨m. Boletzky (1983) ®· chøng minh sù thµnh thôc sinh dôc x¶y ra ë con ®ùc sím h¬n con c¸i. 4