Tài liệu áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma tuý (trên cơ sở thực tiễn tại thành phố hà nội)

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT TRẦN NGỌC VƢƠNG ¸P DôNG H×NH PH¹T §èI VíI C¸C TéI PH¹M VÒ MA TUý (Trªn c¬ së thùc tiÔn t¹i thµnh phè Hµ Néi) LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC HÀ NỘI - 2020 ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI KHOA LUẬT TRẦN NGỌC VƢƠNG ¸P DôNG H×NH PH¹T §èI VíI C¸C TéI PH¹M VÒ MA TUý (Trªn c¬ së thùc tiÔn t¹i thµnh phè Hµ Néi) Chuyên ngành: Luật hình sự và tố tụng hình sự Mã số: 8380101.03 LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC Cán bộ hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS TRẦN VĂN ĐỘ HÀ NỘI - 2020 LỜI CAM ĐOAN Tôi xin cam đoan Luận văn là công trình nghiên cứu của riêng tôi. Các kết quả nêu trong Luận văn chưa được công bố trong bất kỳ công trình nào khác. Các số liệu, ví dụ và trích dẫn trong Luận văn đảm bảo tính chính xác, tin cậy và trung thực. Tôi đã hoàn thành tất cả các môn học và đã thanh toán tất cả các nghĩa vụ tài chính theo quy định của Khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội. Vậy tôi viết Lời cam đoan này đề nghị Khoa Luật xem xét để tôi có thể bảo vệ Luận văn. Tôi xin chân thành cảm ơn! NGƯỜI CAM ĐOAN Trần Ngọc Vương MỤC LỤC Trang Trang phụ bìa Lời cam đoan Mục lục Danh mục các từ viết tắt Danh mục bảng MỞ ĐẦU .......................................................................................................... 1 Chƣơng 1: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ ÁP DỤNG HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI PHẠM VỀ MA TÚY .......8 1.1. Khái niệm áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy ........ 8 1.1.1. Định nghĩa áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy ......... 8 1.1.2. Các đặc điểm áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy ...... 10 1.1.3. Ý nghĩa của áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy ..... 12 1.2. Cơ sở pháp lý của việc áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy ......................................................................................... 15 1.2.1. Các quy định Phần thứ nhất Bộ luật hình sự ................................... 15 1.2.2. Quy định về hình phạt trong chế tài các tội về ma túy .................... 19 1.3. Nội dung áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy .... 25 1.3.1. Xác định các tình tiết vụ án có ý nghĩa đối với việc áp dụng hình phạt .......................................................................................... 25 1.3.2. Nhận thức cơ sở pháp lý của việc áp dụng hình phạt ...................... 26 1.3.3. So sánh sự tương thích các quy định pháp luật với các tình tiết vụ án và trên cơ sở đó ra phán quyết về áp dụng hình phạt (quyết định hình phạt) .......................................................................................... 27 Kết luận Chƣơng 1 ........................................................................................ 30 Chƣơng 2: THỰC TIỄN ÁP DỤNG HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI PHẠM VỀ MA TÚY CỦA CÁC TOÀ ÁN THÀNH PHỐ HÀ NỘI ................................................................................. 31 2.1. Tổng quan tình hình thụ lý và xét xử các tội về ma túy của các Toà án thành phố Hà Nội ....................................................... 31 2.2. Tình hình áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy của các Toà án thành phố Hà Nội ....................................................... 35 2.2.1. Thực tiễn xác định các tình tiết vụ án có ý nghĩa đối với quyết định hình phạt .................................................................................. 35 2.2.2. Thực tiễn nhận thức của các Toà án Thành phố Hà Nội về quy định của pháp luật liên quan đến áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma tuý .......................................................................... 37 2.2.3. Hình phạt được áp dụng đối với các tội phạm về ma tuý ................ 45 2.3. Những hạn chế, vƣơng mắc trong thực tiễn áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy của các Toà án thành phố Hà Nội và nguyên nhân ........................................................................ 46 2.3.1. Những hạn chế, vướng mắc trong thực tiễn áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy của các Toà án thành phố Hà Nội ........... 46 2.3.2. Nguyên nhân của những hạn chế, vướng mắc ................................. 50 Kết luận Chƣơng 2 ........................................................................................ 55 Chƣơng 3: YÊU CẦU VÀ CÁC GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG ÁP DỤNG HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI VỀ MA TÚY ......................................................................................... 56 3.1. Các yếu tố tác động và yêu cầu nâng cao chất lƣợng thực tiễn áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy ........................ 56 3.1.1. Các yếu tố tác động chất lượng áp dụng hình phạt ......................... 56 3.1.2. Các yêu cầu nâng cao chất lượng áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy .................................................................................... 60 3.2. Các giải pháp nâng cao chất lƣợng áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy ...................................................................... 63 3.2.1. Hoàn thiện pháp luật hình sự liên quan đến áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy.................................................................. 63 3.2.2. Một số giải pháp khác ...................................................................... 67 Kết luận Chƣơng 3 ........................................................................................ 71 KẾT LUẬN .................................................................................................... 72 DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO ..................................................... 74 DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT ADHP: Áp dụng hình phạt ADPL: Áp dụng pháp luật BLHS: Bộ luật hình sự BLTTHS: Bộ luật tố tụng hình sự QĐHP: Quyết định hình phạt TAND: Tòa án nhân dân DANH MỤC BẢNG Số hiệu Tên bảng Trang Bảng 2.1 Thống kê tình hình điều tra, truy tố đối với tội phạm về ma túy trên địa bàn Thành phố Hà Nội từ năm 2015 đến năm 2019 34 Bảng 2.2 Thống kê hình phạt được áp dụng đối với các tội phạm về ma túy trên địa bàn Thành phố Hà Nội từ năm 2015 - 2019) 45 MỞ ĐẦU 1. Tính cấp thiết của đề tài Thành phố Hà Nội là trung tâm của đất nước với trình độ phát triển cao, là đầu tàu của Đất nước, đóng góp cao vào sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Với vị trí và vai trò của mình, Thành phố Hà Nội là nơi hội tụ các dòng dịch chuyển dân cư, dân số cơ học tăng nhanh, tập trung nhiều đầu mối giao thông, có nhiều khu công nghiệp, hàng nghìn địa điểm kinh doanh các dịch vụ nhạy cảm như khách sạn, nhà nghỉ, quán bar làm cho tình hình trật tự trị an luôn tiềm ẩn phức tạp. Bên cạnh đó quá trình đô thị hóa nhanh đã tạo ra một số lượng người nông dân không còn đất đai canh tác, nhưng chưa được đào tạo chuyển đổi nghề; số tiền nhận bồi thường sử dụng kém hiệu quả; giá cả sinh hoạt đắt đỏ... cũng tác động không nhỏ đến tình hình trật tự, an ninh trên địa bàn. Dưới sự tác động của nền kinh tế thị trường theo đó nền kinh tế thị trường phát triển nhanh chóng, bên cạnh việc tạo ra bộ mặt mới cho đất nước thì mặt trái của kinh tế thị trường cũng phát sinh nhiều tiêu cực. Song song với sự phát triển về mọi mặt kinh tế-xã hội, tình hình tội phạm của Thành phố Hà Nội cũng diễn biến ngày càng phức tạp và có chiều hướng gia tăng trong đó tỷ lệ tội phạm về ma túy trên địa bàn Thành phố Hà Nội vẫn ở mức cao, dẫn đầu về tình hình tội phạm so với các loại tội phạm khác, tình hình diễn biến phức tạp. Hoạt động Áp dụng hình phạt là hoạt động trọng tâm, cốt lõi trong hoạt động xét xử của Tòa án. Nếu việc áp dụng hình phạt đúng sẽ mang lại những hiệu quả tích cực, ngược lại sai sẽ để lại nhiều hậu quả tiêu cực về mặt xã hội, đặc biệt là giảm lòng tin của nhân dân đối với Tòa án nói riêng, với các cơ quan tư pháp và các cơ quan chính quyền nói chung. Đồng thời làm giảm hiệu 1 quả của công tác đấu tranh phòng chống tội phạm nói chung, tội phạm ma túy nói riêng. Mặc dù trong thời gian qua các Tòa án nhân dân Thành phố Hà Nội đã có những đóng góp đáng kể vào công tác đấu tranh phòng chống tội phạm về ma túy trên địa bàn Thành phố Hà Nội thông qua hoạt động xét xử và đối với các tội xâm phạm về ma túy nhưng không hẳn hoạt động xét xử nói chung, áp dụng hình phạt đối với các tội phạm ma túy nói riêng đã hoàn thiện và đạt được kết quả cao nhất. Thực tiễn xét xử đã thể hiện rằng, trong thời gian qua việc áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy của các Tòa án nhân dân Thành phố Hà Nội còn tồn tại nhiều hạn chế; áp dụng còn có sự tùy tiện, thiếu thống nhất, làm ảnh chung tới kết quả đấu tranh phòng, chống tội phạm, làm giảm lòng tin của quần chúng nhân dân đối với Tòa án. Về lý luận, mặc dù trong khoa học pháp lý đã có nhiều bài viết về các tội phạm ma túy từ các góc độ khác nhau; nhưng chưa có Công trình nghiên cứu nào toàn diện, độc lập về việc áp dụng hình phạt đối với các tội phạm này. Trong bối cảnh đó, việc nghiên cứu một cách khoa học, toàn diện vấn đề áp dụng hình phạt vấn đề áp dụng hình phạt đối với tội phạm ma túy để chỉ ra những vi phạm, hạn chế phân tích các nguyên nhân và đề ra các giải pháp để bảo đảm áp dụng hình phạt đúng với với các tội về ma túy trong hoạt động xét xử của Tòa án nhân dân, nhằm nâng cao vai trò và những đóng góp của ngành TAND tới công tác đấu tranh phòng chống tội phạm là đòi hỏi mang tính cấp thiết. Chính vì vậy tác giả chọn đề tài “Áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy trên cơ sở thực tiễn tại thành phố Hà Nội” để nghiên cứu. 2. Tình hình nghiên cứu của đề tài Trong những năm gần đây, vấn đề xây dựng pháp luật hình sự áp dụng hình phạt đối vác các tội phạm về ma túy đã thu hút không ít sự quan tâm của các nhà tội phạm học, đặc biệt là các nhà nghiên cứu Luật. Tính đến thời điểm 2 nghiên cứu có thể chia các công trình nghiên cứu về tội phạm về ma túy trong pháp luật hình sự thành hai nhóm lớn sau: Thứ nhất, nhóm luận văn, luận án, đề tài nghiên cứu khoa học: - Ths. Đinh Văn Quế - Bình luận khoa học Bộ Luật Hình Sự 1999, Phần các tội phạm, Tập Các tội phạm ma túy, Nxb Tổng hợp, TP.HCM, 2006; TS. Trần Minh Hưởng – Tìm hiểu Bộ luật hình sự nước Cộng Hòa Xã Hội Chủ Nghĩa Việt Nam – Bình luận chú giải – Chương: Các tội ma túy, Nxb Lao động, Hà Nôi, 2002; TS. Cao Thị Oanh – Giáo trình Luật hình sự Việt Nam (phần các tội phạm) – Chương: Các tội phạm về ma túy, Nxb giáo dục, 2010; Các công trình nghiên cứu này đã phân tích, làm rõ được một số vấn đề lý luận về tội phạm về ma túy trong pháp luật hình sự Việt Nam như: Khái niệm, đặc điểm của tội phạm về ma túy, các dấu hiệu pháp lý của tội phạm về ma túy cũng như lịch sử hình thành và phát triển của chế định này trong pháp luật hình sự Việt Nam. Bên cạnh đó còn chỉ ra thực trạng xảy ra tội phạm về ma túy trên địa bàn nhất định. Đây là những cơ sở lý luận quan trọng để giúp hình thành những nền tảng lý luận hoàn thiện luận văn. Hiện nay, chưa có công trình nào tại Việt Nam nghiên cứu về “Áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy trên cơ sở thực tiễn tại thành phố Hà Nội”. Hầu hết những công trình nghiên cứu đã được thực hiện trong thời gian qua chỉ tập trung vào áp dụng hình phạt, cụ thể như sau: Ở góc độ Luận án tiến sĩ luật học, có luận án về đề tài phạt “Áp dụng hình phạt trong Luật Hình sự Việt Nam” của tác giả Dương Tuyết Miên đã bảo vệ thành công năm 2003. Bên cạnh đó, có rất nhiều Luận văn thạc sĩ luật học đã nghiên cứu vấn đề như: “Áp dụng hình phạt trong những trường hợp đặc biệt” của tác giả Hoàng Chí Kiên bảo vệ năm 2004 tại Đại học Luật Hà Nội; tác giả Phạm Thị Thanh Nga với đề tài “Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự trong việc định tội danh và áp dụng hình phạt” bảo vệ tại Đại học Luật Hà Nội cùng năm 3 2004; tác giả Phạm Đình Dũng đã bảo vệ đề tài “Căn cứ áp dụng hình phạt: những vấn đề lý luận và thực tiễn” tại khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội năm 2006. Ngoài ra còn có các Luận văn thạc sĩ đã bảo vệ tại khoa Luật Đại học Quốc gia Hà Nội như: “Áp dụng hình phạt đối với người chưa thành niên phạm tội trong luật hình sự Việt Nam” của tác giả Nguyễn Minh Khuê bảo vệ năm 2007; đề tài “Áp dụng hình phạt trong đồng phạm” của tác giả Nguyễn Thị Bình bảo vệ năm 2010. Các công trình, bài viết đã nghiên cứu về vấn đề áp dụng pháp luật đối với các tội phạm về ma túy ở nhiều góc độ khác nhau. Các nghiên cứu này bước đầu đề cập đến một số nội dung của áp dụng hình phạt đối với tội phạm về ma túy trong bộ luật hình sự ở những khía cạnh cụ thể. Tuy nhiên, cần phải khẳng định rằng các nghiên cứu kể trên còn có những hạn chế nhất định ở tính hệ thống, tính toàn diện. Có rất ít các công trình nghiên cứu chuyên sâu về áp dụng pháp luật. Hơn nữa, nhiều công trình đã nghiên cứu và được công bố từ khá lâu, chưa cập nhật được những quy định mới về các tội phạm về ma túy trong Bộ luật hình sự năm 2015. 3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài 3.1. Mục đích nghiên cứu của đề tài Trên cơ sở nghiên cứu tội phạm ma túy, đường lối xử lý, chế tài về các tội phạm về ma túy, lý luận về án dụng hình phạt đối với các tội ma túy trong Bộ luật hình sự Việt Nam; Đánh giá thực tiễn áp dụng hình phạt đối với tội phạm ma túy trên địa bàn Thành phố Hà Nội; Phân tích yêu cầu, yếu tố tác động; Luận văn đưa ra các giải pháp bảo đảm áp dụng hình phạt đúng với các tội phạm về ma túy ở các Tòa án nước ta. 3.2. Nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài Để đạt được mục đích trên nhiệm vụ nghiên cứu của đề tài xác định như sau: 4 Thứ nhất, nghiên cứu làm rõ một số vấn đề lý luận về áp dụng hình phạt đối với tội phạm ma túy như: Định nghĩa áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy; Các đặc điểm áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy;Ý nghĩa của áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy; Cơ sở pháp lý của việc áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy; Nội dung áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy Thứ hai, đánh giá, phân tích thực tiễn áp dụng hình phạt đối với tội phạm về ma túy trong thời gian qua trên địa bàn thành phố Hà Nội để làm rõ những mặt hạn chế trong thực tiễn áp dụng; chỉ ra nguyên nhân của mặt hạn chế về thực tiễn áp dụng hình phạt. Thứ ba, Chỉ ra được các yếu tố tác động và yêu cầu nâng cao chất lượng tiễn áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy. Thông qua đó đề xuất Các giải pháp nâng cao chất lượng tiễn áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy trên địa bàn thành phố Hà Nội 4. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu của đề tài 4.1. Đối tượng nghiên cứu của đề tài Đối tượng nghiên cứu là lý luận về áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy, các quy định pháp luật hình sự và thực tiễn áp dụng hình phạt đối với các tội phạm ma túy trên địa bàn Thành phố Hà Nội. 4.2. Phạm vi nghiên cứu của đề tài Về mặt thời gian: Nghiên cứu văn bản pháp luật và một số công trình khoa học liên quan đến những vấn đề lý luận và pháp luật về áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy trong Bộ luật hình sự hiện hành, đặc biệt kể từ khi quy định trong Bộ luật tố tụng hình sự năm 2015 có hiệu lực thi hành. Số liệu thống kê hình phạt được áp dụng từ năm 2015 đến năm 2019. Về mặt không gian: Trọng tâm nghiên cứu của đề tài là các những vấn đề lý luận và pháp luật về áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy và thực 5 tiễn áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy từ thực tiễn thành phố Hà Nội, thủ đô có mật độ dân số lớn nhất cả nước. 5. Phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu của đề tài Đề tài được nghiên cứu trên cơ sở các phương pháp luận của chủ nghĩa duy vật biện chứng và chủ nghĩa duy vật lịch sử trong Triết học Mác-Lê Nin, tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước và pháp luật; các quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về nhà nước và pháp luật; quan điểm, đường lối chính sách của Đảng và nhà nước về chiến lược xây dựng nhà nước pháp quyền Xã hội chủ nghĩa, về chiến lược cải cách tư pháp đến năm 2020. Đề tài nghiên cứu sử dụng các phương pháp nghiên cứu cụ thể như: phương pháp phân tích, so sánh để làm sáng tỏ những vấn đề lý luận về về áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy như khái niệm, cơ sở pháp lý của việc áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy. Nội dung áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy.Thêm vào đó công trình còn sử dụng phương pháp tổng hợp, thống kê để làm sáng tỏ thực tiễn áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy từ thực tiễn thành phố Hà Nội. 6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của Luận Văn - Về lý luận, kết quả nghiên cứu của Luận văn là góp tiếng nói khiêm tốn về hoàn thiện về lý luận về áp dụng hình phạt về tội phạm về ma túy trong khoa học luật hình sự Việt Nam. Đề tài với những phân tích sâu sắc các vấn đề lý luận, nội dung áp dụng hình phạt đối với các tội phạm của ma túy, đặc biệt là những điểm mới trong bộ luật hình sự 2015. - Về thực tiễn, Luận văn phân tích và đánh giá thực tiễn áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy ở các Tòa án nhân dân Thành phố Hà Nội, từ đó có những kiến nghi hoàn thiện pháp luật và giải pháp đảm bảo áp dụng hình phạt. Chính vì vậy, đề tài sẽ đóng góp cho các nhà lập pháp những kiến nghị cụ thể để tiếp tục hoàn thiên Bộ luật hình sự năm 2015, sửa đổi bổ 6 sung năm 2017; cho các nhà thực tiễn trong việc ban hành các văn bản hướng dẫn và biện pháp bảo đảm áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy được thống nhất. Luận văn có thể sử dụng làm tài liệu tham khảo trong nghiêm cứu, giảng dạy học luật về Luật Hình sự. 7. Kết cấu của Luận văn Ngoài phần mở đầu, kết luận, danh mục tài liệu tham khảo, nội dung luận văn gồm 3 chương: Chƣơng 1: Những vấn đề lý luận và pháp luật về áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy. Chƣơng 2: Thực tiễn áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy của các toà án thành phố Hà Nội. Chƣơng 3: Yêu cầu và các giải pháp nâng cao chất lượng áp dụng hình phạt đối với các tội về ma túy. 7 Chƣơng 1 MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ PHÁP LUẬT VỀ ÁP DỤNG HÌNH PHẠT ĐỐI VỚI CÁC TỘI PHẠM VỀ MA TÚY 1.1. Khái niệm áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy 1.1.1. Định nghĩa áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy Áp dụng pháp luật trong hệ thống các hình thức thực hiện pháp luật. ADPL hình sự có tầm quan trọng đặc biệt, vừa có những đặc điểm chung như các dạng ADPL khác, vừa có những đặc điểm riêng của mình. Căn cứ vào tính chất của các hoạt động thực hiện pháp luật, khoa học pháp lý đã phân chia thực hiện pháp luật thành những hình thức cụ thể như: Tuân thủ pháp luật; thi hành pháp luật; sử dụng pháp luật; và ADPL. ADPL là một trong bốn hình thức thực hiện pháp luật cơ bản, có tính chất đặc biệt trong đó nhà nước thông qua các cơ quan hoặc người có thẩm quyền cá biệt hoá các quy định của pháp luật vào trong những trường hợp cụ thể của đời sống xã hội. Nội dung của ADPL bao gồm: 1/ Xác định sự kiện pháp lý cần áp dụng pháp luật; 2/ Nhận thức quy định của pháp luật áp dụng; 3/ So sánh sự phù hợp giữa quy định pháp luật áp dụng và sự kiện pháp lý để xác định quy phạm pháp luật cần áp dụng; 4/ Ra quyết định áp dụng pháp luật. Trong khoa học pháp lý nước ta, khái niệm áp dụng hình phạt rất ít được sử dụng; mà thay vào đó là khái niệm quyết định hình phạt. Vậy, phải chăng việc ADHP và QĐHP là hai khái niệm giống nhau ?. Nhiều nhà khoa học dường như coi ADHP và QĐHP là một. Theo đó PGS.TS. Nguyễn Ngọc Chí đã đưa ra định nghĩa khoa học về QĐHP như sau: Áp dụng hình phạt là việc nhận thức và áp dụng pháp luật hình sự do Tòa án có thẩm quyền, nhân danh Nhà nước thực hiện sau khi đã định tội danh và tùy thuộc vào từng trường hợp cụ thể để quyết 8 định khung hình phạt, loại hình phạt (hình phạt chính, hình phạt bổ sung), mức hình phạt cụ thể áp dụng cho cá nhân người phạm tội trong phạm vi giới hạn của khung hình phạt do luật định, phù hợp với tính chất, mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi phạm tội; hoặc miễn hình phạt cho người phạm tội theo quy định của Bộ luật hình sự [5, tr.23]. Theo tác giả, khái niệm ADHP nêu trên vẫn cò thiếu những dấu hiệu đặc trưng của ADPL nói chung, ADHP nói riêng. ADHP là một giai đoạn ADPLHS do Tòa án tiến hành sau khi thực hiện định tội, áp dụng chế tài quy phạm pháp luật hình sự đối với người bị kết tội theo trình tự, thủ tục mà pháp luật tố tụng hình sự quy định. Theo PGS.TS. Trần Văn Độ thì: Áp dụng hình phạt là một giai đoạn, một nội dung của áp dụng pháp luật hình sự thể hiện ở việc trên cơ sở của việc định tội, xác định các tình tiết của vụ án làm căn cứ quyết định hình phạt do luật định, Tòa án lựa chọn biện pháp trách nhiệm hình sự, loại và mức hình phạt cụ thể được quy định trong chế tài quy phạm pháp luật hình sự quy định về tội phạm đã được xác định theo một thủ tục nhất định, để áp dụng đối với người phạm tội thể hiện trong bản án kết tội [10, tr.42]. Theo chúng tôi, đây là khái niệm được đưa ra khá hoàn thỉnh, thể hiện được bản chất của áp dụng hình phạt như là một giai đoạn áp dụng pháp luật hình sự, thể hiện đầy đủ các đặc điểm của áp dụng hình phạt. ADHP là hoạt động nhân danh quyền lực Nhà nước, chỉ duy nhất Tòa án được quyền thực hiện khi thực hiện chức năng xét xử thông qua phiên tòa phải tuân thủ chặt chẽ trình tự thủ tục do BLTTHS quy định và là quá trình cá biệt hóa chế tài quy phạm pháp luật hình sự đối với người bị kết tội. 9 Từ khái niệm chung nêu trên, theo tác giả “ADHP đối với các tội ma túy là hoạt động áp dụng pháp luật hình sự của Toà án trên cơ sở xác định các tình tiết của vụ án về tội ma túy liên quan đến áp dụng hình phạt;căn cứ các quy định của BLHS về áp dụng hình phạt (hệ thống hình phạt, các quy định chung về áp dụng hình phạt, chế tài các tội ma túy…) để lựa chọn loại và mức hình phạt được quy định trong chế tài các tội phạm đó để quyết định áp dụng đối với người bị kết tội”. 1.1.2. Các đặc điểm áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy Qua việc nghiên cứu nhận tác giả thấy ADHP đối với các tội ma túy có các đặc điểm như sau: Thứ nhất, đặc điểm về chủ thể áp dụng. ADHP là hoạt động ADPL chỉ thuộc thẩm quyền của Tòa án và có quan hệ chặt chẽ với hoạt động định tội danh. Nếu như hoạt động định tội danh diễn ra trong suốt quá trình TTHS do cả Cơ quan điều tra và Viện kiểm sát và Toà án thực hiện, thì hoạt động ADPL chỉ duy nhất Tòa án được quyền thực hiện. Là chủ thể duy nhất có quyền xác định loại hình phạt và mức hình phạt để áp dụng với người phạm tội nên hoạt động này chỉ thông qua phiên tòa khi Tòa án thực hiện chức năng xét xử của mình. Thứ hai, hoạt động ADHP của Tòa án nên đòi hỏi sự tuân thủ các căn cứ và nguyên tắc trong quá trình áp dụng và điều này có thể được thể hiện trực tiếp trong BLHS hoặc thể hiện trong tinh thần của các điều luật. BLHS có qui định về các căn cứ để Tòa án ADHP, tức là những tiêu chí mà dựa vào đó, Tòa án sẽ lựa chọn được loại hình phạt và mức hình phạt phù hợp với trường hợp cụ thể của mỗi bị cáo, trên cơ sở đánh giá tổng thể các yếu tố về khách quan, chủ quan, về con người, tâm lý... với mục đích đạt được là hình phạt đó sẽ không chỉ là “cái giá” mà bị cáo phải gánh chịu do hành vi phạm tội của mình mà còn là “cơ hội” để bị cáo đó có khả năng phục thiện, tái hóa 10 nhập cộng đồng.Với các nguyên tắc khi ADHP, do hoạt động này diễn ra trong phiên tòa hình sự, khi Tòa án thực hiện chức năng xét xử do Nhà nước giao nên Tòa án sẽ phải tuân theo các nguyên tắc của BLHS, các hoạt động tố tụng của BLTTHS. Những nguyên tắc đó là tư tưởng chung được thể hiện trong các đạo luật khác nhau và nó được vận dụng cụ thể với từng vụ án cụ thể. Đây là một đặc điểm rất quan trọng của hoạt động ADPL nói chung và ADHP nói riêng của Tòa án bởi vì đòi hỏi Tòa án phải hiểu biết sâu sắc tư tưởng, quan điểm chỉ đạo khi xây dựng luật của Nhà nước, hiểu biết về các yếu tố, tình tiết liên quan đến từng trường hợp phạm tội và con người phạm tội thì mới ra được một bản án “tâm phục, khẩu phục”. Thứ ba, ADHP của Toà án có quyền lựa chọn và tính tuỳ nghi cao. Đa số chế tài các tội về ma túy đều mang tính lựa chọn giữa hình phạt tù với tù chung thân hoặc tử hình (đối với các tội đặc biệt nghiêm trọng); giữa cải tạo không giam giữ, phạt tiền, thậm chí cảnh cáo với phạt tù đối với nhiều tội phạm. Khi ADHP, Toà án lựa chọn một trong các hình phạt chính được quy định đối với người bị kết tội. Ngoài chế tài lựa chọn, các chế tài quy định về từng loại hình phạt đều có một khoảng tuỳ nghi nhất định và Toà án có quyền quyết định mức cụ thể trong phạm vi tuỳ nghi đó. Khả năng lựa chọn rộng, tuỳ nghi cao đòi hỏi Thẩm phán, Hội thẩm trình độ, năng lực, bản lĩnh chính trị, nghề nghiệp vững vàng và lương tâm, đạo đức trong sáng vì công lý... để có thể trong từng trường hợp cụ thể lựa chọn hình phạt hợp lý áp dụng với người bị kết tội. Thứ tư, ADHP của Toà án có sáng tạo và khoa học cao trong bối cảnh thường xuyên có sự thay đổi của tình hình tội phạm và các yếu tố xã hội. Xét xử là một hoạt động quyền lực nhà nước đặc thù do cơ quan nhân danh quyền nước nhà nước là Tòa án nhằm xem xét, đánh giá và ra các phán quyết vừa hợp lý vừa hợp tình. Có quan điểm ra rằng khi áp dụng pháp luật Tòa án chỉ 11 còn là “Bộ luật biết nói” cứng nhắc, khô khăn, thiếu tính khoa học. Tuy nhiên quan điểm trên hoàn toàn là sai lệch, Hoạt động bởi lẽ trong hoạt động áp dụng pháp luật của Tòa án: Thẩm phán được phân công giải quyết phải nghiên cứu, tìm hiểu nội dung các Điều Luật; Phát hiện những mâu thuẫn trong các nội dung của những quy định đang được áp dụng với các quy định pháp luật hiện hành khác (xung đột luật); Luôn tìm giải pháp nhằm hợp lý hóa những quy định trái hoặc khác nhau trong khuôn khổ có thể lựa chọn được, nhất là khi vận dụng các khái niệm đánh giá (mức độ tùy nghi); Sử dụng nguyên tắc tương tự khi phát hiện các “lỗ hổng” của pháp luật; Đề xuất những nội dung điều chỉnh mới với cơ quan có thẩm quyền ban hành hoặc sửa đổi quy phạm pháp luật. Mặc khác pháp luật, dù có hoàn thiện đến mấy, cũng không thể phản ánh và quy định hết được tất cả những hoàn cảnh cụ thể của cuộc sống nhất là trong bối cảnh thường xuyên có sự thay đổi của tình hình tội phạm và các yếu tố xã hội. Và do đó, không thể cho rằng người áp dụng pháp luật chỉ còn đóng vai trò là một “Bộ luật biết nói”. 1.1.3. Ý nghĩa của áp dụng hình phạt đối với các tội phạm về ma túy Thứ nhất, Ý nghĩa của việc áp dụng hình phạt đối với công tác đấu tranh phòng chống tội phạm được thể hiện trên phương diện ảnh hưởng, tác động của việc áp dụng hình phạt đúng hay sai, Cụ thể: Nếu việc áp dụng hình phạt đúng sẽ là cơ sở để đạt được mục đích của hình phạt và đương nhiên trong trường hợp này sẽ có tác động tích cực tới công tác đấu tranh phòng chống tội phạm. Hiệu quả đạt được của hình phạt càng cao trong thực tế thì càng tiến gần đến mục đích của hình phạt. Việc nhà nước xây dựng hệ thống pháp luật hoàn thiện chỉ có ý nghĩa khi việc áp dụng hình phạt trong thực tế được đúng và việc Tòa án áp dụng hình phạt đúng cũng sẽ là cơ sở để việc chấp hành hình phạt phát huy tác dụng. Nếu Tòa án áp dụng hình phạt không đúng, không tương xứng với tính chất, mức độ, hậu quả của hành vi phạm tội 12